مەنالار تەرجىمىسى سۈرە قاپ - قۇرئان كەرىم قىسقىچە تەپسىرىنىڭ ئازەربەيجانچە تەرجىمىسى - قۇرئان كەرىم ئىنىسكىلوپىدىيىسى

Qaf

سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:

وعظ القلوب بالموت والبعث.

Qəlblərə ölməni və dirilməni yada salmaqla nəsihət etmək.

---

ئايەت: 1

قٓۚ وَٱلۡقُرۡءَانِ ٱلۡمَجِيدِ

﴾Qaf.﴿ Bəqərə surəsinin əvvəlində buna oxşar mövzu barədə danışılmışdır. Uca Allah, özündə çox mənalar, çoxlu xeyir və bərəkət cəm edən Qurani Kərimə and içir ki, qiyamət günü siz mütləq dirilib haqq-hesaba çəkiləcək və əməllərinizin əvəzini alacaqsınız.

ئايەت: 2

بَلۡ عَجِبُوٓاْ أَن جَآءَهُم مُّنذِرٞ مِّنۡهُمۡ فَقَالَ ٱلۡكَٰفِرُونَ هَٰذَا شَيۡءٌ عَجِيبٌ

Onların haqqı inkar etmələrinin səbəbi səni yalançı saymaları olmamışdı, çünki onlar sənin doğru danışdığını bilirdilər. Xeyr, onlar mələklərdən deyil, özləri kimi bir insanın onlara qorxudan bir peyğəmbər göndərildiyinə təəccüb etdilər və elə buna görə də dedilər: “Bəşər övladının bizə peyğəmbər göndərilməsi əcaib bir şeydir.

ئايەت: 3

أَءِذَا مِتۡنَا وَكُنَّا تُرَابٗاۖ ذَٰلِكَ رَجۡعُۢ بَعِيدٞ

Məgər biz ölüb torpağa qarış­dıq­dan sonra yenidən diriləcəyik?! Bu dirilmə və cəsədimiz çürüyüb yox olduqdan sonra yenidən ona həyat verilməsi mümkün deyil”.

ئايەت: 4

قَدۡ عَلِمۡنَا مَا تَنقُصُ ٱلۡأَرۡضُ مِنۡهُمۡۖ وَعِندَنَا كِتَٰبٌ حَفِيظُۢ

Onlar öldükdən sonra yerin onların cəsədlərini necə çürüdüb yox etdiyini bi­lirik. Heç bir şey Bizdən gizli qalmaz. Biz­də, Uca Allahın onların həyatında və ölümündən sonra nələr baş verəcəyinə dair əzəldən yazdığı qədəri qo­ruyan bir kitab var.

ئايەت: 5

بَلۡ كَذَّبُواْ بِٱلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ فَهُمۡ فِيٓ أَمۡرٖ مَّرِيجٍ

Lakin Peyğəmbər Quranı o müşriklərə gətirdikdə onlar Quranı yalan hesab et­di­lər. İndi on­lar çaşqın və­ziy­yətdədirlər və Quran barəsində nə qərar verəcəklərini bilmirlər.

ئايەت: 6

أَفَلَمۡ يَنظُرُوٓاْ إِلَى ٱلسَّمَآءِ فَوۡقَهُمۡ كَيۡفَ بَنَيۡنَٰهَا وَزَيَّنَّٰهَا وَمَا لَهَا مِن فُرُوجٖ

Dirilməni yalab sayan o kimsələr başları üs­tün­dəki gö­yə baxıb onu necə yaratdığımızı, necə qurduğumuzu, ulduzlarla necə bəzədiyimizi və onda naqislik gətirən yarıqlar olmadığını görmürlərmi?! Bu göyü yaradan Allah, insanlar öldükdən sonra onları diriltməyə aciz deyildir.

ئايەت: 7

وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَيۡنَا فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوۡجِۭ بَهِيجٖ

Biz yeri, sakinləri onun üzərində qərar tuta bilsin deyə döşədik, yer silkələnməsin deyə orada möhkəm dağlar yerləşdirdik və orada göz oxşayan bit­ki­lərin və ağacların hər nö­vündən yetişdirdik.

ئايەت: 8

تَبۡصِرَةٗ وَذِكۡرَىٰ لِكُلِّ عَبۡدٖ مُّنِيبٖ

Bütün bunları itaət edərək Rəbbinə üz tutan hər bir qul üçün ibrət və öyüd-nə­sihət olsun deyə yaratdıq.

ئايەت: 9

وَنَزَّلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ مُّبَٰرَكٗا فَأَنۢبَتۡنَا بِهِۦ جَنَّٰتٖ وَحَبَّ ٱلۡحَصِيدِ

Biz göydən çox faydalı və xeyirli su endirdik və o su ilə bağ-bostanlar, habelə, bi­çilən ta­xıl dənələri və s. bitirdik.

ئايەت: 10

وَٱلنَّخۡلَ بَاسِقَٰتٖ لَّهَا طَلۡعٞ نَّضِيدٞ

Həmçinin, o su ilə meyvələri üst-üstə asılmış hündür uca xur­ma ağacları bitirdik.

ئايەت: 11

رِّزۡقٗا لِّلۡعِبَادِۖ وَأَحۡيَيۡنَا بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّيۡتٗاۚ كَذَٰلِكَ ٱلۡخُرُوجُ

Biz orada bitkilər yetişdirdik ki, insanlar ruzi olarq ondan yesinlər. Həmçinin, Biz bu yağışla bitki bitməyən bir məm­lə­kə­ti diriltdik. Eləcə də, ölüləri dirildib qə­birlərindən çıxardacağıq.

ئايەت: 12

كَذَّبَتۡ قَبۡلَهُمۡ قَوۡمُ نُوحٖ وَأَصۡحَٰبُ ٱلرَّسِّ وَثَمُودُ

Ey Peyğəmbər! Səni yalançı sayan o kəslərdən əvvəl bir çox qövmlər - Nuh qövmü, quyu əhli və Səmud tayfası öz peyğəmbərlərini ya­lançı saydı.

ئايەت: 13

وَعَادٞ وَفِرۡعَوۡنُ وَإِخۡوَٰنُ لُوطٖ

Həmçinin, Ad qövmü, Firon xalqı, Lut tayfa­sı yalançı saydı,

ئايەت: 14

وَأَصۡحَٰبُ ٱلۡأَيۡكَةِ وَقَوۡمُ تُبَّعٖۚ كُلّٞ كَذَّبَ ٱلرُّسُلَ فَحَقَّ وَعِيدِ

Şueybin qövmü Əykə əhlinin və Yəmən hökmdarıTubbə qövmünün yalançı saydı. Bütün bu qövmlər Allahın onlara göndərdiyi elçiləri yalançı saydılar. Odur ki, Allahın onlara vəd etdiyi əzab onları yaxaladı.

ئايەت: 15

أَفَعَيِينَا بِٱلۡخَلۡقِ ٱلۡأَوَّلِۚ بَلۡ هُمۡ فِي لَبۡسٖ مِّنۡ خَلۡقٖ جَدِيدٖ

Məgər Biz sizi ilk dəfə yaratdıqda aciz qalmışdıq ki, sizi diriltməkdə də aciz qalaq?! Xeyr! Onlar ilk yaradılışlarından sonrakı yeni yaradılış ba­rə­sində şəkk-şübhə içindədirlər.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• المشركون يستعظمون النبوة على البشر، ويمنحون صفة الألوهية للحجر!

Müşriklər peyğəmbərliyin bəşər övladına verilməsini qeyri-mümkün sayır və daşlara ilahi sifətlər nisbət edirlər.

• خلق السماوات، وخلق الأرض، وإنزال المطر، وإنبات الأرض القاحلة، والخلق الأول: كلها أدلة على البعث.

Göylərin və yerin yaradılışı, yağışın nazil edilməsi, ölü torpağın yaşıllaşdırılması və ilk məxluqun yardılışı - bunların hamısı öldükdən sonra dirilməni sübut edən dəlillərdir.

• التكذيب بالرسل عادة الأمم السابقة، وعقاب المكذبين سُنَّة إلهية.

Elçiləri yalançı saymaq keçmiş ümmətlərin adətidir. Elçiləri yalançı sayanları cəzalandırmaq da, ilahi qanundur.

ئايەت: 16

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ وَنَعۡلَمُ مَا تُوَسۡوِسُ بِهِۦ نَفۡسُهُۥۖ وَنَحۡنُ أَقۡرَبُ إِلَيۡهِ مِنۡ حَبۡلِ ٱلۡوَرِيدِ

İnsanı Biz yaratdıq və nəfsinin ona təlqin etdi­yi xəyalları və fikirləri bili­rik. Biz ona qəlbə bağlı olan boynunda yerləşən şah da­marından da yaxınıq.

ئايەت: 17

إِذۡ يَتَلَقَّى ٱلۡمُتَلَقِّيَانِ عَنِ ٱلۡيَمِينِ وَعَنِ ٱلشِّمَالِ قَعِيدٞ

Biri sağında, digəri solunda iki mələk otu­rub onun əməllərini qey­də alır.

ئايەت: 18

مَّا يَلۡفِظُ مِن قَوۡلٍ إِلَّا لَدَيۡهِ رَقِيبٌ عَتِيدٞ

İnsanın dediyi hər bir sözü yazmaq üçün onun yanında hazır durub gözləyən mələk vardır!

ئايەت: 19

وَجَآءَتۡ سَكۡرَةُ ٱلۡمَوۡتِ بِٱلۡحَقِّۖ ذَٰلِكَ مَا كُنتَ مِنۡهُ تَحِيدُ

Ölümün şiddəti həqiqə­tən gələ­cək, bu qaçılmazdır. Ey qafil insan! Ölüm, sənin çəkindiyin və qorxub qaç­dı­ğın şeydir.

ئايەت: 20

وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِۚ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡوَعِيدِ

Sur üfürməyə müvəkkəl edilmiş mələk ikinci dəfə sura üfürəcəkdir. Bu, kafirlərə və asi olanlara əzab vəd olun­muş qiyamət günüdür.

ئايەت: 21

وَجَآءَتۡ كُلُّ نَفۡسٖ مَّعَهَا سَآئِقٞ وَشَهِيدٞ

Hər kəs onu qova-qova məhşərə gətirən mələklə və bir də onun əməllərinə şa­hidlik edən mələklə bir­likdə gələcəkdir.

ئايەت: 22

لَّقَدۡ كُنتَ فِي غَفۡلَةٖ مِّنۡ هَٰذَا فَكَشَفۡنَا عَنكَ غِطَآءَكَ فَبَصَرُكَ ٱلۡيَوۡمَ حَدِيدٞ

Məhşərə gətirilən o insana belə deyiləcək: "Sən dünyada ikən şəhvətlərə və ləzzətlərə aldandığına görə, bu günün haqqında qəflət içində idin. Lakin Biz sənin qəflətini aradan qaldırdıq ki, əzabı və qəm-qüssəni görəsən. Bu gün sən artıq çox yaxşı gö­rürsən və barəsində qafil olduğunu dərk edirsən!”

ئايەت: 23

وَقَالَ قَرِينُهُۥ هَٰذَا مَا لَدَيَّ عَتِيدٌ

Yanındakı (əməllərini qeydə almaq üçün) müvəkkəl edilmiş mələk de­yəcək­: “Yanımda olan kimsənin əməli heç bir artırma və əskiltmə olmadan ha­zır­dır!”

ئايەت: 24

أَلۡقِيَا فِي جَهَنَّمَ كُلَّ كَفَّارٍ عَنِيدٖ

Allah (o günahkarı) gətirən və şahid olan iki mələyə belə buyuracaq: “Haqqı inkar edən hər bir inad­cılı atın Cə­hənnəmə.

ئايەت: 25

مَّنَّاعٖ لِّلۡخَيۡرِ مُعۡتَدٖ مُّرِيبٍ

Həmçinin, Allahın vacib buyurduğu haqların verilməsinə mane olanı, Allahın qoyduğu hüdudları aşanı, xəbər verilən vədlərə və təhdidlərə şəkk edən kimsəni də,

ئايەت: 26

ٱلَّذِي جَعَلَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَأَلۡقِيَاهُ فِي ٱلۡعَذَابِ ٱلشَّدِيدِ

Habelə, ibadətdə başqa bir məbudu Alla­ha şərik qoşan kimsəni də. Atın onu şiddətli əza­ba!”

ئايەت: 27

۞ قَالَ قَرِينُهُۥ رَبَّنَا مَآ أَطۡغَيۡتُهُۥ وَلَٰكِن كَانَ فِي ضَلَٰلِۭ بَعِيدٖ

Şeytanlardan olan yoldaşı ondan uzaq olduğunu bəyan edib deyəcək­: “Ey Rəbbimiz! Onu mən azdırmadım, əksinə, o özü haqdan uzaq bir zəlalət içində idi!”

ئايەت: 28

قَالَ لَا تَخۡتَصِمُواْ لَدَيَّ وَقَدۡ قَدَّمۡتُ إِلَيۡكُم بِٱلۡوَعِيدِ

Allah buyuracaq: “Mənim hüzurumda mübahisə etməyin, bunun heç bir faydası yoxdur. Mən sizi hələ siz dünyada ikən elçilərimin Mənə küfr edən və Mənə asi olan kimsələri qorxutduğu şiddətli təhdidlərlə xəbərdar etmişdim.

ئايەت: 29

مَا يُبَدَّلُ ٱلۡقَوۡلُ لَدَيَّ وَمَآ أَنَا۠ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ

Mənim Sözüm dəyiş­məz­dir və mən vədimə xilaf çıxan deyiləm. Mən qullarımın nə savablarını azaldaraq, nə də ki, günahlarını artıraraq əsla onlara zülm etmərəm, Əksinə, onlara etdikləri əməllərin əvəzini verərəm”.

ئايەت: 30

يَوۡمَ نَقُولُ لِجَهَنَّمَ هَلِ ٱمۡتَلَأۡتِ وَتَقُولُ هَلۡ مِن مَّزِيدٖ

O gün Biz Cəhənnəmə belə deyəcəyik: “Sənə atılan kafirlər və asilərlə dol­dun­mu?” O da Rəbbinə görə qəzəblənib daha çox tələb edərək Rəbbinə: “Ye­nə varmı?” – deyəcək­.

ئايەت: 31

وَأُزۡلِفَتِ ٱلۡجَنَّةُ لِلۡمُتَّقِينَ غَيۡرَ بَعِيدٍ

Cənnət, Rəbbinin əmrlərini yerinə yetirib qadağan etdiyi işlərdən çəkinməklə Ondan qorxan kimsələrə ya­xın­laş­dırı­lacaq və onun içində olan nemətləri çox yaxın məsafədən müşahidə edəcəklər.

ئايەت: 32

هَٰذَا مَا تُوعَدُونَ لِكُلِّ أَوَّابٍ حَفِيظٖ

Onlara deyiləcək: "Budur Allahın sizə vəd etdiyi Cənnət! O, hər tövbə edib Rəbbinə üz tu­tan, Onun əmrinə riayət edən,

ئايەت: 33

مَّنۡ خَشِيَ ٱلرَّحۡمَٰنَ بِٱلۡغَيۡبِ وَجَآءَ بِقَلۡبٖ مُّنِيبٍ

Gizlində, Allahdan başqasının onu görmədiyi halda Mərhəmətli Allahdan qorxan və Allaha üz tutub daim Ona yönəlmiş salamat qəlblə Onun hüzuruna gələn kimsələr üçün­dür.

ئايەت: 34

ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٖۖ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡخُلُودِ

Onlar deyiləcək: "Xoşlamadığınız şeylərdən qurtulmuş halda salamatlıqla Cənnətə daxil olun! Bu, sonrası fani olmayan əbədiyyət günüdür.

ئايەت: 35

لَهُم مَّا يَشَآءُونَ فِيهَا وَلَدَيۡنَا مَزِيدٞ

Orada onlar üçün istə­dik­ləri tükənməz nemətlər hazırlanmışdır. Üs­təlik, hüzuru­muz­da bundan da artığı heç bir gözün görmədiyi, heç bir qulağın eşitmədiyi və heç bir bəşər övladının qəlbindən keçirmədiyi nemətlər vardır. Uca Allahı gör­mək də bu nemətlərdən biridir.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• علم الله بما يخطر في النفوس من خير وشر.

Allah nəfslərin istədiyi xeyiri və şəri bilir.

• خطورة الغفلة عن الدار الآخرة.

Axirət yurdundan qafil olmağın təhlükəsi.

• ثبوت صفة العدل لله تعالى.

Uca Allahın adillik sifətinin isbatı.

ئايەت: 36

وَكَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّن قَرۡنٍ هُمۡ أَشَدُّ مِنۡهُم بَطۡشٗا فَنَقَّبُواْ فِي ٱلۡبِلَٰدِ هَلۡ مِن مَّحِيصٍ

Biz haqqı yalan sayan bu Məkkə müşriklərindən əvvəl bir çox ümmətləri məhv etdik. Onlar Məkkə müşriklərindən daha qüvvətli idilər. Onlar di­yarbədiyar gəzib canlarını əzabdan qurtarmağa yol axtardılar, lakin tapa bilmədilər”.

ئايەت: 37

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكۡرَىٰ لِمَن كَانَ لَهُۥ قَلۡبٌ أَوۡ أَلۡقَى ٱلسَّمۡعَ وَهُوَ شَهِيدٞ

Həqiqətən, bu deyilənlərdə - əvvəlki ümmətlərin məhv olmasında, dərk edən qəlbi olan və ya sakit durub diqqətlə qulaq asan kimsə üçün ibrət vardır.

ئايەت: 38

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ وَمَا مَسَّنَا مِن لُّغُوبٖ

Biz göyləri, yeri və on­la­rın ara­sın­da olanları bir anda yaratmağa qadir olduğumuz halda, altı gün­də ya­rat­dıq və yəhudilərin iddia etdiyi kimi, Bizə heç bir yorğunluq üz vermədi.

ئايەت: 39

فَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ قَبۡلَ طُلُوعِ ٱلشَّمۡسِ وَقَبۡلَ ٱلۡغُرُوبِ

Ey Peyğəmbər! Sən yəhudilərin və başqalarının dediklərinə səbir et! Rəbbinə həmd edərək gün doğmamışdan əv­vəl fəcr namazını, gün batma­mış­dan əvvəl də əsr namazını qıl!

ئايەت: 40

وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَسَبِّحۡهُ وَأَدۡبَٰرَ ٱلسُّجُودِ

Gecənin bir vaxtında Allah üçün namaz qıl və namazlardan sonra Onun şəninə təriflər de!

ئايەت: 41

وَٱسۡتَمِعۡ يَوۡمَ يُنَادِ ٱلۡمُنَادِ مِن مَّكَانٖ قَرِيبٖ

Ey Peyğəmbər! O gün sura üfürməyə müvəkkəl edilmiş mələyin yaxın bir yerdən ikinci kərə sura üfürəcəyini dinlə.

ئايەت: 42

يَوۡمَ يَسۡمَعُونَ ٱلصَّيۡحَةَ بِٱلۡحَقِّۚ ذَٰلِكَ يَوۡمُ ٱلۡخُرُوجِ

O gün məxluqat, heç bir şübhə olmayan dirilmə çağırışını gerçəkdən eşidəcək. Onların bu çağırışı eşidəcəkləri o gün, ölülərin haqq-hesaba çəkilmək və əməllərinin əvəzini almaq üçün öz qəbirlərdən çıx­ma günü­dür.

ئايەت: 43

إِنَّا نَحۡنُ نُحۡيِۦ وَنُمِيتُ وَإِلَيۡنَا ٱلۡمَصِيرُ

Şübhəsiz ki, dirildən də, öldürən də Bizik. Bizdən başqa nə dirildən, nə də öldürən var. Qiyamət günü qulların haqq-hesaba çəkilməsi və əməllərinin əvəzini alması üçün dönüşü yalnız Bizədir.

ئايەت: 44

يَوۡمَ تَشَقَّقُ ٱلۡأَرۡضُ عَنۡهُمۡ سِرَاعٗاۚ ذَٰلِكَ حَشۡرٌ عَلَيۡنَا يَسِيرٞ

O gün yer onlardan ötrü ya­rı­la­caq və onlar (qəbirlərindən) sürətlə çıxa­caq­lar. Beləcə, on­la­rı bir yerə yığmaq Bi­zim üçün asandır.

ئايەت: 45

نَّحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَقُولُونَۖ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِجَبَّارٖۖ فَذَكِّرۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ مَن يَخَافُ وَعِيدِ

Biz haqqı yalan sayan o kimsələrin nə dediklə­rini yaxşı bi­lirik. Ey Peyğəmbər! Sən onları iman gətirməyə məc­bur edən deyilsən. Sən sadəcə Allahın sənə təbliğ olunmasını əmr etdiyini təbliğ edənsən. Sən Mənim təhdidimdən qorxan kafirlərə və asi olanlara ­Quranla öyüd-nəsihət ver. Çünki məhz qorxan kimsə öyüd-nəsihət alar və ona xatırlatdıqda xatırlayar.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• الاعتبار بوقائع التاريخ من شأن ذوي القلوب الواعية.

Tarixdə baş vermiş hadisələrdən ibrət almaq dərk edən qəlbə sahib insanların işidir.

• خلق الله الكون في ستة أيام لِحِكَم يعلمها الله، لعل منها بيان سُنَّة التدرج.

Allah yalnız Özünün bildiyi hikmətlərə görə kainatı altı günə yaratmışdır. Ola bilsin ki, bunlardan biri, işi tədriclə görmək sünnəsidir.

• سوء أدب اليهود في وصفهم الله تعالى بالتعب بعد خلقه السماوات والأرض، وهذا كفر بالله.

Yəhudilərin Uca Allahı vəsf etmək xüsusunda ədəbsizlik edərək Allahın göyləri və yeri yaratdıqdan sonra yorulduğunu deməsi. Bu, Allaha küfr etməkdir.