ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߟߊߘߛߏߣߍ߲" ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐߦߌߘߊ ߘߐ߫ ߊ߬ߠߌ߯ߙߌ߲ߞߊ߲ ߘߐ߫ * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّا خَلَقۡنَا لَهُم مِّمَّا عَمِلَتۡ أَيۡدِينَآ أَنۡعَٰمٗا فَهُمۡ لَهَا مَٰلِكُونَ
ئۇلار بىزنىڭ ئۆزلىرىگە چارىپايلارنى يارىتىپ بەرگەنلىكىمىزنى كۆرمىدىمۇ؟ ئۇلار شۇ چارىپايلارنىڭ تىزگىنىنى قولىدا تۇتقۇچىلاردۇركى، ئۇ نەرسىلەرنى ئۆزلىرىنىڭ مەنپەتلىرىگە قاراپ ئىشلىتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَهُمۡ فِيهَا مَنَٰفِعُ وَمَشَارِبُۚ أَفَلَا يَشۡكُرُونَ
بۇ چارىپايلاردا ئۇلار ئۈچۈن مېنىش ۋە گۆشلىرىنى يېيىشتىن باشقا يەنە تىۋىتلىرى، قىغلىرى، يۇڭلىرى ۋە پۇللىرىغا ئوخشاش كۆپلىگەن مەنپەئەتلەر بار. ئۇلار بۇ نەرسىلەردىن بىساتلارنى ۋە كىيىم - كېچەكلەرنى ئىشلەپ چىقىرىدۇ. بۇ نەرسىلەرنىڭ سۈتلىرىمۇ بار بولۇپ، ئىنسانلار ئۇنىڭدىن ئىچىدۇ. ئۇلار ئۆزلىرىگە مۇشۇنچىۋالا كۆپ نېئمەتلەرنى ۋە ئۇنىڭدىن باشقا نېئمەتلەرنى ئىلتىپات قىلغان ئاللاھ تائالاغا شۈكرى قىلمامدۇ!؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَا يَسۡتَطِيعُونَ نَصۡرَهُمۡ وَهُمۡ لَهُمۡ جُندٞ مُّحۡضَرُونَ
ئۇلار تۇتۇۋالغان ئاشۇ ئىلاھلار ئۆزلىرىگىمۇ، ئاللاھنى قويۇپ ئۆزلىرىگە چوقۇنغان ئىنسانلارغىمۇ ياردەم بېرەلمەيدۇ. ئۇلار ۋە ئۇلارنىڭ بۇتلىرى ھەممەيلەن ئازابقا دۇچار قىلىنىدۇ. ئۇلاردىن ھەركىم بىربىرىدىن مۇناسىۋىتىنى ئۈزىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَا يَحۡزُنكَ قَوۡلُهُمۡۘ إِنَّا نَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَ
ئەي پەيغەمبەر! ئۇلارنىڭ: سەن ھەرگىزمۇ پەيغەمبەر ئەمەس، بىر بولسا سەن بىر شائىر، دېگەندەك ۋە ئۇنىڭدىن باشقا تۈرلۈك بوھتانلىرى سېنى قايغۇغا سالمىسۇن. شەكسىزكى بىز ئۇلارنىڭ يوشۇرغانلىرىنىمۇ، ئاشكارا قىلغانلىرىنىمۇ بىلىمىز، بىزگە ئۇنىڭدىن ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ، بىز ئۇلارنى شۇ قىلمىشلىرىغا قارىتا جازالايمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَوَلَمۡ يَرَ ٱلۡإِنسَٰنُ أَنَّا خَلَقۡنَٰهُ مِن نُّطۡفَةٖ فَإِذَا هُوَ خَصِيمٞ مُّبِينٞ
ئۆلگەندىن كېيىن تىرىلىشنى ئىنكار قىلىدىغان ئىنسان بىزنىڭ ئۇنى ئىلگىرى مەنىيدىن ياراتقانلىقىمىزنى، ئاندىن كېيىن ئۇ بىر قانچە باسقۇچنى بېسىپ ئۆتۈپ تۇغۇلۇپ، چوڭ بولغىنىنى ئويلىنىپ باقمامدۇ؟ ئەمدىلىكتە ئۇ ناھايىتى تولا دەتالاش قىلىدىغان جىدەلخور بوپقالدى. ئۇ بۇ ئىشلارنىڭ ئۆلگەندىن كېيىن قايتا تىرىلىشنىڭ تامامەن مۇمكىنلىكىگە ئىسپات بولالايدىغانلىقىنى چۈشىنىپ يەتمىدىمۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ يُحۡيِيهَا ٱلَّذِيٓ أَنشَأَهَآ أَوَّلَ مَرَّةٖۖ وَهُوَ بِكُلِّ خَلۡقٍ عَلِيمٌ
ئەي مۇھەممەد! ئۇنىڭغا جاۋابەن ئېيتقىنكى: بۇ چىرىپ كەتكەن سۆڭەكنى تۇنجى قېتىم ياراتقان زات تىرگۈزىدۇ. چۈنكى ئۇنى تۇنجى قېتىم ياراتقان زات ئۇنىڭغا قايتا ھاياتلىق بېرىشتىن ئاجىز ئەمەس. ئۇ زات بولسا پۈتكۈل مەخلۇقاتلىرىنى بىلگۈچى، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدىغان ئاللاھ تائالادۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُم مِّنَ ٱلشَّجَرِ ٱلۡأَخۡضَرِ نَارٗا فَإِذَآ أَنتُم مِّنۡهُ تُوقِدُونَ
ئەي ئىنسانلار! ئۇ زات سىلەرگە ياپيېشىل، ھۆل دەرەختىن ئوت چىقىرىپ بەردى. سىلەر ئۇ دەرەختىن ئوت چىقىرىسىلەر، يەنى سىلەر ئۇنى قالاپ ئىسىنىسىلەر. دېمەككى، سۇ تېمىپ تۇرىدىغان يېشىل دەرەخ بىلەن لاۋۇلداپ يانىدىغان ئوتتىن ئىبارەت ئىككى زىت نەرسىنى بىر يەرگە كەلتۈرگەن زات ئەلۋەتتە ئۆلۈكلەرنى تىرگۈزۈشكە قادىردۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَوَلَيۡسَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِقَٰدِرٍ عَلَىٰٓ أَن يَخۡلُقَ مِثۡلَهُمۚ بَلَىٰ وَهُوَ ٱلۡخَلَّٰقُ ٱلۡعَلِيمُ
ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئىككىسىنىڭ ئىچىدىكى زور مەخلۇقاتلار بىلەن قوشۇپ ياراتقان زات ئۆلۈكلەرنى قايتا تىرگۈزۈشكە قادىر ئەمەسمۇ؟! ئۇ زات پۈتكۈل مەخلۇقاتلارنى ئەڭ مۇكەممەل رەۋىشتە ياراتقۇچىدۇر، ئۇلارنىڭ ئەھۋالىنى بىلگۈچىدۇر، ئۇنىڭغا ئۇلاردىن ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّمَآ أَمۡرُهُۥٓ إِذَآ أَرَادَ شَيۡـًٔا أَن يَقُولَ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ
شەكسىزكى ئاللاھ تائالا بىرەر نەرسىنى ئاپرىدە قىلماقچى بولسا، ئۇنىڭغا: ۋۇجۇدقا كەل، دەيدۇ - دە، ئۇ نەرسە شۇ ھامانلا ۋۇجۇدقا كېلىدۇ. ئاللاھنىڭ ھاياتلىق ئاتا قىلىشنى، جېنىنى ئېلىشنى، قايتا تىرگۈزۈشنى ۋە ئۇنىڭدىن باشقا ئىشلارنى ئىشقا ئاشۇرۇشنى ئىرادە قىلىشىمۇ دەل مۇشۇنىڭ جۈملىسىدىندۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَسُبۡحَٰنَ ٱلَّذِي بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
ئاللاھ تائالا مۇشرىكلار نىسبەت بەرگەن ئاجىزلىقتىن پاك ھەم مۇقەددەستۇر. پۈتۈن نەرسىلەر ئۇنىڭ ئىلكىدەدۇركى، ئۇ ئاشۇ نەرسىلەردە ئۆزى خالىغانچە تەسەررۇپ قىلىدۇ. ھەر نەرسىنىڭ ئاچقۇچى ئۇنىڭ قولىدىدۇر، سىلەر ئاخىرەتتە ئۇنىڭ دەرگاھىغا قايتۇرۇلىسىلەر، ئاندىن ئاللاھ سىلەرنىڭ ئەمەللىرىڭلارغا يارىشا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• من فضل الله ونعمته على الناس تذليل الأنعام لهم، وتسخيرها لمنافعهم المختلفة.
بۇ ئايەتلەر ئاللاھنىڭ ئىنسانلارغا چارىپايلارنى بويسۇندۇرۇپ بەرگەنلىكى ھەمدە ئۇلارنى ئىنسانلارنىڭ تۈرلۈك مەنپەئەتلىرىگە خىزمەتكە سېلىپ بەرگەنلىكى ئىنسانلارغا قىلغان پەزلى ۋە مەرھەمىتىدىن ئىكەنلىكىنى ئۇقتۇرۇپ بېرىدۇ.
• وفرة الأدلة العقلية على يوم القيامة وإعراض المشركين عنها.
قىيامەتنىڭ راستلىقىغا ئەقلىي دەلىللەر شۇنچىۋالا تولۇق تۇرسىمۇ يەنىلا مۇشرىكلارنىڭ ئۇنىڭدىن يۈز ئۆرۈيدىغانلىقىنى ئۇقتۇرۇپ بېرىدۇ.
• من صفات الله تعالى أن علمه تعالى محيط بجميع مخلوقاته في جميع أحوالها، في جميع الأوقات، ويعلم ما تنقص الأرض من أجساد الأموات وما يبقى، ويعلم الغيب والشهادة.
ئاللاھ تائالانىڭ ھەر قانداق ۋاقىتتا پۈتكۈل مەخلۇقاتلىرىنى بارچە ئەھۋالى بىلەن قوشۇپ مۇكەممەل بىلىدىغانلىقى ئۇنىڭ سۈپەتلىرىدىن بىرىدۇر. ئۇ زېمىننىڭ ئۆلۈكلەرنىڭ جىسمىدىن كېمەيتكىنىنىمۇ، قېپقالغىنىنىمۇ بىلىدۇ، غەيىبنىمۇ ۋە ھازىرنىمۇ بىلىدۇ.
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߟߊߘߛߏߣߍ߲" ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐߦߌߘߊ ߘߐ߫ ߊ߬ߠߌ߯ߙߌ߲ߞߊ߲ ߘߐ߫ - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
ߡߍ߲ ߝߘߊߣߍ߲߫ ߞߎ߬ߙߊ߬ߣߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߕߌߙߌ߲ߠߌ߲ ߝߊ߲ߓߊ ߟߊ߫