ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐߦߌߘߊ ߛߊ߲ߤߊߟߌ߫ ߘߟߊߡߌߘߊ ߘߐ߫ * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوا اجْتَنِبُوْا كَثِیْرًا مِّنَ الظَّنِّ ؗ— اِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ اِثْمٌ وَّلَا تَجَسَّسُوْا وَلَا یَغْتَبْ بَّعْضُكُمْ بَعْضًا ؕ— اَیُحِبُّ اَحَدُكُمْ اَنْ یَّاْكُلَ لَحْمَ اَخِیْهِ مَیْتًا فَكَرِهْتُمُوْهُ ؕ— وَاتَّقُوا اللّٰهَ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ تَوَّابٌ رَّحِیْمٌ ۟
අහෝ අල්ලාහ්ව විශ්වාස කොට ඔහු ආගමානුගත කළ දෑ අනුව ක්රියා කළවුනි! තොරතුරු හා හේතූන් අනිවාර්ය කරන්නක් මත පදනම් නොවූ සැකය ගෙන දෙන බොහෝ දැයින් නුඹලා දුරස් වනු. සැබැවින්ම ඇතැම් සැකයන් පාපීය. උදාහරණයක් ලෙස ධර්මිෂ්ට බවින් කටයුතු කරන පුද්ගලයකු පිළිබඳ නපුරු සිතුවිල්ලක් ඇති කර ගන්නාක් මෙනි. දේව විශ්වාසීන්ගේ පිටුපසින් සිට ඔවුන්ගේ රහස්ය දෑ සොයමින් ඔවුන් පසුපස හඹා නොයනු. නුඹලා අතරින් කිසිවකු තම සහෝදරයා අකැමති දෑ ගැන මෙනෙහි කළ නොයුතුය. සැබැවින්ම ඔහු අකමැති දෙයක් ගැන ඔහු මෙනෙහි කිරීම මියගිය විට ඔහුගේ මස් අනුභව කළා හා සමානය. නුඹලා අතර කිසිවකු හෝ ඔහුගේ මිය ගිය සහෝදරයාගේ මස් අනුභව කරන්නට ප්රිය කරන්නේද? එසේ ඔහුව අපයෝජනයට ගැනීම නුඹලා පිළිකුල් කරන්නෙහුය. එය ද එලෙසමය. අල්ලාහ්ගේ නියෝග පිළිපදිමින් හා ඔහු තහනම් කළ දැයින් වැළකෙමින් අල්ලාහ්ට බැතිමත්ව කටයුතු කරනු. සැබැවින්ම අල්ලාහ් තම ගැත්තන් අතරින් සමාව අයැද සිටින්නන් හට අතික්ෂමාශීලීය. ඔවුන් කෙරෙහි මහා කාරුණිකය.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
یٰۤاَیُّهَا النَّاسُ اِنَّا خَلَقْنٰكُمْ مِّنْ ذَكَرٍ وَّاُ وَجَعَلْنٰكُمْ شُعُوْبًا وَّقَبَآىِٕلَ لِتَعَارَفُوْا ؕ— اِنَّ اَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللّٰهِ اَتْقٰىكُمْ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ عَلِیْمٌ خَبِیْرٌ ۟
අහෝ ජනයිනි, සැබැවින් අපි නුඹලාව එක පිරිමකුගෙන් -ඔහු නුඹලාගේ ආදි පියා ආදම්ය, එක මවකගෙන් -ඇය නුඹලාගේ ආදි මව හව්වාය- මැව්වෙමු. නුඹලාගේ පරම්පරාව එකමය. එහෙයින් නුඹලා එකිනෙකා පරම්පරාව ගැන උදම් නොඅනනු. ඉන්පසු අපි නුඹලාව බොහෝ ජන වාර්ගිකයින් හා විසිරී ජීවත් වන ගෝත්ර බවට පත් කළෙමු. එය නුඹලා එකිනෙකා හඳුනා ගනු පිණිස මිස උදම් අනන්නට නොවේ. ඊට හේතුව එකිනෙකා වෙනස් වනුයේ තක්වා හෙවත් දේව බිය හැඟීම පදනම් කර ගනිමිනි. එහෙයින් ඔහු, “අල්ලාහ් අබියස නුඹලාගෙන් වඩාත් උතුම් වනුයේ නුඹලා අතරින් වඩාත් බියපැතිමත් වූවන්ය” යැයි පැවසීය. සැබැවින්ම අල්ලාහ් නුඹලාගේ තත්ත්වයන් පිළිබඳ මැනවින් දන්නාය. නුඹලා ඔහු සම්බන්ධයෙන් ඉටු කරන පූර්ණවත් හෝ අඩුපාඩු සහිත කටයුත්තක් වුව ද ඒ ගැන තොරතුරු හොදින්ම දන්නාය. ඒ කිසිවක් ඔහුට සැඟවෙන්නේ නැත.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَتِ الْاَعْرَابُ اٰمَنَّا ؕ— قُلْ لَّمْ تُؤْمِنُوْا وَلٰكِنْ قُوْلُوْۤا اَسْلَمْنَا وَلَمَّا یَدْخُلِ الْاِیْمَانُ فِیْ قُلُوْبِكُمْ ؕ— وَاِنْ تُطِیْعُوا اللّٰهَ وَرَسُوْلَهٗ لَا یَلِتْكُمْ مِّنْ اَعْمَالِكُمْ شَیْـًٔا ؕ— اِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
ඇතැම් ගම්බද අරාබි ජනයා, නබි (සල්ලල්ලාහු අලයිහි වසල්ලම්) තුමාණන් වෙත පැමිණි කල්හි, ඔවුහු “සැබැවින්ම අපි අල්ලාහ් හා ඔහුගේ දූතයාණන් විශ්වාස කළෙමු.” යැයි පවසති. අහෝ දූතය! නුඹ ඔවුනට මෙසේ පවසනු. "නුඹලා විශ්වාස නො කළෙහුය. නමුත් නුඹලා, ‘අපි යටත් වූයෙමු. අවනත වූයෙමු’ යැයි පවසනු. නුඹලාගේ හදවත් තුළ දේව විශ්වාසය තවමත් ප්රවේශ වී නැත. එය ප්රවේශ වීම අපේක්ෂා කරනු ලබන්නකි. අහෝ ගම්බද අරාබිවරුනි! දේව විශ්වාසය, දැහැමි ක්රියාවන් හා තහනම් දැයින් වැළකී සිටීම යනාදී කරුණුවලදී නුඹලා අල්ලාහ්ට හා ඔහුගේ දූතයාට අවනත වන්නෙහු නම් නුඹලාගේ ක්රියාවන් අතරින් කිසිදු කුසලක් අල්ලාහ් නුඹලාට අඩු කරන්නේ නැත. නියත වශයෙන්ම අල්ලාහ් තම ගැත්තන් අතරින් ඔහු වෙත සමාව අයැද සිටින්නන්හට අති ක්ෂමාශීලීය. ඔවුන් කෙරෙහි මහා කාරුණිකය."
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
اِنَّمَا الْمُؤْمِنُوْنَ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا بِاللّٰهِ وَرَسُوْلِهٖ ثُمَّ لَمْ یَرْتَابُوْا وَجٰهَدُوْا بِاَمْوَالِهِمْ وَاَنْفُسِهِمْ فِیْ سَبِیْلِ اللّٰهِ ؕ— اُولٰٓىِٕكَ هُمُ الصّٰدِقُوْنَ ۟
සැබැවින්ම අල්ලාහ් හා ඔහුගේ දූතයාණන්ව විශ්වාස කොට, ඔවුන්ගේ විශ්වාසය සමග කිසිදු සැකයක් මුසු නොකොට, ඔවුන්ගේ ධනය හා ජීවිත පරිත්යාගයෙන් අල්ලාහ්ගේ මාර්ගයේ කැපවී, ඒ කිසිවක හෝ ලොභීකමක් නොපෙන්වූ දේව විශ්වාසීන් වනාහි, මෙම ගුණාංගවලින් වර්ණනා කරනු ලැබූ මොවූහු ඔවුන්ගේ දේව විශ්වාසයේ සත්යවාදීහු වෙති.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلْ اَتُعَلِّمُوْنَ اللّٰهَ بِدِیْنِكُمْ ؕ— وَاللّٰهُ یَعْلَمُ مَا فِی السَّمٰوٰتِ وَمَا فِی الْاَرْضِ ؕ— وَاللّٰهُ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیْمٌ ۟
අහෝ දූතය! එම අරාබිවරුන්හට මෙසේ පවසනු. "නුඹලාගේ දහම් පිළිවෙත ගැන නුඹලා අල්ලාහ්ට උගන්වන්නෙහු ද? එය ඔහුට ඒත්තු ගන්වන්නෙහු ද?" අල්ලාහ් අහස්හි ඇති දෑ දනී. මහපොළොවේ ඇති දෑද දනී. අල්ලාහ් සියලු දෑ පිළිබඳ සර්වඥානීය. ඔහුට කිසිවක් සැඟවෙන්නේ නැත. එහෙයින් නුඹලාගේ දහම් පිළිවෙත නුඹලා ඔහුට දන්වා සිටීමෙහි කිසිදු අවශ්යතාවක් ඔහුට නැත.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
یَمُنُّوْنَ عَلَیْكَ اَنْ اَسْلَمُوْا ؕ— قُلْ لَّا تَمُنُّوْا عَلَیَّ اِسْلَامَكُمْ ۚ— بَلِ اللّٰهُ یَمُنُّ عَلَیْكُمْ اَنْ هَدٰىكُمْ لِلْاِیْمَانِ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟
අහෝ දූතය! එම අරාබිවරු ඔවුන්ගේ ඉස්ලාමය නුඹට කරන උපකාරයක් ලෙස සිතති. නුඹ ඔවුනට මෙසේ පවසනු. ‘අල්ලාහ්ගේ දහම වෙත නුඹලාගේ පිවිසීම මා වෙත කරන උපකාරයක් ලෙස නොසලකනු. එසේ පිවිසුණේ නම් එහි යහපත නුඹලා වෙතම නැවත හැරී එනු ඇත. සැබැවින්ම නුඹලා එහි පිවිසුණු බවට කරන නුඹලාගේ වාදයෙහි නුඹලා සත්යවාදීන් වී නම්, දේව විශ්වාසය නුඹලාට ආශිර්වාද කරමින් නුඹලාට එය පිරිනැමුවේ අල්ලාහ් බව දැනගනු.'
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
اِنَّ اللّٰهَ یَعْلَمُ غَیْبَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— وَاللّٰهُ بَصِیْرٌ بِمَا تَعْمَلُوْنَ ۟۠
සැබැවින්ම අල්ලාහ් අහස්හි සැඟවුණු දෑ පිළිබඳ දනියි. එමෙන්ම මහපොළොවේ සැඟවුණු දෑ පිළිබඳවද දනියි. ඔහුට කිසිවක් සැඟවෙන්නේ නැත. නුඹලා සිදු කරන දෑ පිළිබඳ අල්ලාහ් සර්ව නිරීක්ෂකය. නුඹලාගේ ක්රියාවන් අතරින් කිසිවක් ඔහුට සැඟවෙන්නේ නැත. එහි යහපත හා අයහපත ඔහු නුඹලාට පිරිනමනු ඇත.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• سوء الظن بأهل الخير معصية، ويجوز الحذر من أهل الشر بسوء الظن بهم.
•දැහැමි ජනයා පිළිබඳ නරක ලෙස අනුමාන කිරීම පාපයකි. ඔවුන් ගැන නරක අනුමාන කරන නපුරු ජනයාගෙන් ප්රවේසම් වීම සුදුසුය.
• وحدة أصل بني البشر تقتضي نبذ التفاخر بالأنساب.
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐߦߌߘߊ ߛߊ߲ߤߊߟߌ߫ ߘߟߊߡߌߘߊ ߘߐ߫ - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
ߡߍ߲ ߝߘߊߣߍ߲߫ ߞߎ߬ߙߊ߬ߣߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߕߌߙߌ߲ߠߌ߲ ߝߊ߲ߓߊ ߟߊ߫