مەنالار تەرجىمىسى سۈرە سۈرە ھىجر - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - قۇرئان كەرىم ئىنىسكىلوپىدىيىسى

Ҳижр сураси

سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:

توعد المستهزئين بالقرآن، والوعد بحفظه تأييدًا للنبي وتثبيتًا له.

Пайғамбар алайҳиссаломни қўллаб-қувватлаш учун Қуръонни сақлаб қолишга ваъда бериляпти ҳамда уни масхара қилганларга азоб ваъда қилиняпти.

---

ئايەت: 1

الٓرۚ تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱلۡكِتَٰبِ وَقُرۡءَانٖ مُّبِينٖ

Алиф, Лом, Ро. Бу каби ҳарфлар ҳақида "Бақара" сурасининг бошланишида айтиб ўтдик. Бу оятларнинг мартабалари жуда юксак. Зеро, улар Аллоҳ тарафидан нозил қилиниб, тавҳид ва шариатни шарҳлаб келган Қуръоннинг оятларидир.

ئايەت: 2

رُّبَمَا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ كَانُواْ مُسۡلِمِينَ

Қиёмат куни ҳамма ҳақиқат очилиб, дунёдаги куфрнинг ботиллиги фош бўлганидан кейин кофирлар мусулмон бўлишни орзу қилиб қоладилар.

ئايەت: 3

ذَرۡهُمۡ يَأۡكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلۡهِهِمُ ٱلۡأَمَلُۖ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ

Эй Пайғамбар, анави ҳақни тан олмаётганларни тек қўяверинг. Ҳайвонлар каби еб-ичиб, дунё лаззатларидан ҳузур қилиб, орзу-ҳавасларга берилиб, иймон ва солиҳ амалдан бегоналашиб юраверсинлар. Яқинда Қиёмат куни Аллоҳга рўбарў келганларида бу ишлари билан нақадар катта зарар кўрганларини билиб оладилар.

ئايەت: 4

وَمَآ أَهۡلَكۡنَا مِن قَرۡيَةٍ إِلَّا وَلَهَا كِتَابٞ مَّعۡلُومٞ

Қайси бир золим шарҳарни ҳалок қилган бўлсак, унинг Аллоҳнинг илмида тайин қилиб қўйилган ўз битиги, вақти-соати бўлганки, уни ортга ҳам, олдга ҳам суриш мумкин бўлмаган.

ئايەت: 5

مَّا تَسۡبِقُ مِنۡ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسۡتَـٔۡخِرُونَ

Қайси бир умматнинг ҳалок бўлиш вақти келса, ундан олдга ҳам ўтиб кета олмайди. ортда ҳам қола олмайди. Шундай экан, золимлар Аллоҳ уларни тек ташлаб қўяётганига ғурурланмасинлар.

ئايەت: 6

وَقَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِي نُزِّلَ عَلَيۡهِ ٱلذِّكۡرُ إِنَّكَ لَمَجۡنُونٞ

Маккадаги кофирлар Муҳаммад алайҳиссаломга дедилар: "Эй ўзига Қуръон нозил бўлди, деб даъво қилаётган одам, сен аниқ телбасан!"

ئايەت: 7

لَّوۡمَا تَأۡتِينَا بِٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ

Гапинг рост бўлса, фаришталарни олиб кел-чи. Улар сенинг ҳақ эканингга ва бизнинг бошимизга азоб тушишига гувоҳлик берсинлар.

ئايەت: 8

مَا نُنَزِّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَمَا كَانُوٓاْ إِذٗا مُّنظَرِينَ

Аллоҳ уларнинг фаришталар келиши ҳақидаги талабларига раддия билдириб деди: "Биз фаришталарни ҳикмати илоҳийя кофирларни ҳалок этишни тақозо этган пайтда туширамиз. У пайтда фаришталар кофирларнинг иймонга келиб олишларини кутиб ўтирмасдан, зудлик билан уларни жазолашга киришадилар".

ئايەت: 9

إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ

Одамларга эслатма бўлган бу Қуръонни Муҳаммад алайҳиссаломнинг қалбига индирган Бизмиз. Уни кўпайишу камайишдан, ўзгаришу алмашишдан сақлагувчилар ҳам Ўзимиз.

ئايەت: 10

وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ فِي شِيَعِ ٱلۡأَوَّلِينَ

Эй Пайғамбар, Биз сиздан илгари ҳам ўтмишдаги кофирларнинг турли гуруҳларига пайғамбарлар юборганмиз. Умматингиз тарафидан тан олинмасликда сиз биринчи эмассиз.

ئايەت: 11

وَمَا يَأۡتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ

Ўтмишдаги кофир гуруҳлардан қайси бирига бир пайғамбар келса, уни ёлғончига чиқариб, масхара қилардилар.

ئايەت: 12

كَذَٰلِكَ نَسۡلُكُهُۥ فِي قُلُوبِ ٱلۡمُجۡرِمِينَ

Ўтган умматларнинг қалбларига ҳақни тан олмасликни жойлаб қўйганимиз каби Макка мушриклари қалбига ҳам ҳақдан юз ўгириш фалокатини йўллаб қўямиз.

ئايەت: 13

لَا يُؤۡمِنُونَ بِهِۦ وَقَدۡ خَلَتۡ سُنَّةُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Гарчи Аллоҳнинг пайғамбарлар олиб келган ҳақни тан олмаганларни ҳалок қилиш ҳақидаги қонунияти ўтган бўлса ҳам улар Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган Қуръонга иймон келтирмайдилар. Ҳақни тан олмаётганлар бундан ибрат олсинлар.

ئايەت: 14

وَلَوۡ فَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَابٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فَظَلُّواْ فِيهِ يَعۡرُجُونَ

Анави ҳақни тан олмаётган саркашлар ҳақиқат очиқ-равшан далиллар билан ўз исботини топган бўлса ҳам, уларга Биз осмондан бир эшик очиб, унга сари кўтарила бошласалар ҳам...

ئايەت: 15

لَقَالُوٓاْ إِنَّمَا سُكِّرَتۡ أَبۡصَٰرُنَا بَلۡ نَحۡنُ قَوۡمٞ مَّسۡحُورُونَ

Уни тасдиқлаш ўрнига: "Кўзларимиз кўрмай қолди. Йўқ, бу кўраётганимиз сеҳрнинг таъсири, биз сеҳрланганмиз", деган бўлардилар.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• القرآن الكريم جامع بين صفة الكمال في كل شيء، والوضوح والبيان.

Қуръони карим ҳар соҳада мукаммал, очиқ ва равшандир.

• يهتم الكفار عادة بالماديات، فتراهم مُنْغَمِسين في الشهوات والأهواء، مغترين بالأماني الزائفة، منشغلين بالدنيا عن الآخرة.

Кофирлар одатда моддий нарсаларга аҳамият берадилар. Шунинг учун уларнинг сохта орзу-ҳавасларга алданиб, дунёга берилиб, охиратни унутиб, ҳавойи нафс ва шаҳватлар гирдобига ғарқ бўлганини кўрасиз.

• هلاك الأمم مُقَدَّر بتاريخ معين، ومقرر في أجل محدد، لا تأخير فيه ولا تقديم، وإن الله لا يَعْجَلُ لعجلة أحد.

Умматларнинг ҳалок бўлиш вақти аниқ белгилаб қўйилган. Ундан олдга ҳам ўта олмайдилар, ортда ҳам қолиб кетолмайдилар. Аллоҳ бировнинг шошилганига қараб, ишларни шошилтирмайди.

• تكفل الله تعالى بحفظ القرآن الكريم من التغيير والتبديل، والزيادة والنقص، إلى يوم القيامة.

Қуръони каримни то Қиёмат кунига қадар ўзгаришу алмашишдан, кўпайишу камайишдан сақлашни Аллоҳ Ўз кафолатига олган.

ئايەت: 16

وَلَقَدۡ جَعَلۡنَا فِي ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَزَيَّنَّٰهَا لِلنَّٰظِرِينَ

Биз осмонда улкан-улкан юлдузларни яратдик. Одамлар қуруқлигу денгизда қоронғу кечаларда сафар қилсалар, улар орқали йўлларини топиб оладилар. Уларга қараб, томоша қиладиганлар учун уларни безаб, чиройли қилиб қўйдик. Токи, улардан Аллоҳнинг қудратини кўрсатувчи далилларни топсинлар.

ئايەت: 17

وَحَفِظۡنَٰهَا مِن كُلِّ شَيۡطَٰنٖ رَّجِيمٍ

Аллоҳнинг раҳматидан қувилган ҳар бир шайтондан осмонни ҳимоя қилдик.

ئايەت: 18

إِلَّا مَنِ ٱسۡتَرَقَ ٱلسَّمۡعَ فَأَتۡبَعَهُۥ شِهَابٞ مُّبِينٞ

Магар жинлардан биронтаси ўғринча Малайи Аълога қулоқ солиб, ниманидир эшитиб олса, унинг ортидан бир учар юлдуз қувиб етиб, куйдириб юборади.

ئايەت: 19

وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَيۡنَا فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيۡءٖ مَّوۡزُونٖ

Одамлар бемалол жойлашиб олишлари учун ерни ёйдик. Қалқиб, титраб турмаслиги учун устига тоғларни ўрнатдик. Унда турли хил ўсимликлар ва мевалардан илоҳий ҳикмат тақозо этган миқдорда ундириб-ўстирдик.

ئايەت: 20

وَجَعَلۡنَا لَكُمۡ فِيهَا مَعَٰيِشَ وَمَن لَّسۡتُمۡ لَهُۥ بِرَٰزِقِينَ

Эй одамлар, заминда шу дунё ҳаётида еб-ичишингиз, тирикчилик ўтказишингиз учун зарур бўлган омилларни, сизлар ризқини бера олмайдиган бошқа жонзотлар учун ҳам тирикчилик манбаини яратиб қўйдик.

ئايەت: 21

وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَآئِنُهُۥ وَمَا نُنَزِّلُهُۥٓ إِلَّا بِقَدَرٖ مَّعۡلُومٖ

Одамлар ёки ҳайвонлар фойдаланадиган ҳар бир нарсани Биз бор қилганмиз ва улардан фойдаланиш имконини ҳам Биз берганмиз. Улардан Ўзимизнинг истагимиз ва ҳикматимиз тақозо этган миқдоринигина яратамиз.

ئايەت: 22

وَأَرۡسَلۡنَا ٱلرِّيَٰحَ لَوَٰقِحَ فَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَسۡقَيۡنَٰكُمُوهُ وَمَآ أَنتُمۡ لَهُۥ بِخَٰزِنِينَ

Шамолларни булутларни урчитадиган қилиб юбордик. Урчитилган булутлардан ёмғир ёғдириб, сизларни суғордик. Эй одамлар, сизлар у сувларни булоқлар ёки қудуқларда тўплаб олишингиз шарт эмас. Аллоҳнинг Ўзи уни сизларга тўплаб беради.

ئايەت: 23

وَإِنَّا لَنَحۡنُ نُحۡيِۦ وَنُمِيتُ وَنَحۡنُ ٱلۡوَٰرِثُونَ

Сизларни йўқдан бор қилган ҳам, ўлганингиздан кейин қайта тирилтирадиган ҳам Бизмиз. Ажаллари етгач, одамларнинг жонини оладиган ҳам Бизмиз. Замин ва ундаги бор нарсаларга ворис бўлиб қоладиган ҳам Бизмиз.

ئايەت: 24

وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَقۡدِمِينَ مِنكُمۡ وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَـٔۡخِرِينَ

Сизлардан олдин туғилиб, яшаб ўтганларни ҳам билганмиз. Сизлардан кейин келадиганларни ҳам билганмиз. Бирон нарса биздан яширин бўла олмас.

ئايەت: 25

وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحۡشُرُهُمۡۚ إِنَّهُۥ حَكِيمٌ عَلِيمٞ

Эй Пайғамбар, Қиёмат куни ҳаммани Парвардигорингизнинг Ўзи тўплар ва яхшиларга мукофотини, ёмонларга эса жазосини берар. У тадбирини ҳикмат билан қиладиган ва ҳамма нарсадан Хабардор Зотдир.

ئايەت: 26

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ

Биз (инсоният отаси) Одамни (сопол сингари) куп-қуруқ яратдик. Узоқ туриб қолгани учун ранги қорайиб, ҳиди ҳам айниб қолган лойдан.

ئايەت: 27

وَٱلۡجَآنَّ خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ مِن نَّارِ ٱلسَّمُومِ

Жинларнинг отасини эса Одам алайҳиссаломдан олдин ҳарорати жуда баланд оловдан яратдик.

ئايەت: 28

وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي خَٰلِقُۢ بَشَرٗا مِّن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ

Эй Пайғамбар, эсланг! Парвардигорингиз фаришталарга ва Иблисга деди: "Мен қуруқ лойдан, айниган қора балчиқдан инсон яратувчиман".

ئايەت: 29

فَإِذَا سَوَّيۡتُهُۥ وَنَفَخۡتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُۥ سَٰجِدِينَ

Унинг суратини расо этиб, мукаммал қилиб яратганимдан кейин фармонимга бўйсуниб, унга салом бериш тарзида сажда қилинглар.

ئايەت: 30

فَسَجَدَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ كُلُّهُمۡ أَجۡمَعُونَ

Фаришталар фармонга бўйсуниб, ҳаммалари сажда қилдилар.

ئايەت: 31

إِلَّآ إِبۡلِيسَ أَبَىٰٓ أَن يَكُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِينَ

Лекин ўзи фаришта бўлмаса ҳам уларнинг орасида турган Иблис Одамга сажда қилишдан бош тортди.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• ينبغي للعبد التأمل والنظر في السماء وزينتها والاستدلال بها على باريها.

Банда осмон ва унинг безаги ҳақида фикр юритиб, ундан Яратувчисининг борлигига далил топмоғи лозим.

• جميع الأرزاق وأصناف الأقدار لا يملكها أحد إلا الله، فخزائنها بيده يعطي من يشاء، ويمنع من يشاء، بحسب حكمته ورحمته.

Ҳамма ризқлар, ҳамма турдаги қадарларнинг манбаи Аллоҳнинг Қўлидадир. Ўзининг ҳикмати ва раҳмати ила Ўзи истаган бандасига Ўзи истаганича беради.

• الأرض مخلوقة ممهدة منبسطة تتناسب مع إمكان الحياة البشرية عليها، وهي مثبّتة بالجبال الرواسي؛ لئلا تتحرك بأهلها، وفيها من النباتات المختلفة ذات المقادير المعلومة على وفق الحكمة والمصلحة.

Замин инсоннинг яшашига мослаштирилиб, ёйиқ тарзда яратилган ва улкан тоғлар билан мустаҳкамланган. Токи, қалқиб, титраб турмасин. Унда илоҳий ҳикмат тақозо этган миқдорда турли хил ўсимликлар ўсади.

• الأمر للملائكة بالسجود لآدم فيه تكريم للجنس البشري.

Фаришталарнинг Одамга сажда қилишга буюрилишларида инсон зотига эҳтиром бор.

ئايەت: 32

قَالَ يَٰٓإِبۡلِيسُ مَا لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِينَ

Иблис Одамга сажда қилишдан бош тортгач, Аллоҳ унга деди: "Фаришталар фармонимни бажариб, Одамга сажда қилдилар. Не сабабдан сен уларга қўшилмадинг?"

ئايەت: 33

قَالَ لَمۡ أَكُن لِّأَسۡجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقۡتَهُۥ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ

Иблис мутакаббирлик қилиб деди: "Менинг қуруқ лойдан, айниган қора балчиқдан яратилган махлуққа сажда қилишим тўғри эмас".

ئايەت: 34

قَالَ فَٱخۡرُجۡ مِنۡهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٞ

Аллоҳ Иблисга деди: "Чиқ жаннатдан. Энди сен қувилгансан".

ئايەت: 35

وَإِنَّ عَلَيۡكَ ٱللَّعۡنَةَ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلدِّينِ

То Қиёмат кунига қадар сенга лаънат бўлгай, раҳматимдан қувилгайсан.

ئايەت: 36

قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ

Иблис деди: "Парвардигорим, одамлар қайта тириладиган кунга қадар менга ҳаёт бер, жонимни олма".

ئايەت: 37

قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ

Аллоҳ деди: "Сен ажали кечиктирилган, муҳлат берилганлардансан".

ئايەت: 38

إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ

Биринчи сур чалинган пайтдаги ҳамма махлуқотлар ўладиган кунгача.

ئايەت: 39

قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَأُغۡوِيَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Иблис деди: "Парвардигорим, мени йўлдан оздирганинг туфайли мен ҳам уларга ер юзида гуноҳ ишларни чиройли қилиб кўрсатиб, ҳаммаларини тўғри йўлдан оздираман".

ئايەت: 40

إِلَّا عِبَادَكَ مِنۡهُمُ ٱلۡمُخۡلَصِينَ

Ўзинг танлаб олган муваҳҳид бандаларинг бундан мустасно.

ئايەت: 41

قَالَ هَٰذَا صِرَٰطٌ عَلَيَّ مُسۡتَقِيمٌ

Аллоҳ деди: "Мана шу Менга олиб келадиган тўғри йўлдир".

ئايەت: 42

إِنَّ عِبَادِي لَيۡسَ لَكَ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٌ إِلَّا مَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡغَاوِينَ

Менга ихлос билан ибодат қиладиган бандаларимни йўлдан уришга кучинг етмайди. Сенга эргашган гумроҳлар бундан мустасно.

ئايەت: 43

وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوۡعِدُهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Иблиснинг ҳам, унга эргашган гумроҳларнинг ҳам ваъда қилинган жойи жаҳаннамдир.

ئايەت: 44

لَهَا سَبۡعَةُ أَبۡوَٰبٖ لِّكُلِّ بَابٖ مِّنۡهُمۡ جُزۡءٞ مَّقۡسُومٌ

Жаҳаннамнинг етти эшиги бўлиб, ҳар бир эшикдан Иблиснинг тобеларидан тайинлаб қўйилган бир қисми киради.

ئايەت: 45

إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ

Павардигорларидан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилган зотлар жаннатлар ва булоқлар ичра бўлурлар.

ئايەت: 46

ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٍ ءَامِنِينَ

Жаннатларга кираётганларида уларга: "Ҳар қандай хавфу хатардан қўрқмасдан, тинчлик-омонлик ила бемалол кираверинглар", дейилади.

ئايەت: 47

وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلٍّ إِخۡوَٰنًا عَلَىٰ سُرُرٖ مُّتَقَٰبِلِينَ

Уларнинг дилларидаги гина-кудуратларни чиқариб ташладик. Сўриларда бир-бирларига қараб яқин дўстлардек ўтирадилар.

ئايەت: 48

لَا يَمَسُّهُمۡ فِيهَا نَصَبٞ وَمَا هُم مِّنۡهَا بِمُخۡرَجِينَ

У ерда ҳеч чарчамайдилар. У ерда абадий қоладилар. Ҳеч қачон чиқариб юборилмайдилар.

ئايەت: 49

۞ نَبِّئۡ عِبَادِيٓ أَنِّيٓ أَنَا ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ

Эй Пайғамбар, уларга билдириб қўйингки, мен тавба қилган бандамни Кечиргувчи ва унга Меҳрибон Зотдирман.

ئايەت: 50

وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ ٱلۡعَذَابُ ٱلۡأَلِيمُ

Уларга яна шуни ҳам билдириб қўйингки, азобим жуда оғриқли азобдир. Бас, мағфиратимга ноил бўлиш ва азобимдан омонда бўлиш учун Менга тавба қилсинлар.

ئايەت: 51

وَنَبِّئۡهُمۡ عَن ضَيۡفِ إِبۡرَٰهِيمَ

Уларга Иброҳим алайҳиссаломнинг олдига бола кўриши ва Лут қавмининг ҳалок бўлиши ҳақидаги хабар билан меҳмон бўлиб келган фаришталар ҳақида хабар беринг.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• في الآيات دليل على تزاور المتقين واجتماعهم وحسن أدبهم فيما بينهم، في كون كل منهم مقابلًا للآخر لا مستدبرًا له.

Оятларда тақводорларнинг чиройли одоб билан ўзаро бир-бирларини зиёрат қилишлари, бир-бирига терс бурилиб эмас, бир-бирларига қараб ўтиришларига далил бор.

• ينبغي للعبد أن يكون قلبه دائمًا بين الخوف والرجاء، والرغبة والرهبة.

Банданинг қалби ҳар доим хавфу ражода, қўрқув ва умид орасида турмоғи лозим.

• سجد الملائكة لآدم كلهم أجمعون سجود تحية وتكريم إلا إبليس رفض وأبى.

Фаришталарнинг ҳаммаси Одамга саломлашув ва эҳтиром саждасини қилдилар. Фақат Иблис бундан бош тортди.

• لا سلطان لإبليس على الذين هداهم الله واجتباهم واصطفاهم في أن يلقيهم في ذنب يمنعهم عفو الله.

Аллоҳ ҳидоят бериб қўйган сара бандалар устидан Иблисга ҳеч қандай ҳукмронлик берилмаган. Уларни кечирилмас бир гуноҳни қилишга олиб бора олмайди.

ئايەت: 52

إِذۡ دَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَقَالُواْ سَلَٰمٗا قَالَ إِنَّا مِنكُمۡ وَجِلُونَ

Фаришталар Иброҳимнинг олдига кириб: "Салом", деганларида уларнинг саломидан гўзалроқ тарзда алик олди ва уларга пиширилган бузоқнинг гўштини олиб келди. Чунки уларни одамлар, деб ўйлаганди. Улар эса таомни емадилар. Шунда Иброҳим: "Биз сизлардан қўрқяпмиз", деди.

ئايەت: 53

قَالُواْ لَا تَوۡجَلۡ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَٰمٍ عَلِيمٖ

Фаришталар дедилар: "Қўрқма. Биз сен хурсанд бўладиган бир хабарни айтамиз. Яқинда сенинг бир билимдон ўғлинг бўлади".

ئايەت: 54

قَالَ أَبَشَّرۡتُمُونِي عَلَىٰٓ أَن مَّسَّنِيَ ٱلۡكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ

Иброҳим ўзининг бола кўриши ҳақидаги бу хушхабардан ажабланиб деди: "Кексайиб қолган пайтимда менга бу хушхабарни олиб келдингларми? Нимага асосланиб, бу хушхабарни айтяпсизлар?"

ئايەت: 55

قَالُواْ بَشَّرۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ فَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡقَٰنِطِينَ

Фаришталар Иброҳимга дедилар: "Келтирган хушхабаримиз чин, унинг ҳақлигига шубҳа йўқ. Сен ноумид бандалардан бўлма!"

ئايەت: 56

قَالَ وَمَن يَقۡنَطُ مِن رَّحۡمَةِ رَبِّهِۦٓ إِلَّا ٱلضَّآلُّونَ

Иброҳим деди: "Аллоҳнинг тўғри йўлидан озганларгина Парвардигорининг раҳматидан ноумид бўладилар".

ئايەت: 57

قَالَ فَمَا خَطۡبُكُمۡ أَيُّهَا ٱلۡمُرۡسَلُونَ

Иброҳим деди: "Эй Аллоҳ тарафидан юборилган элчилар, нима юмуш билан келдингиз?"

ئايەت: 58

قَالُوٓاْ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمٖ مُّجۡرِمِينَ

Фаришталар дедилар: "Бизни Аллоҳ жуда улкан ёмонликлар, бузуқликлар қилган Лут қавмини ҳалок этишга юборди".

ئايەت: 59

إِلَّآ ءَالَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Лут оиласи ва тобелари - мўминлар бундан мустасно. Улар ҳалок бўлмайдилар. Биз уларнинг ҳаммасини қутқариб қоламиз.

ئايەت: 60

إِلَّا ٱمۡرَأَتَهُۥ قَدَّرۡنَآ إِنَّهَا لَمِنَ ٱلۡغَٰبِرِينَ

Фақат хотини бундан мустасно. Биз унинг ҳалок бўлувчилар билан бирга қолишини ҳукм қилдик.

ئايەت: 61

فَلَمَّا جَآءَ ءَالَ لُوطٍ ٱلۡمُرۡسَلُونَ

Элчи фаришталар Лут оиласига одам суратида келишгач...

ئايەت: 62

قَالَ إِنَّكُمۡ قَوۡمٞ مُّنكَرُونَ

Лут алайҳиссалом уларга деди: "Сизлар нотаниш одамларсиз".

ئايەت: 63

قَالُواْ بَلۡ جِئۡنَٰكَ بِمَا كَانُواْ فِيهِ يَمۡتَرُونَ

Элчи фаришталар Лутга дедилар: "Қўрқма, эй Лут, қавминг азоб келишига шубҳа қилаётган эди. Биз улар шубҳаланаётган ўша азобни олиб келдик".

ئايەت: 64

وَأَتَيۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ

Биз чиндан келдик. Бу ишнинг ҳазили йўқ. Биз рост сўзлагувчилармиз.

ئايەت: 65

فَأَسۡرِ بِأَهۡلِكَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّيۡلِ وَٱتَّبِعۡ أَدۡبَٰرَهُمۡ وَلَا يَلۡتَفِتۡ مِنكُمۡ أَحَدٞ وَٱمۡضُواْ حَيۡثُ تُؤۡمَرُونَ

Кечанинг бир қисми ўтгач, оиланг билан йўлга чиқ. Уларнинг ортидан кузатиб бор. Сизлардан биронтангиз нима бўлаётганини билиш учун ортига қарамасин. Аллоҳ буюрган тарафга қараб юраверинглар.

ئايەت: 66

وَقَضَيۡنَآ إِلَيۡهِ ذَٰلِكَ ٱلۡأَمۡرَ أَنَّ دَابِرَ هَٰٓؤُلَآءِ مَقۡطُوعٞ مُّصۡبِحِينَ

Лутга ваҳий орқали ўша фармонни билдирдик. Фармон анави қавмнинг тонг чоғида таг-туги билан қирилиб кетиши ҳақида эди.

ئايەت: 67

وَجَآءَ أَهۡلُ ٱلۡمَدِينَةِ يَسۡتَبۡشِرُونَ

Садум аҳли Лутнинг меҳмонлари билан бузуқлик қилиш иштиёқида хурсанд бўлиб келдилар.

ئايەت: 68

قَالَ إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ ضَيۡفِي فَلَا تَفۡضَحُونِ

Лут уларга деди: "Улар менинг меҳмонларим. Бузуқлик қилмоқчи бўлиб, мени шарманда қилманглар".

ئايەت: 69

وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُخۡزُونِ

Аллоҳдан қўрқиб, шаштинглардан қайтинглар ва бу беҳаё қилиғинглар билан менинг шаънимни булғаманглар.

ئايەت: 70

قَالُوٓاْ أَوَلَمۡ نَنۡهَكَ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ

Қавми деди: "Сени биронта одамни меҳмон қилишдан қайтармаганмидик?"

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• تعليم أدب الضيف بالتحية والسلام حين القدوم على الآخرين.

Меҳмонга борилганда салом бериб кириш одобидан таълим бериляпти.

• من أنعم الله عليه بالهداية والعلم العظيم لا سبيل له إلى القنوط من رحمة الله.

Аллоҳ кимга ҳидоят ва буюк илм неъматини ато этган бўлса, Аллоҳнинг раҳматидан ноумидлик унинг қалбига кира олмайди.

• نهى الله تعالى لوطًا وأتباعه عن الالتفات أثناء نزول العذاب بقوم لوط حتى لا تأخذهم الشفقة عليهم.

Аллоҳ Лут қавмига азоб тушаётган пайтда, Лут ва унинг тобеларига атрофга аланглашдан қайтарди. Токи, ҳалокатга учраётганларга нисбатан дилларида меҳр-шафқат уйғониб қолмасин.

• تصميم قوم لوط على ارتكاب الفاحشة مع هؤلاء الضيوف دليل على طمس فطرتهم، وشدة فحشهم.

Лут қавмининг меҳмонлар билан бузуқлик қилишга уринишлари уларнинг нақадар жирканч, манфур бўлиб кетганларини кўрсатиб турибди.

ئايەت: 71

قَالَ هَٰٓؤُلَآءِ بَنَاتِيٓ إِن كُنتُمۡ فَٰعِلِينَ

Лут алайҳиссалом меҳмонлари олдида ўз узрини билдириш учун: "Мақсадингиз шаҳватингизни қондириш бўлса, анави қизларим турибди, ўшаларни никоҳлаб олинглар", деди.

ئايەت: 72

لَعَمۡرُكَ إِنَّهُمۡ لَفِي سَكۡرَتِهِمۡ يَعۡمَهُونَ

Эй Пайғамбар, ҳаётингизга қасамки, Лут қавми шаҳват гирдобида тентираб юрибдилар.

ئايەت: 73

فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ مُشۡرِقِينَ

Қуёш чиқиш пайтида уларни бир даҳшатли, ҳалокатга олиб борадиган қичқириқ тутди.

ئايەت: 74

فَجَعَلۡنَا عَٰلِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ حِجَارَةٗ مِّن سِجِّيلٍ

Шаҳарни остин-устун қилиб, уларнинг устига сопол тошлар ёғдирдик.

ئايەت: 75

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّلۡمُتَوَسِّمِينَ

Лут қавми йўлиққан ҳалокатда фикр юрита оладиган фаросатли одамлар учун оят-аломатлар бор.

ئايەت: 76

وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٖ مُّقِيمٍ

Лут қавмининг шаҳари то Қиёматгача турадиган бир йўл устидадир. Ўтган йўловчилар уни кўрадилар.

ئايەت: 77

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ

Бу ҳодисада ибрат оладиган мўминлар учун ўзига хос белгилар, ишоралар бор.

ئايەت: 78

وَإِن كَانَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَيۡكَةِ لَظَٰلِمِينَ

Дарахтлари кўп шаҳарнинг эгалари бўлган Шуайбнинг қавми Аллоҳга куфр келтириш, пайғамбари Шуайбни ёлғончига чиқариш билан золим бўлганди.

ئايەت: 79

فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٖ مُّبِينٖ

Кейин Биз улардан интиқом олиб, уларни жазоладик. Лут қавмининг шаҳарлари ҳам, Шуайб халқининг манзиллари ҳам очиқ йўл устида турибди. Ёнидан ўтган йўловчи уларни кўради.

ئايەت: 80

وَلَقَدۡ كَذَّبَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡحِجۡرِ ٱلۡمُرۡسَلِينَ

Самуд қавми Ҳижоз билан Шом орасидаги Ҳижр номли шаҳарда яшаганлар. Улар ҳам Солиҳ алайҳиссаломни тан олмаслик билан ҳамма пайғамбарларни ёлғончига чиқарганлар.

ئايەت: 81

وَءَاتَيۡنَٰهُمۡ ءَايَٰتِنَا فَكَانُواْ عَنۡهَا مُعۡرِضِينَ

Уларга Солиҳ алайҳиссаломнинг чиндан Парвардигори тарафидан юборилган пайғамбар эканига далолат қилувчи ҳужжатларни, жумладан, ўша туяни бердик. Аммо улар бу ҳужжатларга эътибор бермадилар, парво қилмадилар.

ئايەت: 82

وَكَانُواْ يَنۡحِتُونَ مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُيُوتًا ءَامِنِينَ

Тоғни йўниб, уйлар ясаб, хавфсиз, тинч яшардилар.

ئايەت: 83

فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ مُصۡبِحِينَ

Тонг пайтида уларни даҳшатли қичқириқ тутди.

ئايەت: 84

فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ

Топган-тутган мол-дунёлари ҳам, уй-жойлари ҳам уларни Аллоҳнинг азобидан ҳимоя қила олмади.

ئايەت: 85

وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۗ وَإِنَّ ٱلسَّاعَةَ لَأٓتِيَةٞۖ فَٱصۡفَحِ ٱلصَّفۡحَ ٱلۡجَمِيلَ

Биз осмонлару ерни ва улар орасидаги нарсаларни ҳеч бир ҳикматсиз, бекорга, шунчаки яратмадик. Уларнинг ҳаммасини ҳақ билан яратдик. Қиёмат келишига шак-шубҳа йўқ. Шундай экан, эй Пайғамбар, сизни ёлғончига чиқараётганлардан чиройли тарзда юз ўгиринг, уларни яхшилик билан кечириб қўяверинг.

ئايەت: 86

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ ٱلۡخَلَّٰقُ ٱلۡعَلِيمُ

Эй Пайғамбар, ҳамма нарсани яратган ҳам, ҳамма нарсадан хабардор ҳам ёлғиз Парвардигорингиздир.

ئايەت: 87

وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَٰكَ سَبۡعٗا مِّنَ ٱلۡمَثَانِي وَٱلۡقُرۡءَانَ ٱلۡعَظِيمَ

Сизга етти оятли "Фотиҳа" сурасини ва улуғ Қуръонни бердик.

ئايەت: 88

لَا تَمُدَّنَّ عَيۡنَيۡكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ وَلَا تَحۡزَنۡ عَلَيۡهِمۡ وَٱخۡفِضۡ جَنَاحَكَ لِلۡمُؤۡمِنِينَ

Улардан айримларига Биз ато этган арзимас, ўткинчи дунёвий нарсаларга кўзингизни тикманг. Сизни ёлғончига чиқарганлари учун хафа ҳам бўлманг. Мўминларга тавозели бўлинг.

ئايەت: 89

وَقُلۡ إِنِّيٓ أَنَا ٱلنَّذِيرُ ٱلۡمُبِينُ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Мен очиқ-ошкор азобдан огоҳлантирувчиман".

ئايەت: 90

كَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَى ٱلۡمُقۡتَسِمِينَ

Аллоҳнинг китобларини бир неча қисмларга ажратиб, айрим қисмларига ишонадиган, бошқаларига эса куфр келтирадиган кимсаларга тушган азоб сизларга ҳам тушиб қолишидан огоҳлантираман.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• أن الله تعالى إذا أراد أن يهلك قرية ازداد شرهم وطغيانهم، فإذا انتهى أوقع بهم من العقوبات ما يستحقونه.

Аллоҳ бир шаҳар аҳолисини ҳалок қилишни истаса, уларнинг ёмонлиги, туғёни ортиб бораверади. Роса қиёмига етганда уларга ҳақли жазони юборади.

• كراهة دخول مواطن العذاب، ومثلها دخول مقابر الكفار، فإن دخل الإنسان إلى تلك المواضع والمقابر فعليه الإسراع.

Жазо ижро этилган жойларга кириш макруҳ. Масалан, кофирларнинг қабристонларига. Бундай жойларга кирган инсон тез қайтиб чиқиб кетиши лозим.

• ينبغي للمؤمن ألا ينظر إلى زخارف الدنيا وزهرتها، وأن ينظر إلى ما عند الله من العطاء.

Мўмин дунёнинг зебу зийнатларига эмас, Аллоҳнинг ҳузуридаги неъматга боқсин.

• على المؤمن أن يكون بعيدًا من المشركين، ولا يحزن إن لم يؤمنوا، قريبًا من المؤمنين، متواضعًا لهم، محبًّا لهم ولو كانوا فقراء.

Мўмин мушриклардан йироқ турмоғи лозим. Уларнинг иймонга келмаганига хафа бўлмасин. Мўминларга нисбатан эса ўзини яқин тутиб, тавозели бўлмоғи, камабағал бўлсалар ҳам уларни яхши кўрмоғи лозим.

ئايەت: 91

ٱلَّذِينَ جَعَلُواْ ٱلۡقُرۡءَانَ عِضِينَ

Қуръонни бир неча қисмларга ажратиб, уни сеҳр, фолбинлик, шеър, дедилар.

ئايەت: 92

فَوَرَبِّكَ لَنَسۡـَٔلَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Эй Пайғамбар, Қиёмат куни Қуръонни бўлак-бўлак қилганларнинг ҳаммасини сўроққа тутамиз.

ئايەت: 93

عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Уларни шу дунёда қилиб ўтган куфр ва гуноҳлари борасида сўроққа тутамиз.

ئايەت: 94

فَٱصۡدَعۡ بِمَا تُؤۡمَرُ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡمُشۡرِكِينَ

Эй Пайғамбар, Аллоҳ сизга буюрган даъват ишини очиқ эълон қилинг. Мушрикларнинг гап-сўзларига ва қилиқларига парво қилманг.

ئايەت: 95

إِنَّا كَفَيۡنَٰكَ ٱلۡمُسۡتَهۡزِءِينَ

Улардан қўрқманг, Қурайш кофирларининг пешволари тарафидан бўладиган масхара ва найрангларни даф қилишга сиз учун Биз кифоя қиламиз.

ئايەت: 96

ٱلَّذِينَ يَجۡعَلُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۚ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ

Улар Аллоҳ билан бирга бошқа бутларни ҳам ўзларига маъбуд қилиб оладилар. Мушрикликларнинг ёмон оқибатини яқинда билиб оладилар.

ئايەت: 97

وَلَقَدۡ نَعۡلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدۡرُكَ بِمَا يَقُولُونَ

Эй Пайғамбар, улар сизни ёлғончига чиқариб, масхара қилиб, устингиздан кулаётганларидан юрагингиз сиқилишини биламиз.

ئايەت: 98

فَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِينَ

Аллоҳга тасбеҳ айтиб, Уни Зоти илоҳийяга нолойиқ нуқсонлардан поклаб, Унга комил сифатлари ила сано айтиб, Аллоҳга ибодат қилгувчилардан, намоз ўқигувчилардан бўлинг. Юрак сиқилишининг давоси шундадир.

ئايەت: 99

وَٱعۡبُدۡ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأۡتِيَكَ ٱلۡيَقِينُ

То ўлим келгунига қадар Парвардигорингизга ибодат қилишда бардавом бўлинг.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• عناية الله ورعايته بصَوْن النبي صلى الله عليه وسلم وحمايته من أذى المشركين.

Аллоҳ Пайғамбар алайҳиссаломни мушрикларнинг озорларидан Ўзининг ҳифзу ҳимоясига олган.

• التسبيح والتحميد والصلاة علاج الهموم والأحزان، وطريق الخروج من الأزمات والمآزق والكروب.

Ғам, кулфат ва хафаликлар давоси ҳам, танг аҳвол, мусибатлар ва кўргуликлар гирдобидан чиқиб кетиш йўли ҳам - тасбеҳ, ҳамд айтиш ва намоз ўқишдир.

• المسلم مطالب على سبيل الفرضية بالعبادة التي هي الصلاة على الدوام حتى يأتيه الموت، ما لم يغلب الغشيان أو فقد الذاكرة على عقله.

Мусулмон одам то ўлгунига қадар бардавом бажариши фарз бўлган амал намоздир. Эс-ҳушини йўқотиш ҳолларигина бундан мустасно.

• سمى الله الوحي روحًا؛ لأنه تحيا به النفوس.

Аллоҳ ваҳийни руҳ - жон, деб номлади. Чунки нафслар у билан яшайди.

• مَلَّكَنا الله تعالى الأنعام والدواب وذَلَّلها لنا، وأباح لنا تسخيرها والانتفاع بها؛ رحمة منه تعالى بنا.

Аллоҳ бизга меҳрибонлик қилиб, ҳайвонларни, чорва молларини бўйсундириб, улардан фойдаланиш имконини берди.