ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الفارسية - تفسير السعدي * - فهرس التراجم
وَّاَنْ لَّا تَعْلُوْا عَلَی اللّٰهِ ؕ— اِنِّیْۤ اٰتِیْكُمْ بِسُلْطٰنٍ مُّبِیْنٍ ۟ۚ
﴿وَأَن لَّا تَعۡلُواْ عَلَى ٱللَّهِ﴾ و اینکه خود را برتر ندانید از اینکه خدا را پرستش کنید، و با تکبّر بر بندگان خدا خود را برتر از آنها بدانید. ﴿إِنِّيٓ ءَاتِيكُم بِسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٖ﴾ بدون شک، من برای شما حجّت و دلیلی آشکار می‌آورم و آن معجزات آشکار و دلایل قاطعی بود که او ارائه داد. اما آنها او را تکذیب کردند و آهنگ کشتن او را نمودند. پس او از شرّ آنها به خدا پناه برد و گفت: ﴿وَإِنِّي عُذۡتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُمۡ أَن تَرۡجُمُونِ﴾ به درستی که من به پروردگار خود و پروردگار شما پناه می‌برم از اینکه مرا به بدترین صورت که سنگسار کردن است بکشید.
التفاسير العربية:
وَاِنِّیْ عُذْتُ بِرَبِّیْ وَرَبِّكُمْ اَنْ تَرْجُمُوْنِ ۟ۚ
التفاسير العربية:
وَاِنْ لَّمْ تُؤْمِنُوْا لِیْ فَاعْتَزِلُوْنِ ۟
﴿وَإِن لَّمۡ تُؤۡمِنُواْ لِي فَٱعۡتَزِلُونِ﴾ پس سه حالت است: یا به من ایمان بیاورید که آنچه از شما می‌خواهم همین است. و اگر ایمان نمی‌آورید از من کناره‌گیری کنید؛ نه از من حمایت کنید و نه علیه من باشید، بلکه شر و آزارتان را از من دور نگاه دارید.
پس مرحلۀ اول و دوم را آنها انجام ندادند، بلکه همواره در برابر خداوند تمرّد و سرکشی کردند و با پیامبرش موسی علیه السلام به مبارزه پرداختند و نگذاشتند قومش بنی‌اسرائیل را با خود ببرد.
التفاسير العربية:
فَدَعَا رَبَّهٗۤ اَنَّ هٰۤؤُلَآءِ قَوْمٌ مُّجْرِمُوْنَ ۟
﴿فَدَعَا رَبَّهُۥٓ أَنَّ هَٰٓؤُلَآءِ قَوۡمٞ مُّجۡرِمُونَ﴾ پس موسی پروردگار خود را به فریاد خواند که: بدون شک اینان گروهی گناهکارند؛ یعنی اینها مرتکب جرم و گناهی شده‌اند که اقتضا می‌کند تا هرچه زودتر به عذاب گرفتار شوند. موسی از حالت آنان خبر داد، و این خبر دادن دعائی ـ با زبان حال ـ علیه آنان است که رساتر از تصریح است. همان طور که دربارۀ خودش گفت: ﴿رَبِّ إِنِّي لِمَآ أَنزَلۡتَ إِلَيَّ مِنۡ خَيۡرٖ فَقِيرٞ﴾ پروردگارا! من به خیری که به سوی من نازل کرده ای نیازمندم.
التفاسير العربية:
وَاتْرُكِ الْبَحْرَ رَهْوًا ؕ— اِنَّهُمْ جُنْدٌ مُّغْرَقُوْنَ ۟
﴿وَٱتۡرُكِ ٱلۡبَحۡرَ رَهۡوًا﴾ وقتی که موسی آن گونه که خدا به او فرمان داده بود به هنگام شب بنی‌اسرائیل را با خود برد، و سپس فرعون آنها را تعقیب کرد، خداوند به موسی فرمان داد تا با عصایش دریا را بزند؛ او عصا را به دریا زد، و آنگاه دوازده راه باز شد و آب در میان و کنارۀ این راه‌ها چون کوه‌هایی بزرگ ایستاد، و موسی و قومش از این راه‌ها حرکت کرده و عبور کردند. وقتی از دریا بیرون آمدند، خداوند به موسی فرمان داد تا دریا را همچنان گشاده و به همان حالتش رها کند تا فرعون و لشکریانش وارد آن شوند. ﴿إِنَّهُمۡ جُندٞ مُّغۡرَقُونَ﴾ ایشان گروهی هستند که قطعاً غرق می‌گردند.
وقتی قوم موسی به‌طور کامل از دریا بیرون آمدند و قوم فرعون وارد آن شدند، خداوند به دریا دستور داد تا بر آنها جاری شود، و آنگاه همۀ آنان غرق شدند.
التفاسير العربية:
كَمْ تَرَكُوْا مِنْ جَنّٰتٍ وَّعُیُوْنٍ ۟ۙ
و [همۀ] نعمت‌ها و زندگی دنیا را که از آن بهره‌مند بودند از خود بر جای گذاشتند، و خداوند آن را به بنی‌اسرائیل داد؛ همان بنی‌اسرائیلی که فرعونیان بندگان خود قرار داده بودند. بنابراین فرمود:
﴿كَمۡ تَرَكُواْ مِن جَنَّٰتٖ وَعُيُونٖ وَزُرُوعٖ وَمَقَامٖ كَرِيمٖ وَنَعۡمَةٖ كَانُواْ فِيهَا فَٰكِهِينَ﴾ چه باغ‌ها و چشمه‌سارهای زیادی از خود به‌جای گذاشتند، و کشتزارها و اقامتگاه‌های گرانقدر، و نعمت‌هایی که از آن بهره‌مند بودند!
التفاسير العربية:
وَّزُرُوْعٍ وَّمَقَامٍ كَرِیْمٍ ۟ۙ
و [همۀ] نعمت‌ها و زندگی دنیا را که از آن بهره‌مند بودند از خود بر جای گذاشتند، و خداوند آن را به بنی‌اسرائیل داد؛ همان بنی‌اسرائیلی که فرعونیان بندگان خود قرار داده بودند. بنابراین فرمود:
﴿كَمۡ تَرَكُواْ مِن جَنَّٰتٖ وَعُيُونٖ وَزُرُوعٖ وَمَقَامٖ كَرِيمٖ وَنَعۡمَةٖ كَانُواْ فِيهَا فَٰكِهِينَ﴾ چه باغ‌ها و چشمه‌سارهای زیادی از خود به‌جای گذاشتند، و کشتزارها و اقامتگاه‌های گرانقدر، و نعمت‌هایی که از آن بهره‌مند بودند!
التفاسير العربية:
وَّنَعْمَةٍ كَانُوْا فِیْهَا فٰكِهِیْنَ ۟ۙ
و [همۀ] نعمت‌ها و زندگی دنیا را که از آن بهره‌مند بودند از خود بر جای گذاشتند، و خداوند آن را به بنی‌اسرائیل داد؛ همان بنی‌اسرائیلی که فرعونیان بندگان خود قرار داده بودند. بنابراین فرمود:
﴿كَمۡ تَرَكُواْ مِن جَنَّٰتٖ وَعُيُونٖ وَزُرُوعٖ وَمَقَامٖ كَرِيمٖ وَنَعۡمَةٖ كَانُواْ فِيهَا فَٰكِهِينَ﴾ چه باغ‌ها و چشمه‌سارهای زیادی از خود به‌جای گذاشتند، و کشتزارها و اقامتگاه‌های گرانقدر، و نعمت‌هایی که از آن بهره‌مند بودند!
التفاسير العربية:
كَذٰلِكَ ۫— وَاَوْرَثْنٰهَا قَوْمًا اٰخَرِیْنَ ۟
((كَذَٰلِكَۖ وَأَوۡرَثۡنَٰهَا قَوۡمًا ءَاخَرِينَ﴾) ماجرای آنان این‌گونه شد و ما همۀ این نعمت‌ها را به قوم دیگری دادیم. و در آیه‌ای دیگر آمده است: ﴿كَذَٰلِكَۖ وَأَوۡرَثۡنَٰهَا بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ﴾ و این گونه شد ماجرای آنها، و ما آن نعمت‌ها را به بنی‌اسرائیل دادیم.
التفاسير العربية:
فَمَا بَكَتْ عَلَیْهِمُ السَّمَآءُ وَالْاَرْضُ وَمَا كَانُوْا مُنْظَرِیْنَ ۟۠
﴿فَمَا بَكَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلسَّمَآءُ وَٱلۡأَرۡضُ﴾ وقتی خداوند آنها را هلاک و نابود ساخت، آسمان و زمین بر آنها گریه نکردند؛ یعنی اهالی آسمان و زمین برای نابودی‌شان اندوهگین نشدند و از فراق آنها متاسّف نگشتند، بلکه همه از نابودی آنان شادمان شدند، حتی آسمان و زمین از هلاکت آنها خوشحال شدند، چون آنها هیچ کاری از خود به‌جای نگذاشته بودند جز آنچه که مایۀ روسیاهی‌شان بود، و سبب می‌شد تا جهانیان آنها را نفرین کنند و از آنها متنفّر باشند. ﴿وَمَا كَانُواْ مُنظَرِينَ﴾ و به آنها مهلتی داده نشد که کیفر بر آنها نیاید، بلکه فوراً عذاب، آنان را فرا گرفت.
التفاسير العربية:
وَلَقَدْ نَجَّیْنَا بَنِیْۤ اِسْرَآءِیْلَ مِنَ الْعَذَابِ الْمُهِیْنِ ۟ۙ
سپس خداوند منّت خویش را بر بنی‌اسرائیل بیان کرد و فرمود: ﴿وَلَقَدۡ نَجَّيۡنَا بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ مِنَ ٱلۡعَذَابِ ٱلۡمُهِينِ﴾ و ما بنی‌اسرائیل را از عذاب خوار کننده‌ای که در آن قرار داشتند نجات داده و رهایی بخشیدیم.
التفاسير العربية:
مِنْ فِرْعَوْنَ ؕ— اِنَّهٗ كَانَ عَالِیًا مِّنَ الْمُسْرِفِیْنَ ۟
﴿مِن فِرۡعَوۡنَ﴾ از فرعون که پسران آنها را سر می‌برید و زنانشان را برای خدمت زنده نگاه می‌داشت.
﴿إِنَّهُۥ كَانَ عَالِيٗا مِّنَ ٱلۡمُسۡرِفِينَ﴾ او به‌ناحق در زمین بر دیگران بزرگی می‌فروخت و استکبار می‌ورزید، و از کسانی بود که از حدود الهی تجاوز کرده بود، و بر ارتکاب آنچه خدا حرام نموده بود گستاخ شده بودند.
التفاسير العربية:
وَلَقَدِ اخْتَرْنٰهُمْ عَلٰی عِلْمٍ عَلَی الْعٰلَمِیْنَ ۟ۚ
﴿وَلَقَدِ ٱخۡتَرۡنَٰهُمۡ عَلَىٰ عِلۡمٍ﴾ و ما بنی‌اسرائیل را -از آنجا که از آنها آگاهی داشتیم و می‌دانستیم که شایسته هستند- برگزیدیم و بر جهانیان و مردم زمان خودشان برتری دادیم. ﴿عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾ بر کسانی که در زمان خودشان و پیش از آنها و بعد از آنها بودند، برتری دادیم، تا اینکه خداوند امّت محمّد صلی الله علیه وسلم را آورد، پس آنها بر همۀ جهانیان برتری داده شدند و خداوند آنها را بهترین امّتی گرداند که برای سود رساندن به مردم بیرون آورده شده‌اند، و منّت‌ها و احسان‌هایی به آنها نمود که دیگران را از آن بهره‌مند نساخته بود.
التفاسير العربية:
وَاٰتَیْنٰهُمْ مِّنَ الْاٰیٰتِ مَا فِیْهِ بَلٰٓؤٌا مُّبِیْنٌ ۟
﴿وَءَاتَيۡنَٰهُم مِّنَ ٱلۡأٓيَٰتِ﴾ و به بنی‌اسرائیل نشانه‌ها و معجزات آشکاری دادیم، ﴿مَا فِيهِ بَلَٰٓؤٞاْ مُّبِينٌ﴾ که در آن آزمونی آشکار بود؛ یعنی احسان فراوانی در آن از جانب ما بر آنها بود، و حجّتی بود بر صحّت آنچه پیامبرشان موسی علیه السلام برایشان آورده بود.
التفاسير العربية:
اِنَّ هٰۤؤُلَآءِ لَیَقُوْلُوْنَ ۟ۙ
﴿إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ لَيَقُولُونَ إِنۡ هِيَ إِلَّا مَوۡتَتُنَا ٱلۡأُولَىٰ وَمَا نَحۡنُ بِمُنشَرِينَ﴾ خداوند متعال خبر می‌دهد که این تکذیب کنندگان -درحالی که رستاخیز و زنده شدن پس از مرگ را بعید می‌دانند- می‌گویند: زندگی فقط زندگی همین دنیاست، و رستاخیز و زنده شدن پس از مرگ وجود ندارد و بهشت و جهنّمی در کار نیست.
التفاسير العربية:
اِنْ هِیَ اِلَّا مَوْتَتُنَا الْاُوْلٰی وَمَا نَحْنُ بِمُنْشَرِیْنَ ۟
﴿إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ لَيَقُولُونَ إِنۡ هِيَ إِلَّا مَوۡتَتُنَا ٱلۡأُولَىٰ وَمَا نَحۡنُ بِمُنشَرِينَ﴾ خداوند متعال خبر می‌دهد که این تکذیب کنندگان -درحالی که رستاخیز و زنده شدن پس از مرگ را بعید می‌دانند- می‌گویند: زندگی فقط زندگی همین دنیاست، و رستاخیز و زنده شدن پس از مرگ وجود ندارد و بهشت و جهنّمی در کار نیست.
التفاسير العربية:
فَاْتُوْا بِاٰبَآىِٕنَاۤ اِنْ كُنْتُمْ صٰدِقِیْنَ ۟
سپس با جسارت نسبت به پروردگارشان و ناتوان قرار دادن او گفتند: ﴿فَأۡتُواْ بَِٔابَآئِنَآ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ﴾ پدران ما را بیاورید، اگر راستگوئید. و این از پیشنهاد جاهلانِ معاند است. پس میان راستگویی پیامبر صلی الله علیه وسلم و اینکه راستگویی او متوقّف و مشروط به آوردن پدرانشان باشد چه ملازمتی هست؟ حال آنکه نشانه‌ها بر راستی آنچه او آورده است اقامه شده، و از هر جهت به صورت متواتر در آمده‌اند.
التفاسير العربية:
اَهُمْ خَیْرٌ اَمْ قَوْمُ تُبَّعٍ ۙ— وَّالَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِهِمْ ؕ— اَهْلَكْنٰهُمْ ؗ— اِنَّهُمْ كَانُوْا مُجْرِمِیْنَ ۟
خداوند متعال می‌فرماید: ﴿أَهُمۡ خَيۡرٌ﴾ آیا این مخاطبان بهترند، ﴿أَمۡ قَوۡمُ تُبَّعٖ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ أَهۡلَكۡنَٰهُمۡۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ مُجۡرِمِينَ﴾ یا قوم «تبّع» و کسانی که پیش از آنان بودند؟ ما آنان را نابود کردیم چرا که گناهکار بودند. پس ایشان از آنها بهتر نیستند، و در ارتکاب جرم و گناه مشترک‌اند. پس آنان هم منتظر نابودی و هلاکتی باشند که برادران جنایت پیشه و گناهکارشان بدان گرفتار آمدند.
التفاسير العربية:
مَا خَلَقْنٰهُمَاۤ اِلَّا بِالْحَقِّ وَلٰكِنَّ اَكْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُوْنَ ۟
و خداوند آسمان‌ها و زمین را جز به حق نیافریده است؛ یعنی آفریدنشان برای حق بوده، و خلقت آن دو مشتمل بر حق است. خداوند آسمان‌ها و زمین را پدید آورد تا بندگان، خداوند یگانه را -که شریکی ندارد- پرستش کنند و تا خداوند، بندگان را امر و نهی نماید و به آنها پاداش و کیفر دهد. ﴿وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ﴾ ولی بیشترشان نمی‌دانند. بنابراین در آفرینش آسمان‌ها و زمین نیندیشیده‌اند.
التفاسير العربية:
ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الفارسية - تفسير السعدي - فهرس التراجم
ترجمة تفسير السعدي إلى اللغة الفارسية.