قۇرئان كەرىم مەنىلىرىنىڭ تەرجىمىسى - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - تەرجىمىلەر مۇندەرىجىسى
Фотир сураси
سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:
بيان فقر العباد المطلق إلى فاطر السماوات والأرض، وكمال غناه عنهم.
ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ فَاطِرِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ جَاعِلِ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلًا أُوْلِيٓ أَجۡنِحَةٖ مَّثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۚ يَزِيدُ فِي ٱلۡخَلۡقِ مَا يَشَآءُۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Ҳамд осмонлару ерни йўқдан бор қилган, фаришталарни элчилар айлаган Аллоҳникидир. Элчи фаришталар У Зотнинг қадарга оид буйруқларини ҳам, пайғамбарларга ваҳий олиб келиш каби фармонларини ҳам сўзсиз бажарадилар. Ўз вазифаларини адо эта олишлари учун уларга қанотлар ато этган. Айримлари икки қанотли, бошқалари уч қанотли, яна баъзилари эса тўрт (баъзилари ундан ҳам кўп) қанотли бўладилар. Аллоҳнинг буйруқларини бажариш учун учиб юрадилар. Аллоҳ яратиш бобида аъзо, ҳусн, овоз каби Ўзи истаган нарсани зиёда қилади. Аллоҳ ҳар нарсага Қодир. Унинг Қўлидан келмайдиган иш йўқ.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
مَّا يَفۡتَحِ ٱللَّهُ لِلنَّاسِ مِن رَّحۡمَةٖ فَلَا مُمۡسِكَ لَهَاۖ وَمَا يُمۡسِكۡ فَلَا مُرۡسِلَ لَهُۥ مِنۢ بَعۡدِهِۦۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Ҳамма нарсанинг калитлари Аллоҳнинг қўлидадир. У инсонларга ризқ, ҳидоят, саодат каби бирон эшикни очса, бирон кимса уни ёпиб қўя олмас. Шулардан қайси бирини ёпиб қўйса, бирон кимса уни оча олмас. У ҳаммадан ғолиб азиздир ҳамда ҳар бир яратишини, тақдирини ва тадбирини бир ҳикмат билан қиладиган ҳакимдир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡۚ هَلۡ مِنۡ خَٰلِقٍ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَرۡزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِۚ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ فَأَنَّىٰ تُؤۡفَكُونَ
Эй инсонлар, Аллоҳнинг сизларга ато этган неъматини дилингиз билан ҳам, тилингиз билан ҳам, бошқа аъзоларингиз билан ҳам эсланглар. Сизларга осмондан ёмғир ёғдириб, ердан экинлару мевалар ундириб, ризқ берадиган бошқа бирон яратувчи борми? Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Мана шундан кейин ҳам қандай қилиб, ҳақдан юз ўгириб, Аллоҳга туҳматлар қилиб, Унинг шериклари бор, деб айтасизлар-а?! Ахир сизларни яратган ҳам, сизларга ризқ берган ҳам У эмасми?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• مشهد فزع الكفار يوم القيامة مشهد عظيم.
• محل نفع الإيمان في الدنيا؛ لأنها هي دار العمل.
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدۡ كُذِّبَتۡ رُسُلٞ مِّن قَبۡلِكَۚ وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ
Эй Пайғамбар, қавмингиз сизни ёлғончига чиқараётган бўлса, сабр қилинг. Ёлғончига чиқарилган биринчи пайғамбар эмассиз. Сиздан олдинги Од, Самуд, Лут қавми каби умматлар ҳам ўз пайғамбарларини ёлғончига чиқарганлар. Ишларнинг ҳаммаси ёлғиз Аллоҳга қайтарилади. Бас, Аллоҳ ёлғончига чиқарганларни ҳалок этади, пайғамбарлари ва мўминларга эса ғалаба беради.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞۖ فَلَا تَغُرَّنَّكُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَلَا يَغُرَّنَّكُم بِٱللَّهِ ٱلۡغَرُورُ
Эй инсонлар, Аллоҳнинг қайта тирилиш, жазо ёки мукофот, қиёмат куни каби ваъдалари ҳақ. Уларнинг содир бўлишида шак-шубҳа йўқ. Шундай экан, дунё ҳаётининг лаззатлари, орзу-умидларига алданиб, охират учун амал қилишдан чалғиб қолманглар. Шайтон ботилни чиройли қилиб кўрсатиб, сизларни дунё ҳаёти аталмиш ботқоққа ботириб қўймасин. Унга қулоқ солиб, Аллоҳ барча гуноҳларни кечириб юбораверади, деган ўй билан ғафлатда қолманглар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمۡ عَدُوّٞ فَٱتَّخِذُوهُ عَدُوًّاۚ إِنَّمَا يَدۡعُواْ حِزۡبَهُۥ لِيَكُونُواْ مِنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلسَّعِيرِ
Эй инсонлар, дарҳақиқат шайтон сизнинг доимий душманингиздир. Сиз ҳам уни душман тутиб, унга қарши курашинглар. Шайтон ўзининг тобеларини Қиёмат кунидаги ёниб турган дўзахга киритиш учун Аллоҳга куфр келтиришга чақиради.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَفَمَن زُيِّنَ لَهُۥ سُوٓءُ عَمَلِهِۦ فَرَءَاهُ حَسَنٗاۖ فَإِنَّ ٱللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهۡدِي مَن يَشَآءُۖ فَلَا تَذۡهَبۡ نَفۡسُكَ عَلَيۡهِمۡ حَسَرَٰتٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمُۢ بِمَا يَصۡنَعُونَ
Шайтон бир одамга ёмон ишни яхши иш қилиб кўрсатса ва у ўша ишни яхши иш деб эътиқод қилса, шу одам ҳақни ҳақ деб эътиқод қилган киши каби бўладими? Бас, Аллоҳ Ўзи истаган одамни адаштиради, истаган одамни ҳидоят қилади. Уни ҳеч ким ҳеч ишга мажбур қила олмайди. Шундай экан, эй Пайғамбар, адашганлар учун жонингиз ачимасин. Аллоҳ улар қилиб юрган ишларни билиб туради. У Зотга улар қилаётган ишлардан биронтаси ҳам яширин эмас.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ ٱلَّذِيٓ أَرۡسَلَ ٱلرِّيَٰحَ فَتُثِيرُ سَحَابٗا فَسُقۡنَٰهُ إِلَىٰ بَلَدٖ مَّيِّتٖ فَأَحۡيَيۡنَا بِهِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَاۚ كَذَٰلِكَ ٱلنُّشُورُ
Аллоҳ шундай зотки, шамолларни юборди. Бас, улар булутни қўзғатади. Бас, Биз уни бирон гиёҳсиз қақраб ётган ўлик шаҳар сари ҳайдаб, у билан ўлик ерни тирилтириб, ўсимликлар ундирдик. Қайта тирилиш мана шундай бўлади.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
مَن كَانَ يُرِيدُ ٱلۡعِزَّةَ فَلِلَّهِ ٱلۡعِزَّةُ جَمِيعًاۚ إِلَيۡهِ يَصۡعَدُ ٱلۡكَلِمُ ٱلطَّيِّبُ وَٱلۡعَمَلُ ٱلصَّٰلِحُ يَرۡفَعُهُۥۚ وَٱلَّذِينَ يَمۡكُرُونَ ٱلسَّيِّـَٔاتِ لَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدٞۖ وَمَكۡرُ أُوْلَٰٓئِكَ هُوَ يَبُورُ
Ким дунё ё охират иззатини истаса, уни фақат Аллоҳдан сўрасин. Зеро, ҳамма иззат Аллоҳникидир. Гўзал каломлар, зикрлар Унга кўтарилур. Бандаларнинг солиҳ амалларини ҳам Ўзига кўтарур. Пайғамбар алайҳиссаломни қатл қилиш каби ёвуз ният билан макр-ҳийла қиладиганларга қаттиқ азоб бор. Уларнинг макри пучга чиқади, ҳеч қачон амалга ошмайди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱللَّهُ خَلَقَكُم مِّن تُرَابٖ ثُمَّ مِن نُّطۡفَةٖ ثُمَّ جَعَلَكُمۡ أَزۡوَٰجٗاۚ وَمَا تَحۡمِلُ مِنۡ أُنثَىٰ وَلَا تَضَعُ إِلَّا بِعِلۡمِهِۦۚ وَمَا يُعَمَّرُ مِن مُّعَمَّرٖ وَلَا يُنقَصُ مِنۡ عُمُرِهِۦٓ إِلَّا فِي كِتَٰبٍۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ
Аллоҳ шундай зотки, отангиз Одамни тупроқдан яратди. Кейин сизларни нутфадан яратди. Ундан кейин сизларни эркак ва аёллар қилди. Шу билан бир-бирларингиз билан турмуш қурдингизлар. Қайси бир аёл ҳомиладор бўлса ва кўзи ёриса, бу иш албатта Аллоҳнинг илми билан бўлади. Бирон иш У Зотдан яширин қолмас. Кимнинг умри зиёда бўлса ёки қисқартирилса, ҳаммаси Лавҳул-Маҳфузда ёзилган бўлади. Бу ишлар - сизларни тупроқдан, кейин нутфадан босқичма-босқич яратиш ҳам, умрларингизни Лавҳул-Маҳфузга ёзиб қўйиш ҳам Аллоҳга осон.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• تسلية الرسول صلى الله عليه وسلم بذكر أخبار الرسل مع أقوامهم.
Ўтган пайғамбарлар билан уларнинг қавмлари ўртасида бўлиб ўтган ишларни айтиб ўтиш орқали Пайғамбар алайҳиссаломга тасалли бериляпти.
وَمَا يَسۡتَوِي ٱلۡبَحۡرَانِ هَٰذَا عَذۡبٞ فُرَاتٞ سَآئِغٞ شَرَابُهُۥ وَهَٰذَا مِلۡحٌ أُجَاجٞۖ وَمِن كُلّٖ تَأۡكُلُونَ لَحۡمٗا طَرِيّٗا وَتَسۡتَخۡرِجُونَ حِلۡيَةٗ تَلۡبَسُونَهَاۖ وَتَرَى ٱلۡفُلۡكَ فِيهِ مَوَاخِرَ لِتَبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِهِۦ وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Дарё-денгиз тенг бўлмас. Бири ширин ва ичилиши осон бўлса, иккинчиси ичиб бўлмайдиган шўр-тахир. Ҳар иккисидан янги гўшт - балиқ тутиб ейсизлар ва тақадиган дур-гавҳарлар чиқариб оласизлар. Аллоҳнинг фазлу-марҳаматидан умид қилиб, тижорат ишларингизни юритиш учун сувни ёриб бораётган кемаларни кўрасизлар. Шоядки, У Зотнинг сизларга ато этган беҳисоб неъматларига шукр қилсангизлар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
يُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ وَيُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِي ٱلَّيۡلِ وَسَخَّرَ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَۖ كُلّٞ يَجۡرِي لِأَجَلٖ مُّسَمّٗىۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡ لَهُ ٱلۡمُلۡكُۚ وَٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ مَا يَمۡلِكُونَ مِن قِطۡمِيرٍ
Аллоҳ кечани кундузга киритиб, кундузни эса кечага киритиб, ҳали унисини, ҳали бунисини узайтириб туради. Қуёш ва ойни бўйсундириб қўйган. Улардан ҳар бири Аллоҳ белгилаб қўйган муддатгача, яъни, Қиёмат кунигача юради. Шу ишларни қилган Аллоҳдир, Парвардигорингиздир. Мулк ёлғиз Уникидир. Уни қўйиб, илтижо қилаётган бутларингиз эса бир хурмо данагининг пўстлоғига ҳам молик эмаслар. Шундай экан, қандай қилиб уларга ибодат қиласизлар?!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِن تَدۡعُوهُمۡ لَا يَسۡمَعُواْ دُعَآءَكُمۡ وَلَوۡ سَمِعُواْ مَا ٱسۡتَجَابُواْ لَكُمۡۖ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يَكۡفُرُونَ بِشِرۡكِكُمۡۚ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثۡلُ خَبِيرٖ
Бутларингизга дуо қилсангизлар, дуоларингизни эшитмайдилар. Эшитган тақдирда ҳам жавоб беролмайдилар. Чунки улар жонсиз нарсалардир. Қиёмат куни уларни шерик қилганларингизни инкор этадилар. Эй Пайғамбар, сизга ҳеч ким Аллоҳ субҳонаҳудек хабар бера олмас.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ أَنتُمُ ٱلۡفُقَرَآءُ إِلَى ٱللَّهِۖ وَٱللَّهُ هُوَ ٱلۡغَنِيُّ ٱلۡحَمِيدُ
Эй инсонлар, сизлар ҳамма ишларингизда, ҳамма ҳолатларингизда Аллоҳга муҳтожсизлар. Аллоҳ эса ҳеч кимга, ҳеч қачон муҳтож бўлмайдиган Беҳожат ҳамда дунё ва охиратда мақтовга лойиқ Зотдир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰۚ وَإِن تَدۡعُ مُثۡقَلَةٌ إِلَىٰ حِمۡلِهَا لَا يُحۡمَلۡ مِنۡهُ شَيۡءٞ وَلَوۡ كَانَ ذَا قُرۡبَىٰٓۗ إِنَّمَا تُنذِرُ ٱلَّذِينَ يَخۡشَوۡنَ رَبَّهُم بِٱلۡغَيۡبِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَۚ وَمَن تَزَكَّىٰ فَإِنَّمَا يَتَزَكَّىٰ لِنَفۡسِهِۦۚ وَإِلَى ٱللَّهِ ٱلۡمَصِيرُ
Бирон гуноҳкор жон бошқа бир гуноҳкор жоннинг гуноҳини кўтара олмайди. Ҳамма фақат ўзининг гуноҳини кўтариб юради. Гуноҳи оғир бир кимса бошқаларни ёрдамга чақирса, ҳатто қариндоши бўлса ҳам унинг гуноҳини кўтаришиб юбора олмайди. Эй Пайғамбар, сиз Парвардигорларидан ғойибона қўрқадиган ва намозни тўкис адо этадиган зотларнигина огоҳлантира олурсиз. Чунки огоҳлантириш фақат ўшаларгагина таъсир қилади. Ким гуноҳлардан, ширкдан покланса, ўзи учун покланади. Чунки бу ишдан фақат ўзи фойда кўради. Аллоҳ унинг тоат-ибодатидан Беҳожат. Қиёмат куни ҳисоб ва жазо ёки мукофот учун қайтиш ёлғиз Аллоҳгадир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• تسخير البحر، وتعاقب الليل والنهار، وتسخير الشمس والقمر: من نعم الله على الناس، لكن الناس تعتاد هذه النعم فتغفل عنها.
Денгизнинг бўйсундириб қўйилгани, кеча ва кундузнинг алмашиниб туриши, қуёш ва ойнинг беминнат хизмат қилиши Аллоҳнинг инсонларга ато этган неъматларидир. Лекин одамларга одат бўлиб қолгани учун уларга бепарво қарайдилар.
• سفه عقول المشركين حين يدعون أصنامًا لا تسمع ولا تعقل.
• الافتقار إلى الله صفة لازمة للبشر، والغنى صفة كمال لله.
وَمَا يَسۡتَوِي ٱلۡأَعۡمَىٰ وَٱلۡبَصِيرُ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا ٱلظُّلُمَٰتُ وَلَا ٱلنُّورُ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَلَا ٱلظِّلُّ وَلَا ٱلۡحَرُورُ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمَا يَسۡتَوِي ٱلۡأَحۡيَآءُ وَلَا ٱلۡأَمۡوَٰتُۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُسۡمِعُ مَن يَشَآءُۖ وَمَآ أَنتَ بِمُسۡمِعٖ مَّن فِي ٱلۡقُبُورِ
Тириклар билан ўликлар тенг бўлмаганидек, мўминлар билан кофирлар тенг эмас. Аллоҳ ҳидоятини Ўзи истаган бандасига эшиттиради. Эй Пайғамбар, сиз ўликлардан фарқи йўқ кофирларга уни эшиттира олмайсиз.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنۡ أَنتَ إِلَّا نَذِيرٌ
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّآ أَرۡسَلۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ بَشِيرٗا وَنَذِيرٗاۚ وَإِن مِّنۡ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٞ
Эй Пайғамбар, дарҳақиқат, Биз сизни заррача шубҳа аралашмаган ҳақ ила мўминларга улар учун Аллоҳ тайёралаб қўйган мўл савоб ҳақидаги хушхабарни етказишингиз, кофирларни эса улар учун тайёрлаб қўйилган аламли азобдан огоҳлантиришингиз учун юбордик. Бирон уммат йўқки, унда одамларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирадиган бир пайғамбар ўтмаган бўлса.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدۡ كَذَّبَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ وَبِٱلزُّبُرِ وَبِٱلۡكِتَٰبِ ٱلۡمُنِيرِ
Эй Пайғамбар, қавмингиз сизни ёлғончига чиқараётган бўлсалар, сабр қилинг. Ёлғончига чиқарилаётган биринчи пайғамбар эмассиз. Од, Самуд ва Лут қавми каби олдинги умматлар ҳам ўз пайғамбарларини ёлғончига чиқарганлар. Уларга пайғамбарлари ўзларининг ҳақ эканига далолат қилувчи ёрқин далилларни ҳамда саҳифаларни ва нурли Китобни олиб келгандилар. Фикр юрита олган одам фикр юритиб, ўшалардан пайғамбарнинг ҳақ эканини билиб олаверади.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦ ثَمَرَٰتٖ مُّخۡتَلِفًا أَلۡوَٰنُهَاۚ وَمِنَ ٱلۡجِبَالِ جُدَدُۢ بِيضٞ وَحُمۡرٞ مُّخۡتَلِفٌ أَلۡوَٰنُهَا وَغَرَابِيبُ سُودٞ
Эй Пайғамбар, кўмадингизмики, Аллоҳ осмондан ёмғир ёғдирди. Бас, у билан дарахтларни суғориб, қизил, яшил, сариқ ва бошқа турли хил рангдаги меваларни чиқардик. Яна тоғлардан оқ йўллар, қизил йўллар, қоп-қора йўллар бор.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَمِنَ ٱلنَّاسِ وَٱلدَّوَآبِّ وَٱلۡأَنۡعَٰمِ مُخۡتَلِفٌ أَلۡوَٰنُهُۥ كَذَٰلِكَۗ إِنَّمَا يَخۡشَى ٱللَّهَ مِنۡ عِبَادِهِ ٱلۡعُلَمَٰٓؤُاْۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ غَفُورٌ
Одамлар, жониворлар ҳамда туя, сигир, қўй каби чорва ҳайвонлари орасида ҳам турли хил ранглилари бор. Олимлар Аллоҳнинг буюклигини қўпроқ ҳис этадилар ва У Зотдан кўпроқ қўрқадилар. Чунки улар Алоҳнинг сифатларини, шариатини ва қудратига далолат қиладиган ишларни яхши биладилар. Аллоҳ ҳаммадан Ғолиб, Азиздир ва тавба қилган бандасини кечирадиган Мағфиратлидир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَتۡلُونَ كِتَٰبَ ٱللَّهِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ يَرۡجُونَ تِجَٰرَةٗ لَّن تَبُورَ
Дарҳақиқат, Аллоҳнинг пайғамбарига нозил қилган Китобини ўқийдиган, намозни энг гўзал тарзда тўкис адо этадиган ва Биз уларга ризқ қилиб берган нарсалардан яширин ва ошкора инфоқ-эҳсон қиладиганлар ҳеч қачон касод бўлмайдиган тижоратдан умидвор бўалдилар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
لِيُوَفِّيَهُمۡ أُجُورَهُمۡ وَيَزِيدَهُم مِّن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّهُۥ غَفُورٞ شَكُورٞ
Зеро, Аллоҳ уларнинг қилган амалларига яраша ажру савобларни ортиғи билан беради. Аллоҳ Карамли Зотдир. У Зот мана шу сифатларга эга бўлган кишиларнинг гуноҳларини кечириб, қилган яхши амалларидан миннатдор бўлади.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• نفي التساوي بين الحق وأهله من جهة، والباطل وأهله من جهة أخرى.
• كثرة عدد الرسل عليهم السلام قبل رسولنا صلى الله عليه وسلم دليل على رحمة الله وعناد الخلق.
Муҳаммад алайҳиссаломдан олдин ҳам кўп пайғамбарларнинг келгани Аллоҳ таолонинг қанчалар меҳрибонлигини, халқнинг эса нақдар саркаш бўлаганини кўрсатиб турибди.
• إهلاك المكذبين سُنَّة إلهية.
وَٱلَّذِيٓ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ هُوَ ٱلۡحَقُّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِۗ إِنَّ ٱللَّهَ بِعِبَادِهِۦ لَخَبِيرُۢ بَصِيرٞ
Эй Пайғамбар, сизга ваҳий қилганимиз Китоб ҳақдир. Унда заррача шак-шубҳа йўқдир. Уни сизга Аллоҳ нозил қилган. У ўзидан олдинги китобларни тасдиқлайди. Аллоҳ бандаларининг аҳволидан Хабардор, уларни кўриб тургувчи Зотдир. Аллоҳ ҳар бир умматга бир пайғамбар юбориб, уларнинг эҳтиёжига яраша ҳукмларни ваҳий қилган.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ثُمَّ أَوۡرَثۡنَا ٱلۡكِتَٰبَ ٱلَّذِينَ ٱصۡطَفَيۡنَا مِنۡ عِبَادِنَاۖ فَمِنۡهُمۡ ظَالِمٞ لِّنَفۡسِهِۦ وَمِنۡهُم مُّقۡتَصِدٞ وَمِنۡهُمۡ سَابِقُۢ بِٱلۡخَيۡرَٰتِ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَضۡلُ ٱلۡكَبِيرُ
Кейин сара уммат бўлмиш Муҳаммад алайҳиссаломнинг умматига Қуръонни бердик. Улардан кимдир ҳаром ишларни қилиш, вожибларни эса тарк этиш ила ўзига ўзи золим бўлди. Кимдир вожибларни бажариш ва ҳаромлардан тийилиш, айни пайтда айрим мустаҳаб амалларга бепарво бўлиш ва айрим макруҳ амалларни қилиш ила ўртача амал қиладиган бўлди. Яна кимдир Аллоҳнинг изни ила вожибларни ҳам, мустаҳабларни ҳам бажариб ва ҳаромлардан ҳам, макруҳлардан ҳам тийилиб, эзгуликларга шошадиган бўлди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِيٓ أَذۡهَبَ عَنَّا ٱلۡحَزَنَۖ إِنَّ رَبَّنَا لَغَفُورٞ شَكُورٌ
Жаннатга кирганларидан кейин шундай дедилар: "Биздан дўзахга кириб қолиш хавфини, хафаликни аритган Аллоҳга ҳамд бўлсин. Дарҳақиқат, Парвардигоримиз тавба қилган бандаларига Кечиримли, уларнинг қилган тоат-ибодатларидан миннатдор бўладиган Зотдир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱلَّذِيٓ أَحَلَّنَا دَارَ ٱلۡمُقَامَةِ مِن فَضۡلِهِۦ لَا يَمَسُّنَا فِيهَا نَصَبٞ وَلَا يَمَسُّنَا فِيهَا لُغُوبٞ
У шундай Зотки, бизни доимий яшайдиган жой билан таъминлади. Бу ишни бизнинг кучимиз билан эмас, Ўз фазлу марҳамати ила қилди. У ерда бизга ҳеч қандай машаққат ҳам, чарчаш ҳам бўлмайди.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَهُمۡ نَارُ جَهَنَّمَ لَا يُقۡضَىٰ عَلَيۡهِمۡ فَيَمُوتُواْ وَلَا يُخَفَّفُ عَنۡهُم مِّنۡ عَذَابِهَاۚ كَذَٰلِكَ نَجۡزِي كُلَّ كَفُورٖ
Аллоҳга куфр келтирганлар учун жаҳаннам олови бордир. У ерда абадий қоладилар. На улар ўлимга ҳукм қилиниб, ўлиб қутиладилар ва на улардан азоб енгиллатилади. Қиёмат куни Парвардигори ато этган неъматларга нонкўрлик қилган ҳар бир кофирни мана шундай жазолаймиз.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَهُمۡ يَصۡطَرِخُونَ فِيهَا رَبَّنَآ أَخۡرِجۡنَا نَعۡمَلۡ صَٰلِحًا غَيۡرَ ٱلَّذِي كُنَّا نَعۡمَلُۚ أَوَلَمۡ نُعَمِّرۡكُم مَّا يَتَذَكَّرُ فِيهِ مَن تَذَكَّرَ وَجَآءَكُمُ ٱلنَّذِيرُۖ فَذُوقُواْ فَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِن نَّصِيرٍ
Улар жаҳаннамда бор овозлари билан: "Парвардигоро, бизни дўзахдан чиқар, Сени рози қилиш ва азобингдан халос бўлиш учун у дунёда олдин қилиб ўтган амалларимиздан бошқа яхши амалларни қиламиз", дея дод-фарёд қиладилар. Шунда Аллоҳ таоло шундай жавоб беради: "Сизларга эслатма оладиган одам эслатма олгудек, кейин тавба қилиб, яхши амаллар қилгудек умр бермадикми?! Сизларга Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирадиган пайғамбар келмаганмиди? Бас, энди ҳеч қандай ҳужжатингиз ҳам, ҳеч қандай узрингиз ҳам ўтмайди. Энди дўзах азобини татийверинглар! Энди куфру маъсиятлар ила ўзларига ўзлари зулм қилиган золимларга Аллоҳнинг азобидан қутқариб қоладиган ёки уни енгиллатадиган бирон ёрдамчи, ҳимоячи бўлмас!
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• فضل أمة محمد صلى الله عليه وسلم على سائر الأمم.
• تفاوت إيمان المؤمنين يعني تفاوت منزلتهم في الدنيا والآخرة.
هُوَ ٱلَّذِي جَعَلَكُمۡ خَلَٰٓئِفَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ فَمَن كَفَرَ فَعَلَيۡهِ كُفۡرُهُۥۖ وَلَا يَزِيدُ ٱلۡكَٰفِرِينَ كُفۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡ إِلَّا مَقۡتٗاۖ وَلَا يَزِيدُ ٱلۡكَٰفِرِينَ كُفۡرُهُمۡ إِلَّا خَسَارٗا
Эй одамлар, У шундай Зотки, ер юзида сизларни бир-биридан кейин қоладиган қилиб яратди. Қандай амал қилишларингизни синаш учун шундай қилди. Ким Аллоҳга ва пайғамбарлар олиб келган рисолатга куфр келтирса, ўзига зарар қилади. Азобини ўзи тортади. Унинг куфри Аллоҳга зарар қилмайди. Кофирларга куфрлари Парвардигорлари ҳузурида қаттиқ ғазабдан ўзга нарсани зиёда қилмайди. Кофирларга куфрлари зиёндан бошқа нарсани зиёда қилмайди. Зеро, улар Аллоҳ мўминлар учун тайёрлаб қўйган жаннатни қўлдан бой берадилар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
قُلۡ أَرَءَيۡتُمۡ شُرَكَآءَكُمُ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ ٱلۡأَرۡضِ أَمۡ لَهُمۡ شِرۡكٞ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ أَمۡ ءَاتَيۡنَٰهُمۡ كِتَٰبٗا فَهُمۡ عَلَىٰ بَيِّنَتٖ مِّنۡهُۚ بَلۡ إِن يَعِدُ ٱلظَّٰلِمُونَ بَعۡضُهُم بَعۡضًا إِلَّا غُرُورًا
Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Аллоҳни қўйиб, ибодат қилаётган бутларингиз ҳақида хабар беринглар-чи, улар ердан нимани яратганлар? Тоғларини яратганларми? Дарёларини яратганларми? Ҳайвонларини яратганларми? Ё улар осмонларни яратишда Аллоҳга шериклик қилганларми? Ёки уларга Биз бир китоб беганмизмики, шу билан бутларга ибодат қилишлари ҳужжатга асосланган бўлиб қолса? Булардан биронтаси ҳам бўлган эмас. Аксинча, золимлар куфру маъсиятлари ила бир-бирларига фақат алдовни ваъда қиладилар".
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ يُمۡسِكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ أَن تَزُولَاۚ وَلَئِن زَالَتَآ إِنۡ أَمۡسَكَهُمَا مِنۡ أَحَدٖ مِّنۢ بَعۡدِهِۦٓۚ إِنَّهُۥ كَانَ حَلِيمًا غَفُورٗا
Аллоҳ осмонлару ерни қулаб тушишидан ушлаб турадиган Зотдир. Фаразан, улар қулаб тушадиган бўлса, уларни Аллоҳдан бошқа ҳеч ким, ҳеч нарса тутиб қола олмас. Албатта Аллоҳ жазони тезлаштирмайдиган Ҳалимдир, тавба қилган бандасини кечирадиган Мағфиратлидир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
وَأَقۡسَمُواْ بِٱللَّهِ جَهۡدَ أَيۡمَٰنِهِمۡ لَئِن جَآءَهُمۡ نَذِيرٞ لَّيَكُونُنَّ أَهۡدَىٰ مِنۡ إِحۡدَى ٱلۡأُمَمِۖ فَلَمَّا جَآءَهُمۡ نَذِيرٞ مَّا زَادَهُمۡ إِلَّا نُفُورًا
Ҳақни тан олмай, уни ёлғонга чиқарган анави кофирлар Аллоҳ тарафидан бир пайғамбар келиб, уларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирса, яҳудий ва насронийлардан кўра кўпроқ ҳаққа эргашишлари ҳақида Аллоҳ номига жуда қаттиқ қасам ичдилар. Муҳаммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб келиб, уларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирганидан кейин эса ҳақдан янада узоқлашиб, ботилга янада қапишдилар. Ичган қасамларига вафо қилмадилар.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
ٱسۡتِكۡبَارٗا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَكۡرَ ٱلسَّيِّيِٕۚ وَلَا يَحِيقُ ٱلۡمَكۡرُ ٱلسَّيِّئُ إِلَّا بِأَهۡلِهِۦۚ فَهَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا سُنَّتَ ٱلۡأَوَّلِينَۚ فَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ ٱللَّهِ تَبۡدِيلٗاۖ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّتِ ٱللَّهِ تَحۡوِيلًا
Улар яхши ният билан тўғри мақсаддда қасам ичмадилар. Ер юзида мутакаббирлик қилиш ва одамларни алдаш учун ичдилар. Ёмон макр эса уни қилган маккорлар бошига етади, холос. Энди анави маккор мутакаббирлар Аллоҳнинг ўзгармас қонуниятини кутмоқдаларми?! Яъни, олдингилар ҳалокатга учраганларидек, ўзлари ҳам ҳалок бўлишларини пойлаб ўтирибдиларми?! Аллоҳнинг мутакаббирларни ер билан яксон қилиш борасидаги суннатига-йўлига бадал топа олмассиз. Уларни бошқалар бошига тушадиган қилиб ўзгартириб ҳам бўлмас. Зеро, улар илоҳий барқарор суннатлардир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
أَوَلَمۡ يَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ وَكَانُوٓاْ أَشَدَّ مِنۡهُمۡ قُوَّةٗۚ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُعۡجِزَهُۥ مِن شَيۡءٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّهُۥ كَانَ عَلِيمٗا قَدِيرٗا
Сизни ёлғонга чиқараётган Қурайш мушриклари ер юзини айланиб юриб, олдинги ҳақни тан олмаганларнинг оқибати қандай бўлгани ҳақида фикр юритсалар бўлмасми? Ахир улар алалоқибатда ҳалокатга учраманганмидилар? Ҳолбуки, улар Қурайшдан кўра қувватлироқ эдилар. На осмонлардаги ва на ердаги бирон нарса Аллоҳнинг назаридан четда қолмас. У Зот ҳаммасини кўриб-билиб туради. Ҳақни тан олмай, уни ёлғонга чиқараётганларнинг ҳар бир ишидан Хабардор. Бирон нарса У Зотдан яширин қола олмас. Аллоҳ истаган пайтда уларни ҳалок этишга ҳам Қодир Зотдир.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• الكفر سبب لمقت الله، وطريق للخسارة والشقاء.
• المشركون لا دليل لهم على شركهم من عقل ولا نقل.
وَلَوۡ يُؤَاخِذُ ٱللَّهُ ٱلنَّاسَ بِمَا كَسَبُواْ مَا تَرَكَ عَلَىٰ ظَهۡرِهَا مِن دَآبَّةٖ وَلَٰكِن يُؤَخِّرُهُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗىۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِعِبَادِهِۦ بَصِيرَۢا
Агар Аллоҳ инсонларни қилган гуноҳларига яраша тез жазолаганида ер юзидаги барча жонзотни биронта ҳам қолдирмасдан бир зумда ҳалок этган бўларди. Лекин Аллоҳ уларни Ўзи билган бир муддатга, яъни, Қиёмат кунигача кечиктириб туради. Қиёмат куни келгач, уларга амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради. Зеро, Аллоҳ бандаларини кўриб тургувчидир. Бирон иш У Зотдан яширин қола олмас.
ئەرەپچە تەپسىرلەر:
بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:
• العمل بالقرآن وخشية الله من أسباب دخول الجنة.
قۇرئان كەرىم مەنىلىرىنىڭ تەرجىمىسى - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - تەرجىمىلەر مۇندەرىجىسى
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.