Fassarar Ma'anoni Sura Suratu Saad - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Kundin Alqurani Mai girma

Сод сураси

daga cikin abunda Surar ta kunsa:

ذكر المخاصمة بالباطل وعاقبتها.

Ноҳақ талашиб-тортишиш ва унинг оқибати.

---

Aya: 1

صٓۚ وَٱلۡقُرۡءَانِ ذِي ٱلذِّكۡرِ

Сод. Бундай ҳарфлар ҳақида "Бақара" сурасининг аввалида айтиб ўтдик. Аллоҳ одамларга дунё ва охиратлари учун фойдали бўлган ишларни эслатиб қўйишни ўз ичига олган Қуръонга қасам ичди. Иш мушриклар ўйлагнидек эмас. Аллоҳнинг шериги йўқ.

Aya: 2

بَلِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فِي عِزَّةٖ وَشِقَاقٖ

Лекин кофирлар Аллоҳни ягона илоҳ деб билишдан ўзларини катта оладилар ва Муҳаммад алайҳиссаломга адоват билан қаршилик қиладилар.

Aya: 3

كَمۡ أَهۡلَكۡنَا مِن قَبۡلِهِم مِّن قَرۡنٖ فَنَادَواْ وَّلَاتَ حِينَ مَنَاصٖ

Улардан олдин ҳам пайғамбарларини ёлғончига чиқарган қанча умматларни ҳалок этганмиз. Бошларига азоб ёғилган пайтда нажот сўраб нидо қилганлар. Лекин вақт кеч бўлганди. Азобдан нажот топиш вақти аллақачон ўтиб кетиб бўлганди.

Aya: 4

وَعَجِبُوٓاْ أَن جَآءَهُم مُّنذِرٞ مِّنۡهُمۡۖ وَقَالَ ٱلۡكَٰفِرُونَ هَٰذَا سَٰحِرٞ كَذَّابٌ

Ўзларидан бўлган бир пайғамбар келиб, уларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирганидан ажабландилар ва кофирликларида давом этавердилар. Муҳаммад алайҳиссаломнинг ҳақ эканини исботловчи ҳужжатларни ўз кўзлари билан кўриб турган кофирлар: "Бу одамларни сеҳрлайдиган жодугар, Аллоҳ тарафидан юборилган пайғамбарман, дейдиган каззоб", дедилар.

Aya: 5

أَجَعَلَ ٱلۡأٓلِهَةَ إِلَٰهٗا وَٰحِدًاۖ إِنَّ هَٰذَا لَشَيۡءٌ عُجَابٞ

Бу одам бир неча худоларни битта худо қилибдими? Бу иш жуда ғалати-ку!

Aya: 6

وَٱنطَلَقَ ٱلۡمَلَأُ مِنۡهُمۡ أَنِ ٱمۡشُواْ وَٱصۡبِرُواْ عَلَىٰٓ ءَالِهَتِكُمۡۖ إِنَّ هَٰذَا لَشَيۡءٞ يُرَادُ

Уларнинг катталари ўз тобеларига шундай дея туриб кетдилар: "Ўз эътиқодингизда маҳкам туринглар. Муҳаммаднинг динига кирманглар. Худоларингизга ибодат қилишда бардавом бўлинглар. Муҳаммад атайин, биздан ғолиб бўлиш ва бизни ўзига тобе қилиш учун якка худоликка чақиряпти", дедилар.

Aya: 7

مَا سَمِعۡنَا بِهَٰذَا فِي ٱلۡمِلَّةِ ٱلۡأٓخِرَةِ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا ٱخۡتِلَٰقٌ

"Муҳаммад айтаётган яккахудоликни олдинги ота-боболаримизда эшитмаганмиз. Ийсо алайҳиссаломнинг миллати орасида ҳам бу гап йўқ. Бу ёлғон тўқимадан бошқа нарса эмас".

Aya: 8

أَءُنزِلَ عَلَيۡهِ ٱلذِّكۡرُ مِنۢ بَيۡنِنَاۚ بَلۡ هُمۡ فِي شَكّٖ مِّن ذِكۡرِيۚ بَل لَّمَّا يَذُوقُواْ عَذَابِ

"Қуръон орамизда шунча улуғлар бўла териб, келиб-келиб ўшанга тушиб қолибдими?" Аксинча, мушриклар сизга нозил қилинган ваҳий ҳақида шубҳа-гумондадирлар. Улар ҳали Аллоҳнинг азобини татиб кўрмадилар. Шунинг учун ҳовлиқяптилар. Татиб кўрган бўлганларида куфр, ширк, шубҳа-гумонларга журъат эта олмаган бўлардилар.

Aya: 9

أَمۡ عِندَهُمۡ خَزَآئِنُ رَحۡمَةِ رَبِّكَ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡوَهَّابِ

Ёки ҳаммадан Ғолиб, Қудратли ва истаганича эҳсон қила оладиган Саховатли Парвардигорингизнинг раҳмат хазиналари ўша ҳақни тан олмайдиган мушрикларнинг олдиларидамикин-а?! Ўша хазиналар орасида пайғамбарлик ҳам бор. Уни ҳам Ўзи хоҳлаган бандасига беради. Кимга бериш, кимга бермасликни ҳал қилиш уларнинг иши эмас.

Aya: 10

أَمۡ لَهُم مُّلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَاۖ فَلۡيَرۡتَقُواْ فِي ٱلۡأَسۡبَٰبِ

Ёки осмонлару ернинг ва улар орасидаги нарсаларнинг мулки уларникими? Шунинг учун уни кимга бериш, кимга бермасликни ҳал қилмоқчи бўляптиларми? Агар шундай даъволари бўлса, марҳамат, йўлини қилиб самога кўтариверсинлар.

Aya: 11

جُندٞ مَّا هُنَالِكَ مَهۡزُومٞ مِّنَ ٱلۡأَحۡزَابِ

Муҳаммад алайҳиссаломни ёлғончига чиқарувчилар олдинги пайғамбарларини ёлғончига чиқарганлар каби мағлуб бўлган бир фирқадир.

Aya: 12

كَذَّبَتۡ قَبۡلَهُمۡ قَوۡمُ نُوحٖ وَعَادٞ وَفِرۡعَوۡنُ ذُو ٱلۡأَوۡتَادِ

Ёлғончига чиқариш энди бўлаётган иш эмас. Олдин Нуҳ қавми ҳам, Од ҳам, одамларни азоблаш учун поналардан фойдаланган Фиръавн ҳам ёлғончига чиқарганлар.

Aya: 13

وَثَمُودُ وَقَوۡمُ لُوطٖ وَأَصۡحَٰبُ لۡـَٔيۡكَةِۚ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلۡأَحۡزَابُ

Самуд ҳам, Лут қавми ҳам, Шуайб қавми ҳам ёлғончига чиқарганлар. Ана ўшалар пайғамбарлани ёлғончига чиқариш асосида бирлашган фирқалардир.

Aya: 14

إِن كُلٌّ إِلَّا كَذَّبَ ٱلرُّسُلَ فَحَقَّ عِقَابِ

Бу фирқалардан бирон фирқа йўқки, пайғамбарни ёлғончига чиқармаган бўлса. Бас, уларга Аллоҳнинг азоби келиши ҳақли бўлиб қолди. Гарчи бир муддат кечроқ бўлса ҳам.

Aya: 15

وَمَا يَنظُرُ هَٰٓؤُلَآءِ إِلَّا صَيۡحَةٗ وَٰحِدَةٗ مَّا لَهَا مِن فَوَاقٖ

Муҳаммад алайҳиссаломни ёлғончига чиқарган анави мушриклар Сур карайига иккинчи марта дам урилишидан бошқа нарсани кутмаяптилар. Бас, шу ёлғончига чиқаришларида ўлиб кетсалар, уларга азоб тушиши муқаррар бўлади.

Aya: 16

وَقَالُواْ رَبَّنَا عَجِّل لَّنَا قِطَّنَا قَبۡلَ يَوۡمِ ٱلۡحِسَابِ

Масхара қилишиб дедилар: "Парвардигоро, ўша азобни Қиёмат куни бўлишидан олдин шу дунёнинг ўзида бериб қўя қол".

daga cikin fa'idodin Ayoyin wannan shafi:

• أقسم الله عز وجل بالقرآن العظيم، فالواجب تَلقِّيه بالإيمان والتصديق، والإقبال على استخراج معانيه.

Аллоҳ буюк Қуръонга қасам ичди. Унга иймон келтириш, уни тасдиқ этиш, маъноларини ўқиб-ўрганиш вожиб.

• غلبة المقاييس المادية في أذهان المشركين برغبتهم في نزول الوحي على السادة والكبراء.

Мушрикларнинг мияларидаги моддий мезонлар билан ўлчанганда ваҳий обрў-эътиборли аъёнларга нозил бўлиши керак.

• سبب إعراض الكفار عن الإيمان: التكبر والتجبر والاستعلاء عن اتباع الحق.

Кофирларнинг иймондан юз ўгиришининг сабаблари: такаббурлик, зўравонлик, манманлик ва ҳаққа эргашувчилардан ўзини катта олиш.

Aya: 17

ٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَٱذۡكُرۡ عَبۡدَنَا دَاوُۥدَ ذَا ٱلۡأَيۡدِۖ إِنَّهُۥٓ أَوَّابٌ

Эй Пайғамбар, анави сизни ёлғончига чиқараётганлар айтаётган ёмон гапларга сабр қилинг. Душманларига қарши туриш ва Аллоҳга тоат-ибодат қилиш борасида қувват соҳиби бўлган бандамиз Довудни эсланг! Дарҳақиқат, у кўп-кўп Аллоҳга тавба қилиб, Аллоҳ рози бўладиган йўлдан борарди.

Aya: 18

إِنَّا سَخَّرۡنَا ٱلۡجِبَالَ مَعَهُۥ يُسَبِّحۡنَ بِٱلۡعَشِيِّ وَٱلۡإِشۡرَاقِ

Дарҳақиат, Биз тоғларни бўйсундирдик. Улар кечки пайт ва эрталаб Довуд билан бир хил тасбеҳ айтадилар.

Aya: 19

وَٱلطَّيۡرَ مَحۡشُورَةٗۖ كُلّٞ لَّهُۥٓ أَوَّابٞ

Ҳаводаги қушларни ҳам бўйсундирдик. Ҳаммалари Довудга итоат қиладилар. Унга эргашиб тасбеҳ айтадилар.

Aya: 20

وَشَدَدۡنَا مُلۡكَهُۥ وَءَاتَيۡنَٰهُ ٱلۡحِكۡمَةَ وَفَصۡلَ ٱلۡخِطَابِ

Душманларига қарши куч-қудрат, ҳайбат ва ғалабани бериб, давлатини қудратли қилдик. Ўзига пайғамбарликни ва энг тўғри қарор ола билишни ҳамда мақсадини равон тушунтира олиш қобилиятини ато этдик.

Aya: 21

۞ وَهَلۡ أَتَىٰكَ نَبَؤُاْ ٱلۡخَصۡمِ إِذۡ تَسَوَّرُواْ ٱلۡمِحۡرَابَ

Эй Пайғамбар, сизга икки даъволашгувчининг Довуд алайҳиссалом ибодат қиладиган меҳробга чиққан пайтидаги хабари келдими?

Aya: 22

إِذۡ دَخَلُواْ عَلَىٰ دَاوُۥدَ فَفَزِعَ مِنۡهُمۡۖ قَالُواْ لَا تَخَفۡۖ خَصۡمَانِ بَغَىٰ بَعۡضُنَا عَلَىٰ بَعۡضٖ فَٱحۡكُم بَيۡنَنَا بِٱلۡحَقِّ وَلَا تُشۡطِطۡ وَٱهۡدِنَآ إِلَىٰ سَوَآءِ ٱلصِّرَٰطِ

Довуднинг олдига тўсатдан, ноодатий тарзда кириб борганларида у қўрқиб кетди. Шунда улар дедилар: "Қўрқма. Биз биримиз биримизга тажовуз қилган икки даъволашгувчимиз. Бас, сен бизнинг ўртамизда адолат билан ҳукм қил, биронтамизга жабр қилиб қўйма ва бизни тўғри йўлга бошла".

Aya: 23

إِنَّ هَٰذَآ أَخِي لَهُۥ تِسۡعٞ وَتِسۡعُونَ نَعۡجَةٗ وَلِيَ نَعۡجَةٞ وَٰحِدَةٞ فَقَالَ أَكۡفِلۡنِيهَا وَعَزَّنِي فِي ٱلۡخِطَابِ

Даъвогарларнинг бири Довуд алайҳиссаломга деди: "Мана бу одам менинг биродарим. Унинг тўқсон тўққизта совлиқ қўйи бор. Менинг эса битта совлиқ қўйим бор. У ўшани ҳам менга берасан, деб талаб қилди ва тортишувда мени енгди".

Aya: 24

قَالَ لَقَدۡ ظَلَمَكَ بِسُؤَالِ نَعۡجَتِكَ إِلَىٰ نِعَاجِهِۦۖ وَإِنَّ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلۡخُلَطَآءِ لَيَبۡغِي بَعۡضُهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٍ إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَقَلِيلٞ مَّا هُمۡۗ وَظَنَّ دَاوُۥدُ أَنَّمَا فَتَنَّٰهُ فَٱسۡتَغۡفَرَ رَبَّهُۥ وَخَرَّۤ رَاكِعٗاۤ وَأَنَابَ۩

Довуд улар орасида ҳукм чиқариб, даъвогарга шундай деди: «Дарҳақиқат, шеригинг сенинг совлиқ қўйингни ўзининг совлиқларига қўшиб олишни сўраб сенга зулм қилибди. Кўп шериклар инсоф қилмасдан шеригининг ҳаққига тажовуз қилиб, бир-бирларига зулм қиладилар. Иймон келтирган ва яхши амаллар қилган мўминларгина бундан мустасно. Улар шерикларига зулм қилмайдилар, инсоф билан иш юритадилар. Лекин улар жуда озчилик". Довуд алайҳиссалом уни имтиҳон қилаётганимизни аниқ билди-да, Парвардигоридан мағфират тилаб, саждага йиқилди, тавба-тазарру қилди.

Aya: 25

فَغَفَرۡنَا لَهُۥ ذَٰلِكَۖ وَإِنَّ لَهُۥ عِندَنَا لَزُلۡفَىٰ وَحُسۡنَ مَـَٔابٖ

Унинг дуосини ижобат қилиб, ўша хатосини кечирдик. Дарҳақиқат, у Бизнинг даргоҳимизга яқин зотлардандир ва унинг учун охиратда гўзал оқибат бордир.

Aya: 26

يَٰدَاوُۥدُ إِنَّا جَعَلۡنَٰكَ خَلِيفَةٗ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَٱحۡكُم بَيۡنَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡحَقِّ وَلَا تَتَّبِعِ ٱلۡهَوَىٰ فَيُضِلَّكَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَضِلُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ لَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدُۢ بِمَا نَسُواْ يَوۡمَ ٱلۡحِسَابِ

Эй Довуд, диний ва дунёвий ҳукмларни ижро этишинг учун сени ер юзига халифа қилиб тайинладик. Бас, одамлар орасида адолат билан ҳукм юрит. Ҳукм чиқараётганингда ҳавойи нафсга эргашиб, дўстлик, қариндошлик ёки адоват туфайли адолатдан четлаб кетма. Натижада ҳавойи нафс сени тўғри йўлдан оздириб юбормасин. Аллоҳнинг тўғри йўлидан озганлар учун ҳисоб кунини, яъни, қиёмат кунини унутганлари боис қаттиқ азоб бордир. Қиёматни эслаганларида ундан қўрққан ва ҳавойи нафсларига эргашмаган бўлардилар.

daga cikin fa'idodin Ayoyin wannan shafi:

• بيان فضائل نبي الله داود وما اختصه الله به من الآيات.

Аллоҳнинг пайғамбари Довуд алайҳиссаломнинг фазилатларини ва ўзгигагина хос бўлган белгиларини баён қилиш.

• الأنبياء - صلوات الله وسلامه عليهم - معصومون من الخطأ فيما يبلغون عن الله تعالى؛ لأن مقصود الرسالة لا يحصل إلا بذلك، ولكن قد يجري منهم بعض مقتضيات الطبيعة بنسيان أو غفلة عن حكم، ولكن الله يتداركهم ويبادرهم بلطفه.

Пайғамбарлар (уларга Аллоҳнинг раҳмати ва саломи бўлсин) Аллоҳ таоло тарафидан етказадиган хабарлар борасида хатодан маъсумдирлар. Зеро, бусиз рисолатдан кўзланган мақсад ҳосил бўлмайди. Лекин гоҳида инсонликларига бориб, айрим ўринларда унутишлари ёки бепарво бўлиб қолишлари мумкин. Шундай пайтларда Аллоҳ Ўз лутфи ила тезда уларни тўғрилаб қўяди.

• استدل بعض العلماء بقوله تعالى: ﴿ وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنَ اْلْخُلَطَآءِ لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ ﴾ على مشروعية الشركة بين اثنين وأكثر.

Айрим олимлар Аллоҳ таолонинг: "Кўп шериклар бир-бирларига зулм қиладилар", деган гапини икки ёки ундан ортиқ одамлар ўртасида шерикчилик қилиш шаръан жоиз эканига далил қиладилар.

• ينبغي التزام الأدب في الدخول على أهل الفضل والمكانة.

Фазилатли ва мартабали зотлар ҳузурига кирганда одоб сақламоқ лозим.

Aya: 27

وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَآءَ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا بَٰطِلٗاۚ ذَٰلِكَ ظَنُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۚ فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنَ ٱلنَّارِ

Осмону ерни беҳуда яратмадик. Бу куфр келтирганларнинг гумонидир. Бундай гумонга борадиган кофирларга, агар шу кофирлигида ва шу гумонида ўлиб кетадиган бўлса, Қиёмат куни дўзах бўлсин, ҳалокат бўлсин!

Aya: 28

أَمۡ نَجۡعَلُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ كَٱلۡمُفۡسِدِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَمۡ نَجۡعَلُ ٱلۡمُتَّقِينَ كَٱلۡفُجَّارِ

Аллоҳга иймон келтириб, пайғамбарига эргашиб, яхши амаллар қиладиган мўминларни ҳеч қачон ер юзида куфру маъсиятлар ила бузғунчилик қиладиган кофирларга ўхшатиб қўймаймиз. Парвардигорларидан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қиладиган мўминларни ҳеч қачон гуноҳ лойига ботган мунофиқлар, кофирлар каби қилиб қўймаймиз. Уларни тенглаштириш Аллоҳ таолонинг шаънига нолойиқ бўлган бир жабрдир. Аксинча, Аллоҳ тақводор мўминларни жаннат билан сийлайди. Бадбахт кофирларни эса дўзахга киритиб, жазолайди. Чунки бу икки тоифа Аллоҳнинг наздида тенг эмас. Шундай бўлгач, уларнинг жазо ёки мукофот олишлари ҳам бир-бирига ўхшамайди.

Aya: 29

كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَيۡكَ مُبَٰرَكٞ لِّيَدَّبَّرُوٓاْ ءَايَٰتِهِۦ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ

Сизга нозил қилганимиз бу Қуръон кони яхшилик ва фойдадир. Токи, одамлар унинг оятларини тадаббур қилсинлар, маънолари ҳақида фикр юритсинлар. Мунаввар ақл эгалари ундан ибрат, насиҳат олсинлар.

Aya: 30

وَوَهَبۡنَا لِدَاوُۥدَ سُلَيۡمَٰنَۚ نِعۡمَ ٱلۡعَبۡدُ إِنَّهُۥٓ أَوَّابٌ

Биз Довудга марҳамат кўрсатиб, ўғли Сулаймонни инъом этдик. Сулаймон нақадар яхши банда. У Аллоҳга кўп тавба-тазарру қилади.

Aya: 31

إِذۡ عُرِضَ عَلَيۡهِ بِٱلۡعَشِيِّ ٱلصَّٰفِنَٰتُ ٱلۡجِيَادُ

Эсланг, бир оқшом унга уч оёқда гижинглаб, тўртинчи оёғини кўтариб турган учқур отлар кўрсатилди. У отларга маҳлиё бўлиб турганида қуёш ботиб қолди.

Aya: 32

فَقَالَ إِنِّيٓ أَحۡبَبۡتُ حُبَّ ٱلۡخَيۡرِ عَن ذِكۡرِ رَبِّي حَتَّىٰ تَوَارَتۡ بِٱلۡحِجَابِ

Сулаймон деди: "Мен мол-дунёга, мана бу отларга берилиб кетиб қолибман, ҳатто қуёш ботиб кетибди ва аср намозини қазо қилибман".

Aya: 33

رُدُّوهَا عَلَيَّۖ فَطَفِقَ مَسۡحَۢا بِٱلسُّوقِ وَٱلۡأَعۡنَاقِ

"Бу отларни менга қайтаринглар". Отлар унга қайтарилгач, уларнинг оёқлари ва бўйинларини қилич билан чопиб ташлади.

Aya: 34

وَلَقَدۡ فَتَنَّا سُلَيۡمَٰنَ وَأَلۡقَيۡنَا عَلَىٰ كُرۡسِيِّهِۦ جَسَدٗا ثُمَّ أَنَابَ

Дарҳақиқат, Биз Сулаймонни синадик ва тахти устига бир инсон суратидаги шайтонни ташладик. Шайтон унинг подшоҳлигини бир муддат бошқарди. Кейин Аллоҳ Сулаймонга подшоҳлигини қайтариб берди ва уни шайтонлар устидан ҳукмрон қилиб қўйди.

Aya: 35

قَالَ رَبِّ ٱغۡفِرۡ لِي وَهَبۡ لِي مُلۡكٗا لَّا يَنۢبَغِي لِأَحَدٖ مِّنۢ بَعۡدِيٓۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡوَهَّابُ

Сулаймон деди: "Парвардигорим, гуноҳларимни кечир. Менга бир ўзимгагина хос бўлган, мендан кейин бирон кишига муяссар бўлмайдиган подшоҳликни ато эт. Дарҳақиқат, Сенинг Ўзинг ҳадя этгувчисан, саховатпешасан".

Aya: 36

فَسَخَّرۡنَا لَهُ ٱلرِّيحَ تَجۡرِي بِأَمۡرِهِۦ رُخَآءً حَيۡثُ أَصَابَ

Унинг дуосини ижобат айлаб, унга шамолни бўйсундириб бердик. Шамол ҳар қанча кучли ва тез бўлмасин, унинг амрига мулойим бўйсуниб, у истаган тарафга эсадиган бўлди.

Aya: 37

وَٱلشَّيَٰطِينَ كُلَّ بَنَّآءٖ وَغَوَّاصٖ

Унга шайтонларни ҳам бўйсундириб бердик. Унинг амрига итоат этадиган бўлдилар. Улар орасида бинокорлари ҳам, денгизларга шўнғиб, дуру гавҳарларни олиб чиқадиган ғаввослари ҳам бор.

Aya: 38

وَءَاخَرِينَ مُقَرَّنِينَ فِي ٱلۡأَصۡفَادِ

Бошқа бебош шайтонларни ҳам бўйсундирдик. Уларни кишанлаб, ҳаракатлана олмайдиган қилиб қўйдик.

Aya: 39

هَٰذَا عَطَآؤُنَا فَٱمۡنُنۡ أَوۡ أَمۡسِكۡ بِغَيۡرِ حِسَابٖ

Эй Сулаймон, қилган дуойингни ижобат айлаб, сенга ато этган нарсамиз мана шу. Энди уларни ўзинг истаган одамга бериб юборасанми, ўзингда олиб қоласанми, фарқи йўқ, бу ишинг учун ҳисоб қилинмайсан.

Aya: 40

وَإِنَّ لَهُۥ عِندَنَا لَزُلۡفَىٰ وَحُسۡنَ مَـَٔابٖ

Шак-шубҳасиз, Сулаймон Бизга яқин бандаларимиздан. Унинг учун гўзал оқибат, яъни, жаннат бор.

Aya: 41

وَٱذۡكُرۡ عَبۡدَنَآ أَيُّوبَ إِذۡ نَادَىٰ رَبَّهُۥٓ أَنِّي مَسَّنِيَ ٱلشَّيۡطَٰنُ بِنُصۡبٖ وَعَذَابٍ

Эй Пайғамбар, бандамиз Айюбни эсланг. Ўшанда у Аллоҳга дуо қилиб: "Менга шайтон қийинчилик туғдиряпти ва озор етказяпти", деганди.

Aya: 42

ٱرۡكُضۡ بِرِجۡلِكَۖ هَٰذَا مُغۡتَسَلُۢ بَارِدٞ وَشَرَابٞ

Унга: "Оёғинг билан ерни теп", дедик. У тепган эди, ундан бир булоқ отилиб чиқди. Энди ундан ичиш ҳам, унда чўмилиш ҳам мумкин. Шунда унга етган зарар ва озор ҳам кетади.

daga cikin fa'idodin Ayoyin wannan shafi:

• الحث على تدبر القرآن.

Қуръонни тадаббур қилишга ундаш.

• في الآيات دليل على أنه بحسب سلامة القلب وفطنة الإنسان يحصل له التذكر والانتفاع بالقرآن الكريم.

Оятларда қалб қанчалик тоза бўлса ва инсон қанчалик зийрак бўлса, Қуръони Каримдан фойдаланиш ва ундан ибрат олиш ҳам шунчалик бўлиши ўз исботини топиб турибди.

• في الآيات دليل على صحة القاعدة المشهورة: «من ترك شيئًا لله عوَّضه الله خيرًا منه».

Оятларда: "Ким Аллоҳ учун бир нарсадан воз кечса, Аллоҳ ундан яхшироғини беради", деган машҳур қоидага далил бор.

Aya: 43

وَوَهَبۡنَا لَهُۥٓ أَهۡلَهُۥ وَمِثۡلَهُم مَّعَهُمۡ رَحۡمَةٗ مِّنَّا وَذِكۡرَىٰ لِأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ

Дуосини ижобат айлаб, ундан зарарни кетказдик. Ўз тарафимиздан бир марҳамат кўрсатиб, қилган сабрига яраша муокфотлаб ҳамда ақл эгалари сабр оқибати фаровонлик ва савоб эканини билиб олишлари учун унга оиласини ҳадя этдик. Оиласига қўшиб яна ўшанча болалар ва набираларни ҳам бердик.

Aya: 44

وَخُذۡ بِيَدِكَ ضِغۡثٗا فَٱضۡرِب بِّهِۦ وَلَا تَحۡنَثۡۗ إِنَّا وَجَدۡنَٰهُ صَابِرٗاۚ نِّعۡمَ ٱلۡعَبۡدُ إِنَّهُۥٓ أَوَّابٞ

Айюб хотинидан ғазабланиб, уни юз дарра ураман, деб қасам ичиб қўйганди. Биз унга дедик: "Эй Айюб, қасамингни бажариб қўйиш учун (юз толадан иборат) бир боғ новдани олиб, ўша билан ур. Қасамингни бузма. Айюб бир боғ новдани олиб, ўша билан хотинини урди. Биз уни балоларга сабрли топдик. У нақадар яхши банда. У тавба-тазаррулар ила Аллоҳга кўп қайтгувчидир.

Aya: 45

وَٱذۡكُرۡ عِبَٰدَنَآ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ أُوْلِي ٱلۡأَيۡدِي وَٱلۡأَبۡصَٰرِ

Эй Пайғамбар, Биз пайғамбарликка танлаб олган бандаларимиз Иброҳим, Исҳоқ ва Яъқубни эсланг. Улар Аллоҳга итоат қилиш, Унинг ризосини исташ бобида куч-қувват соҳиблари эдилар. Ҳақ борасида эса кўнгил кўзлари очиқ зотлар эдилар.

Aya: 46

إِنَّآ أَخۡلَصۡنَٰهُم بِخَالِصَةٖ ذِكۡرَى ٱلدَّارِ

Биз уларга ўзларига хос бир хусусият бердик. У охират диёрини эслаш билан қалбларини обод этишлари, солиҳ амаллар ила унга тайёргарлик кўришлари ва одамларни ҳам шу ишга даъват қилишларидир.

Aya: 47

وَإِنَّهُمۡ عِندَنَا لَمِنَ ٱلۡمُصۡطَفَيۡنَ ٱلۡأَخۡيَارِ

Дарҳақиқат, улар Бизнинг ҳузуримизда Бизга тоат-ибодат қилиш ҳамда рисолатни одамларга етказиш учун танланган бандалар эдилар.

Aya: 48

وَٱذۡكُرۡ إِسۡمَٰعِيلَ وَٱلۡيَسَعَ وَذَا ٱلۡكِفۡلِۖ وَكُلّٞ مِّنَ ٱلۡأَخۡيَارِ

Эй Пайғамбар, Иброҳим ўғли Исмоилни, ал-Ясаъни ва Зул-Кифлни ҳам эсланг. Уларга санолар айтинг. Улар шунга лойиқ. Ҳаммалари Аллоҳнинг ҳузурида танланган бандалардир.

Aya: 49

هَٰذَا ذِكۡرٞۚ وَإِنَّ لِلۡمُتَّقِينَ لَحُسۡنَ مَـَٔابٖ

Бу Қуръонда уларни мақтаб эсга олишдир. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қиладиган тақводорлар учун охират диёрида гўзал оқибат бордир.

Aya: 50

جَنَّٰتِ عَدۡنٖ مُّفَتَّحَةٗ لَّهُمُ ٱلۡأَبۡوَٰبُ

Гўзал оқибат Қиёмат куни мангу қоладиган жаннатлардир. Улар учун жаннатларнинг эшиклари очилур.

Aya: 51

مُتَّكِـِٔينَ فِيهَا يَدۡعُونَ فِيهَا بِفَٰكِهَةٖ كَثِيرَةٖ وَشَرَابٖ

У ерларда безанган сўриларда ястаниб ўтириб, хизматкорларга истаганларича турли хил мевалардан ва ичимликлардан олиб келишларини буюрадилар.

Aya: 52

۞ وَعِندَهُمۡ قَٰصِرَٰتُ ٱلطَّرۡفِ أَتۡرَابٌ

Уларнинг ҳузурида фақат жуфти ҳалолигагина боқадиган, номаҳрамлардан кўзларини тиядиган тенгдош ҳурлар бордир.

Aya: 53

هَٰذَا مَا تُوعَدُونَ لِيَوۡمِ ٱلۡحِسَابِ

Эй тақводорлар, бу сизлар учун Қиёмат куни шу дунёда қилиб ўтган яхши амалларингиз учун ваъда қилинган манзур мукофотдир.

Aya: 54

إِنَّ هَٰذَا لَرِزۡقُنَا مَا لَهُۥ مِن نَّفَادٍ

Биз айтиб ўтган бу мукофот Қиёмат куни тақводорларга берган ризқимиздир. У мангу ризқдир. Ҳеч қачон тугамайди, адо бўлмайди.

Aya: 55

هَٰذَاۚ وَإِنَّ لِلطَّٰغِينَ لَشَرَّ مَـَٔابٖ

Айтиб ўтганларимиз тақводорларнинг мукофотидир. Куфру маъсиятлар ила Аллоҳ белгилаб қўйган ҳудудлардан ошган, тажовуз қилган кимсалар учун эса Қиёмат куни жуда ёмон оқибат бордир.

Aya: 56

جَهَنَّمَ يَصۡلَوۡنَهَا فَبِئۡسَ ٱلۡمِهَادُ

Ёмон оқибат уларни қамраб олган жаҳаннамдир. Унда ёнадилар, ўртанадилар. У нақадар ёмон жой!

Aya: 57

هَٰذَا فَلۡيَذُوقُوهُ حَمِيمٞ وَغَسَّاقٞ

Бу азоб ўта қайноқ сув ва дўзахийларнинг баданларидан оқиб турадиган йирингдир. Бас, ўшандан ичсинлар. Бу ичимлик чанқоқни қондирмас.

Aya: 58

وَءَاخَرُ مِن شَكۡلِهِۦٓ أَزۡوَٰجٌ

Шу шаклдаги бошқа турли азоблар ҳам бор. Охиратда шу азобларнинг ҳаммасига гирифтор бўладилар.

Aya: 59

هَٰذَا فَوۡجٞ مُّقۡتَحِمٞ مَّعَكُمۡ لَا مَرۡحَبَۢا بِهِمۡۚ إِنَّهُمۡ صَالُواْ ٱلنَّارِ

Дўзахийлар дўзахга киргач, ўзаро хусуматлашиш, бир-бирини ҳақорат қилиш бошланади. Бир-бирларидан тонадилар. Айримлари: "Мана бу тоифа сизлар билан дўзахга киради", десалар, бошқалари шундай жавоб берадилар: "Хуш келмабдилар! Улар ҳам худди бизга ўхшаб дўзах азобини татисинлар".

Aya: 60

قَالُواْ بَلۡ أَنتُمۡ لَا مَرۡحَبَۢا بِكُمۡۖ أَنتُمۡ قَدَّمۡتُمُوهُ لَنَاۖ فَبِئۡسَ ٱلۡقَرَارُ

Тобелар гуруҳи ҳожалар гуруҳига айтадилар: "Аксинча, эй пешволар, ўзларингиз хуш келмабсиз! Бизни иғво қилиб, йўлдан оздириб, бу азобу уқубатларга гирифтор қилган айнан сизларсиз. Дўзах нақадар ёмон жой экан!"

Aya: 61

قَالُواْ رَبَّنَا مَن قَدَّمَ لَنَا هَٰذَا فَزِدۡهُ عَذَابٗا ضِعۡفٗا فِي ٱلنَّارِ

Тобелар дедилар: "Парвардигоро, бизга ҳидоят келиб турган пайтда ким бизни йўлдан оздирган бўлса, унга дўзахдаги азобни икки баробар зиёда қил".

daga cikin fa'idodin Ayoyin wannan shafi:

• من صبر على الضر فالله تعالى يثيبه ثوابًا عاجلًا وآجلًا، ويستجيب دعاءه إذا دعاه.

Ким келган балога сабр қилса, Аллоҳ унга нақд ёки кейинроқ бир савоб беради ва дуосини ижобат қилади.

• في الآيات دليل على أن للزوج أن يضرب امرأته تأديبًا ضربًا غير مبرح؛ فأيوب عليه السلام حلف على ضرب امرأته ففعل.

Оятларда эр одоб бериш учун аёлини озор бермайдиган тарзда уриши мумкин эканига далил бор. Айюб алайҳиссалом аёлини уришга қасам ичди ва шундай қилди.

Aya: 62

وَقَالُواْ مَا لَنَا لَا نَرَىٰ رِجَالٗا كُنَّا نَعُدُّهُم مِّنَ ٱلۡأَشۡرَارِ

Мутакаббир зўравонлар дедилар: "Нимагадир дунё ҳаётида жазога лойиқ бадбахтлар деб ўйлаганларимиз дўзахда кўринмаяпти-я".

Aya: 63

أَتَّخَذۡنَٰهُمۡ سِخۡرِيًّا أَمۡ زَاغَتۡ عَنۡهُمُ ٱلۡأَبۡصَٰرُ

Уларни масхара қилишларимиз хато бўлганмикин? Улар жазога лойиқ эмасмикин? Тўғри бўлганида дўзахга киришлари керак эди-ку. Уларга кўзимиз тушмади-ку.

Aya: 64

إِنَّ ذَٰلِكَ لَحَقّٞ تَخَاصُمُ أَهۡلِ ٱلنَّارِ

Қиёмат куни кофирларнинг мана шундай талашиб тортишишлари ҳақдир, шак-шубҳасиздир.

Aya: 65

قُلۡ إِنَّمَآ أَنَا۠ مُنذِرٞۖ وَمَا مِنۡ إِلَٰهٍ إِلَّا ٱللَّهُ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّارُ

Эй Муҳаммад, қавмингиз орасидаги кофирларга айтинг: "Мен фақат Аллоҳнинг азобидан огоҳлантираман, холос. Бу азоб куфр ва пайғамбарларни ёлғончига чиқариш туфайли бошингизга тушади. Аллоҳдан ўзга чин маъбуд йўқ. У Ўзининг буюклигида ҳам, сифатларида ҳам, номларида ҳам Ягонадир. У ҳамма нарсадан Ғолибдир, Қаҳҳордир. Ҳамма нарса Унга бўйсунгувчидир.

Aya: 66

رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَا ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡغَفَّٰرُ

У осмонларнинг ҳам, ернинг ҳам, улар орасидаги нарсаларнинг ҳам Парвардигоридир. У ҳаммадан Ғолибдир, Азиздир. У тавба қиладиган бандаларини Кечиргувчидир.

Aya: 67

قُلۡ هُوَ نَبَؤٌاْ عَظِيمٌ

Эй Пайғамбар, анави ҳақни ёлғонга чиқараётганларга айтинг: "Қуръон улуғ хабардир".

Aya: 68

أَنتُمۡ عَنۡهُ مُعۡرِضُونَ

Сизлар эса шу қадар буюк хабардан юз ўгиряпсизлар. Унга эътибор бермаяпсизлар.

Aya: 69

مَا كَانَ لِيَ مِنۡ عِلۡمِۭ بِٱلۡمَلَإِ ٱلۡأَعۡلَىٰٓ إِذۡ يَخۡتَصِمُونَ

Аллоҳ менга ваҳий қилиб, ўргатиб қўймаганида фаришталар орасида бўлиб ўтган Одамни яратиш ҳақидаги тортишувлар ҳақида менда ҳеч қандай маълумот йўқ эди.

Aya: 70

إِن يُوحَىٰٓ إِلَيَّ إِلَّآ أَنَّمَآ أَنَا۠ نَذِيرٞ مُّبِينٌ

Аллоҳ менга сизларни У Зотнинг азобидан огоҳлантиришим керак бўлган ўринларнигина ваҳий қилади, холос.

Aya: 71

إِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي خَٰلِقُۢ بَشَرٗا مِّن طِينٖ

Эсланг! Ўшанда Парвардигорингиз фаришталарга: "Дарҳақиқат, Мен лойдан бир одамни яратгувчиман", деган эди. У Одам алайҳиссалом эди.

Aya: 72

فَإِذَا سَوَّيۡتُهُۥ وَنَفَخۡتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُۥ سَٰجِدِينَ

Унинг хилқатини расо айлаб, шаклини тўғрилаб, унга Ўз Руҳимдан пуфлаганимдан кейин унга сажда қилинглар.

Aya: 73

فَسَجَدَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ كُلُّهُمۡ أَجۡمَعُونَ

Фаришталар Парвардигорларининг амрига итоат этиб, ҳаммалари Одамга эҳтиром саждасини қилдилар. Сажда қилмаган биронтаси қолмади.

Aya: 74

إِلَّآ إِبۡلِيسَ ٱسۡتَكۡبَرَ وَكَانَ مِنَ ٱلۡكَٰفِرِينَ

Фақат Иблисгина сажда қилмади. Мутакаббирлик билан Парвардигорнинг амрига итоатсизлик қилди ва шу билан (энг аввалги) кофирлардан бўлди.

Aya: 75

قَالَ يَٰٓإِبۡلِيسُ مَا مَنَعَكَ أَن تَسۡجُدَ لِمَا خَلَقۡتُ بِيَدَيَّۖ أَسۡتَكۡبَرۡتَ أَمۡ كُنتَ مِنَ ٱلۡعَالِينَ

Аллоҳ деди: "Эй, Иблис, Ўзимнинг икки қўлим билан яратган Одамга сажда қилишдан сени нима ман қилди?! Мутакаббирлигинг ман қилдими? Ёки олдин ҳам Парвардигорингга каттазанглик қиладиганлардан эдингми?!"

Aya: 76

قَالَ أَنَا۠ خَيۡرٞ مِّنۡهُ خَلَقۡتَنِي مِن نَّارٖ وَخَلَقۡتَهُۥ مِن طِينٖ

Иблис деди: "Мен Одамдан яхшироқман. Мени оловдан яратгансан. Уни эса лойдан яратдинг". Унинг назарида олов лойдан улуғроқ нарса эди.

Aya: 77

قَالَ فَٱخۡرُجۡ مِنۡهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٞ

Аллоҳ Иблисга деди: "Жаннатдан чиқ! Бас, энди сен қувилган малъунсан".

Aya: 78

وَإِنَّ عَلَيۡكَ لَعۡنَتِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلدِّينِ

Жаннатдан қувилиб малъун бўлишинг то Қиёмат кунига қадардир.

Aya: 79

قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ

Иблис деди: "Парвардигорим, бандаларинг қайта тириладиган кунга қадар менга муҳлат бер, жонимни олмай тур".

Aya: 80

قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ

Аллоҳ деди: "Бас, сен муҳлат берилганлардансан".

Aya: 81

إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ

Аниқ белгилаб қўйилган муддатдаги кунга қадар.

Aya: 82

قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغۡوِيَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Иблис деди: "Қудратинг ва қаҳрингга қасамки, Одам болаларининг ҳаммасини йўлдан оздираман".

Aya: 83

إِلَّا عِبَادَكَ مِنۡهُمُ ٱلۡمُخۡلَصِينَ

Улар орасидаги Ўзинг асраб қолган ва холис Сенгагина ибодат қиладиган бандаларинггина бундан мустасно.

daga cikin fa'idodin Ayoyin wannan shafi:

• القياس والاجتهاد مع وجود النص الواضح مسلك باطل.

Очиқ далил турганда қиёс ва ижтиҳодга қараб юриш ботил йўлдир.

• كفر إبليس كفر عناد وتكبر.

Иблиснинг кофирлиги саркашлиги ва мутакаббирлигидан келиб чиққан куфрдир.

• من أخلصهم الله لعبادته من الخلق لا سبيل للشيطان عليهم.

Ким холис Аллоҳгагина бандалик қилса, шайтон унинг қалбига кириб бора олмайди.

Aya: 84

قَالَ فَٱلۡحَقُّ وَٱلۡحَقَّ أَقُولُ

Аллоҳ таоло деди: "Мен тарафимдан бўлган ҳақиқат шуки, Мен фақат ҳақни айтаман. Ундан бошқасини айтмайман".

Aya: 85

لَأَمۡلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكَ وَمِمَّن تَبِعَكَ مِنۡهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Қиёмат куни дўзахни сен ва сенга эргашган одамлар билан тўлдираман.

Aya: 86

قُلۡ مَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٖ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُتَكَلِّفِينَ

Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Сизларга етказаётганим бу насиҳатлар, кўрсатмалар учун сизлардан ҳақ сўрамайман ва мен ўзимга буюрилганидан ортиғини айтадиган сохтакор эмасман".

Aya: 87

إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ

Қуръон инсу жинга бир эслатма, холос.

Aya: 88

وَلَتَعۡلَمُنَّ نَبَأَهُۥ بَعۡدَ حِينِۭ

Бу Қуръон ҳақидаги хабарни, унинг ҳақ эканини бир муддатдан кейин, яъни, ўлганинглардан кейин аниқ билиб оласизлар.

daga cikin fa'idodin Ayoyin wannan shafi:

• الداعي إلى الله يحتسب الأجر من عنده، لا يريد من الناس أجرًا على ما يدعوهم إليه من الحق.

Аллоҳга даъват қилувчи савобни Аллоҳнинг ҳузуридан кутади. Бу иши учун одамлардан ҳақ талаб қилмайди.

• التكلّف ليس من الدِّين.

Сохтакорлик диндан эмас.

• التوسل إلى الله يكون بأسمائه وصفاته وبالإيمان وبالعمل الصالح لا غير.

Аллоҳга восита қилиш У Зотнинг номлари билан, сифатлари билан ҳамда иймон ва солиҳ амал билан бўлади. Шулардан бошқаси билан бўлмайди.