ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߝߊ߯ߙߛߌߞߊ߲ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߛߊ߬ߺߊ߳ߑߘߌ߮ ߞߘߐߦߌߘߊ * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
عَیْنًا یَّشْرَبُ بِهَا عِبَادُ اللّٰهِ یُفَجِّرُوْنَهَا تَفْجِیْرًا ۟
﴿عَيۡنٗا يَشۡرَبُ بِهَا عِبَادُ ٱللَّهِ﴾ جام لذیذی که سر می‌کشند از تمام شدن آن هراسی ندارند، بلکه چشمه‌ای دارد که تمام نمی‌شود و همواره روان است، و بندگان خدا هرجا و هرگونه که بخواهند آن را می‌برند و روان می‌کنند. پس می‌توانند آن را به سوی باغ‌های سرسبز و یا میان کاخ‌ها و منازل آراسته شده و یا به هر سمت و سویی جاری نمایند.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
یُوْفُوْنَ بِالنَّذْرِ وَیَخَافُوْنَ یَوْمًا كَانَ شَرُّهٗ مُسْتَطِیْرًا ۟
سپس جمله‌ای از کارهای آنان را بیان کرد و فرمود: ﴿يُوفُونَ بِٱلنَّذۡرِ﴾ به نذر و پیمان‌هایی که خود را بدان ملزم نموده‌اند وفا می‌کنند. آنان به نذرهایی وفا می‌کنند که در اصل بر آنها واجب نبوده است، بلکه خودشان آن را بر خود واجب نموده‌اند؛ پس آنان به طریق اولی فرایض را به جای می‌آورند.
﴿وَيَخَافُونَ يَوۡمٗا كَانَ شَرُّهُۥ مُسۡتَطِيرٗا﴾ و از روزی سخت که بلای آن گسترده و فراگیر است می‌ترسند که بلایش به آنها برسد. از این رو هر آنچه که باعث گرفتار شدن به بلای آن روز می‌گردد را ترک گفته، و از آن دوری می‌جویند.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَیُطْعِمُوْنَ الطَّعَامَ عَلٰی حُبِّهٖ مِسْكِیْنًا وَّیَتِیْمًا وَّاَسِیْرًا ۟
﴿وَيُطۡعِمُونَ ٱلطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ مِسۡكِينٗا وَيَتِيمٗا وَأَسِيرًا﴾ آنها در حالی که مال و غذا را دوست می‌دارند آن را به کسانی که از آنها نیازمندترند مانند بینوایان و یتیمان و اسیران می‌دهند؛ زیرا محبت خدا را بر محبت خود مقدم می‌دارند.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
اِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللّٰهِ لَا نُرِیْدُ مِنْكُمْ جَزَآءً وَّلَا شُكُوْرًا ۟
هدفِ آنان از انفاق و خوراک دادن، جلب رضایت خداوند است و با زبان حال می‌گویند: ﴿إِنَّمَا نُطۡعِمُكُمۡ لِوَجۡهِ ٱللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمۡ جَزَآءٗ وَلَا شُكُورًا﴾ ما شما را فقط برای رضایت خداوند خوراک می‌دهیم، و از شما پاداش مالی نمی‌خواهیم، و همچنین از شما نمی‌خواهیم که ما را تعریف و تمجید کنید.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَوَقٰىهُمُ اللّٰهُ شَرَّ ذٰلِكَ الْیَوْمِ وَلَقّٰىهُمْ نَضْرَةً وَّسُرُوْرًا ۟ۚ
﴿فَوَقَىٰهُمُ ٱللَّهُ شَرَّ ذَٰلِكَ ٱلۡيَوۡمِ﴾ پس خداوند آنان را از شر آن روز حفظ کرد، و مسلّماً وحشت بزرگ قیامت، آنان را پریشان نخواهد کرد، و فرشتگان با آنان روبه‌رو می‌شوند و می‌گویند: این همان روزی است که وعده داده می‌شدید. ﴿وَلَقَّىٰهُمۡ نَضۡرَةٗ وَسُرُورٗا﴾ و آنان را مورد عنایت خود قرار می‌دهد، و چهره‌هایشان را تر و تازه می‌کند، و دل‌هایشان را شاد می‌گرداند. پس هم نعمت ظاهری و هم نعمت باطنی به آنان می‌دهد.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَجَزٰىهُمْ بِمَا صَبَرُوْا جَنَّةً وَّحَرِیْرًا ۟ۙ
﴿وَجَزَىٰهُم بِمَا صَبَرُواْ جَنَّةٗ وَحَرِيرٗا﴾ و به پاداش اینکه آنها بر طاعت خداوند شکیبایی ورزیده‌اند، و به اندازۀ توان خود عبادت کرده‌اند و از گناهان دوری نموده‌اند، و در برابر بلاهایی که خداوند برایشان مقدر نموده است صبر کرده‌اند، به آنان بهشت و لباس ابریشمی عطا می‌نماید؛ بهشتی که هر نوع نعمتی را در بر دارد. و از هر نوع آفت و بدی به‌دور است. احتمال دارد که خداوند به این خاطر ابریشم را به طور ویژه ذکر کرد چون لباس ظاهری آدمی، نشانگر حالت و وضع صاحب لباس است. ﴿وَلِبَاسُهُمۡ فِيهَا حَرِيرٞ﴾ و لباسشان در بهشت ابریشم است.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مُّتَّكِـِٕیْنَ فِیْهَا عَلَی الْاَرَآىِٕكِ ۚ— لَا یَرَوْنَ فِیْهَا شَمْسًا وَّلَا زَمْهَرِیْرًا ۟ۚ
﴿مُّتَّكِ‍ِٔينَ فِيهَا عَلَى ٱلۡأَرَآئِكِ﴾ آنها در بهشت با آرامش و خاطر آسوده بر تخت‌هایی که با پرده‌هایی آراسته شده پوشیده شده‌اند تکیه می‌زنند. ﴿لَا يَرَوۡنَ فِيهَا شَمۡسٗا وَلَا زَمۡهَرِيرٗا﴾ و در بهشت نه گرمای خورشید را می‌بینند و نه از سوز و سرما به آنها می‌رسد، بلکه در همۀ اوقات در سایه‌ای گوارا که نه سرد است و نه گرم به سر می‌برند، طوری که از آن لذت می‌برند و با گرما و سرما اذیت نمی‌شوند.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَوَارِیْرَ مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوْهَا تَقْدِیْرًا ۟
﴿قَوَارِيرَاْ مِن فِضَّةٖ﴾ لیوان‌های بلورینی که از نقره هستند، اما همانند شیشه، شفاف و درخشان‌اند. و این بسیار عجیب است که نقره به آن ضخامت همانند بلور شفاف باشد. ﴿قَدَّرُوهَا تَقۡدِيرٗا﴾ خدمتگزاران بهشتی به اندازه‌ای که آنان سیراب شوند در این لیوان‌ها شراب می‌ریزند؛ نه زیاد و نه کم، چون اگر از اندازه بیشتر باشد، از لذت آن کاسته می‌گردد؛ و اگر به اندازه نباشد، آنها سیراب نمی‌شوند. و احتمال دارد که منظور این باشد که بهشتیان آن را طوری اندازه‌گیری کرده‌اند که به دلخواه آنان است، و هرچقدر دلشان بخواهد فراهم می‌گردد.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَیَطُوْفُ عَلَیْهِمْ وِلْدَانٌ مُّخَلَّدُوْنَ ۚ— اِذَا رَاَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤًا مَّنْثُوْرًا ۟
﴿وَيَطُوفُ عَلَيۡهِمۡ﴾ و برای آوردن خوراک و نوشیدنی اهل بهشت و خدمتشان ﴿وِلۡدَٰنٞ مُّخَلَّدُونَ﴾ نوجوانانی بر آنان رفت و آمد می‌کنند که جاودانه‌اند؛ یعنی برای بقا آفریده شده‌اند؛ این‌ها تغییر نمی‌کنند و پیر نمی‌شوند و در نهایت زیبایی هستند. ﴿إِذَا رَأَيۡتَهُمۡ حَسِبۡتَهُمۡ لُؤۡلُؤٗا مَّنثُورٗا﴾ هرگاه آنان را در حالی که برای خدمت بهشتیان پراکنده هستند ببینی، از بس که زیبا هستند چنان می‌پنداری که انگار آنها مروارید پراکنده هستند. اهل بهشت از اینکه خدمتگزاران آنها نوجوانانی جاودان هستند کاملاً لذّت می‌برند؛ نوجوانانی که بهشتیان از دیدن آنها شاد می‌شوند. آن نوجوانان با آرامش به دنبال بهشتیان وارد خانه‌هایشان می‌شوند، و هر آنچه بخواهند برایشان می‌آورند.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَاِذَا رَاَیْتَ ثَمَّ رَاَیْتَ نَعِیْمًا وَّمُلْكًا كَبِیْرًا ۟
﴿وَإِذَا رَأَيۡتَ ثَمَّ رَأَيۡتَ نَعِيمٗا وَمُلۡكٗا كَبِيرًا﴾ و هرگاه به اهل بهشت و نعمت‌های کاملی که دارند نگاه کنی، نعمت بسیار و فرمانروایی بزرگی را می‌بینی. یک نفر بهشتی را می‌بینی که منازل و اتاق‌های مزیّن زیادی دارد که قابل وصف نیست، و باغ‌های سرسبز و میوه‌های در دسترس و لذیذ و رودبارهای روان و باغ‌های زیبا و پرندگانی دارند که نغمه‌های دل‌انگیز سر می‌دهند و مایۀ شادی دل‌ها می‌گردند. او همسرانی بی‌نهایت زیبا دارد، و دارای هر نوع زیبایی ظاهری و باطنی می‌باشند که دل‌ها از آنان سرشار از سرور و شادی می‌گردند. دراطراف هر بهشتی نوجوانان و خدمتگزارانی وجود دارد که همیشه نوجوان هستند و جاودانه‌اند و سبب آرامش و راحتیِ او می‌گردند. علاوه بر این و مهم‌تر از همه، این است که ساکنان بهشت رضایت پروردگار را به دست می‌آورند، و سخنان او را می‌شنوند، و از نزدیک بودن وی لذت می‌برند، و از اینکه همیشه در بهشت ماندگار هستند و نیز از خشنودی خداوند شادمان و مسرور می‌گردند، و هر لحظه و هر زمان نعمت‌هایشان افزوده می‌گردد. پس پاک است صاحب فرمانروایی و خداوند حق، خداوندی که گنجینه‌های او تمام نمی‌شود، و خیر و برکت او کم نمی‌گردد. پس همان‌طور که اوصاف او نهایت و پایانی ندارد، نیکی و احسانش نیز بی‌پایان است.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
عٰلِیَهُمْ ثِیَابُ سُنْدُسٍ خُضْرٌ وَّاِسْتَبْرَقٌ ؗ— وَّحُلُّوْۤا اَسَاوِرَ مِنْ فِضَّةٍ ۚ— وَسَقٰىهُمْ رَبُّهُمْ شَرَابًا طَهُوْرًا ۟
﴿عَٰلِيَهُمۡ ثِيَابُ سُندُسٍ خُضۡرٞ﴾ لباس‌های سبز ابریشمی که برخی نازک و برخی ضخیم است آنان را آراسته است. ابریشم نازک و ابریشم ضخیم بالاترین نوع ابریشم می‌باشد.
﴿وَحُلُّوٓاْ أَسَاوِرَ مِن فِضَّةٖ﴾ و به دست زنان و مردان بهشتی دستبندهایی از نقره زده می‌شود. این وعده‌ای است که خداوند داده، و وعدۀ خداوند تحقّق یافتنی است؛ چون هیچ کس از خداوند راستگوتر نیست. ﴿وَسَقَىٰهُمۡ رَبُّهُمۡ شَرَابٗا طَهُورًا﴾ و پروردگارشان به آنان شرابی پاکیزه می‌نوشاند که هیچ آلودگی در آن نیست، و شکم‌هایشان را از هر بیماری و آلودگی پاک می‌نماید.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
اِنَّ هٰذَا كَانَ لَكُمْ جَزَآءً وَّكَانَ سَعْیُكُمْ مَّشْكُوْرًا ۟۠
﴿إِنَّ هَٰذَا كَانَ لَكُمۡ جَزَآءٗ﴾ این پاداش فراوان جزای کارهاییست که در گذشته انجام داده‌اید.
﴿وَكَانَ سَعۡيُكُم مَّشۡكُورًا﴾ و تلاش و کوشش شما مورد قدردانی واقع می‌شود، و در برابر تلاش کم شما، خداوند نعمت‌های بسیاری به شما می‌دهد.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
اِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا عَلَیْكَ الْقُرْاٰنَ تَنْزِیْلًا ۟ۚ
وقتی خداوند نعمت‌های بهشت را ذکر کرد، فرمود: ﴿إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡقُرۡءَانَ تَنزِيلٗا﴾ بدون شک ما قرآن را به تدریج بر تو نازل کرده‌ایم، و در قرآن وعده و وعید بیان شده است، و همۀ آنچه که بندگان نیاز دارند در آن بیان شده، و در آن به اطاعت از اوامر الهی و اجرای مقررات کامل خداوندی و شکیبایی بر آن امر شده است.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تُطِعْ مِنْهُمْ اٰثِمًا اَوْ كَفُوْرًا ۟ۚ
بنابراین فرمود: ﴿فَٱصۡبِرۡ لِحُكۡمِ رَبِّكَ وَلَا تُطِعۡ مِنۡهُمۡ ءَاثِمًا أَوۡ كَفُورٗا﴾ در برابر حکم تقدیری خداوند صبر داشته باش، و بر اجرای فرمان دینی او شکیبایی کن، و نباید هیچ مانعی تو را از اجرای دستورات الهی باز دارد. و از مخالفانی که می‌خواهند تو را بازدارند، و گناهکارانی که مرتکب گناه می‌شوند و ناسپاسی می‌کنند، اطاعت مکن؛ چون اطاعت از کافران و بزهکاران و فاسقان، نافرمانی از خداست؛ زیرا آنها جز به آنچه هوای نفس می‌خواهد فرمان نمی‌دهند.
و از آنجا که صبر و شکیبایی، ناشی از فرمانبرداری خدا و کثرت ذکر اوست، خداوند به این کار فرمان داد و فرمود:
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߝߊ߯ߙߛߌߞߊ߲ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߛߊ߬ߺߊ߳ߑߘߌ߮ ߞߘߐߦߌߘߊ - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
ߛߊ߬ߺߊ߳ߑߘߌ߮ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߣߍ߲ ߝߊ߯ߙߛߌߞߊ߲