وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - وەرگێڕاوی دغبانیە * - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
سورەتی غافر
تَنزِيلُ ٱلۡكِتَٰبِ مِنَ ٱللَّهِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡعَلِيمِ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَا يُجَٰدِلُ فِيٓ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَلَا يَغۡرُرۡكَ تَقَلُّبُهُمۡ فِي ٱلۡبِلَٰدِ
4. So bi ŋmεri namgbankpeeni Naawuni aayanim’ puuni naɣila ninvuɣu shεba ban niŋ chɛfuritali, dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Di chɛ ka bɛ (chɛfurinima) zo n-gili tiŋsi ni yɔhimma (domin bɛ bahigu yɛn ti nyɛla buɣum ni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كَذَّبَتۡ قَبۡلَهُمۡ قَوۡمُ نُوحٖ وَٱلۡأَحۡزَابُ مِنۢ بَعۡدِهِمۡۖ وَهَمَّتۡ كُلُّ أُمَّةِۭ بِرَسُولِهِمۡ لِيَأۡخُذُوهُۖ وَجَٰدَلُواْ بِٱلۡبَٰطِلِ لِيُدۡحِضُواْ بِهِ ٱلۡحَقَّ فَأَخَذۡتُهُمۡۖ فَكَيۡفَ كَانَ عِقَابِ
5. Poi ni bana (Maka chɛfurinim’ maa), Annabi Nuhu niriba, ni laɣinsi ban kana bɛ nyaaŋa daa labsi bɛ tuumba ʒirinima, ka ali’umma kam na bɛ tumo nabɛri domin bɛ gbaagi o, ka niŋ namgbankpeeni ka di nyɛla ni ʒiri, domin bɛ zaŋ li n-kari yεlimaŋli, ka N (Mani Naawuni) gbaai ba, ka wula ndaa leei nyɛ N daazaaba?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ يَحۡمِلُونَ ٱلۡعَرۡشَ وَمَنۡ حَوۡلَهُۥ يُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡ وَيُؤۡمِنُونَ بِهِۦ وَيَسۡتَغۡفِرُونَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْۖ رَبَّنَا وَسِعۡتَ كُلَّ شَيۡءٖ رَّحۡمَةٗ وَعِلۡمٗا فَٱغۡفِرۡ لِلَّذِينَ تَابُواْ وَٱتَّبَعُواْ سَبِيلَكَ وَقِهِمۡ عَذَابَ ٱلۡجَحِيمِ
7. (Malaaika shɛba) ban ʒiri Ali’arshi, n-ti pahi ban gili li nyɛla ban niŋdi kasi nibɛ Duuma (Naawuni) paɣibu, ka tiri O yεlimaŋli, kabɛ lahi bɔri gaafara n-tiri ban ti Naawuni yεlimaŋli (ka yεra): “Yaa ti Duuma (Naawuni)! A zaŋla a nambɔzɔbo mini a baŋsim mpili binshɛɣu kam, dinzuɣu chεli paŋ ninvuɣu shεba ban niŋ tuuba ka doli a soli. Yaha! Gum ba ka chɛʒehiimi buɣum daazaaba.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
رَبَّنَا وَأَدۡخِلۡهُمۡ جَنَّٰتِ عَدۡنٍ ٱلَّتِي وَعَدتَّهُمۡ وَمَن صَلَحَ مِنۡ ءَابَآئِهِمۡ وَأَزۡوَٰجِهِمۡ وَذُرِّيَّٰتِهِمۡۚ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
8. “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Zaŋmi ba kpεhi ʒinahigu Daalizanda shεli a ni gbaai ba di daalikauli la puuni, ni ŋun vɛlgi o tuma bɛ banim’ mini bɛ paɣaba, n-ti pahi bɛ zuliyanim’ puuni. Achiika! A nyɛla Nyɛŋda, Yɛmgoliŋgalana.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقِهِمُ ٱلسَّيِّـَٔاتِۚ وَمَن تَقِ ٱلسَّيِّـَٔاتِ يَوۡمَئِذٖ فَقَدۡ رَحِمۡتَهُۥۚ وَذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ
9. “Yaha! Gum ba ka chɛ tuumbiεri tumbu, dama a ni gu ninvuɣu so ka chɛ tuumbiεri tumbu, tɔ! Dindali maa (Zaadali), Achiika! A shiri zo o nambɔɣu. Yaha! Dina n-nyɛ tarli din galsi.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يُنَادَوۡنَ لَمَقۡتُ ٱللَّهِ أَكۡبَرُ مِن مَّقۡتِكُمۡ أَنفُسَكُمۡ إِذۡ تُدۡعَوۡنَ إِلَى ٱلۡإِيمَٰنِ فَتَكۡفُرُونَ
10. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali maa, bɛ (Malaaikanim’) yɛn ti boondi ba mi (ka yεri ba): “Achiika! Naawuni sujee ni yinima n-galsi gari yi maŋsi jelinsi saha shεli bɛ ni daa boondi ya ni yi ti ti Naawuni yεlimaŋli kayiniŋdi chɛfuritali la.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُواْ رَبَّنَآ أَمَتَّنَا ٱثۡنَتَيۡنِ وَأَحۡيَيۡتَنَا ٱثۡنَتَيۡنِ فَٱعۡتَرَفۡنَا بِذُنُوبِنَا فَهَلۡ إِلَىٰ خُرُوجٖ مِّن سَبِيلٖ
11. Ka bɛ (chεfurinim’) yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! A ku ti yim yim buyi, ka neei ti yim yim buyi, ka ti saɣi ti ti taya ni nyɛ shεli. Di ni bɔŋɔ, soli beni ka ti ni tooi yi (buɣum ŋɔ ni)?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكُم بِأَنَّهُۥٓ إِذَا دُعِيَ ٱللَّهُ وَحۡدَهُۥ كَفَرۡتُمۡ وَإِن يُشۡرَكۡ بِهِۦ تُؤۡمِنُواْۚ فَٱلۡحُكۡمُ لِلَّهِ ٱلۡعَلِيِّ ٱلۡكَبِيرِ
12. (Ka bɛ yεli ba): “Di daliri nyɛla, bɛ daa yi boli Naawuni ko yuli, yi niŋdi la chεfuritali, amaa! Bɛ yi ti laɣim O mini shɛli jɛm, ka yi ti li yɛlimaŋli, dinzuɣu fukumsi bela Naawuni so Ŋun nam du ka galsi maa sani.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
هُوَ ٱلَّذِي يُرِيكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ وَيُنَزِّلُ لَكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ رِزۡقٗاۚ وَمَا يَتَذَكَّرُ إِلَّا مَن يُنِيبُ
13. Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊun wuhiri ya O nam yɛlikpahinda, ka siɣisiri ya arzichi shεli (sakom) zuɣusaa na. Amaa! So bɛ zaŋdi li n-kpahinda naɣila ninvuɣu so ŋun niŋdi tuuba n-labri Naawuni sani.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱدۡعُواْ ٱللَّهَ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَ وَلَوۡ كَرِهَ ٱلۡكَٰفِرُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
رَفِيعُ ٱلدَّرَجَٰتِ ذُو ٱلۡعَرۡشِ يُلۡقِي ٱلرُّوحَ مِنۡ أَمۡرِهِۦ عَلَىٰ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦ لِيُنذِرَ يَوۡمَ ٱلتَّلَاقِ
15. Ŋuna (Naawuni) n-nyɛ Ŋun kpiɣiri darzanima, Al-Arshilana, O siɣisirila wahayi n-tiri O ni bɔri so O daba puuni, domin O valsi (ninsalinima) n-zaŋ chaŋ laɣimbu dali (Zaadali).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَوۡمَ هُم بَٰرِزُونَۖ لَا يَخۡفَىٰ عَلَى ٱللَّهِ مِنۡهُمۡ شَيۡءٞۚ لِّمَنِ ٱلۡمُلۡكُ ٱلۡيَوۡمَۖ لِلَّهِ ٱلۡوَٰحِدِ ٱلۡقَهَّارِ
16. Dabsi’ shεli bɛ ni yɛn ti yi na polo ni, ka bɛ yεltɔɣa shεli ku tooi sɔɣi ka chɛ Naawuni, (ka Naawuni bɔhi bɔhigu): “Ka Ŋuni n-leei su nam zuŋɔ?” (Ka Naawuni maŋmaŋ’ saɣi): “Di nyɛla Naawuni dini, Ŋuna n-nyɛ Nagaŋ, Nyɛŋda.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَنذِرۡهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡأٓزِفَةِ إِذِ ٱلۡقُلُوبُ لَدَى ٱلۡحَنَاجِرِ كَٰظِمِينَۚ مَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ حَمِيمٖ وَلَا شَفِيعٖ يُطَاعُ
18.Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Valsim ba (chεfurinim’ maa) n-zaŋ chaŋ dabsi’ shεli din miri, saha shεli (ninsalnim’) suhiri ni yɛn ti be kukojila ni, ka nyɛla din pali ni suhusaɣiŋgu, zualindiriba ti ka zosima, bee suhudeelana so bɛ ni yɛn doli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَعۡلَمُ خَآئِنَةَ ٱلۡأَعۡيُنِ وَمَا تُخۡفِي ٱلصُّدُورُ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱللَّهُ يَقۡضِي بِٱلۡحَقِّۖ وَٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا يَقۡضُونَ بِشَيۡءٍۗ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ
20. Yaha! Naawuni niŋdila fukumsi ni yεlimaŋli. Amaa! Bɛ (chεfurinim’) ni jεmdi binyεr’ shεŋa ka pa ni Ŋuna maa ku tooi niŋ shɛli fukumsi. Achiika! Naawuni nyɛla Wumda, Nyara.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ أَوَلَمۡ يَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلَّذِينَ كَانُواْ مِن قَبۡلِهِمۡۚ كَانُواْ هُمۡ أَشَدَّ مِنۡهُمۡ قُوَّةٗ وَءَاثَارٗا فِي ٱلۡأَرۡضِ فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمۡ وَمَا كَانَ لَهُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن وَاقٖ
21. Di ni bɔŋɔ,bɛ (Maka chεfurinim’ maa) bi gola tiŋgbani yaaŋa zuɣu ka nya ninvuɣu shεba ban daa kana pɔi ni bana maa bahigu ni daa nyɛ shεm? Bɛ daa nyɛla ban mali yaa ni bɔba tiŋgbani yaaŋa zuɣu n-gari ba, ka Naawuni gbaai ba domin bɛ tuumbiεri zuɣu. Bɛ mi daa ka ŋun yɛn taɣi ba ka chɛ Naawuni (daazaaba).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَانَت تَّأۡتِيهِمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَكَفَرُواْ فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُۚ إِنَّهُۥ قَوِيّٞ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
22. Di daliri nyɛla bɛ tuumba daa kani ba na ni yεlimaŋli, ka bɛ niŋ gutulunsi, ka Naawuni gbaai ba. Achiika! O nyɛla Yaalana, Azaabakpeeni lana.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا جَآءَهُم بِٱلۡحَقِّ مِنۡ عِندِنَا قَالُواْ ٱقۡتُلُوٓاْ أَبۡنَآءَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ وَٱسۡتَحۡيُواْ نِسَآءَهُمۡۚ وَمَا كَيۡدُ ٱلۡكَٰفِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَٰلٖ
25. Saha shεli o (Annabi Musa) ni daa kaba na ni yεlimaŋli din yi Ti (Tinim’Naawuni) sani na, ka bɛ yεli: “Kum ya ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli m-pahi o zuɣu maa bidibsi, ka chɛ bɛ bipuɣinsi,” Amaa! Chεfurinim’ nabiεri pa shɛli m-pahila birginsim puuni ka di be.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ فِرۡعَوۡنُ ذَرُونِيٓ أَقۡتُلۡ مُوسَىٰ وَلۡيَدۡعُ رَبَّهُۥٓۖ إِنِّيٓ أَخَافُ أَن يُبَدِّلَ دِينَكُمۡ أَوۡ أَن يُظۡهِرَ فِي ٱلۡأَرۡضِ ٱلۡفَسَادَ
26. Ka F ir’auna yεli: “Chεli ya ma ka n-ku Musa, bee ka o boli o Duuma na. Achiika! Mani (Fir’auna) zɔrimi ni o ti taɣi yi daadiini, bee ka o ti chɛ ka saɣiŋgu yεm tiŋgbani yaaŋa zuɣu.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ رَجُلٞ مُّؤۡمِنٞ مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَكۡتُمُ إِيمَٰنَهُۥٓ أَتَقۡتُلُونَ رَجُلًا أَن يَقُولَ رَبِّيَ ٱللَّهُ وَقَدۡ جَآءَكُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ مِن رَّبِّكُمۡۖ وَإِن يَكُ كَٰذِبٗا فَعَلَيۡهِ كَذِبُهُۥۖ وَإِن يَكُ صَادِقٗا يُصِبۡكُم بَعۡضُ ٱلَّذِي يَعِدُكُمۡۖ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي مَنۡ هُوَ مُسۡرِفٞ كَذَّابٞ
28. Ka ninvuɣu so ŋun ti Naawuni yεlimaŋli kasɔɣiri o yεlimaŋtibo Fir’auna niriba puuni yεli: “Dinibɔŋɔ, yi yɛn kula ninvuɣu so ŋun yεli ni o Duuma n-nyɛ Naawuni? Ka di nyɛlao shiri kan ya mi na ni dalirinim’ din yi yi Duuma (Naawuni) sani na. Di yi niŋ ka o nyɛla ʒirilana, tɔ!O ʒiri maa taali bela o zuɣu. Amaa! O yi shiri nyɛla yεlimaŋli lana, o ni gbaari ya alikauli shεŋa maa (azaaba) pirgili ni paai ya. Achiika! Naawuni bi dolsiri ninvuɣu so ŋun niŋdi barina, ŋun nyɛʒirilana.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰقَوۡمِ لَكُمُ ٱلۡمُلۡكُ ٱلۡيَوۡمَ ظَٰهِرِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَمَن يَنصُرُنَا مِنۢ بَأۡسِ ٱللَّهِ إِن جَآءَنَاۚ قَالَ فِرۡعَوۡنُ مَآ أُرِيكُمۡ إِلَّا مَآ أَرَىٰ وَمَآ أَهۡدِيكُمۡ إِلَّا سَبِيلَ ٱلرَّشَادِ
29. (Ka doo maa yεli): “Yaa yinim’ n niriba! Zuŋɔ yinima n-su (Misira) nam, ka nyɛla ban nyεŋ (Israaila bihi) tiŋgbani ŋɔ ni, ka diyi ti niŋ ka Naawuni daazaaba ka ti na, ŋuni n-leei yɛn tooi sɔŋ ti? Ka Fir’auna yεli: “Mani bi wuhiri ya naɣila n-ni nya shɛli (ka di nyɛ vɛnyɛla n-tin ya), mani mi bi wuhiri ya shεli naɣila dolsigu soli.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ ٱلَّذِيٓ ءَامَنَ يَٰقَوۡمِ إِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُم مِّثۡلَ يَوۡمِ ٱلۡأَحۡزَابِ
30. Ka ninvuɣu so ŋun ti Naawuni yεlimaŋli (Fir’auna niriba puuni) maa yεli: “Yaa yinim’ n niriba! Achiika! Mani zɔrila dabiɛm ni din din daa ti paai laɣinsi (ban pun gari) la tatabo ti paai ya.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مِثۡلَ دَأۡبِ قَوۡمِ نُوحٖ وَعَادٖ وَثَمُودَ وَٱلَّذِينَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡۚ وَمَا ٱللَّهُ يُرِيدُ ظُلۡمٗا لِّلۡعِبَادِ
31. Kamani Annabi Nuhu niriba biɛhigu ni daa nyɛ shɛm, ni Aadu mini Samudunima,[1] n-ti pahi ninvuɣu shεba ban daa kana bɛ nyaaŋa. Yaha! Naawuni bi bɔri O daba zualinsi.
[1] Aadunima n-daa nyε Annabi Hudu niriba, ka Samuudunim’ mi daa nyε Annabi Salihu niriba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَوۡمَ تُوَلُّونَ مُدۡبِرِينَ مَا لَكُم مِّنَ ٱللَّهِ مِنۡ عَاصِمٖۗ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِنۡ هَادٖ
33. Dabsi’ shεli yi (chεfurinim’) ni yɛn ti lebi biri, ka nyɛla ban guura, yi mi ti ka ŋun yɛn taɣi ya ka chɛ Naawuni daazaaba. Dinzuɣu Naawuni ni birgi so, tɔ!O ka ŋun yɛn dolsi o.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ جَآءَكُمۡ يُوسُفُ مِن قَبۡلُ بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَمَا زِلۡتُمۡ فِي شَكّٖ مِّمَّا جَآءَكُم بِهِۦۖ حَتَّىٰٓ إِذَا هَلَكَ قُلۡتُمۡ لَن يَبۡعَثَ ٱللَّهُ مِنۢ بَعۡدِهِۦ رَسُولٗاۚ كَذَٰلِكَ يُضِلُّ ٱللَّهُ مَنۡ هُوَ مُسۡرِفٞ مُّرۡتَابٌ
34. Yaha! Achiika! Annabi Yisifu daa pun kan ya na ni dalirinim’ polo, ka yi kuli bi milgi ka be zilsigu puuni ni o ni daa kan ya na ni shɛli maa, hali ni saha shɛli o ni daa ti kpi ka yi yεli: “Naawuni ku lahi tim tuun’ so na o nyaaŋa.” Lala ka Naawuni birgiri ninvuɣu so ŋun saɣinda tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ŋun nyɛ zilsigulana.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ يُجَٰدِلُونَ فِيٓ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ بِغَيۡرِ سُلۡطَٰنٍ أَتَىٰهُمۡۖ كَبُرَ مَقۡتًا عِندَ ٱللَّهِ وَعِندَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْۚ كَذَٰلِكَ يَطۡبَعُ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ قَلۡبِ مُتَكَبِّرٖ جَبَّارٖ
35. Ninvuɣu shεba ban ŋmεri namgbankpeeni Naawuni aayanim’ puuni, ka di pa ni daliri shεli n-kaba na. Di sujee nyɛla din galsi Naawuni mini ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli sani. Lala ka Naawuni ŋariti ninvuɣu so ŋun kam tibgi o maŋa, tipawumlilana suhi ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَسۡبَٰبَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ فَأَطَّلِعَ إِلَىٰٓ إِلَٰهِ مُوسَىٰ وَإِنِّي لَأَظُنُّهُۥ كَٰذِبٗاۚ وَكَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِفِرۡعَوۡنَ سُوٓءُ عَمَلِهِۦ وَصُدَّ عَنِ ٱلسَّبِيلِۚ وَمَا كَيۡدُ فِرۡعَوۡنَ إِلَّا فِي تَبَابٖ
37. “Sagbana dindoya ni domin n-ti nya Musa Duuma maa! Yaha! Achiika! Mani tεhi ya ni o nyɛla ʒirilana.” Tɔ! Lala ka bɛ daa dihi Fir’auna tuumbiεri nachinsi ti o. ka taɣi o ka chɛ sochibga. Yaha! Fir’auna nabiεri daa bi bahindi shɛli ni m- pahila ashaara puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَنۡ عَمِلَ سَيِّئَةٗ فَلَا يُجۡزَىٰٓ إِلَّا مِثۡلَهَاۖ وَمَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا مِّن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ يُرۡزَقُونَ فِيهَا بِغَيۡرِ حِسَابٖ
40. Ŋun tum tuumbiεɣu zaɣiyini, bɛ ku yo o samli naɣila di ŋmali, ŋun mi tum tuunvεlli doo bee paɣa, ka lahi nyɛŋun ti Naawuni yεlimaŋli, tɔ! Bannim’ maa ni kpe Alizanda, ka bɛ yɛn ti yolsi ba di puuni ka di pala ni saliya karibu m-beni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
تَدۡعُونَنِي لِأَكۡفُرَ بِٱللَّهِ وَأُشۡرِكَ بِهِۦ مَا لَيۡسَ لِي بِهِۦ عِلۡمٞ وَأَنَا۠ أَدۡعُوكُمۡ إِلَى ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡغَفَّٰرِ
42. “Yi boondi ma mi ni n-ti niŋ chεfuritali ni Naawuni, ka laɣim O mini shɛli jεm, ka di nyɛla binshɛɣu n-ni ka di baŋsim, ka m-mi boondi ya n-zaŋ chaŋ Nyɛŋda, Chεmpaŋlana sani.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَا جَرَمَ أَنَّمَا تَدۡعُونَنِيٓ إِلَيۡهِ لَيۡسَ لَهُۥ دَعۡوَةٞ فِي ٱلدُّنۡيَا وَلَا فِي ٱلۡأٓخِرَةِ وَأَنَّ مَرَدَّنَآ إِلَى ٱللَّهِ وَأَنَّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ هُمۡ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِ
43. “Di ka biεhim kadama achiika! Yi ni boondi ma ni n-ti jεm shɛli maa ku tooi saɣi ti m boligu Dunia ŋɔ,bɛ di ti yɛli ni Chiyaama. Yaha! Achiika! Ti labbu shee nyɛla Naawuni sani. Achiika! Ban saɣindi n-yɛn ti nyɛ buɣum bihi.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلنَّارُ يُعۡرَضُونَ عَلَيۡهَا غُدُوّٗا وَعَشِيّٗاۚ وَيَوۡمَ تَقُومُ ٱلسَّاعَةُ أَدۡخِلُوٓاْ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ أَشَدَّ ٱلۡعَذَابِ
46. Dina n-nyɛ buɣum, ka bɛ yɛn ti zaŋdi li n-wuhiri ba (bɛ gbala ni) Asiba ni Zaawuni (ka Chiyaama na bi yiɣisi). Yaha! Dabsi’ shɛli Chiyaama ni yɛn ti yiɣisi, (bɛ ni tiyεli Malaaika nima): “Zaŋmi ya Fir’auna niriba kpɛhi azaaba kpeeni puuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ يَتَحَآجُّونَ فِي ٱلنَّارِ فَيَقُولُ ٱلضُّعَفَٰٓؤُاْ لِلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُوٓاْ إِنَّا كُنَّا لَكُمۡ تَبَعٗا فَهَلۡ أَنتُم مُّغۡنُونَ عَنَّا نَصِيبٗا مِّنَ ٱلنَّارِ
47. Yaha! Teemi saha shεli bɛ ni yɛn ti ŋmεri namgbankpeeni buɣum puuni, ka bɛ tarimba yεli bɛ ninvuɣu asanzanima: “Achiika! Tinim’ daa nyɛla ninvuɣu shεba ban doli ya. Di ni bɔŋɔ, yi nyɛla ban yɛn tooi taɣi ti ka chɛ buɣum ŋɔ maa yεɣ’ shɛli?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُوٓاْ أَوَلَمۡ تَكُ تَأۡتِيكُمۡ رُسُلُكُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِۖ قَالُواْ بَلَىٰۚ قَالُواْ فَٱدۡعُواْۗ وَمَا دُعَٰٓؤُاْ ٱلۡكَٰفِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَٰلٍ
50. Ka bɛ (Malaaika nim’ maa) yεli: “Di ni bɔŋɔ, yi tuumba daa bi kan ya na ni dalirinim’ din be polo ni? Ka bɛ yεli: “Di paliya,” ka bɛ (Malaaikanim’ maa) yεli: “Tɔ! Yi gba suhimi ya.” Amaa! Chεfurinim’ suhigu ku tooi niŋ anfaani shεli naɣila ashaara puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّا لَنَنصُرُ رُسُلَنَا وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَيَوۡمَ يَقُومُ ٱلۡأَشۡهَٰدُ
51. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti Ti tuumba mini ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli Dunia bɛhigu ŋɔ maa puuni nasara (chεfurnim’ zuɣu), ni dabsi’ shεli shɛhiradiriba ni yɛn ti zani (Naawuni tooni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
هُدٗى وَذِكۡرَىٰ لِأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱصۡبِرۡ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ وَٱسۡتَغۡفِرۡ لِذَنۢبِكَ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ بِٱلۡعَشِيِّ وَٱلۡإِبۡكَٰرِ
55. Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Niŋmi suɣulo, achiika! Naawuni daalikauli nyɛla yεlimaŋli. Yaha! Bom gaafara ni a taali, ka niŋ kasi ni a Duuma (Naawuni) paɣibu Zaawuni ni Asiba
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يُجَٰدِلُونَ فِيٓ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ بِغَيۡرِ سُلۡطَٰنٍ أَتَىٰهُمۡ إِن فِي صُدُورِهِمۡ إِلَّا كِبۡرٞ مَّا هُم بِبَٰلِغِيهِۚ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ
56. Achiika! Ninvuɣu shεba ban ŋmεri namgbankpeeni Naawuni aayanim’ puuni ka di pa ni daliri shεli n-kaba na, tɔ! Shɛlika bɛ suhiri ni m-pahila maŋ’ tibgibu, bɛ mi ku tooi nya li (bɛ ku tooi nya suhi ni bɔri shɛli maa). Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi): “Bom taɣibu ni Naawuni, achiika! O nyɛla Wumda, Nyara.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا يَسۡتَوِي ٱلۡأَعۡمَىٰ وَٱلۡبَصِيرُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَلَا ٱلۡمُسِيٓءُۚ قَلِيلٗا مَّا تَتَذَكَّرُونَ
58. Yaha! Zom mini ninnee ku tooi niŋ yim. Lala n-nyɛ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tum tuunvεla mini tuumbiεri lana, biɛla ka yi (ninsalinim’) teeri Naawuni yɛla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ رَبُّكُمُ ٱدۡعُونِيٓ أَسۡتَجِبۡ لَكُمۡۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِي سَيَدۡخُلُونَ جَهَنَّمَ دَاخِرِينَ
60. Ka yi Duuma (Naawuni) yεli: “Suhimi ya Ma, N-ni deei yi suhigu. Achiika! Ninvuɣu shεba ban tibgiri bɛ maŋ’ ka chɛ N (Mani Naawuni) jɛma, ni baalim! Bɛ ni ti kpe ʒahannama buɣumni, ka nyɛla ninvuɣu shɛba ban filiŋ.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلَّيۡلَ لِتَسۡكُنُواْ فِيهِ وَٱلنَّهَارَ مُبۡصِرًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلنَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَشۡكُرُونَ
61. Naawuni n-nyɛ Ŋun zaliya yuŋ domin yi nyɛ suhudoo di puuni, (ka zali ya) wuntaŋni ka di nyɛla din ne. Achiika! Naawuni nyɛla Pintira ninsalnim’ zuɣu, amaa! Ninsalinim’ pam bi paɣira.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كَذَٰلِكَ يُؤۡفَكُ ٱلَّذِينَ كَانُواْ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ يَجۡحَدُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ قَرَارٗا وَٱلسَّمَآءَ بِنَآءٗ وَصَوَّرَكُمۡ فَأَحۡسَنَ صُوَرَكُمۡ وَرَزَقَكُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡۖ فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
64. Naawuni n-nyɛŊun zali ya tiŋgbani ka di nyɛ biɛhigu shee n-zaŋ tin ya, ka sagbana nyɛ mee n-zaŋ tin ya, ka tin ya ŋmahimgbana, ka viεlgi yi ŋmahimgbana maa, ka largi ya bindirsuma. Lala n-nyɛ yi Duuma maa. Dinzuɣu, binnamda Duuma nam shiri tibgi ya.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
هُوَ ٱلۡحَيُّ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ فَٱدۡعُوهُ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَۗ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
65. Ŋuna (Naawuni) n-nyɛ Nyɛvulilana Ŋun bi kpira, duuma jεmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Ŋuna. Dinzuɣu, suhimi ya O, ka nyɛla ban simsiri O ni jεma. Paɣibu balibu kam dihitabli ti Naawuni, binnamda Duuma.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ قُلۡ إِنِّي نُهِيتُ أَنۡ أَعۡبُدَ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ لَمَّا جَآءَنِيَ ٱلۡبَيِّنَٰتُ مِن رَّبِّي وَأُمِرۡتُ أَنۡ أُسۡلِمَ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
66. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Achiika! Bɛ mɔŋ ma ni n-di jεm binyεri shεŋa yinijεmdi ka pa ni Naawuni maa saha shεli dalirinim’ ni yi n Duuma (Naawuni) sani kama na. Yaha! Bɛ puhi ma ni n-zaŋ m maŋ’ zaasa ti binnamda Duuma.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
هُوَ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن تُرَابٖ ثُمَّ مِن نُّطۡفَةٖ ثُمَّ مِنۡ عَلَقَةٖ ثُمَّ يُخۡرِجُكُمۡ طِفۡلٗا ثُمَّ لِتَبۡلُغُوٓاْ أَشُدَّكُمۡ ثُمَّ لِتَكُونُواْ شُيُوخٗاۚ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّىٰ مِن قَبۡلُۖ وَلِتَبۡلُغُوٓاْ أَجَلٗا مُّسَمّٗى وَلَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ
67. Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊun nam ya (Annabi Adam) ni taŋkpaɣu, ka naan nam ya ni maniyyi (dablim kom), din nyaaŋa, (ka O labgi yi nama) ka di nyɛʒitalli, din nyaaŋa ka O yihi ya na ka yi nyɛ bilεri, din nyaaŋa (ka O tin ya nyɛvuya) domin yi ti saɣi ninsalinima, din nyaaŋa (ka O lahi tin ya nyɛvuya) domin yi ti leei niŋkura. Yi puuni so mi beni ka bɛ deeri o nyɛvuli pɔi(kaona bisaɣi daadama). Yaha! (Ka O lahi tin ya nyɛvuya) domin yi ti paai saha shɛli O ni zali li (yi nyɛvuya naabu tariga), di yi pa shɛli, yi nyɛla ban yɛn niŋ haŋkali.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذِ ٱلۡأَغۡلَٰلُ فِيٓ أَعۡنَٰقِهِمۡ وَٱلسَّلَٰسِلُ يُسۡحَبُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فِي ٱلۡحَمِيمِ ثُمَّ فِي ٱلنَّارِ يُسۡجَرُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ قِيلَ لَهُمۡ أَيۡنَ مَا كُنتُمۡ تُشۡرِكُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱصۡبِرۡ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞۚ فَإِمَّا نُرِيَنَّكَ بَعۡضَ ٱلَّذِي نَعِدُهُمۡ أَوۡ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِلَيۡنَا يُرۡجَعُونَ
77. Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Niŋmi suɣulo, Achiika! Naawuni daalikauli nyɛla yεlimaŋli. Dinzuɣu, Ti (Tinim’ Naawuni) yi di yɛn chɛ ka a nya Ti ni gbaari ba shɛli (azaaba) daalikauli maa (a nyɛvuli puuni), bee ka Ti deei a nyɛvuli deebu (ka a bi nya li), Ti sani ka bɛ ti kuli yɛn labsi ba na.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلٗا مِّن قَبۡلِكَ مِنۡهُم مَّن قَصَصۡنَا عَلَيۡكَ وَمِنۡهُم مَّن لَّمۡ نَقۡصُصۡ عَلَيۡكَۗ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَن يَأۡتِيَ بِـَٔايَةٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ فَإِذَا جَآءَ أَمۡرُ ٱللَّهِ قُضِيَ بِٱلۡحَقِّ وَخَسِرَ هُنَالِكَ ٱلۡمُبۡطِلُونَ
78. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa tim tuumba na pɔi ni nyini, bɛ puuni shεba beni ka Ti ti a bɛ lahibali, ka bɛ puuni shεba mibenikaTibitiabɛ lahibali. Yaha! Di bi tu kamaata ni tuun so kana ni alaama shεli, naɣila ni Naawuni yεda. Dinzuɣu, Naawuni zaligu yi ti kana, ka bɛ niŋ fukumsi ni yεlimaŋli, nimaa ni ka barinanim’ yɛn ti niŋ ashaara.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَنۡعَٰمَ لِتَرۡكَبُواْ مِنۡهَا وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَكُمۡ فِيهَا مَنَٰفِعُ وَلِتَبۡلُغُواْ عَلَيۡهَا حَاجَةٗ فِي صُدُورِكُمۡ وَعَلَيۡهَا وَعَلَى ٱلۡفُلۡكِ تُحۡمَلُونَ
80. Yi (ninsalinim’) lahi mali anfaani binyɛra di (biŋkobri maa) ni, domin yi mali ba n-kuri bukaata shεŋa yi suhiri ni bɔra, ka bɛ lahi kpiɣiri ya bɛ mini ŋarim zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَلَمۡ يَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ كَانُوٓاْ أَكۡثَرَ مِنۡهُمۡ وَأَشَدَّ قُوَّةٗ وَءَاثَارٗا فِي ٱلۡأَرۡضِ فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
82. Di ni bɔŋɔ,bɛ (Maka chεfurinim’ maa) bi gola tiŋgbani yaaŋa zuɣu ka nya ban daa kana poi ni bana maa bahigu ni daa nyɛ shεm, bɛ daa nyɛla ninvuɣu shεba ban zooi gari ba (Maka chεfurnima), ka daa lahi mali yaa ni boba tiŋgbani yaaŋa zuɣu n-gari ba, ka bɛ ni daa tum tuun’ shɛŋa daa ti bi niŋ ba anfaani.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَرِحُواْ بِمَا عِندَهُم مِّنَ ٱلۡعِلۡمِ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
83. Saha shεli bɛ tuumba ni daa kaba na ni dalirinima, ka bɛ niŋ suhupiεlli (ka bɛ nini tiɣi) baŋsim shɛli din be bɛ sani, ka bɛ ni daa maandi shɛli ansarsi maa daa niŋ talahi n-ti ba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَا قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَحۡدَهُۥ وَكَفَرۡنَا بِمَا كُنَّا بِهِۦ مُشۡرِكِينَ
84. Saha shεli bɛ (chεfurinim’) ni daa ti nya Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba, ka bɛ yεli: “Ti ti Naawuni yεlimaŋli, O nyɛla O ko. Dinzuɣu, ti zaɣisi binyεr’ shεŋa ti ni daa laɣim O mini li n-jεmdi maa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمۡ يَكُ يَنفَعُهُمۡ إِيمَٰنُهُمۡ لَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَاۖ سُنَّتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي قَدۡ خَلَتۡ فِي عِبَادِهِۦۖ وَخَسِرَ هُنَالِكَ ٱلۡكَٰفِرُونَ
85. Dinzuɣu, bɛ yɛlimaŋtibo daa bi niŋ ba anfaani saha shεli bɛ ni daa ti nya Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba, dina n-nyɛ so’ shɛli Naawuni ni zaŋ gbaai O daba ban pun gari maa. Yaha! Nimaa ni, ka chεfurnim’ daa kɔhilu (ka bε niŋ ashaara).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وه‌رگێڕانی ماناكان سوره‌تی: سورەتی غافر
وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - وەرگێڕاوی دغبانیە - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
وەرگێڕاوی ماناکانی قورئانی پیرۆز بۆ زمانی دغبانی، وەرگێڕان: محمد بابا غطوبو.