مەنالار تەرجىمىسى سۈرە سۈرە ساپپات - قۇرئان كەرىم قىسقىچە تەپسىرىنىڭ پارىسچە تەرجىمىسى - قۇرئان كەرىم ئىنىسكىلوپىدىيىسى

سوره صافات

سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:

تنزيه الله عما نسبه إليه المشركون، وإبطال مزاعمهم في الملائكة والجن.

منزه‌ دانستن الله از آنچه مشرکان به او تعالی نسبت دادند، و ابطال ادعاهای بی‌اساس آنها در مورد فرشتگان و جن‌ها.

---

ئايەت: 1

وَالصّٰٓفّٰتِ صَفًّا ۟ۙ

الله به فرشتگانی که در عبادت خویش به‌هم‌فشرده در صف ایستاده‌اند سوگند یاد فرمود.

ئايەت: 2

فَالزّٰجِرٰتِ زَجْرًا ۟ۙ

و به فرشتگانی که ابرها را تکان می‌دهند، و آنها را به هرجا که الله می‌خواهد ببارد می‌رانند سوگند یاد فرمود.

ئايەت: 3

فَالتّٰلِیٰتِ ذِكْرًا ۟ۙ

و به فرشتگانی که کلام الله را تلاوت می‌کنند سوگند یاد فرمود.

ئايەت: 4

اِنَّ اِلٰهَكُمْ لَوَاحِدٌ ۟ؕ

که - ای مردم- قطعاً معبود برحق شما ذات یگانه‌ای است که هیچ شریکی ندارد، و او الله است.

ئايەت: 5

رَبُّ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ وَمَا بَیْنَهُمَا وَرَبُّ الْمَشَارِقِ ۟ؕ

پروردگار آسمان‌ها و زمین و آنچه میان آن دو وجود دارد، و پروردگار محل‌های برآمدن و فرورفتن خورشید در طول سال است.

ئايەت: 6

اِنَّا زَیَّنَّا السَّمَآءَ الدُّنْیَا بِزِیْنَةِ ١لْكَوَاكِبِ ۟ۙ

به‌راستی‌که ما نزدیک‌ترین آسمان به زمین را با زیوری زیبا یعنی ستارگانی که مانند جواهر درخشان به نظر می‌رسند آراستیم.

ئايەت: 7

وَحِفْظًا مِّنْ كُلِّ شَیْطٰنٍ مَّارِدٍ ۟ۚ

و آسمان دنیا را از هر شیطان سرکش و خارج از طاعت با ستارگان که به آنها مورد اصابت قرار می‌گیرد حفظ کردیم.

ئايەت: 8

لَا یَسَّمَّعُوْنَ اِلَی الْمَلَاِ الْاَعْلٰی وَیُقْذَفُوْنَ مِنْ كُلِّ جَانِبٍ ۟

این شیاطین نمی‌توانند به سخنان فرشتگان در آسمان گوش دهند آن‌گاه که دربارۀ آنچه الله از شریعت و تقدیر خویش به آنها وحی می‌کند با یکدیگر سخن می‌گویند، و از هر طرف با شهاب‌ها مورد اصابت قرار می‌گیرند.

ئايەت: 9

دُحُوْرًا وَّلَهُمْ عَذَابٌ وَّاصِبٌ ۟ۙ

تا از گوش ‌دادن به فرشتگان به شدت رانده و دور شوند، و در آخرت عذابی دردآور و همیشگی که هیچگاه قطع نمی‌شود دارند.

ئايەت: 10

اِلَّا مَنْ خَطِفَ الْخَطْفَةَ فَاَتْبَعَهٗ شِهَابٌ ثَاقِبٌ ۟

مگر یکی از شیاطین چیزی به سرعت برباید، یعنی کلمه‌ای از آنچه ساکنان زمین از آن آگاه نشده‌اند و فرشتگان در مورد آن با یکدیگر گفتگو می‌کنند و میان آنها می‌چرخد، که شهابی درخشان او را تعقیب می‌کند و می‌سوزاند، و چه بسا قبل از اینکه شهاب او را بسوزاند آن کلمه را نزد برادرانش بیفکند و به کاهنان برسد، آن‌گاه با آن یک کلمه صد دروغ می‌سازند.

ئايەت: 11

فَاسْتَفْتِهِمْ اَهُمْ اَشَدُّ خَلْقًا اَمْ مَّنْ خَلَقْنَا ؕ— اِنَّا خَلَقْنٰهُمْ مِّنْ طِیْنٍ لَّازِبٍ ۟

پس -ای محمد- از کافران منکر رستاخیز بپرس: آیا آنها آفرینش سخت‌تر و بدن‌های قوی‌تر و اعضای بزرگ‌تری از آسمان‌ها و زمین و فرشتگان که آفریدیم دارند؟ در حقیقت، ما آنها را از گِلی لیز و چسبنده آفریده‌ایم، پس چگونه رستاخیز را انکار می‌کنند، درحالی‌که از ماده‌ای ضعیف یعنی گِل لیز و چسبنده آفریده شده‌اند؟

ئايەت: 12

بَلْ عَجِبْتَ وَیَسْخَرُوْنَ ۪۟

بلکه -ای محمد- از قدرت و تدبیر الله در امور مخلوقاتش، و از تکذیب مشرکان به رستاخیز تعجب می‌کنی، و این مشرکان به‌سبب تکذیب زیاد رستاخیز، آنچه را که در مورد رستاخیز می‌گویی به تمسخر می‌گیرند.

ئايەت: 13

وَاِذَا ذُكِّرُوْا لَا یَذْكُرُوْنَ ۪۟

و این مشرکان هرگاه به یکی از اندرزها پند داده شوند از آن پند نمی‌گیرند، و بهره نمی‌برند؛ چون دل‌های‌شان سخت شده است.

ئايەت: 14

وَاِذَا رَاَوْا اٰیَةً یَّسْتَسْخِرُوْنَ ۪۟

و هرگاه یکی از آیات پیامبر صلی الله علیه وسلم را که بر راستگویی او دلالت دارد مشاهده کنند بیش از حد، تمسخر و تعجب می‌کنند.

ئايەت: 15

وَقَالُوْۤا اِنْ هٰذَاۤ اِلَّا سِحْرٌ مُّبِیْنٌ ۟ۚۖ

و می‌گویند: این چیزی که محمد آورده جز سحری آشکار نیست.

ئايەت: 16

ءَاِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا وَّعِظَامًا ءَاِنَّا لَمَبْعُوْثُوْنَ ۟ۙ

آیا پس از این که مُردیم و به خاک و استخوان هایی پوسیده و خرد شده اى، تبدیل شدیم دوباره زنده می شویم؟! به راستی که این امر دور از انتظار است.

ئايەت: 17

اَوَاٰبَآؤُنَا الْاَوَّلُوْنَ ۟ؕ

آیا پدران نخستین ما که قبل از ما مرده‌اند برانگیخته می‌شوند؟!

ئايەت: 18

قُلْ نَعَمْ وَاَنْتُمْ دَاخِرُوْنَ ۟ۚ

- ای محمد- در پاسخ آنها بگو: بله پس از اینکه خاک و استخوان‌هایی پوسیده شدید برانگیخته می‌شوید، و پدران نخستین شما نیز برانگیخته می‌شوند، و همگی برانگیخته می‌شوید درحالی‌که خوار و ذلیل هستید.

ئايەت: 19

فَاِنَّمَا هِیَ زَجْرَةٌ وَّاحِدَةٌ فَاِذَا هُمْ یَنْظُرُوْنَ ۟

و آن فقط یک دمیدن در صور (دمیدن دوم) است آن‌گاه همگی به هول و هراس روز قیامت می‌نگرند و منتظر هستند که الله چه کاری در مورد آنها انجام می‌دهد.

ئايەت: 20

وَقَالُوْا یٰوَیْلَنَا هٰذَا یَوْمُ الدِّیْنِ ۟

و مشرکان تکذیب‌ کنندۀ رستاخیز می‌گویند: وای نابود شدیم این روز جزا است که در آن الله بندگانش را براساس اعمالی‌که در زندگی خویش در دنیا از پیش فرستاده‌اند جزا می‌دهد.

ئايەت: 21

هٰذَا یَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِیْ كُنْتُمْ بِهٖ تُكَذِّبُوْنَ ۟۠

آن‌گاه به آنها گفته می‌شود: این است همان روز داوری میان بندگان که در دنیا آن را انکار و تکذیب می‌کردید.

ئايەت: 22

اُحْشُرُوا الَّذِیْنَ ظَلَمُوْا وَاَزْوَاجَهُمْ وَمَا كَانُوْا یَعْبُدُوْنَ ۟ۙ

و در آن روز به فرشتگان گفته می‌شود: مشرکانی را که با شرک خویش ستم کردند و مشرکان مشابه و تکذیب‌ کنندگان همراه آنها، و بت‌هایی را که به جای الله عبادت می‌کردند گرد آورید،

ئايەت: 23

مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ فَاهْدُوْهُمْ اِلٰی صِرَاطِ الْجَحِیْمِ ۟

و جهنم را به آنها بشناسانید و آنها را به‌سوی آن راهنمایی کنید و برانید، زیرا جهنم مقصدشان است.

ئايەت: 24

وَقِفُوْهُمْ اِنَّهُمْ مَّسْـُٔوْلُوْنَ ۟ۙ

و قبل از وارد کردن به جهنم، آنها را برای حسابرسی نگه دارید، زیرا آنها مورد سوال قرار می‌گیرند، و پس از حسابرسی آنها را به‌سوی جهنم برانید.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• تزيين السماء الدنيا بالكواكب لمنافع؛ منها: تحصيل الزينة، والحفظ من الشيطان المارد.

تزیین آسمان دنیا با ستارگان منافعی دارد؛ از جمله: زینت دادن، و محافظت از شیطان سرکش.

• إثبات الصراط؛ وهو جسر ممدود على متن جهنم يعبره أهل الجنة، وتزل به أقدام أهل النار.

اثبات صراط، یعنی همان پلی که بر روی جهنم کشیده شده است که بهشتیان از آن می‌گذرند، و گام‌های جهنمیان روی آن سُر می‌خورد.

ئايەت: 25

مَا لَكُمْ لَا تَنَاصَرُوْنَ ۟

و از روی توبیخ به آنها گفته می‌شود: شما را چه شده است چرا به یکدیگر یاری نمی‌رسانید همان‌گونه که در دنیا به یکدیگر یاری می‌رساندید، و گمان می‌کردید بت‌های‌تان به شما یاری می‌رسانند؟!

ئايەت: 26

بَلْ هُمُ الْیَوْمَ مُسْتَسْلِمُوْنَ ۟

بلکه آنها در این روز تسلیم فرمان الله و خوار هستند، و به‌سبب ناتوانی و نداشتنِ چاره، به یکدیگر یاری نمی‌رسانند.

ئايەت: 27

وَاَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلٰی بَعْضٍ یَّتَسَآءَلُوْنَ ۟

به یکدیگر روی می‌آورند و به سرزنش و نزاع با یکدیگر می‌پردازند و این زمانی‌ است که سرزنش و تنازع سودی نمی‌رساند.

ئايەت: 28

قَالُوْۤا اِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَاْتُوْنَنَا عَنِ الْیَمِیْنِ ۟

پیروان به پیشوایان می‌گویند: - ای بزرگان ما- به‌راستی‌که شما (برای گمراه کردن ما) با شعار دین و حق به نزد ما می‌آمدید و کفر و شرک به الله و ارتکاب گناهان را برایمان می‌آراستید، و ما را از حقیقتی که رسولان از جانب الله آوردند متنفر می‌ساختید.

ئايەت: 29

قَالُوْا بَلْ لَّمْ تَكُوْنُوْا مُؤْمِنِیْنَ ۟ۚ

پیشوایان به پیروان می‌گویند: امر - آن‌گونه که ادعا می‌کنید- نیست خودتان بر کفر قرار داشتید و مؤمن نبودید، بلکه منکر بودید.

ئايەت: 30

وَمَا كَانَ لَنَا عَلَیْكُمْ مِّنْ سُلْطٰنٍ ۚ— بَلْ كُنْتُمْ قَوْمًا طٰغِیْنَ ۟

و ای پیروان، ما هیچ تسلطی به زور یا غلبه بر شما نداشتیم تا شما را در کفر و شرک و ارتکاب گناهان قرار دهیم، بلکه خودتان مردمی متجاوز از حد در کفر و گمراهی بودید.

ئايەت: 31

فَحَقَّ عَلَیْنَا قَوْلُ رَبِّنَاۤ ۖۗ— اِنَّا لَذَآىِٕقُوْنَ ۟

پس وعید الله در این فرموده‌اش: ﴿لأَمْلأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكَ وَمِمَّنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ أَجْمَعِينَ﴾ [ص: 85] «یقیناً جهنم را از تو و از کسانی که از تو پیروی کنند، پر خواهم کرد» بر ما و شما واجب شد، و از این‌رو - بدون تردی­­­د- آنچه را که پروردگارمان با آن تهدید کرد می‌چشیم.

ئايەت: 32

فَاَغْوَیْنٰكُمْ اِنَّا كُنَّا غٰوِیْنَ ۟

و ما شما را به گمراهی و کفر فراخواندیم، زیرا خودمان از راه هدایت گمراه بودیم.

ئايەت: 33

فَاِنَّهُمْ یَوْمَىِٕذٍ فِی الْعَذَابِ مُشْتَرِكُوْنَ ۟

پس به‌راستی‌که پیروان و پیشوایان در عذاب روز قیامت با هم شریک هستند.

ئايەت: 34

اِنَّا كَذٰلِكَ نَفْعَلُ بِالْمُجْرِمِیْنَ ۟

همان‌گونه که عذاب را به اینها می‌چشانیم، قطعاً با سایر مجرمان نیز چنین رفتار می‌کنیم.

ئايەت: 35

اِنَّهُمْ كَانُوْۤا اِذَا قِیْلَ لَهُمْ لَاۤ اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ یَسْتَكْبِرُوْنَ ۟ۙ

در حقیقت وقتی در دنیا کلمۀ لا إله إلا الله به این مشرکان گفته می‌شد تا به مقتضای آن عمل و مخالف آن را ترک کنند، از روی تکبر و برتری‌جویی در برابر حق آن را نمی‌پذیرفتند و از آن فرمان‌برداری نمی‌کردند.

ئايەت: 36

وَیَقُوْلُوْنَ اَىِٕنَّا لَتَارِكُوْۤا اٰلِهَتِنَا لِشَاعِرٍ مَّجْنُوْنٍ ۟ؕ

و با استدلال به کفرشان می‌گفتند: آیا عبادت معبودهایمان را به خاطر سخن شاعری دیوانه رها کنیم؟! منظورشان از این گفته رسول‌الله صلی الله علیه وسلم بود.

ئايەت: 37

بَلْ جَآءَ بِالْحَقِّ وَصَدَّقَ الْمُرْسَلِیْنَ ۟

و به تحقیق که دروغ بزرگی ساختند، زیرا رسول‌الله صلی الله علیه وسلم مجنون و شاعر نیست، بلکه قرآنِ دعوتگر به توحید الله و پیروی رسولش را آورده، و رسولان علیهم السلام را در آنچه از توحید و اثبات معاد از جانب الله آورده‌اند تصدیق کرده، و در هیچ موردی با آنها مخالفت نکرده است.

ئايەت: 38

اِنَّكُمْ لَذَآىِٕقُوا الْعَذَابِ الْاَلِیْمِ ۟ۚ

- ای مشرکان- به‌راستی‌که شما به‌سبب کفر و تکذیب رسولان عذاب دردآور روز قیامت را می‌چشید.

ئايەت: 39

وَمَا تُجْزَوْنَ اِلَّا مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُوْنَ ۟ۙ

و -ای مشرکان- جز به کفر به الله و ارتکاب گناهان که در دنیا انجام می‌دادید جزا داده نمی‌شوید.

ئايەت: 40

اِلَّا عِبَادَ اللّٰهِ الْمُخْلَصِیْنَ ۟

اما بندگان مؤمن الله که الله آنها را برای عبادت خویش خالص گرداند، و آنها عبادت را برای او تعالی خالص کردند، از این عذاب در نجات هستند.

ئايەت: 41

اُولٰٓىِٕكَ لَهُمْ رِزْقٌ مَّعْلُوْمٌ ۟ۙ

الله به این بندگان مخلص روزی‌ای می‌دهد که از نظر خوشمزگی و زیبایی و دوام، مشخص و ممتاز است.

ئايەت: 42

فَوَاكِهُ ۚ— وَهُمْ مُّكْرَمُوْنَ ۟ۙ

آن رزق و روزی (ذکر شده)، میوه هایی گوناگون می باشد که بسیار با لذت و دلخواهشان است، و افزون بر آن، با ارزانی داشتن درجات والای بهشت و نگاه کردن به وجه گرامی پروردگار، مورد اکرام و احترام قرار می گیرند.

ئايەت: 43

فِیْ جَنّٰتِ النَّعِیْمِ ۟ۙ

به تمام این موارد در بهشت‌های پرنعمت و جاویدان و ثابتی که هرگز قطع نمی‌شود و از بین نمی‌رود می‌رسند.

ئايەت: 44

عَلٰی سُرُرٍ مُّتَقٰبِلِیْنَ ۟

بر تخت‌هایی روبروی هم که به یکدیگر می‌نگرند تکیه می‌زنند.

ئايەت: 45

یُطَافُ عَلَیْهِمْ بِكَاْسٍ مِّنْ مَّعِیْنٍ ۟ۙ

جام‌های خمری که از نظر درخشندگی مانند آب جاری است گرداگرد آنها چرخانده می‌شود.

ئايەت: 46

بَیْضَآءَ لَذَّةٍ لِّلشّٰرِبِیْنَ ۟ۚ

به رنگ سفید که هرکس آن را بنوشد لذت کامل را می‌برد.

ئايەت: 47

لَا فِیْهَا غَوْلٌ وَّلَا هُمْ عَنْهَا یُنْزَفُوْنَ ۟

مانند خمر دنیا نیست، زیرا مستی‌ای که عقل‌ها را می‌رباید در آن وجود ندارد، و مصرف‌ کنندۀ آن سردرد نمی‌گیرد، و جسم و عقلش سالم می‌ماند.

ئايەت: 48

وَعِنْدَهُمْ قٰصِرٰتُ الطَّرْفِ عِیْنٌ ۟ۙ

و در بهشت زنانی پاکدامن نزدشان هستند، که به غیر شوهران‌شان نمی‌نگرند، و چشمان بسیار زیبایی دارند.

ئايەت: 49

كَاَنَّهُنَّ بَیْضٌ مَّكْنُوْنٌ ۟

در سفیدی رنگ‌های‌شان که با زردی آمیخته شده است گویی تخم پرنده‌ای حفاظت‌شده هستند که دستی آن را لمس نکرده است.

ئايەت: 50

فَاَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلٰی بَعْضٍ یَّتَسَآءَلُوْنَ ۟

و بهشتیان به یکدیگر روی می‌آورند و در مورد گذشتۀ خویش و آنچه در دنیا برای‌شان اتفاق افتاده از یکدیگر می‌پرسند.

ئايەت: 51

قَالَ قَآىِٕلٌ مِّنْهُمْ اِنِّیْ كَانَ لِیْ قَرِیْنٌ ۟ۙ

یکی از این مؤمنان می‌گوید: به‌راستی‌که من در دنیا همنشینی داشتم که رستاخیز را انکار می‌کرد.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• سبب عذاب الكافرين: العمل المنكر؛ وهو الشرك والمعاصي.

سبب عذاب کافران: اعمال ناپسند؛ یعنی شرک و گناهان است.

• من نعيم أهل الجنة أنهم نعموا باجتماع بعضهم مع بعض، ومقابلة بعضهم مع بعض، وهذا من كمال السرور.

یکی از نعمت‌های بهشتیان این است که از اجتماع و دیدار با یکدیگر برخوردار می‌شوند، و این امر، کمال سرور و شادمانی است.

ئايەت: 52

یَّقُوْلُ ءَاِنَّكَ لَمِنَ الْمُصَدِّقِیْنَ ۟

که با انکار و تمسخر به من می‌گفت: - ای دوست- آیا تو از تصدیق‌ کنندگان رستاخیز مردگان هستی؟

ئايەت: 53

ءَاِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا وَّعِظَامًا ءَاِنَّا لَمَدِیْنُوْنَ ۟

آیا وقتی مردیم و خاک و استخوان‌هایی پوسیده شدیم برانگیخته می‌شویم و در برابر اعمالی‌که در دنیا انجام دادیم جزا داده می‌شویم؟

ئايەت: 54

قَالَ هَلْ اَنْتُمْ مُّطَّلِعُوْنَ ۟

همنشین مؤمن او به یاران بهشتی‌اش می‌گوید: با هم نگاهی بیندازیم تا سرانجام آن همنشین را که منکر رستاخیز بود ببینیم؟

ئايەت: 55

فَاطَّلَعَ فَرَاٰهُ فِیْ سَوَآءِ الْجَحِیْمِ ۟

پس او می‌نگرد آن‌گاه همنشینش را در وسط جهنم می‌بیند.

ئايەت: 56

قَالَ تَاللّٰهِ اِنْ كِدْتَّ لَتُرْدِیْنِ ۟ۙ

می‌گوید: - ای همنشین- به الله سوگند نزدیک بود که با دعوت به‌سوی کفر و انکار رستاخیز، مرا با ورود به جهنم نابود کنی.

ئايەت: 57

وَلَوْلَا نِعْمَةُ رَبِّیْ لَكُنْتُ مِنَ الْمُحْضَرِیْنَ ۟

و اگر الله با هدایت و توفیق به ایمان بر من نعمت نبخشیده بود، به‌طور قطع مانند تو از حاضر شدگان در عذاب بودم.

ئايەت: 58

اَفَمَا نَحْنُ بِمَیِّتِیْنَ ۟ۙ

پس -ای بهشتیان- ما نمی‌میریم.

ئايەت: 59

اِلَّا مَوْتَتَنَا الْاُوْلٰی وَمَا نَحْنُ بِمُعَذَّبِیْنَ ۟

جز بار اول که در زندگی دنیا مُردیم، بلکه در بهشت جاویدان می‌مانیم، و آن‌گونه که کافران عذاب می‌شوند عذاب نمی‌شویم.

ئايەت: 60

اِنَّ هٰذَا لَهُوَ الْفَوْزُ الْعَظِیْمُ ۟

به‌راستی این جزا- یعنی ورود به بهشت و جاودانگی در آن و نجات از جهنم- که پروردگارمان به ما پاداش داد همان پیروزی بزرگی است که هیچ پیروزی‌ای با آن برابری نمی‌کند.

ئايەت: 61

لِمِثْلِ هٰذَا فَلْیَعْمَلِ الْعٰمِلُوْنَ ۟

اهل عمل بايد براى چنين پاداش بزرگی، عمل كنند چرا که تنها این، تجارت سودآور است.

ئايەت: 62

اَذٰلِكَ خَیْرٌ نُّزُلًا اَمْ شَجَرَةُ الزَّقُّوْمِ ۟

آیا نعمت‌های مذکور که الله برای آن دسته از بندگانش که آنها را برای طاعت خویش خالص گردانیده، بهتر و دارای منزلت و مرتبۀ نیکوتری است، یا درخت زقوم نفرین‌شده در قرآن که غذای کافران است که نه فربه می‌کند و نه گرسنگی را برطرف می‌سازد؟!

ئايەت: 63

اِنَّا جَعَلْنٰهَا فِتْنَةً لِّلظّٰلِمِیْنَ ۟

به‌راستی‌که این درخت را مایۀ رنج قرار دادیم و کسانی‌که با کفر و گناهان به خودشان ستم کرده‌اند با آن عذاب می‌شوند، چون گفتند: قطعاً آتش درخت را می‌خورد، پس امکان ندارد که درخت در آتش بروید.

ئايەت: 64

اِنَّهَا شَجَرَةٌ تَخْرُجُ فِیْۤ اَصْلِ الْجَحِیْمِ ۟ۙ

در حقیقت درخت زقوم درختی است که رستنگاه پلیدی دارد، زیرا از ته جهنم می‌روید.

ئايەت: 65

طَلْعُهَا كَاَنَّهٗ رُءُوْسُ الشَّیٰطِیْنِ ۟

میوه‌اش سیمای زشتی دارد گویی سرهای شیاطین است، و زشتی سیما از زشتی درون خبر می‌دهد، یعنی مزۀ بدی دارد.

ئايەت: 66

فَاِنَّهُمْ لَاٰكِلُوْنَ مِنْهَا فَمَالِـُٔوْنَ مِنْهَا الْبُطُوْنَ ۟ؕ

پس کافران به‌طور قطع از میوۀ تلخ و زشت آن می‌خورند، و شکم‌های خالی‌شان را از آن پُر می‌کنند.

ئايەت: 67

ثُمَّ اِنَّ لَهُمْ عَلَیْهَا لَشَوْبًا مِّنْ حَمِیْمٍ ۟ۚ

و به‌راستی‌که پس از خوردن از این میوه، نوشیدنی غلیظ و زشت و سوزانی دارند.

ئايەت: 68

ثُمَّ اِنَّ مَرْجِعَهُمْ لَاۡاِلَی الْجَحِیْمِ ۟

سپس بازگشت آنها به‌طور قطع به‌سوی عذاب جهنم است، یعنی از عذابی به عذابی دیگر منتقل می‌شوند.

ئايەت: 69

اِنَّهُمْ اَلْفَوْا اٰبَآءَهُمْ ضَآلِّیْنَ ۟ۙ

به‌راستی‌که این کافران پدران‌شان را از راه هدایت گمراه یافتند، و از روی تقلید و نه از روی دلیل به آنها اقتدا کردند.

ئايەت: 70

فَهُمْ عَلٰۤی اٰثٰرِهِمْ یُهْرَعُوْنَ ۟

و رد پای پدران‌شان در گمراهی را به سرعت دنبال می‌کنند.

ئايەت: 71

وَلَقَدْ ضَلَّ قَبْلَهُمْ اَكْثَرُ الْاَوَّلِیْنَ ۟ۙ

و به تحقیق که قبل از آنها بیشتر نخستینیان گمراه شده‌اند، پس - ای رسول- قوم تو اولین امتی نیستند که گمراه شدند.

ئايەت: 72

وَلَقَدْ اَرْسَلْنَا فِیْهِمْ مُّنْذِرِیْنَ ۟

و به تحقیق‌که در آن امت‌های نخستین رسولانی فرستادیم که آنها را از عذاب الله می‌ترساندند، اما کفر ورزیدند.

ئايەت: 73

فَانْظُرْ كَیْفَ كَانَ عَاقِبَةُ الْمُنْذَرِیْنَ ۟ۙ

پس -ای رسول- بنگر که سرانجام اقوامی که رسولان‌شان آنها را انذار دادند اما به رسولان پاسخ مثبت ندادند چگونه بود، به‌راستی‌که به‌سبب کفر و تکذیب رسولان، سرانجام آنها ورود به جهنم بود که برای همیشه در آن می‌مانند.

ئايەت: 74

اِلَّا عِبَادَ اللّٰهِ الْمُخْلَصِیْنَ ۟۠

مگر کسانی از آنها که الله آنها را به ایمان خالص گرداند، که از عذابی که سرانجام این تکذیب‌ کنندگان کافر بود نجات می‌یابند.

ئايەت: 75

وَلَقَدْ نَادٰىنَا نُوْحٌ فَلَنِعْمَ الْمُجِیْبُوْنَ ۟ؗۖ

و به تحقیق‌که دعای پیامبرمان نوح علیه السلام را اجابت کردیم آن‌گاه که علیه قومش چون او را تکذیب کردند دعا کرد، زیرا ما اجابت‌ کنندگان نیکویی هستیم، که دعای نوح علیه السلام علیه آنها را سریع اجابت کردیم.

ئايەت: 76

وَنَجَّیْنٰهُ وَاَهْلَهٗ مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِیْمِ ۟ؗۖ

و به تحقیق که او و خانواده‌اش و مؤمنان همراه او را از آزارهای قومش و از غرق ‌شدن با طوفان بزرگ که بر کافران قومش فرستاده شد نجات دادیم.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• الظفر بنعيم الجنان هو الفوز الأعظم، ولمثل هذا العطاء والفضل ينبغي أن يعمل العاملون.

دستیابی به نعمت‌های بهشتی رستگاری برتر است، و سزاوار است که عمل‌ کنندگان برای این عطا و بخشش کار کنند.

• إن طعام أهل النار هو الزقّوم ذو الثمر المرّ الكريه الطعم والرائحة، العسير البلع، المؤلم الأكل.

خوراک جهنمیان زقّوم است که میوۀ تلخ و بدمزه و بدبویی دارد و بلعیدنش دشوار، و خوردنش دردناک است.

• أجاب الله تعالى دعاء نوح عليه السلام بإهلاك قومه، والله نعم المقصود المجيب.

الله تعالی دعای نوح علیه السلام مبنی بر نابودی قومش را اجابت کرد، و الله بهترین مقصود و اجابت‌ کننده است.

ئايەت: 77

وَجَعَلْنَا ذُرِّیَّتَهٗ هُمُ الْبٰقِیْنَ ۟ؗۖ

و فقط خانواده و پیروان مؤمن او را نجات دادیم، و سایر افراد قومش را که کافر بودند غرق کردیم.

ئايەت: 78

وَتَرَكْنَا عَلَیْهِ فِی الْاٰخِرِیْنَ ۟ؗۖ

و در میان امت‌های آینده یادی نیکو برایش باقی گذاشتیم که با آن او را می‌ستایند.

ئايەت: 79

سَلٰمٌ عَلٰی نُوْحٍ فِی الْعٰلَمِیْنَ ۟

امنیت و سلامتی است برای نوح از اینکه سخن بدی در میان امت‌های آینده در مورد او گفته شود، بلکه ستایش و یاد نیکو برایش باقی خواهد ماند.

ئايەت: 80

اِنَّا كَذٰلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِیْنَ ۟

قطعاً مانند این پاداش که به نوح علیه السلام دادیم کسانی را که به نیکویی فقط الله را عبادت و فرمان‌برداری کردند پاداش خواهیم داد.

ئايەت: 81

اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِیْنَ ۟

به‌راستی‌که نوح علیه السلام از بندگان مؤمن ما که از الله اطاعت می‌کنند بود.

ئايەت: 82

ثُمَّ اَغْرَقْنَا الْاٰخَرِیْنَ ۟

سپس باقی‌ماندگان را با فرستادن طوفانی غرق ساختیم، و هیچ‌یک از آنها را باقی نگذاشتیم.

ئايەت: 83

وَاِنَّ مِنْ شِیْعَتِهٖ لَاِبْرٰهِیْمَ ۟ۘ

و همانا ابراهیم علیه السلام از پیروان دین او بود که در دعوت به‌سوی توحید الله با او متفق هستند.

ئايەت: 84

اِذْ جَآءَ رَبَّهٗ بِقَلْبٍ سَلِیْمٍ ۟

پس یاد کن آن‌گاه که با قلبی سالم از شرک درحالی‌که به‌خاطر الله در مورد مخلوقاتش خیرخواهی می‌کرد نزد پروردگارش آمد.

ئايەت: 85

اِذْ قَالَ لِاَبِیْهِ وَقَوْمِهٖ مَاذَا تَعْبُدُوْنَ ۟ۚ

آن‌گاه که از روی توبیخ به پدر و قوم مشرک خویش گفت: چه چیزی به جای الله عبادت می‌کنید؟!

ئايەت: 86

اَىِٕفْكًا اٰلِهَةً دُوْنَ اللّٰهِ تُرِیْدُوْنَ ۟ؕ

آیا معبودهایی دروغین به جای الله عبادت می‌کنید؟

ئايەت: 87

فَمَا ظَنُّكُمْ بِرَبِّ الْعٰلَمِیْنَ ۟

پس -ای قوم من- گمان‌تان به پروردگار جهانیان چیست وقتی در حالی با او روبرو می‌شوید که غیر او را عبادت می‌کنید؟ به نظر شما چه کاری با شما انجام خواهد داد؟!

ئايەت: 88

فَنَظَرَ نَظْرَةً فِی النُّجُوْمِ ۟ۙ

و ابراهیم علیه السلام که چاره می‌اندیشید از خروج همراه قومش رهایی یابد نگاهی به ستارگان انداخت.

ئايەت: 89

فَقَالَ اِنِّیْ سَقِیْمٌ ۟

و برای آوردن بهانه در خروج همراه قومش به‌سوی عیدگاه آنها گفت: من بیمار هستم.

ئايەت: 90

فَتَوَلَّوْا عَنْهُ مُدْبِرِیْنَ ۟

پس او را پشت سرشان رها کردند و رفتند.

ئايەت: 91

فَرَاغَ اِلٰۤی اٰلِهَتِهِمْ فَقَالَ اَلَا تَاْكُلُوْنَ ۟ۚ

آن‌گاه پنهانی به‌سوی معبودهای‌ قومش که آنها را به جای الله عبادت می‌کردند رفت، و برای تمسخر معبودهای‌شان گفت: آیا از غذایی که مشرکان برای‌تان می‌سازند نمی‌خورید؟!

ئايەت: 92

مَا لَكُمْ لَا تَنْطِقُوْنَ ۟

چرا سخن نمی‌گویید، و به کسی‌که از شما سوال می‌پرسد پاسخ نمی‌دهید؟! آیا چنین چیزی به جای الله عبادت می‌شود؟!

ئايەت: 93

فَرَاغَ عَلَیْهِمْ ضَرْبًا بِالْیَمِیْنِ ۟

پس ابراهیم علیه السلام به‌سوی آنها رفت و برای در هم ‌شکستن‌شان با دست راستش بر آنها ضربه می‌زد.

ئايەت: 94

فَاَقْبَلُوْۤا اِلَیْهِ یَزِفُّوْنَ ۟

و عبادت‌ کنندگان این بت‌ها شتابان به‌سوی او روی آوردند.

ئايەت: 95

قَالَ اَتَعْبُدُوْنَ مَا تَنْحِتُوْنَ ۟ۙ

ابراهیم علیه السلام آرام و استوار با آنها روبرو شد، و از سر توبیخ به آنها گفت: آیا به جای الله معبودهایی را عبادت می‌کنید که آنها را با دستان خودتان می‌تراشید؟!

ئايەت: 96

وَاللّٰهُ خَلَقَكُمْ وَمَا تَعْمَلُوْنَ ۟

درحالی‌که الله سبحانه هم خود شما، و هم اعمال‌تان را آفریده، و این بت‌ها یکی از اعمال شما هستند، پس او تعالی سزاوار است که به تنهایی عبادت شود، و دیگران با او شریک قرار داده نشوند.

ئايەت: 97

قَالُوا ابْنُوْا لَهٗ بُنْیَانًا فَاَلْقُوْهُ فِی الْجَحِیْمِ ۟

پس چون از مبارزۀ او با دلیل ناتوان ماندند به زور پناه بردند، و در مورد کاری که با ابراهیم علیه السلام انجام دهند با یکدیگر به رایزنی پرداختند، گفتند: برایش بنایی بسازید، و آن را از هیزم پر کنید و به آتش بکشید، سپس او را در آن افکنید.

ئايەت: 98

فَاَرَادُوْا بِهٖ كَیْدًا فَجَعَلْنٰهُمُ الْاَسْفَلِیْنَ ۟

پس قوم ابراهیم قصد بدی برای نابودی‌اش کردند تا از او راحت شوند، اما آنها را از زیانکاران قرار دادیم و آتش را بر ابراهیم خنک و سالم گرداندیم.

ئايەت: 99

وَقَالَ اِنِّیْ ذَاهِبٌ اِلٰی رَبِّیْ سَیَهْدِیْنِ ۟

و ابراهیم علیه السلام گفت: قطعاً من با ترک سرزمین قوم خویش به‌سوی پروردگارم مهاجرت می‌کنم تا بتوانم او را عبادت کنم، پروردگارم به زودی مرا بر آنچه که خیر دنیا و آخرتم در آن است راهنمایی خواهد کرد.

ئايەت: 100

رَبِّ هَبْ لِیْ مِنَ الصّٰلِحِیْنَ ۟

پروردگارا، فرزندی صالح به من روزی بده تا یاورم و عوض قوم من در غربت برایم باشد.

ئايەت: 101

فَبَشَّرْنٰهُ بِغُلٰمٍ حَلِیْمٍ ۟

پس دعایش را برای او اجابت کردیم و خبری شادکننده به او دادیم، این‌گونه‌که فرزندی به او مژده دادیم که بزرگ می‌شود، و بردبار می‌گردد، این فرزند همان اسماعیل علیه السلام است.

ئايەت: 102

فَلَمَّا بَلَغَ مَعَهُ السَّعْیَ قَالَ یٰبُنَیَّ اِنِّیْۤ اَرٰی فِی الْمَنَامِ اَنِّیْۤ اَذْبَحُكَ فَانْظُرْ مَاذَا تَرٰی ؕ— قَالَ یٰۤاَبَتِ افْعَلْ مَا تُؤْمَرُ ؗ— سَتَجِدُنِیْۤ اِنْ شَآءَ اللّٰهُ مِنَ الصّٰبِرِیْنَ ۟

پس هنگامی که اسماعیل -علیه السلام- بزرگ شد و به حدی رسید که بتواند به همراه پدرش سعی و تلاش کند، پدرش ابراهیم -علیه السلام- رؤیایی دید، و رؤیای پیامبران وحی است. ابراهیم -علیه السلام- برای آگاه کردن پسرش از تعبیر این رؤیا گفت: ای پسرم، من در خواب دیدم که تو را ذبح می کنم، نظر تو در مورد این رؤیا چیست؟ اسماعیل این گونه به پدرش پاسخ داد: ای پدرم، آن چه را که پروردگار در مورد قربانی من به شما وحی کرده، انجام بده، اگر پروردگار بخواهد، مرا از زمره ی شکیبایان و راضی شدگان به حکم الهی خواهی یافت.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• من مظاهر الإنعام على نوح: نجاة نوح ومن آمن معه، وجعل ذريته أصول البشر والأعراق والأجناس، وإبقاء الذكر الجميل والثناء الحسن.

یکی از مظاهر نعمت‌بخشی بر نوح علیه السلام : نجات او و مؤمنان همراهش، و قرار دادن فرزندانش به عنوان اصول و ریشه‌ها و گونه‌های انسان‌ها، و به‌‌جاگذاشتن یاد نیک و ستایش خوب از او است.

• أفعال الإنسان يخلقها الله ويفعلها العبد باختياره.

افعال انسان را الله می‌آفریند و بنده با اختیار خویش آنها را انجام می‌دهد.

• الذبيح بحسب دلالة هذه الآيات وترتيبها هو إسماعيل عليه السلام؛ لأنه هو المُبَشَّر به أولًا، وأما إسحاق عليه السلام فبُشِّر به بعد إسماعيل عليه السلام.

براساس دلالت و ترتیب آیات فوق، قربانی اسماعیل علیه السلام است؛ زیرا ابتدا او به ابراهیم علیه السلام مژده داده شد، و اسحاق علیه السلام پس از اسماعیل علیه السلام به ابراهیم علیه السلام مژده داده شد.

• قول إسماعيل: ﴿سَتَجِدُنِي إِن شَآءَ اْللهُ مِنَ اْلصَّابِرِينَ﴾ سبب لتوفيق الله له بالصبر؛ لأنه جعل الأمر لله.

این سخن اسماعیل علیه السلام که گفت: ﴿سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ اْللهُ مِنَ اْلصَّابِرِينَ﴾ [الصافات: 102] سبب توفیق شکیبایی او از جانب الله است؛ زیرا کار را به الله واگذار کرد.

ئايەت: 103

فَلَمَّاۤ اَسْلَمَا وَتَلَّهٗ لِلْجَبِیْنِ ۟ۚ

پس آن‌گاه که هر دو در برابر الله فروتن و فرمان‌بردار شدند، ابراهیم علیه السلام پیشانی پسرش را بر زمین افکند تا برای اجرای فرمان الهی، او را قربانی کند.

ئايەت: 104

وَنَادَیْنٰهُ اَنْ یّٰۤاِبْرٰهِیْمُ ۟ۙ

و به ابراهیم علیه السلام در‌حالی‌که تلاش می‌کرد فرمان الله بر ذبح پسرش را اجرا کند ندا دادیم که: ای ابراهیم.

ئايەت: 105

قَدْ صَدَّقْتَ الرُّءْیَا ۚ— اِنَّا كَذٰلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِیْنَ ۟

قطعاً رؤیایی را که در خواب دیدی با عزم خویش بر ذبح پسرت محقق گرداندی، همانا ما - چنان‌که با رهانیدن تو از این مصیبت بزرگ به تو پاداش دادیم- به نیکوکاران پاداش می‌دهیم و آنها را از مصیبت‌ها و سختی‌ها می‌رهانیم.

ئايەت: 106

اِنَّ هٰذَا لَهُوَ الْبَلٰٓؤُا الْمُبِیْنُ ۟

به‌راستی‌که این همان آزمایش آشکار است، و ابراهیم علیه السلام در آن موفق شده است.

ئايەت: 107

وَفَدَیْنٰهُ بِذِبْحٍ عَظِیْمٍ ۟

و اسماعیل علیه السلام را با قوچی بزرگ که به جای او قربانی شود رهانیدیم.

ئايەت: 108

وَتَرَكْنَا عَلَیْهِ فِی الْاٰخِرِیْنَ ۟ؗ

و یادی نیکو در امت‌های آینده از ابراهیم علیه السلام باقی گذاشتیم.

ئايەت: 109

سَلٰمٌ عَلٰۤی اِبْرٰهِیْمَ ۟

درودی از جانب الله برای او، و دعایی برای ایمنی از هر آسیب و آفتی.

ئايەت: 110

كَذٰلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِیْنَ ۟

همان‌گونه که این پاداش را به ابراهیم علیه السلام در قبال طاعتش دادیم نیکوکاران را پاداش می‌دهیم.

ئايەت: 111

اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِیْنَ ۟

به‌راستی‌که ابراهیم علیه السلام از بندگان مؤمن ما بود که آنچه را بندگی برای الله اقتضا می‌کند به جای می‌آورند.

ئايەت: 112

وَبَشَّرْنٰهُ بِاِسْحٰقَ نَبِیًّا مِّنَ الصّٰلِحِیْنَ ۟

و او را به پاداش فرمان‌برداری از الله در قربانی‌ کردن تنها فرزندش، اسماعیل علیه السلام، به فرزندی دیگر که پیامبر و بنده‌ای صالح می‌شود یعنی اسحاق علیه السلام مژده دادیم.

ئايەت: 113

وَبٰرَكْنَا عَلَیْهِ وَعَلٰۤی اِسْحٰقَ ؕ— وَمِنْ ذُرِّیَّتِهِمَا مُحْسِنٌ وَّظَالِمٌ لِّنَفْسِهٖ مُبِیْنٌ ۟۠

و بر او و پسرش اسحاق علیه السلام برکتی از جانب خویش فرو فرستادیم، و نعمت‌ها از جمله افزایش فرزندان‌شان را بر آنها زیاد کردیم، و از نسل آن دو برخی با طاعت خویش برای پروردگارش نیکوکار بودند، و برخی با کفر و ارتکاب گناهان، آشکارا بر خویش ستم می‌کردند.

ئايەت: 114

وَلَقَدْ مَنَنَّا عَلٰی مُوْسٰی وَهٰرُوْنَ ۟ۚ

و به تحقیق که بر موسی و بردارش هارون علیهما السلام با نبوت منت نهادیم.

ئايەت: 115

وَنَجَّیْنٰهُمَا وَقَوْمَهُمَا مِنَ الْكَرْبِ الْعَظِیْمِ ۟ۚ

و آن دو و قوم‌شان بنی‌اسرائیل را از بردگی فرعون و غرق‌ شدن رهانیدیم.

ئايەت: 116

وَنَصَرْنٰهُمْ فَكَانُوْا هُمُ الْغٰلِبِیْنَ ۟ۚ

و آنها را بر فرعون و لشکریانش پیروز کردیم، تا بر دشمن‌شان چیره شدند.

ئايەت: 117

وَاٰتَیْنٰهُمَا الْكِتٰبَ الْمُسْتَبِیْنَ ۟ۚ

و به موسی و برادرش هارون علیهما السلام تورات را کتابی آشکار و بدون هیچ ابهامی از جانب الله عطا کردیم.

ئايەت: 118

وَهَدَیْنٰهُمَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِیْمَ ۟ۚ

و آن دو را به راه راستی که هیچ انحرافی در آن نیست هدایت کردیم، یعنی راه دین اسلام که به رضایت آفریدگار سبحانه منجر می‌شود.

ئايەت: 119

وَتَرَكْنَا عَلَیْهِمَا فِی الْاٰخِرِیْنَ ۟ۙۖ

و یادی نیک و ستایشی پاکیزه در امت‌های آینده برای آن دو باقی گذاشتیم.

ئايەت: 120

سَلٰمٌ عَلٰی مُوْسٰی وَهٰرُوْنَ ۟

درودی از جانب الله برای شادی و تمجید از آن دو و دعای ایمنی‌شان از هر امر ناگواری.

ئايەت: 121

اِنَّا كَذٰلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِیْنَ ۟

در حقیقت همان‌گونه که این پاداش نیکو را به موسی و هارون علیهما السلام دادیم به کسانی‌که به نیکویی از پروردگارشان اطاعت کردند پاداش می‌دهیم.

ئايەت: 122

اِنَّهُمَا مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِیْنَ ۟

به‌راستی‌که موسی و هارون از بندگان مؤمن به الله و عاملان به آنچه برای‌شان تشریع کرد بودند.

ئايەت: 123

وَاِنَّ اِلْیَاسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِیْنَ ۟ؕ

و همانا الیاس -علیه السلام- از جمله ى پیامبران پروردگارش بود، که الله متعال با نبوت و رسالت به او نعمت بخشیده بود.

ئايەت: 124

اِذْ قَالَ لِقَوْمِهٖۤ اَلَا تَتَّقُوْنَ ۟

آن‌گاه که به قوم خویش از بنی‌اسرائیل که به‌سوی آنها فرستاده شد گفت: ای قوم من، آیا با اجرای اوامر الله از جمله توحید، و اجتناب از نواهی او مانند شرک، تقوای او تعالی را پیشه نمی‌کنید؟!

ئايەت: 125

اَتَدْعُوْنَ بَعْلًا وَّتَذَرُوْنَ اَحْسَنَ الْخَالِقِیْنَ ۟ۙ

آیا به جای الله تندیس‌تان بَعل را عبادت می‌کنید، و عبادت الله را که بهترین آفرینندگان است رها می‌کنید؟!

ئايەت: 126

اللّٰهَ رَبَّكُمْ وَرَبَّ اٰبَآىِٕكُمُ الْاَوَّلِیْنَ ۟

و الله همان پروردگارتان است که شما را آفرید، و پیش از آفرینش شما پدران‌تان را آفرید، پس او سزاوار عبادت است، نه بت‌هایی که هیچ سود و زیانی نمی‌رسانند.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• قوله: ﴿فَلَمَّآ أَسْلَمَا﴾ دليل على أن إبراهيم وإسماعيل عليهما السلام كانا في غاية التسليم لأمر الله تعالى.

﴿فَلَمَّآ أَسْلَمَا﴾ [الصافات: 103] دلالت دارد بر اینکه ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام به‌طور کامل در برابر امر الله تعالی تسلیم بودند.

• من مقاصد الشرع تحرير العباد من عبودية البشر.

یکی از مقاصد شریعت، آزاد سازی بندگان از بندگی انسان‌ها است.

• الثناء الحسن والذكر الطيب من النعيم المعجل في الدنيا.

یاد نیک و تمجید به شایستگی از جمله نعمت‌های به تعجیل ‌افتاده در دنیا هستند.

ئايەت: 127

فَكَذَّبُوْهُ فَاِنَّهُمْ لَمُحْضَرُوْنَ ۟ۙ

پس قومش کاری نکردند جز اینکه او را تکذیب کردند، و به‌سبب تکذیب در عذاب حاضر می‌شوند.

ئايەت: 128

اِلَّا عِبَادَ اللّٰهِ الْمُخْلَصِیْنَ ۟

مگر کسی از قومش که با اخلاص برای الله در عبادت خویش مؤمن بود؛ که از عذاب نجات می‌یابد.

ئايەت: 129

وَتَرَكْنَا عَلَیْهِ فِی الْاٰخِرِیْنَ ۟ۙ

و ستایشی نیکو و یادی پاکیزه در امت‌های آینده برایش باقی گذاشتیم.

ئايەت: 130

سَلٰمٌ عَلٰۤی اِلْ یَاسِیْنَ ۟

درود و ستایشی از جانب الله برای الیاس.

ئايەت: 131

اِنَّا كَذٰلِكَ نَجْزِی الْمُحْسِنِیْنَ ۟

به‌راستی همان‌گونه که این پاداش نیکو را به الیاس دادیم به بندگان مؤمن و نیکوکار خویش پاداش می‌دهیم.

ئايەت: 132

اِنَّهٗ مِنْ عِبَادِنَا الْمُؤْمِنِیْنَ ۟

به‌راستی‌که الیاس علیه السلام از بندگان مؤمن واقعی و راستین در ایمان به پروردگارشان بود.

ئايەت: 133

وَاِنَّ لُوْطًا لَّمِنَ الْمُرْسَلِیْنَ ۟ؕ

و به یقین لوط علیه السلام از رسولان الله بود که آنها را بشارت ‌دهنده و انذار دهنده به‌سوی اقوام‌شان فرستاد.

ئايەت: 134

اِذْ نَجَّیْنٰهُ وَاَهْلَهٗۤ اَجْمَعِیْنَ ۟ۙ

پس به یاد آور آن‌گاه که او و تمام خانواده‌اش را از عذاب فرستاده‌ شده بر قومش نجات دادیم.

ئايەت: 135

اِلَّا عَجُوْزًا فِی الْغٰبِرِیْنَ ۟

مگر همسر او را، که عذاب قومش این زن را فراگرفت؛ چون مانند آنها کافر بود.

ئايەت: 136

ثُمَّ دَمَّرْنَا الْاٰخَرِیْنَ ۟

سپس باقی‌ماندگان قومش را که او را تکذیب کردند، و آنچه را آورده بود تصدیق نکردند نابود کردیم.

ئايەت: 137

وَاِنَّكُمْ لَتَمُرُّوْنَ عَلَیْهِمْ مُّصْبِحِیْنَ ۟ۙ

و - ای ساکنان مدینه- به‌راستی‌که شما در سفرهای‌تان به‌سوی شام هنگام صبح از منازل آنها می‌گذرید.

ئايەت: 138

وَبِالَّیْلِ ؕ— اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ ۟۠

و شبانه نیز بر آنها می‌گذرید، پس آیا نمی‌اندیشید، و از عذابی که پس از تکذیب و کفر و ارتکاب فاحشه‌ای که قبل از آنها کسی مرتکب نشده بود گرفتار شدند پند نمی‌گیرید؟!

ئايەت: 139

وَاِنَّ یُوْنُسَ لَمِنَ الْمُرْسَلِیْنَ ۟ؕ

و به تحقیق که بندۀ ما یونس علیه السلام از رسولان الله بود که آنها را بشارت ‌دهنده و انذار دهنده به‌سوی اقوام‌شان فرستاد.

ئايەت: 140

اِذْ اَبَقَ اِلَی الْفُلْكِ الْمَشْحُوْنِ ۟ۙ

آن‌گاه که بدون اذن پروردگارش از قوم خویش گریخت، و سوار کشتی‌ای پُر از مسافر و کالا شد.

ئايەت: 141

فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ الْمُدْحَضِیْنَ ۟ۚ

و نزدیک بود کشتی به‌سبب پُری غرق شود، و مسافران از ترس غرق‌شدن کشتی به‌سبب مسافران زیاد، قرعه انداختند تا برخی از آنها را به دریا افکنند، پس یونس علیه السلام از این مغلوب‌شدگان بود، و او را در دریا افکندند.

ئايەت: 142

فَالْتَقَمَهُ الْحُوْتُ وَهُوَ مُلِیْمٌ ۟

وقتی او را در دریا افکندند ماهی او را گرفت، و بلعید، درحالی‌که سزاوار سرزنش بود؛ چون بدون اذن پروردگارش به دریا رفته بود.

ئايەت: 143

فَلَوْلَاۤ اَنَّهٗ كَانَ مِنَ الْمُسَبِّحِیْنَ ۟ۙ

و اگر یونس قبل از این مصیبت از کسانی نبود که الله را بسیار ذکر می‌کنند، و اگر در شکم ماهی تسبیح نمی‌گفت.

ئايەت: 144

لَلَبِثَ فِیْ بَطْنِهٖۤ اِلٰی یَوْمِ یُبْعَثُوْنَ ۟ۚ

به‌طور قطع تا روز قیامت در شکم ماهی می‌ماند و همان‌جا قبرش می‌شد.

ئايەت: 145

فَنَبَذْنٰهُ بِالْعَرَآءِ وَهُوَ سَقِیْمٌ ۟ۚ

پس او را از شکم ماهی به زمینی خالی از درخت و بنا افکندیم، درحالی‌که به خاطر ماندن مدت‌زمانی در شکم ماهی بدنش ضعیف شده بود.

ئايەت: 146

وَاَنْۢبَتْنَا عَلَیْهِ شَجَرَةً مِّنْ یَّقْطِیْنٍ ۟ۚ

و در آن زمین تهی و خلوت، درخت کدویی برایش رویانیدیم تا از آن سایه بگیرد و بخورد.

ئايەت: 147

وَاَرْسَلْنٰهُ اِلٰی مِائَةِ اَلْفٍ اَوْ یَزِیْدُوْنَ ۟ۚ

و او را به‌سوی قومش درحالی‌که صد هزار نفر، بلکه بیشتر بودند فرستادیم.

ئايەت: 148

فَاٰمَنُوْا فَمَتَّعْنٰهُمْ اِلٰی حِیْنٍ ۟ؕ

پس به آنچه که آورد ایمان آوردند و تصدیق کردند، و الله آنها را در زندگی دنیا بهره‌مند کرد تا اینکه اجل‌های مشخص آنها به پایان رسید.

ئايەت: 149

فَاسْتَفْتِهِمْ اَلِرَبِّكَ الْبَنَاتُ وَلَهُمُ الْبَنُوْنَ ۟ۙ

پس - ای محمد- برای اعتراض از مشرکان بپرس: آیا دختران را که نمی‌پسندید برای الله قرار می‌دهید، و پسران را که دوست دارید برای خودتان قرار می‌دهید؟! این چه تقسیمی است؟!

ئايەت: 150

اَمْ خَلَقْنَا الْمَلٰٓىِٕكَةَ اِنَاثًا وَّهُمْ شٰهِدُوْنَ ۟

چگونه ادعا کردند که فرشتگان دختر هستند، درحالی‌که نه هنگام آفرینش فرشتگان حاضر بوده‌اند، و نه آنها را دیده‌اند؟!

ئايەت: 151

اَلَاۤ اِنَّهُمْ مِّنْ اِفْكِهِمْ لَیَقُوْلُوْنَ ۟ۙ

همانا مشرکان از روی دروغ و افترایشان به پروردگار، فرزند به او نسبت می دهند، و به راستی که آنان در این ادعایشان دروغگو هستند.

ئايەت: 152

وَلَدَ اللّٰهُ ۙ— وَاِنَّهُمْ لَكٰذِبُوْنَ ۟

همانا مشرکان از روی دروغ و افترایشان به پروردگار، به او نسبت فرزند می دهند، و به راستی که آنان در این ادعایشان دروغگو هستند.

ئايەت: 153

اَصْطَفَی الْبَنَاتِ عَلَی الْبَنِیْنَ ۟ؕ

آیا الله برای خودش دختران را که شما آنها را نمی‌پسندید بر پسران که آنها را دوست دارید ترجیح داده است؟! هرگز.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• سُنَّة الله التي لا تتبدل ولا تتغير: إنجاء المؤمنين وإهلاك الكافرين.

یکی از سنت‌های الهی که هیچ تبدیل و تغییری نمی‌پذیرد: نجات‌ دادن مؤمنان و نابود کردن کافران است.

• ضرورة العظة والاعتبار بمصير الذين كذبوا الرسل حتى لا يحل بهم ما حل بغيرهم.

ضرورت اندرز و پند گرفتن از سرانجام کسانی‌که رسولان علیهم السلام را تکذیب کردند تا مصیبتی که به آنها رسید دیگران را فرا نگیرد.

• جواز القُرْعة شرعًا لقوله تعالى: ﴿ فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ اْلْمُدْحَضِينَ ﴾.

جواز شرعی قرعه به‌سبب این فرمودۀ الله تعالی: ﴿فَسَاهَمَ فَكَانَ مِنَ اْلْمُدْحَضِينَ﴾ [الصافات: 141].

ئايەت: 154

مَا لَكُمْ ۫— كَیْفَ تَحْكُمُوْنَ ۟

- ای مشرکان- شما را چه شده است که این حکم ستمکارانه را صادر می‌کنید که دختران را برای الله، و پسران را برای خودتان قرار می‌دهید؟!

ئايەت: 155

اَفَلَا تَذَكَّرُوْنَ ۟ۚ

آیا بطلان این اعتقاد فاسد خویش را یادآور نمی‌شوید؟! زیرا اگر یادآور می‌شدید هرگز این سخن را نمی‌گفتید.

ئايەت: 156

اَمْ لَكُمْ سُلْطٰنٌ مُّبِیْنٌ ۟ۙ

یا بر این سخن دلیلی آشکار و برهانی واضح از کتابی یا رسولی دارید؟!

ئايەت: 157

فَاْتُوْا بِكِتٰبِكُمْ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟

پس کتابتان را که دلیل این امر را برای‌تان دارد بیاورید اگر در این ادعا راستگو هستید.

ئايەت: 158

وَجَعَلُوْا بَیْنَهٗ وَبَیْنَ الْجِنَّةِ نَسَبًا ؕ— وَلَقَدْ عَلِمَتِ الْجِنَّةُ اِنَّهُمْ لَمُحْضَرُوْنَ ۟ۙ

و مشرکان میان الله و فرشتگان که از آنها پوشیده هستند رابطۀ نَسَبی قرار دادند چون ادعا کردند فرشتگان دختران الله هستند، و به تحقیق که فرشتگان دانسته‌اند الله مشرکان را برای حسابرسی حاضر خواهد ساخت.

ئايەت: 159

سُبْحٰنَ اللّٰهِ عَمَّا یَصِفُوْنَ ۟ۙ

الله از فرزند و شریک و سایر مواردی که سزاوار او سبحانه نیست و مشرکان او تعالی را با آنها توصیف می‌کنند پاک و منزه است.

ئايەت: 160

اِلَّا عِبَادَ اللّٰهِ الْمُخْلَصِیْنَ ۟

مگر بندگان مخلص الله؛ که آنها الله را فقط به صفات جلال و کمال که سزاوار او سبحانه است توصیف می‌کنند.

ئايەت: 161

فَاِنَّكُمْ وَمَا تَعْبُدُوْنَ ۟ۙ

پس -ای مشرکان- شما و آنچه که به جای الله عبادت می‌کنید.

ئايەت: 162

مَاۤ اَنْتُمْ عَلَیْهِ بِفٰتِنِیْنَ ۟ۙ

هیچ‌کس را از دین حق گمراه نمی‌سازید.

ئايەت: 163

اِلَّا مَنْ هُوَ صَالِ الْجَحِیْمِ ۟

مگر کسی‌که الله بر او حکم کرده که ساکن جهنم است، زیرا الله حکم خویش را در مورد او اجرا می‌کند و او کفر می‌ورزد، و وارد جهنم می‌شود، اما شما و معبودهای‌تان هیچ قدرتی بر این کار ندارید.

ئايەت: 164

وَمَا مِنَّاۤ اِلَّا لَهٗ مَقَامٌ مَّعْلُوْمٌ ۟ۙ

و فرشتگان به منظور بیان بندگی خویش برای الله، و اعلام بیزاری خویش از ادعای مشرکان، گفتند: و هیچ‌یک از ما نیست مگر اینکه جایگاهی مشخص در عبادت و طاعت الله دارد.

ئايەت: 165

وَّاِنَّا لَنَحْنُ الصَّآفُّوْنَ ۟ۚ

و به‌راستی‌که ما - فرشتگان- در صف‌هایی در عبادت و طاعت الله ایستاده‌ایم،

ئايەت: 166

وَاِنَّا لَنَحْنُ الْمُسَبِّحُوْنَ ۟

و به تحقیق که ما الله را از صفات و توصیف‌هایی که سزاوار او تعالی نیست پاک می‌دانیم.

ئايەت: 167

وَاِنْ كَانُوْا لَیَقُوْلُوْنَ ۟ۙ

و به‌راستی‌که مشرکان ساکن مکه پیش از بعثت محمد صلی الله علیه وسلم می‌گفتند:

ئايەت: 168

لَوْ اَنَّ عِنْدَنَا ذِكْرًا مِّنَ الْاَوَّلِیْنَ ۟ۙ

اگر نزد ما کتابی از کتاب‌های نخستین، مانند تورات باشد،

ئايەت: 169

لَكُنَّا عِبَادَ اللّٰهِ الْمُخْلَصِیْنَ ۟

به‌طور قطع عبادت را برای الله خالص می‌گردانیم،

ئايەت: 170

فَكَفَرُوْا بِهٖ فَسَوْفَ یَعْلَمُوْنَ ۟

درحالی‌که در این سخن دروغ می‌گفتند، چون محمد صلی الله علیه وسلم قرآن را برای‌شان آورد اما به آن کفر ورزیدند، پس به زودی از عذاب سختی که در قیامت در انتظارشان است آگاه خواهند شد.

ئايەت: 171

وَلَقَدْ سَبَقَتْ كَلِمَتُنَا لِعِبَادِنَا الْمُرْسَلِیْنَ ۟ۚۖ

و به‌راستی وعدۀ ما از پیش صادر شده است که هیچ تغییر دهنده‌ و بازدارنده‌ای ندارد

ئايەت: 172

اِنَّهُمْ لَهُمُ الْمَنْصُوْرُوْنَ ۪۟

که رسولان ما بر دشمنان‌شان به‌وسیله حجت و نیرویی که الله به آنها عنایت فرموده است یاری‌شده و پیروز هستند.

ئايەت: 173

وَاِنَّ جُنْدَنَا لَهُمُ الْغٰلِبُوْنَ ۟

و بی‌گمان پیروزی از آنِ لشکر ما است که در راه الله می‌جنگند تا کلمه الله برتر باشد.

ئايەت: 174

فَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتّٰی حِیْنٍ ۟ۙ

پس - ای رسول- از این مشرکان ستیزه‌جو تا مدتی‌که الله از سررسید آن آگاه است روی گردان تا زمان عذاب‌شان فرا رسد.

ئايەت: 175

وَّاَبْصِرْهُمْ فَسَوْفَ یُبْصِرُوْنَ ۟

و به آنان بنگر هنگامی که عذاب بر آنان نازل می شود، و حقیقت را مشاهده خواهند کرد آن هنگام که دیدنش سودی به آنان نمی رساند.

ئايەت: 176

اَفَبِعَذَابِنَا یَسْتَعْجِلُوْنَ ۟

آیا این مشرکان خواستار تعجیل در عذاب الله هستند؟!

ئايەت: 177

فَاِذَا نَزَلَ بِسَاحَتِهِمْ فَسَآءَ صَبَاحُ الْمُنْذَرِیْنَ ۟

وقتی‌ عذاب الله بر آنها فرود آید چه صبح بدی خواهند داشت.

ئايەت: 178

وَتَوَلَّ عَنْهُمْ حَتّٰی حِیْنٍ ۟ۙ

و - ای رسول- از آنها روی گردان تا الله به عذاب‌شان حکم کند.

ئايەت: 179

وَّاَبْصِرْ فَسَوْفَ یُبْصِرُوْنَ ۟

و بنگر که اینها عذاب و کیفر الله را که به آنها می‌رسد خواهند دید.

ئايەت: 180

سُبْحٰنَ رَبِّكَ رَبِّ الْعِزَّةِ عَمَّا یَصِفُوْنَ ۟ۚ

- ای محمد- منزه است پروردگار تو، پروردگار قدرت، و از صفات نقصی که مشرکان او را توصیف می‌کنند پاک است.

ئايەت: 181

وَسَلٰمٌ عَلَی الْمُرْسَلِیْنَ ۟ۚ

و درود و ستایش الله بر رسولان گرامی او.

ئايەت: 182

وَالْحَمْدُ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰلَمِیْنَ ۟۠

و تمام ستایش‌ها از آنِ الله است، زیرا تمام ستایش‌ها سزاوار او است، و او پروردگار تمام جهانیان است، و جز او هیچ پروردگاری ندارند.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• سُنَّة الله نصر المرسلين وورثتهم بالحجة والغلبة، وفي الآيات بشارة عظيمة؛ لمن اتصف بأنه من جند الله، أنه غالب منصور.

یکی از سنت‌های الله این است که رسولان و وارثان آنها با استدلال و غلبه پیروز می‌شوند، و در آیات فوق برای کسی‌که شایستگی قرار گرفتن در لشکر الله را دارد، مژده‌ای بزرگ بر چیره‌ شدن و پیروزی وجود دارد.

• في الآيات دليل على بيان عجز المشركين وعجز آلهتهم عن إضلال أحد، وبشارة لعباد الله المخلصين بأن الله بقدرته ينجيهم من إضلال الضالين المضلين.

آیات فوق ناتوانی مشرکان و معبودهای‌شان از گمراه‌ کردن حتی یک نفر را بیان می‌کند، و به بندگان مخلص الله مژده می‌دهد که الله به قدرت خویش آنها را از گمراه‌سازی گمراهانِ گمراه‌ کننده نجات می‌دهد.