ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - فهرس التراجم
سورة يوسف - Юсуф сураси
من مقاصد السورة:
الاعتبار بلطف تدبير الله لأوليائه وتمكينهم، وحسن عاقبتهم.
إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ قُرۡءَٰنًا عَرَبِيّٗا لَّعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ
التفاسير العربية:
نَحۡنُ نَقُصُّ عَلَيۡكَ أَحۡسَنَ ٱلۡقَصَصِ بِمَآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ وَإِن كُنتَ مِن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ
Эй Пайғамбар, Биз сизга мана бу Қуръонни нозил қилиш билан ростлигида, фасоҳатию балоғатида энг гўзал қиссани айтиб берамиз. Сиз Қуръон нозил бўлишидан олдин бу қиссадан бехабар эдингиз.
التفاسير العربية:
إِذۡ قَالَ يُوسُفُ لِأَبِيهِ يَٰٓأَبَتِ إِنِّي رَأَيۡتُ أَحَدَ عَشَرَ كَوۡكَبٗا وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ رَأَيۡتُهُمۡ لِي سَٰجِدِينَ
Эй Пайғамбар, сизга хабар берамизки, ўшанда Юсуф отаси Яъқубга деди: "Эй отажон, мен тушимда ўн бир юлдузни, қуёш ва ойни кўрдим. Ҳаммаларини менга сажда қилаётганларини кўрдим". Бу туш Юсуф алайҳиссаломга бир олдиндан айтилган бир хушхабар эди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• بيان الحكمة من القصص القرآني، وهي تثبيت قلب النبي صلى الله عليه وسلم وموعظة المؤمنين.
Қуръоний қиссалардан кўзда тутилган ҳикмат баёни. У Пайғамбар алайҳиссаломнинг қалбини тинчлантириш ва мўминларга панд-насиҳатдир.
• انفراد الله تعالى بعلم الغيب لا يشركه فيه أحد.
قَالَ يَٰبُنَيَّ لَا تَقۡصُصۡ رُءۡيَاكَ عَلَىٰٓ إِخۡوَتِكَ فَيَكِيدُواْ لَكَ كَيۡدًاۖ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لِلۡإِنسَٰنِ عَدُوّٞ مُّبِينٞ
Яъқуб ўғли Юсуфга деди: "Эй ўғилчам, тушингни акаларингга айта кўрма. Тағин сенга ҳасад қилишиб, бирон ҳийла қилиб юрмасинлар. Албатта шайтон инсонга очиқ душмандир".
التفاسير العربية:
وَكَذَٰلِكَ يَجۡتَبِيكَ رَبُّكَ وَيُعَلِّمُكَ مِن تَأۡوِيلِ ٱلۡأَحَادِيثِ وَيُتِمُّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكَ وَعَلَىٰٓ ءَالِ يَعۡقُوبَ كَمَآ أَتَمَّهَا عَلَىٰٓ أَبَوَيۡكَ مِن قَبۡلُ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡحَٰقَۚ إِنَّ رَبَّكَ عَلِيمٌ حَكِيمٞ
Эй Юсуф, тушни қандай кўрган бўлсанг, Парвардигоринг сени ана шундай танлаб олади. Сенга тушларнинг таъбирини ўргатади. Олдинги боболаринг Иброҳим ва Исҳоққа пайғамбарлик неъматини тўла қилиб берганидек, сенга ва Яъқуб оиласига ҳам тўла қилиб беради. Албатта Парвардигоринг махлуқотларининг аҳволини билиб турадиган ва ҳар бир тадбирини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
التفاسير العربية:
إِذۡ قَالُواْ لَيُوسُفُ وَأَخُوهُ أَحَبُّ إِلَىٰٓ أَبِينَا مِنَّا وَنَحۡنُ عُصۡبَةٌ إِنَّ أَبَانَا لَفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ
Ўшанда акалари дедилар: "Юсуф ва унинг туғишган укаси отамиз учун биздан севимлироқдир. Ҳолбуки, биз кўпчиликмиз. Қандай қилиб уларни биздан ортиқ кўради? Отамизнинг бу иши аниқ хато".
التفاسير العربية:
ٱقۡتُلُواْ يُوسُفَ أَوِ ٱطۡرَحُوهُ أَرۡضٗا يَخۡلُ لَكُمۡ وَجۡهُ أَبِيكُمۡ وَتَكُونُواْ مِنۢ بَعۡدِهِۦ قَوۡمٗا صَٰلِحِينَ
Юсуфни ўлдиринглар ёки узоқ ерга олиб бориб ташланглар. Ўшанда отангиз фақат сизларники бўлиб қолади ва сизларни тўла яхши кўради. Кейин тавба қилиб, яна қайта яхши одамга айланиб олаверасизлар.
التفاسير العربية:
قَالَ قَآئِلٞ مِّنۡهُمۡ لَا تَقۡتُلُواْ يُوسُفَ وَأَلۡقُوهُ فِي غَيَٰبَتِ ٱلۡجُبِّ يَلۡتَقِطۡهُ بَعۡضُ ٱلسَّيَّارَةِ إِن كُنتُمۡ فَٰعِلِينَ
Акаларидан бири деди: "Юсуфни ўлдирманглар. Ундан қутулмоқчи бўлсангизлар, уни қудуқнинг қаърига ташланглар, бирон йўловчи ўтиб қолса, олиб кетади. Ўлдиргандан кўра шундай қилишнинг зарари камроқ бўлади".
التفاسير العربية:
قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مَا لَكَ لَا تَأۡمَ۬نَّا عَلَىٰ يُوسُفَ وَإِنَّا لَهُۥ لَنَٰصِحُونَ
Уни гумдон қилишга келишиб олишгач, оталари Яъқубга дедилар: "Отажон, нима учун Юсуфни бизга ишонмайсан? Ахир биз унга меҳрибонмиз-ку. То сенга соғ-саломат қайтиб келгунича унга ўзимиз қараб, уни ҳимоя қилиб юрамиз. Шундай бўлгач, нима сабабдан уни биз билан юбормайсан?"
التفاسير العربية:
فَلَمَّا ذَهَبُواْ بِهِۦ وَأَجۡمَعُوٓاْ أَن يَجۡعَلُوهُ فِي غَيَٰبَتِ ٱلۡجُبِّۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡهِ لَتُنَبِّئَنَّهُم بِأَمۡرِهِمۡ هَٰذَا وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
Яъқуб Юсуфни уларга қўшиб юборди. Уни узоққа олиб кетиб, қудуқ қаърига ташлаб юборишга қасд қилганларида Биз Юсуфга шундай ваҳий қилдик: "Ҳали бир кун келиб, уларга бу қилмишларини эслатасан. Ўшанда улар эслатаётган одам сен эканингни сезмайдилар ҳам".
التفاسير العربية:
وَجَآءُوٓ أَبَاهُمۡ عِشَآءٗ يَبۡكُونَ
التفاسير العربية:
قَالُواْ يَٰٓأَبَانَآ إِنَّا ذَهَبۡنَا نَسۡتَبِقُ وَتَرَكۡنَا يُوسُفَ عِندَ مَتَٰعِنَا فَأَكَلَهُ ٱلذِّئۡبُۖ وَمَآ أَنتَ بِمُؤۡمِنٖ لَّنَا وَلَوۡ كُنَّا صَٰدِقِينَ
Дедилар: «Эй ота, Юсуфни нарсаларимиз олдида қўриқчи қилиб қолдириб, ўзимиз қувлашмачоқ ўйнаб, камонлар отиб кетиб қолибмиз. Уни бўри еб кетибди. Энди рост гапирсак ҳам бизга барибир ишонмайсан».
التفاسير العربية:
وَجَآءُو عَلَىٰ قَمِيصِهِۦ بِدَمٖ كَذِبٖۚ قَالَ بَلۡ سَوَّلَتۡ لَكُمۡ أَنفُسُكُمۡ أَمۡرٗاۖ فَصَبۡرٞ جَمِيلٞۖ وَٱللَّهُ ٱلۡمُسۡتَعَانُ عَلَىٰ مَا تَصِفُونَ
Найрангларини янада пухталаш учун унинг кўйлагини ёлғондан қонга бўяб олиб келдилар. Оталарини бўри еганига ишонтирмоқчи бўлдилар. Кўйлакнинг йиртилмаганини кўрган Яъқуб уларнинг ҳийла ишлатаётганларини сезди ва уларга деди: "Йўқ. Асло ундай бўлган эмас. Сизларга ҳавойи нафсингиз қилган ишингизни безаб, чиройли қилиб кўрсатган. Энди менинг чиройли сабр қилишдан бошқа чорам йўқ. Сизлар васф этаётган бу ишда ёрдам сўраладиган Зот Аллоҳдир".
التفاسير العربية:
وَجَآءَتۡ سَيَّارَةٞ فَأَرۡسَلُواْ وَارِدَهُمۡ فَأَدۡلَىٰ دَلۡوَهُۥۖ قَالَ يَٰبُشۡرَىٰ هَٰذَا غُلَٰمٞۚ وَأَسَرُّوهُ بِضَٰعَةٗۚ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِمَا يَعۡمَلُونَ
Қудуқ ёнидан бир карвон ўтиб қолди. Сувга масъул ходимни сувга юбордилар. У челакни қудуққа ташлаган эди, унга Юсуф осилиб чиқди. Уни кўриб, хурсанд бўлиб кетди ва: "Суюнчи! Бу бола экан", деди. Уни ўша сувчи ва шериклари карвонга кўрсатмай, яшириб қўйдилар. Чунки уни ҳам бир тижорий фойда сифатида кўрдилар. Аллоҳ улар қилаётган ишларни, Юсуфни сотмоқчи бўлганларини Билгувчидир. Ҳеч нарса У Зотдан яширин қола олмас.
التفاسير العربية:
وَشَرَوۡهُ بِثَمَنِۭ بَخۡسٖ دَرَٰهِمَ مَعۡدُودَةٖ وَكَانُواْ فِيهِ مِنَ ٱلزَّٰهِدِينَ
Сувчи ва унинг шериклари Мисрда Юсуфни арзон баҳога, бир неча дирҳамларга сотиб юбордилар. Чунки уларни Юсуф ҳам, унинг пули ҳам қизиқтирмас эди. Ундан тезроқ қутулиб олишнигина ўйлардилар. Чунки улар Юсуфнинг қул эмаслигини билиб қолгандилар. Қариндошлари билиб қолишидан қўрқардилар. Бу ҳам Аллоҳ таолонинг у кишига кўрсатган бир марҳамати эди.
التفاسير العربية:
وَقَالَ ٱلَّذِي ٱشۡتَرَىٰهُ مِن مِّصۡرَ لِٱمۡرَأَتِهِۦٓ أَكۡرِمِي مَثۡوَىٰهُ عَسَىٰٓ أَن يَنفَعَنَآ أَوۡ نَتَّخِذَهُۥ وَلَدٗاۚ وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلِنُعَلِّمَهُۥ مِن تَأۡوِيلِ ٱلۡأَحَادِيثِۚ وَٱللَّهُ غَالِبٌ عَلَىٰٓ أَمۡرِهِۦ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Уни Мисрда сотиб олган одам (Миср ҳокими Азиз) хотинига: «Уни яхшилаб жойлаштир, ҳурматини жойига қўй, меҳмон қил, шояд, бизга фойдаси тегиб, айрим ишларимизда асқотиб қолса ёки уни бола қилиб олсак», – деди. Қандай қилиб Юсуфни қутқарган, қудуқдан чиқарган ва Азизнинг қалбини унга нисбатан меҳрибон қилиб қўйган бўлсак, ўшандай қилиб, унга тушларнинг таъбирини ўргатишимиз учун уни ўша ерга жойлаштириб қўйдик. Аллоҳ Ўз ишида Ғолибдир. Унинг фармони сўзсиз бажарилур. У Зотни ҳеч ким ҳеч ишга мажбурлай олмас. Лекин кўп одамлар буни билмаслар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• بيان خطورة الحسد الذي جرّ إخوة يوسف إلى الكيد به والمؤامرة على قتله.
Ҳасад ўта хатарли. Юсуф алайҳиссаломнинг акалари ҳасад туфайли найранг ишлатиб, уни ўлдириш учун тил бириктиришгача бордилар.
• من تدبير الله ليوسف عليه السلام ولطفه به أن قذف في قلب عزيز مصر معاني الأبوة بعد أن حجب الشيطان عن إخوته معاني الأخوة.
Юсуф алайҳиссаломга нисбатан акаларининг қалбидан акалик меҳрини олиб қўйган Аллоҳ Азизнинг қалбига у кишига нисбатан оталик меҳрини солиб қўйди. Бу Аллоҳнинг ажойиб тадбирига бир мисол.
وَرَٰوَدَتۡهُ ٱلَّتِي هُوَ فِي بَيۡتِهَا عَن نَّفۡسِهِۦ وَغَلَّقَتِ ٱلۡأَبۡوَٰبَ وَقَالَتۡ هَيۡتَ لَكَۚ قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ رَبِّيٓ أَحۡسَنَ مَثۡوَايَۖ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلظَّٰلِمُونَ
Азизнинг аёли Юсуф алайҳиссаломдан мулойим ва маккорона ўзи билан бузуқлик қилишини сўради. Эшикларни беркитиб: "Ёнимга келақол", деди. Юсуф деди: "Мен бу ишдан Аллоҳ паноҳ беришини сўрайман. Хожам менга жойимни яхши қилиб берди. Унга ҳаргиз хиёнат қилмайман. Хиёнат қилсам золим бўлиб қоламан. Золимлар эса нажот топмаслар".
التفاسير العربية:
وَلَقَدۡ هَمَّتۡ بِهِۦۖ وَهَمَّ بِهَا لَوۡلَآ أَن رَّءَا بُرۡهَٰنَ رَبِّهِۦۚ كَذَٰلِكَ لِنَصۡرِفَ عَنۡهُ ٱلسُّوٓءَ وَٱلۡفَحۡشَآءَۚ إِنَّهُۥ مِنۡ عِبَادِنَا ٱلۡمُخۡلَصِينَ
Зулайҳо бузуқлик қилишга интилди. Юсуфнинг ҳам хаёлидан ўтди. Уни бу ишдан қайтарадиган Аллоҳнинг бир ҳужжати бўлмаганида у ҳам интилган бўларди. Унга ёмон ишнинг ёмонлигини очиқлаб бериш, уни зино ва бузуқликдан қайтариш учун шундай қилдик. Юусуф рисолат ва пайғамбарлик учун танланган бандаларимиздандир.
التفاسير العربية:
وَٱسۡتَبَقَا ٱلۡبَابَ وَقَدَّتۡ قَمِيصَهُۥ مِن دُبُرٖ وَأَلۡفَيَا سَيِّدَهَا لَدَا ٱلۡبَابِۚ قَالَتۡ مَا جَزَآءُ مَنۡ أَرَادَ بِأَهۡلِكَ سُوٓءًا إِلَّآ أَن يُسۡجَنَ أَوۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Ҳар иккиси эшик сари чопишдилар. Бири қочди, бири қувди. Бири чиқиб кетмоқчи бўлди, яна бири олиб қолмоқчи. Зулайҳо уни қўйиб юбормаслик учун кўйлагининг орқа тарафидан ушлаб, йиртиб юборди. Эшик олдида унинг эрига дуч келдилар. Азизнинг хотини эрига шундай деди: "Эй Азиз, аёлинг билан бузуқлик қилмоқчи бўлган одамнинг жазоси фақатгина зиндон ёки аламли азобдир".
التفاسير العربية:
قَالَ هِيَ رَٰوَدَتۡنِي عَن نَّفۡسِيۚ وَشَهِدَ شَاهِدٞ مِّنۡ أَهۡلِهَآ إِن كَانَ قَمِيصُهُۥ قُدَّ مِن قُبُلٖ فَصَدَقَتۡ وَهُوَ مِنَ ٱلۡكَٰذِبِينَ
Юсуф алайҳиссалом: «Мен эмас, унинг ўзи мени йўлдан урмоқчи бўлди», деди. Шунда аёлнинг оиласига қарашли бир гувоҳ тилга кириб, шундай гувоҳлик берди: «Юсуфнинг кўйлаги олд томондан йиртилган бўлса, шунинг ўзи аёлнинг ростгўй эканига далил. Чунки у бу ҳолда ўзини ҳимоя қилган бўлади. Юсуф эса ёлғончи".
التفاسير العربية:
فَلَمَّا رَءَا قَمِيصَهُۥ قُدَّ مِن دُبُرٖ قَالَ إِنَّهُۥ مِن كَيۡدِكُنَّۖ إِنَّ كَيۡدَكُنَّ عَظِيمٞ
Азиз Юсуф алайҳиссаломнинг кўйлаги орқа тарафдан йиртилганини кўргач, унинг ростгўйлигига амин бўлиб: "Эй аёллар, бу бўҳтон сизларнинг макрингиздандир. Сизларнинг макрингиз жуда кучлидир", деди.
التفاسير العربية:
۞ وَقَالَ نِسۡوَةٞ فِي ٱلۡمَدِينَةِ ٱمۡرَأَتُ ٱلۡعَزِيزِ تُرَٰوِدُ فَتَىٰهَا عَن نَّفۡسِهِۦۖ قَدۡ شَغَفَهَا حُبًّاۖ إِنَّا لَنَرَىٰهَا فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
Бу хабар шаҳарга тарқалиб кетди. Бир қанча аёллар бу ишни қоралаб: "Азизнинг хотини қулини йўлдан урмоқчи бўлибди. Роса юрагидан урган экан-да! Қулни шунчалар яхши кўришни очиқ залолат, деб биламиз", дедилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• قبح خيانة المحسن في أهله وماله، الأمر الذي ذكره يوسف من جملة أسباب رفض الفاحشة.
Яхшилик қилган одамнинг оиласи ва молига хиёнат қилиш қабоҳатдир. Буни Юсуф алайҳиссалом бузуқликдан бош тортиш орқали кўрсатиб беряпти.
• بيان عصمة الأنبياء وحفظ الله لهم من الوقوع في السوء والفحشاء.
• وجوب دفع الفاحشة والهرب والتخلص منها.
فَلَمَّا سَمِعَتۡ بِمَكۡرِهِنَّ أَرۡسَلَتۡ إِلَيۡهِنَّ وَأَعۡتَدَتۡ لَهُنَّ مُتَّكَـٔٗا وَءَاتَتۡ كُلَّ وَٰحِدَةٖ مِّنۡهُنَّ سِكِّينٗا وَقَالَتِ ٱخۡرُجۡ عَلَيۡهِنَّۖ فَلَمَّا رَأَيۡنَهُۥٓ أَكۡبَرۡنَهُۥ وَقَطَّعۡنَ أَيۡدِيَهُنَّ وَقُلۡنَ حَٰشَ لِلَّهِ مَا هَٰذَا بَشَرًا إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا مَلَكٞ كَرِيمٞ
Азизнинг хотини уларнинг иғволаридан, ғийбатларидан хабар топгач, гап нимадалигини кўрсатиб қўйиш учун уларга одам юборди ва кўрпачалар, ёстиқлар қўйдириб, суяниб ўтирадиган жой тайёрлади ҳамда таомни кесиб ейишлари учун ҳар бирининг қўлига биттадан пичоқ бериб қўйди. Кейин Юсуфга: «Уларнинг олдига чиқ», деди. Юусуф чиққач, уни кўриб, ҳусни жамолига маҳлиё бўлиб, ҳайратдан ёқа ушлаб қолдилар ва эс-ҳушларини йўқотиб, таом ўрнига қўлларини кеса бошладилар. Ҳайратланиб: «Ё Аллоҳ, ахир бу бола одам эмас, одам боласи бу қадар гўзал бўлмайди, у ғирт фариштанинг ўзи-ку», деб юбордилар.
التفاسير العربية:
قَالَتۡ فَذَٰلِكُنَّ ٱلَّذِي لُمۡتُنَّنِي فِيهِۖ وَلَقَدۡ رَٰوَدتُّهُۥ عَن نَّفۡسِهِۦ فَٱسۡتَعۡصَمَۖ وَلَئِن لَّمۡ يَفۡعَلۡ مَآ ءَامُرُهُۥ لَيُسۡجَنَنَّ وَلَيَكُونٗا مِّنَ ٱلصَّٰغِرِينَ
Азизнинг хотини қўлларини кесиб ўтирган аёлларга деди: "Мени мана шу йигитни яхши кўрганим учун маломат қилгандинглар. Мен уни истадим ва йўлдан урмоқчи бўлдим. Лекин у ўзини асради. Талабимни қондирмаса, фармон бераман, у қамалади ва хор бўлади".
التفاسير العربية:
قَالَ رَبِّ ٱلسِّجۡنُ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا يَدۡعُونَنِيٓ إِلَيۡهِۖ وَإِلَّا تَصۡرِفۡ عَنِّي كَيۡدَهُنَّ أَصۡبُ إِلَيۡهِنَّ وَأَكُن مِّنَ ٱلۡجَٰهِلِينَ
Юсуф алайҳиссалом Парвардигорига муножот қилиб, шундай деди: "Парвардигорим, мен учун зино қилишдан кўра қўрқинчли зиндон яхшироқ. Уларнинг найрангларини мендан нари қилмасанг, уларга мойил бўлиб, талабларини қондириб, нодонлардан бўлиб қолурман".
التفاسير العربية:
فَٱسۡتَجَابَ لَهُۥ رَبُّهُۥ فَصَرَفَ عَنۡهُ كَيۡدَهُنَّۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Аллоҳ унинг дуосини ижобат қилиб, Азизнинг хотини ва бошқа аёлларнинг макрини ундан нари қилди. Ҳар қандай нуқсондан пок, олий Аллоҳ Юсуфнинг ва бошқа ҳар бир дуо қилгувчининг дуосини Эшитгувчи, унинг ҳолини ҳам, бошқаларнинг ҳолини ҳам Билгувчи Зотдир.
التفاسير العربية:
ثُمَّ بَدَا لَهُم مِّنۢ بَعۡدِ مَا رَأَوُاْ ٱلۡأٓيَٰتِ لَيَسۡجُنُنَّهُۥ حَتَّىٰ حِينٖ
Азиз ва унинг қавми Юсуф алайҳиссаломнинг бегуноҳ, пок экани ҳақидаги далилларни кўрганларидан кейин ўзларининг шармандаликларини ёпиш учун уни бир муддат зиндонбанд қилиб туришни маъқул кўрдилар.
التفاسير العربية:
وَدَخَلَ مَعَهُ ٱلسِّجۡنَ فَتَيَانِۖ قَالَ أَحَدُهُمَآ إِنِّيٓ أَرَىٰنِيٓ أَعۡصِرُ خَمۡرٗاۖ وَقَالَ ٱلۡأٓخَرُ إِنِّيٓ أَرَىٰنِيٓ أَحۡمِلُ فَوۡقَ رَأۡسِي خُبۡزٗا تَأۡكُلُ ٱلطَّيۡرُ مِنۡهُۖ نَبِّئۡنَا بِتَأۡوِيلِهِۦٓۖ إِنَّا نَرَىٰكَ مِنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Уни қамадилар. Зиндонга яна икки йигит ташланди. Улардан бири Юсуфга деди: «Мен тушимда узумдан шароб тайёрлаётган эмишман». Иккинчиси эса: «Мен бошим устида нон кўтариб турганмишман, қушлар ундан чўқиётган эмишлар. Эй Юсуф, сен бизга шунинг таъбирини айтиб бер. Сенинг яхши ишлар қилувчи одам эканингни кўриб турибмиз», деди.
التفاسير العربية:
قَالَ لَا يَأۡتِيكُمَا طَعَامٞ تُرۡزَقَانِهِۦٓ إِلَّا نَبَّأۡتُكُمَا بِتَأۡوِيلِهِۦ قَبۡلَ أَن يَأۡتِيَكُمَاۚ ذَٰلِكُمَا مِمَّا عَلَّمَنِي رَبِّيٓۚ إِنِّي تَرَكۡتُ مِلَّةَ قَوۡمٖ لَّا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ كَٰفِرُونَ
Юсуф алайҳиссалом деди: "Сизларга подшоҳ ёки бошқа биров тарафидан келадиган таомнинг қандайлигини келишидан олдин айтиб бера оламан. Бу иш фолбинлик ё сеҳргарлик эмас, балки, менга Парвардигорим билдирган нарсалардандир. Мен Аллоҳга иймон келтирмайдиган ва охиратга батамом кофир бўлган қавмнинг динини тарк қилганман".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• بيان جمال يوسف عليه السلام الذي كان سبب افتتان النساء به.
• إيثار يوسف عليه السلام السجن على معصية الله.
وَٱتَّبَعۡتُ مِلَّةَ ءَابَآءِيٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَۚ مَا كَانَ لَنَآ أَن نُّشۡرِكَ بِٱللَّهِ مِن شَيۡءٖۚ ذَٰلِكَ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ عَلَيۡنَا وَعَلَى ٱلنَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَشۡكُرُونَ
Боболарим Иброҳим, Исҳоқ ва Яъқуб динига эргашганман. У Аллоҳга тавҳид асосида ибодат қилиш динидир. Биз учун Аллоҳга бирон нарсани шерик қилиш жоиз эмас. У ёлғиздир, ягонадир. Менинг ва боболаримнинг тавҳид ва иймон билан сийланишимиз Аллоҳнинг бизга ва одамларга кўрсатган фазлу марҳаматидандир. Лекин кўп одамлар Аллоҳнинг неъматларига шукр қилмайдилар, нонкўрлик қиладилар.
التفاسير العربية:
مَا تَعۡبُدُونَ مِن دُونِهِۦٓ إِلَّآ أَسۡمَآءٗ سَمَّيۡتُمُوهَآ أَنتُمۡ وَءَابَآؤُكُم مَّآ أَنزَلَ ٱللَّهُ بِهَا مِن سُلۡطَٰنٍۚ إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِ أَمَرَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُۚ ذَٰلِكَ ٱلدِّينُ ٱلۡقَيِّمُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Сизлар Аллоҳни қўйиб, ибодат қилаётган нарсаларингиз ўзларингиз ва ота-боболарингиз номлаб олган исмлардан бошқа нарса эмас. Уларнинг илоҳликка ҳеч қандай алоқаси йўқ. Аллоҳ уларнинг тўғрилигига бирон ҳужжат нозил қилмаган. Ҳамма махлуқотлар борасидаги ҳукм ёлғиз Аллоҳники. Аллоҳ Ўзигагина ибодат қилишингизни буюрган. Ширк келтиришдан қайтарган. Ҳеч бир қинғирлиги йўқ тўғри дин мана шу. Лекин кўп одамлар буни билмайдилар. Билмаганлари туфайли Аллоҳга ширк келтириб, У Зотнинг махлуқотларига ибодат қиладилар.
التفاسير العربية:
يَٰصَٰحِبَيِ ٱلسِّجۡنِ أَمَّآ أَحَدُكُمَا فَيَسۡقِي رَبَّهُۥ خَمۡرٗاۖ وَأَمَّا ٱلۡأٓخَرُ فَيُصۡلَبُ فَتَأۡكُلُ ٱلطَّيۡرُ مِن رَّأۡسِهِۦۚ قُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ ٱلَّذِي فِيهِ تَسۡتَفۡتِيَانِ
Эй ҳамзиндон дўстларим, тушида шароб тайёрлаган одам зиндондан чиқиб, ўз ишига қайтади, хожасига соқийлик қилади. Бошидаги нонни қушлар еяётганини кўрган одам эса осиб ўлдирилади ва унинг бошини қушлар чўқийдилар. Сизлар сўраган иш битди, тамом. Энди унинг содир бўлиши муқаррар.
التفاسير العربية:
وَقَالَ لِلَّذِي ظَنَّ أَنَّهُۥ نَاجٖ مِّنۡهُمَا ٱذۡكُرۡنِي عِندَ رَبِّكَ فَأَنسَىٰهُ ٱلشَّيۡطَٰنُ ذِكۡرَ رَبِّهِۦ فَلَبِثَ فِي ٱلسِّجۡنِ بِضۡعَ سِنِينَ
Юсуф у иккисидан нажот топадигани деб ўйлаганига, яъни, подшоҳнинг соқийсига: "Хожанг олдида мени ёдга ол, зора у мени қамоқдан озод этса", деди. Шайтон соқийга хожаси олдида Юсуфни эсга олишни унуттирди. Шу билан Юсуф яна зиндонда бир неча йил қолиб кетди.
التفاسير العربية:
وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ إِنِّيٓ أَرَىٰ سَبۡعَ بَقَرَٰتٖ سِمَانٖ يَأۡكُلُهُنَّ سَبۡعٌ عِجَافٞ وَسَبۡعَ سُنۢبُلَٰتٍ خُضۡرٖ وَأُخَرَ يَابِسَٰتٖۖ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡمَلَأُ أَفۡتُونِي فِي رُءۡيَٰيَ إِن كُنتُمۡ لِلرُّءۡيَا تَعۡبُرُونَ
Подшоҳ деди: «Мен тушимда еттита ориқ сигир еттита семиз сигирни еяётганини ва еттита яшил бошоқни ва шунча қуруғини кўрдим. Эй бообрў улуғлар, агар туш таъбирини айтишга моҳир бўлсангиз, менга тушимнинг таъбирини айтинг».
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• وجوب اتباع ملة إبراهيم، والبراءة من الشرك وأهله.
• في قوله:﴿ءَأَرْبَابٌ مُّتَفَرِّقُونَ ...﴾ دليل على أن هؤلاء المصريين كانوا أصحاب ديانة سماوية لكنهم أهل إشراك.
Аллоҳ талонинг "турли туман худолар", деган сўзида мисрликлар олдин самовий динда бўлиб, кейин ширк келтирганларига далил бор.
وَقَالَ ٱلَّذِي نَجَا مِنۡهُمَا وَٱدَّكَرَ بَعۡدَ أُمَّةٍ أَنَا۠ أُنَبِّئُكُم بِتَأۡوِيلِهِۦ فَأَرۡسِلُونِ
Ҳалиги қамоқдаги икки йигитдан қутулиб кетган соқий Юсуф алайҳиссаломнинг туш таъбиридан хабардор эканини эслаб: "Подшоҳ кўрган тушнинг таъбирини мен айтиб бераман, эй подшоҳ, мени Юсуфнинг олдига юбор", деди.
التفاسير العربية:
يُوسُفُ أَيُّهَا ٱلصِّدِّيقُ أَفۡتِنَا فِي سَبۡعِ بَقَرَٰتٖ سِمَانٖ يَأۡكُلُهُنَّ سَبۡعٌ عِجَافٞ وَسَبۡعِ سُنۢبُلَٰتٍ خُضۡرٖ وَأُخَرَ يَابِسَٰتٖ لَّعَلِّيٓ أَرۡجِعُ إِلَى ٱلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَعۡلَمُونَ
У Юсуфнинг олдига келиб деди: "Эй Юсуф, эй ростгўй, етти ориқ сигирнинг етти семиз сигирни егани, етти яшил бошоқ ва шунча қуриганлари ҳақидаги туш таъбирини бизга айтиб бер. Шояд, мен подшоҳ ва унинг ёнидаги одамларга қайтиб бориб таъбирни айтсам, шунда улар сенинг фазлинг ва мартабангни билиб қўйсалар".
التفاسير العربية:
قَالَ تَزۡرَعُونَ سَبۡعَ سِنِينَ دَأَبٗا فَمَا حَصَدتُّمۡ فَذَرُوهُ فِي سُنۢبُلِهِۦٓ إِلَّا قَلِيلٗا مِّمَّا تَأۡكُلُونَ
Юсуф алайҳиссалом тушни шундай таъбир қилди: "Кетма-кет етти йил дон экасизлар. Шу йиллар мобайнидаги ҳосилни бошоғида қолдирасизлар. Фақат ўзингиз ейишингиз керак бўлган озгина қисми бундан мустасно".
التفاسير العربية:
ثُمَّ يَأۡتِي مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ سَبۡعٞ شِدَادٞ يَأۡكُلۡنَ مَا قَدَّمۡتُمۡ لَهُنَّ إِلَّا قَلِيلٗا مِّمَّا تُحۡصِنُونَ
"Мана шу етти йил унумдорликдан кейин етти йил қаҳатчилик келиб, одамлар тайёрлаб қўйган ҳосилингизни ейдилар. Фақат озгина уруғлик учун асраб қўйганингизгина қолади".
التفاسير العربية:
وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ ٱئۡتُونِي بِهِۦۖ فَلَمَّا جَآءَهُ ٱلرَّسُولُ قَالَ ٱرۡجِعۡ إِلَىٰ رَبِّكَ فَسۡـَٔلۡهُ مَا بَالُ ٱلنِّسۡوَةِ ٱلَّٰتِي قَطَّعۡنَ أَيۡدِيَهُنَّۚ إِنَّ رَبِّي بِكَيۡدِهِنَّ عَلِيمٞ
Юсуф қилган туш таъбири айтилгач, подшоҳ аъёнларига: «Уни зиндондан чиқариб, олдимга олиб келинглар», деди. Подшоҳнинг элчиси Юсуфнинг олдига келгач, у деди: «Хожангнинг ёнига қайтиб бориб, ундан қўлларини кесиб олган аёллар аҳволи нима бўлганини сўра. Токи, зиндондан чиқишдан олдин бегуноҳлигим ўз исботини топсин. Албатта, Парвардигорим уларнинг менга қарши қилган макрларини билгувчидир. У Зотдан ҳеч иш яширин қола олмас».
التفاسير العربية:
قَالَ مَا خَطۡبُكُنَّ إِذۡ رَٰوَدتُّنَّ يُوسُفَ عَن نَّفۡسِهِۦۚ قُلۡنَ حَٰشَ لِلَّهِ مَا عَلِمۡنَا عَلَيۡهِ مِن سُوٓءٖۚ قَالَتِ ٱمۡرَأَتُ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡـَٰٔنَ حَصۡحَصَ ٱلۡحَقُّ أَنَا۠ رَٰوَدتُّهُۥ عَن نَّفۡسِهِۦ وَإِنَّهُۥ لَمِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
Шунда подшоҳ ўша аёлларга деди: «Юсуфни йўлдан урмоқчи бўлган вақтингизда нима бўлган эди?» Бунга жавобан аёллар: "Юсуфнинг туҳматчи бўлишидан Аллоҳ асрасин", дедилар. Шу ерда Азизнинг хотини айбини тан олиб деди: «Мана энди ҳақиқат тантана қилди. У мени эмас, мен уни йўлдан урмоқчи бўлган эдим. У бегуноҳ. Мен туҳмат қилгандим. У ростгўй одам».
التفاسير العربية:
ذَٰلِكَ لِيَعۡلَمَ أَنِّي لَمۡ أَخُنۡهُ بِٱلۡغَيۡبِ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي كَيۡدَ ٱلۡخَآئِنِينَ
Азизнинг хотини деди: "Йўлдан урганимга иқрор бўлишимнинг сабаби мен унга йўқлигида туҳмат қилмаганимни билиб қўйиши учундир. Шунга амин бўлдимки, Аллоҳ ёлғончи маккорларга тавфиқ бермас экан".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من كمال أدب يوسف أنه أشار لحَدَث النسوة ولم يشر إلى حَدَث امرأة العزيز.
Азизнинг хотини билан бўлган воқеага эмас, аёллар билан бўлган воқеага ишора қилиши Юсуф алайҳиссаломнинг қанчалар одобли бўлганини кўрсатиб турибди.
• كمال علم يوسف عليه السلام في حسن تعبير الرؤى.
۞ وَمَآ أُبَرِّئُ نَفۡسِيٓۚ إِنَّ ٱلنَّفۡسَ لَأَمَّارَةُۢ بِٱلسُّوٓءِ إِلَّا مَا رَحِمَ رَبِّيٓۚ إِنَّ رَبِّي غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Азизнинг хотини гапини давом эттириб шундай деди: "Мен ўзимни оқламоқчи бўлаётганим йўқ. Чунки инсон нафси кўп ҳолларда ёмонликка буюради. Нафс ўзи истаган нарсага мойил бўлаверади. Ундан тийилиш эса осон кечмайди. Фақат Аллоҳ раҳм қилган ҳолатларгина бундан мустасно. Албатта, Парвардигорим тавба қилган бандасини Кечиргувчи, Меҳрибон Зотдир".
التفاسير العربية:
وَقَالَ ٱلۡمَلِكُ ٱئۡتُونِي بِهِۦٓ أَسۡتَخۡلِصۡهُ لِنَفۡسِيۖ فَلَمَّا كَلَّمَهُۥ قَالَ إِنَّكَ ٱلۡيَوۡمَ لَدَيۡنَا مَكِينٌ أَمِينٞ
Юсуфнинг бегуноҳлиги ва билимдонлиги аён бўлгач, подшоҳ аъёнларига деди: «Уни ҳузуримга олиб келинглар, ўзимнинг хос кишиларимдан қилиб оламан». Уни олиб келдилар. Подшоҳ у билан гаплашиб, оқил ва доно эканини билгач: «Эй Юсуф, сен бу кун бизнинг даргоҳимизда мартабали, ишончли одамга айландинг», деди.
التفاسير العربية:
وَكَذَٰلِكَ مَكَّنَّا لِيُوسُفَ فِي ٱلۡأَرۡضِ يَتَبَوَّأُ مِنۡهَا حَيۡثُ يَشَآءُۚ نُصِيبُ بِرَحۡمَتِنَا مَن نَّشَآءُۖ وَلَا نُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Юсуфнинг бегуноҳлиги исботланиб, зиндондан озод бўлиши Бизнинг унга ато этган неъматларимиздандир. Шунингдек, Биз уни Миср ерида имкониятли одамга айлантирдик. Ўзи истаган ерида яшайдиган бўлди. Биз бу дунёда марҳаматимизни Ўзимиз истаган одамга етказурмиз. Гўзал амал қилувчиларнинг савобини зое қилмасмиз. Уларнинг мукофотларини тўла-тўкис қилиб берурмиз.
التفاسير العربية:
وَجَآءَ إِخۡوَةُ يُوسُفَ فَدَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَعَرَفَهُمۡ وَهُمۡ لَهُۥ مُنكِرُونَ
Юсуфнинг ака-укалари ўз ишлари билан Миср ерига келиб, унинг ҳузурига кирдилар. Юсуф уларни таниди. Улар эса Юсуфни танимадилар. Чунки кўп замонлар ўтиб, ўзгариб кетганди. Уни қудуққа ташган пайтларида у ҳали ёш бола эди.
التفاسير العربية:
وَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمۡ قَالَ ٱئۡتُونِي بِأَخٖ لَّكُم مِّنۡ أَبِيكُمۡۚ أَلَا تَرَوۡنَ أَنِّيٓ أُوفِي ٱلۡكَيۡلَ وَأَنَا۠ خَيۡرُ ٱلۡمُنزِلِينَ
Оға-инилар Юсуфга отаси олдида қолган яна бир укалари ҳақида ҳам гапиргандилар. Юсуф улар сўраган озиқ-овқат, дон-дунларни бергач: "Ўша ўзинглар айтган ота бир укангизни ҳам менинг олдимга олиб келинглар. Менинг ўлчовни тўла қилиб бераётганимни ва яхши мезбон эканимни кўрмаяпсизларми?", деди.
التفاسير العربية:
وَقَالَ لِفِتۡيَٰنِهِ ٱجۡعَلُواْ بِضَٰعَتَهُمۡ فِي رِحَالِهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَعۡرِفُونَهَآ إِذَا ٱنقَلَبُوٓاْ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِمۡ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Юсуф ўзининг ишчиларига деди: "Уларнинг нарсаларини юкларининг ичига солиб қўйинглар. Уйларига қайтганларида биз улардан ҳақ олмаганимизни билиб, яна қайтиб келишга мажбур бўладилар. Юсуфга ростгўйликларини исботлаш учун укаларини ҳам олиб келадилар. Улар ростгўй эканлари ўз исботини топгандагина Юсуф уларнинг молларини қабул қилишини яхши биладилар.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا رَجَعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَبِيهِمۡ قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مُنِعَ مِنَّا ٱلۡكَيۡلُ فَأَرۡسِلۡ مَعَنَآ أَخَانَا نَكۡتَلۡ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ
Оталари ёнига қайтгач, унга Юсуф алайҳиссаломнинг меҳмоннавозлиги ҳақида гапириб: "Отажон, укамизни ҳам олиб бормасак, бизга озиқ-овқат берилмайдиган бўлди, уни биз билан юбор. Биз уни асраб-авайлашга ва соғ-саломат қайтариб олиб келишга сўз берамиз", дедилар.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• من أعداء المؤمن: نفسه التي بين جنبيه؛ لذا وجب عليه مراقبتها وتقويم اعوجاجها.
Мўминнинг душманларидан бири ўз нафсидир. Шунинг учун доим уни назорат қилиб туриши, қийшаядиган бўлса, тўғрилаб бориши лозим.
• اشتراط العلم والأمانة فيمن يتولى منصبًا يصلح به أمر العامة.
Омманинг манфаатига хизмат қиладиган бирон мансабга тайинланиши учун одам ҳалол ва ўша соҳанинг билимдони бўлиши шарт.
• بيان أن ما في الآخرة من فضل الله، إنما هو خير وأبقى وأفضل لأهل الإيمان.
قَالَ هَلۡ ءَامَنُكُمۡ عَلَيۡهِ إِلَّا كَمَآ أَمِنتُكُمۡ عَلَىٰٓ أَخِيهِ مِن قَبۡلُ فَٱللَّهُ خَيۡرٌ حَٰفِظٗاۖ وَهُوَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
Уларга оталари деди: "Уни сизларга илгари Юсуфни ишониб топширганим каби ишониб топширайми? Уни сизларга ишониб топширгандим. Ўзимиз асраб-авайлаймиз, деб ваъда бергандингиз. Ваъдангизга вафо қилмадингиз. Сизларга ишонч қолмади. Энди фақат Аллоҳга ишонаман. Сақлагувчилик борасида У энг яхши Зотдир ва меҳрибонларнинг меҳрибонроғидир".
التفاسير العربية:
وَلَمَّا فَتَحُواْ مَتَٰعَهُمۡ وَجَدُواْ بِضَٰعَتَهُمۡ رُدَّتۡ إِلَيۡهِمۡۖ قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا مَا نَبۡغِيۖ هَٰذِهِۦ بِضَٰعَتُنَا رُدَّتۡ إِلَيۡنَاۖ وَنَمِيرُ أَهۡلَنَا وَنَحۡفَظُ أَخَانَا وَنَزۡدَادُ كَيۡلَ بَعِيرٖۖ ذَٰلِكَ كَيۡلٞ يَسِيرٞ
Юкларини очишгач, озиқ-овқатга айирбошлаш учун олиб борган нарсалари ўзларига қайтарилганини кўрдилар. Оталарига дедилар: "Азиздан бундан ортиқ яна нимани истаймиз? Мана, у фазлу марҳамат кўрсатиб, озиқ-овқатга алмаштириш учун олиб борган нарсаларимизни ҳам ўзимизга қайтариб юборибди-ку. Яна оиламизга озиқ-овқат олиб келамиз. Укамизни хавфу хатардан ҳимоя қиламиз. У ҳам боргани учун яна бир туя юкни қўшиб оламиз. Азиз учун бир туя юк арзимас нарса.
التفاسير العربية:
قَالَ لَنۡ أُرۡسِلَهُۥ مَعَكُمۡ حَتَّىٰ تُؤۡتُونِ مَوۡثِقٗا مِّنَ ٱللَّهِ لَتَأۡتُنَّنِي بِهِۦٓ إِلَّآ أَن يُحَاطَ بِكُمۡۖ فَلَمَّآ ءَاتَوۡهُ مَوۡثِقَهُمۡ قَالَ ٱللَّهُ عَلَىٰ مَا نَقُولُ وَكِيلٞ
Уларга оталари деди: "То уни қайтариб олиб келишга Аллоҳни ўртага қўйиб, қасам ичиб, аҳд бермагунингизча уни сизларга қўшиб юбормайман. Фақат ҳаммангиз бир ҳалокатга учраб, ўзингизни мудофаа қилолмай, ҳаммангиз тенг қирилиб кетсангиз, истисно қилинади. Аллоҳни ўртага қўйиб аҳд беришгач, деди: "Айтаётган гапларимизга Аллоҳ шоҳид. Гувоҳликка Унинг Ўзи кифоя".
التفاسير العربية:
وَقَالَ يَٰبَنِيَّ لَا تَدۡخُلُواْ مِنۢ بَابٖ وَٰحِدٖ وَٱدۡخُلُواْ مِنۡ أَبۡوَٰبٖ مُّتَفَرِّقَةٖۖ وَمَآ أُغۡنِي عَنكُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٍۖ إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِۖ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُۖ وَعَلَيۡهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ
Уларга оталари йўл кўрсатиб, шундай деди: "Мисрга ҳаммангиз бир бўлиб битта эшикдан кирманглар. Ҳар хил эшиклардан киринглар. Мабодо уларнинг сизларга бирон ёмонлик қилиш нияти бўлса, шунда сизларга зарар камроқ бўлади. Бу билан сизлардан Аллоҳ ирода қилган бир зарарни даф қиламан ёки сизларга Аллоҳ ирода қилмаган бир фойдани келтираман, демоқчи эмасман. Ҳукм қилиш ёлғиз Аллоҳнинг Қўлида. Фармон фақат Уники. Мен ҳам ёлғиз Унга таяндим. Ҳамма таянадиганлар ҳамма ишларида ёлғиз Унгагина таянсинлар".
التفاسير العربية:
وَلَمَّا دَخَلُواْ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَهُمۡ أَبُوهُم مَّا كَانَ يُغۡنِي عَنۡهُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٍ إِلَّا حَاجَةٗ فِي نَفۡسِ يَعۡقُوبَ قَضَىٰهَاۚ وَإِنَّهُۥ لَذُو عِلۡمٖ لِّمَا عَلَّمۡنَٰهُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Улар укаларини ҳам олиб, йўлга чиқдилар. Оталари буюрганидек ҳар хил эшиклардан киришлари улардан Аллоҳнинг бирон қадарини даф қила олмас эди. Бу шунчаки Яъқубнинг болаларига нисбатан меҳр-шафқати бўлиб, ўшани тавсия қилганди, холос. У Аллоҳнинг қазойи қадарини ҳеч нарса қайтара олмаслигини жуда яхши биларди. Унга қадарга иймон келтиришни ҳам, сабабини қилиб қўйишни ҳам Биз ўргатганмиз ва шу билан у олимга, билимдонга айланган. Лекин кўп одамлар буни билмайдилар.
التفاسير العربية:
وَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَىٰ يُوسُفَ ءَاوَىٰٓ إِلَيۡهِ أَخَاهُۖ قَالَ إِنِّيٓ أَنَا۠ أَخُوكَ فَلَا تَبۡتَئِسۡ بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Оға-инилар Юсуфнинг олдига кирдилар. Юсуф туғишган укасини бағрига босиб, бошқаларга эшиттирмасдан: "Мен сенинг туғишган аканг Юсуфман. Акаларинг қилган озорлардан, ҳасаду нафратдан, мени қудуққа ташлаганларидан хафа бўлма", деди.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• الأمر بالاحتياط والحذر ممن أُثِرَ عنه غدرٌ، وقد ورد في الحديث الصحيح: ((لَا يُلْدَغُ المُؤْمِنٌ مِنْ جُحْرٍ وَاحِدٍ مَرَّتَيْنِ))، [أخرجه البخاري ومسلم].
Хиёнаткорлиги билинган одамдан эҳтиёт бўлишга буюриляпти. Ҳадисда келади: "Мўмин бир индан икки марта чақтирмайди". Бухорий ва Муслим ривояти.
• من وجوه الاحتياط التأكد بأخذ المواثيق المؤكدة باليمين، وجواز استحلاف المخوف منه على حفظ الودائع والأمانات.
Ишни пухта қилиб, қасам ичтириб, аҳд олиш эҳтиёткорликнинг бир туридир. Бировга омонат топширилаётганингизда хиёнат қилишидан қўрқсангиз, ундан хиёнат қилмасликка қасам ичтириб олишингиз жоиз.
فَلَمَّا جَهَّزَهُم بِجَهَازِهِمۡ جَعَلَ ٱلسِّقَايَةَ فِي رَحۡلِ أَخِيهِ ثُمَّ أَذَّنَ مُؤَذِّنٌ أَيَّتُهَا ٱلۡعِيرُ إِنَّكُمۡ لَسَٰرِقُونَ
Юсуф алайҳиссалом хизматчиларига ака-укаларининг юкини тайёрлаб бераётиб, туғишган укасининг идишига подшоҳнинг ўлчагичини билдирмасдан солиб қўйишни буюрди. Бу ишни укасини ўзи билан олиб қолишни истаб қилди. Оға-инилар қайтаётганларида ортидан бир жарчи: "Эй карвон, сизлар ўғрисизлар", дея жар солди.
التفاسير العربية:
قَالُواْ وَأَقۡبَلُواْ عَلَيۡهِم مَّاذَا تَفۡقِدُونَ
التفاسير العربية:
قَالُواْ نَفۡقِدُ صُوَاعَ ٱلۡمَلِكِ وَلِمَن جَآءَ بِهِۦ حِمۡلُ بَعِيرٖ وَأَنَا۠ بِهِۦ زَعِيمٞ
Жарчи ва у билан бирга келганлар Юсуфнинг оға-иниларига дедилар: "Подшоҳнинг нарсаларни ўлчайдиган идиши йўқолган. Сизларни тафтиш қилмасимиздан олдин ким уни топиб берса, унга бир туя юк мукофот берилади ва мен шунга кафилман".
التفاسير العربية:
فَبَدَأَ بِأَوۡعِيَتِهِمۡ قَبۡلَ وِعَآءِ أَخِيهِ ثُمَّ ٱسۡتَخۡرَجَهَا مِن وِعَآءِ أَخِيهِۚ كَذَٰلِكَ كِدۡنَا لِيُوسُفَۖ مَا كَانَ لِيَأۡخُذَ أَخَاهُ فِي دِينِ ٱلۡمَلِكِ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُۚ نَرۡفَعُ دَرَجَٰتٖ مَّن نَّشَآءُۗ وَفَوۡقَ كُلِّ ذِي عِلۡمٍ عَلِيمٞ
Карвонни Юсуфга қайтариб олиб келиб, идишларини тафтиш қила бошладилар. Ҳийлани ошкор қилиб қўймаслик учун укасининг идишини тафтиш қилишдан олдин бошқа акаларининг идишларини тафтиш қилдилар. Кейин укасининг идишини тафтиш қилиб, ўлчагични ўша ердан топиб олдилар. Биз Юсуф учун ўлчагични укасининг идишига солиб қўйиш ҳийласини ишлатганимиздек, уни ўзларининг юртларидаги қонун-қоидага кўра қул қилиб олиш ҳийласини ҳам ишлатдик. Подшоҳнинг жазо турида эса бу нарса йўқ бўлиб, унда ўғрига дарра урилар ва товон тўлатилар эди. Лекин ҳар доим Аллоҳ хоҳлагани бўлади. У Зот ҳар ишга Қодир. Биз Ўзимиз истаган банданинг даражасини худди Юсуфдек кўтариб қўяверамиз. Ҳар бир илмли одам устида ундан кўра билимдонроқ бордир. Ҳамма илмлар устида ҳамма-ҳамма нарсани билгувчи Аллоҳнинг илми бордир.
التفاسير العربية:
۞ قَالُوٓاْ إِن يَسۡرِقۡ فَقَدۡ سَرَقَ أَخٞ لَّهُۥ مِن قَبۡلُۚ فَأَسَرَّهَا يُوسُفُ فِي نَفۡسِهِۦ وَلَمۡ يُبۡدِهَا لَهُمۡۚ قَالَ أَنتُمۡ شَرّٞ مَّكَانٗاۖ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا تَصِفُونَ
Оға-инилар дедилар: "Бу ўғирлаган бўлса, бунинг ажабланадиган жойи йўқ. Чунки олдин унинг туғишган акаси ҳам ўғирлик қилганди". Бу гаплари билан Юсуфни назарда тутдилар. Юсуф алайҳиссалом уларнинг бу гапларидан озорланганини сир тутди. Уларга ошкор қилмади. Ичида деди: "Олдин қандай бўлсангиз, ҳамон ўшандайсиз. Ҳасадгўй ва ёвуз. Бу қилаётган бўҳтонингизни Аллоҳ кўриб-билиб турибди".
التفاسير العربية:
قَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡعَزِيزُ إِنَّ لَهُۥٓ أَبٗا شَيۡخٗا كَبِيرٗا فَخُذۡ أَحَدَنَا مَكَانَهُۥٓۖ إِنَّا نَرَىٰكَ مِنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Оға-инилар дедилар: "Эй Азиз, унинг бир кекса отаси бор. Уни жуда қаттиқ яхши кўради. Унинг ўрнига биронтамизни олиб қол. Сенинг бировларга гўзал муомала қиладиган яхши одам эканингни кўриб турибмиз. Бизга ҳам яхшилик қил".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• جواز الحيلة التي يُتَوصَّل بها لإحقاق الحق، بشرط عدم الإضرار بالغير.
قَالَ مَعَاذَ ٱللَّهِ أَن نَّأۡخُذَ إِلَّا مَن وَجَدۡنَا مَتَٰعَنَا عِندَهُۥٓ إِنَّآ إِذٗا لَّظَٰلِمُونَ
Юсуф алайҳиссалом деди: "Бир золимнинг жинояти туфайли бир бегуноҳга зулм қилишдан Аллоҳ асрасин. Ўлчагич кимнинг идишидан чиққан бўлса, ўшани олиб қоламиз. Золим қолиб, бегуноҳни жазоласак, ўзимиз золимларга айланиб қоламиз.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا ٱسۡتَيۡـَٔسُواْ مِنۡهُ خَلَصُواْ نَجِيّٗاۖ قَالَ كَبِيرُهُمۡ أَلَمۡ تَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ أَبَاكُمۡ قَدۡ أَخَذَ عَلَيۡكُم مَّوۡثِقٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَمِن قَبۡلُ مَا فَرَّطتُمۡ فِي يُوسُفَۖ فَلَنۡ أَبۡرَحَ ٱلۡأَرۡضَ حَتَّىٰ يَأۡذَنَ لِيٓ أَبِيٓ أَوۡ يَحۡكُمَ ٱللَّهُ لِيۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡحَٰكِمِينَ
Юсуфнинг рад жавобидан кейин умидлари узилиб, яширинча маслаҳатлашдилар. Катта акалари шундай деди: "Отангиз сизлардан Аллоҳни ўртага қўйиб, ўғлини соғ-саломат қайтариб олиш келиш ҳақида аҳд олганини эслатиб қўяй. Аҳдда сизлар даф қила олмайдиган бир ҳолат юз беришигина истисно қилинганди. Олдинроқ Юсуф борасида ҳам хатога йўл қўйиб, отангизга берган аҳдингизга вафо қилмаган эдингизлар. Энди мен то отам қайтишга рухсат бермагунича ёки Аллоҳ менга укамни қайтариб олишим ҳақидаги Ўз ҳукмини чиқармагунича Мисрни тарк этмайман. Аллоҳ адолат ва ҳақиқат билан ҳукм қилгувчиларнинг энг яхшисидир".
التفاسير العربية:
ٱرۡجِعُوٓاْ إِلَىٰٓ أَبِيكُمۡ فَقُولُواْ يَٰٓأَبَانَآ إِنَّ ٱبۡنَكَ سَرَقَ وَمَا شَهِدۡنَآ إِلَّا بِمَا عَلِمۡنَا وَمَا كُنَّا لِلۡغَيۡبِ حَٰفِظِينَ
Катта ўғил дедики, отангиз олдига қайтиб, шундай денглар: "Отажон, ўғлинг ўғрилик қилганди, Мисрнинг подшоҳи уни шу жинояти туфайли қул қилиб олди. Биз фақат кўрган-билган нарсамизни гапиряпмиз. Ўлчагич унинг идишидан чиқди. Унинг ўғрилик қилишини билмаган эдик. Билганимизда сенга аҳд бермаган бўлардик.
التفاسير العربية:
قَالَ بَلۡ سَوَّلَتۡ لَكُمۡ أَنفُسُكُمۡ أَمۡرٗاۖ فَصَبۡرٞ جَمِيلٌۖ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَأۡتِيَنِي بِهِمۡ جَمِيعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ
Уларга оталари деди: "Иш сизлар айтаётгандек бўлмаган. Сизлар олдин Юсуф борасида қилган ҳийла-найрангларингизни такрорлаяпсизлар. Энди менга чиройли сабр қилишдан бошқа чора қолмади. Шиква-шикоятимни ёлғиз Аллоҳга қиламан. Шояд, Аллоҳ ҳаммасини, Юсуфни ҳам, укасини ҳам, катта акаларини ҳам бағримга қайтарса. У аҳволимни кўриб-билиб тургувчи ва менинг ишимни тадбир билан қилгувчи ҳаким Зотдир.
التفاسير العربية:
وَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰٓأَسَفَىٰ عَلَىٰ يُوسُفَ وَٱبۡيَضَّتۡ عَيۡنَاهُ مِنَ ٱلۡحُزۡنِ فَهُوَ كَظِيمٞ
Улардан юз ўгириб, ўзини олиб қочди. "О, бечора Юсуф", дея оҳ чекди. Йиғлайверганидан кўзларининг қоралари ҳам оқариб кетди. У ғам-қайғуга ботиб қолганди. Хафалигини одамлардан яширар эди.
التفاسير العربية:
قَالَ إِنَّمَآ أَشۡكُواْ بَثِّي وَحُزۡنِيٓ إِلَى ٱللَّهِ وَأَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Уларга оталари деди: "Менга етаётган ғаму қайғулардан ёлғиз Аллоҳнинг Ўзигагина шикоят қиламан. Аллоҳнинг лутфу марҳамати, яхшилик қилиши, муҳтожнинг оҳига қулоқ солиши, мусибатга учраганга ажру савоблар бериши ҳақида сизлар билмаган нарсаларни биламан".
التفاسير العربية:
يَٰبَنِيَّ ٱذۡهَبُواْ فَتَحَسَّسُواْ مِن يُوسُفَ وَأَخِيهِ وَلَا تَاْيۡـَٔسُواْ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِۖ إِنَّهُۥ لَا يَاْيۡـَٔسُ مِن رَّوۡحِ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ
Уларга оталари деди: "Эй ўғилларим, боринглар, Юсуф ва унинг укасидан хабар олинглар. Аллоҳнинг бандаларига бўлган раҳматидан, қийинчилик ортидан енгиллик беришидан умид узманглар. Аллоҳнинг раҳматидан фақат кофир қавмларгина умид узадилар. Чунки улар Аллоҳнинг қудрати ва бандаларига бўлган фазлу марҳамати қанчалар буюклигини билмайдилар.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَيۡهِ قَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلۡعَزِيزُ مَسَّنَا وَأَهۡلَنَا ٱلضُّرُّ وَجِئۡنَا بِبِضَٰعَةٖ مُّزۡجَىٰةٖ فَأَوۡفِ لَنَا ٱلۡكَيۡلَ وَتَصَدَّقۡ عَلَيۡنَآۖ إِنَّ ٱللَّهَ يَجۡزِي ٱلۡمُتَصَدِّقِينَ
Оға-инилар оталарининг гапига қулоқ солиб, Юсуф ва укасидан хабар олгани йўлга чиқдилар. Юсуфнинг олдига киришгач, дедилар: "Биз қурғоқчликка гирифтор бўлдик ва арзимаган молларни олиб келдик. Бизга олдингидек озиқ-овқатни тўла ўлчовда қилиб бер ва бизга садақа ҳам қил. Аллоҳ садақа қилгувчиларни мукофотлайди".
التفاسير العربية:
قَالَ هَلۡ عَلِمۡتُم مَّا فَعَلۡتُم بِيُوسُفَ وَأَخِيهِ إِذۡ أَنتُمۡ جَٰهِلُونَ
Уларнинг гапини эшитгач, Юсуфнинг кўнгли юмшаб, уларга раҳми келиб деди: "Нодонлик пайтингизда Юсуф ва унинг укасига нималар қилганингизни билганмисиз? Бу ишингиз қандай оқибатларга олиб келиши мумкинлиги ҳақида ўйлаганмисиз?"
التفاسير العربية:
قَالُوٓاْ أَءِنَّكَ لَأَنتَ يُوسُفُۖ قَالَ أَنَا۠ يُوسُفُ وَهَٰذَآ أَخِيۖ قَدۡ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡنَآۖ إِنَّهُۥ مَن يَتَّقِ وَيَصۡبِرۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Улар бу тасодифдан ҳайратланиб дедилар: "Сен Юсуфмисан?" Юсуф деди: "Ҳа, мен Юсуфман, мана бу кўриб турганингиз эса укам. Аллоҳ бизга фазлу марҳамат кўрсатиб, эркинлик ато этди, мусибатимизни аритди. Зеро, ким Аллоҳнинг буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилса, балоларга сабр қилса, унинг иши эзгулик ҳисобланур ва албатта, Аллоҳ яхшилик қилгувчиларнинг ажрини зое қилмас".
التفاسير العربية:
قَالَ لَا تَثۡرِيبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡيَوۡمَۖ يَغۡفِرُ ٱللَّهُ لَكُمۡۖ وَهُوَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
Юсуф уларнинг узрини қабул қилиб деди: "Бугун сизларни маломат қилиш, койиш бўлмайди. Аллоҳдан сизларни мағфират қилишини сўрайман. Ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳ раҳмлилар раҳмлироғидир".
التفاسير العربية:
ٱذۡهَبُواْ بِقَمِيصِي هَٰذَا فَأَلۡقُوهُ عَلَىٰ وَجۡهِ أَبِي يَأۡتِ بَصِيرٗا وَأۡتُونِي بِأَهۡلِكُمۡ أَجۡمَعِينَ
Оға-инилар оталари кўр бўлиб қолганини айтган эдилар, Юсуф уларга кўйлагини бериб, шундай деди: "Мана бу кўйлагимни олиб бориб, отамнинг юзига ташланглар, кўзи очилур. Кейин барчангиз оилангиз билан менинг олдимга келинглар".
التفاسير العربية:
وَلَمَّا فَصَلَتِ ٱلۡعِيرُ قَالَ أَبُوهُمۡ إِنِّي لَأَجِدُ رِيحَ يُوسُفَۖ لَوۡلَآ أَن تُفَنِّدُونِ
Карвон Мисрдан йўлга чиққан пайтда Яъқуб алайҳиссалом ўз юртида туриб атрофидагиларга деди: "Мени ақлдан озган, оғзига келганини гапираверадиган чол бўлиб қолган, деманглар-у, мен Юсуфнинг бўйини туймоқдаман".
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• عظم معرفة يعقوب عليه السلام بالله حيث لم يتغير حسن ظنه رغم توالي المصائب ومرور السنين.
Яъқуб алайҳиссаломнинг Аллоҳни таниши нақадар буюк бўлган. Шунча йиллар, шунча мусибатлар ўтганига қарамасдан, унинг Аллоҳ ҳақидаги хушгумони қилча ўзгармаган.
• من خلق المعتذر الصادق أن يطلب التوبة من الله، ويعترف على نفسه ويطلب الصفح ممن تضرر منه.
Узр сўрагувчининг узри чин бўлса, Аллоҳга тавба қилсин. Айбини тан олиб, кимга зарар қилган бўлса, ўшандан кечирим сўрасин.
• بالتقوى والصبر تنال أعظم الدرجات في الدنيا وفي الآخرة.
فَلَمَّآ أَن جَآءَ ٱلۡبَشِيرُ أَلۡقَىٰهُ عَلَىٰ وَجۡهِهِۦ فَٱرۡتَدَّ بَصِيرٗاۖ قَالَ أَلَمۡ أَقُل لَّكُمۡ إِنِّيٓ أَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Хабарчи хушхабар билан келиб, Юсуфнинг кўйлагини Яъқубнинг юзига ташлагач, у яна қайта кўзи очиқ одамга айланди. Ана шу пайтда ўғилларига деди: "Мен сизларга Аллоҳнинг лутфу марҳамати ҳақида сизлар билмаган нарсаларни биламан, демаганмидим?"
التفاسير العربية:
قَالُواْ يَٰٓأَبَانَا ٱسۡتَغۡفِرۡ لَنَا ذُنُوبَنَآ إِنَّا كُنَّا خَٰطِـِٔينَ
Ўғиллари Юсуф ва унинг укасига қилган зулмлари учун Яъқуб алайҳиссаломдан кечирим сўрашиб: "Отажон, бизга гуноҳларимиз учун Аллоҳдан мағфират сўра, биз Юсуф ва унинг укасига нисбатан қилган ишларимизда гуноҳкор, осийлар бўлган эканмиз", дедилар.
التفاسير العربية:
فَلَمَّا دَخَلُواْ عَلَىٰ يُوسُفَ ءَاوَىٰٓ إِلَيۡهِ أَبَوَيۡهِ وَقَالَ ٱدۡخُلُواْ مِصۡرَ إِن شَآءَ ٱللَّهُ ءَامِنِينَ
Яъқуб ва унинг оиласи Юсуфни кўриш учун ўз ерларидан Миср сари йўл олдилар. Юсуфнинг олдига кирганларида у ота-онасини маҳкам қучоқлаб: "Мисрга Аллоҳнинг ҳоҳиши ила тинч-омон, ҳеч бир зиён-заҳмат етмасдан киринглар", деди.
التفاسير العربية:
وَرَفَعَ أَبَوَيۡهِ عَلَى ٱلۡعَرۡشِ وَخَرُّواْ لَهُۥ سُجَّدٗاۖ وَقَالَ يَٰٓأَبَتِ هَٰذَا تَأۡوِيلُ رُءۡيَٰيَ مِن قَبۡلُ قَدۡ جَعَلَهَا رَبِّي حَقّٗاۖ وَقَدۡ أَحۡسَنَ بِيٓ إِذۡ أَخۡرَجَنِي مِنَ ٱلسِّجۡنِ وَجَآءَ بِكُم مِّنَ ٱلۡبَدۡوِ مِنۢ بَعۡدِ أَن نَّزَغَ ٱلشَّيۡطَٰنُ بَيۡنِي وَبَيۡنَ إِخۡوَتِيٓۚ إِنَّ رَبِّي لَطِيفٞ لِّمَا يَشَآءُۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ
Ота-онасига ўзи ўтирган тахтдан жой берди. Унга ота-онаси ҳам, ўн битта оға-иниси ҳам сажда қилиб салом бердилар. Бу ибодат саждаси эмас, эҳтиром саждаси эди. Шу билан Аллоҳ Юсуф алайҳиссалом кўрган тушни рўёбга чиқарди. Шу боис Юсуф алайҳиссалом ота-онасига шундай деди: "Сизларнинг менга сажда қилиб салом беришингиз, олдин кўрганим ва сизга айтиб берганим тушнинг таъбиридир. Парвардигорим уни рўёбга чиқарди. Қамоқдан чиқишим, шайтон мен билан оға-иниларим орасини бузганидан кейин, йиллар ўтиб, сизларни қишлоқдан бу ерга келишингиз, Парвардигоримнинг ишидир, менга қилган яхшилигидир. Албатта Парвардигорим истаган тадбирини қила оладиган латиф Зотдир. У, бандаларининг аҳволидан хабардор ва ҳикмат билан тадбир қиладиган ҳаким Зотдир".
التفاسير العربية:
۞ رَبِّ قَدۡ ءَاتَيۡتَنِي مِنَ ٱلۡمُلۡكِ وَعَلَّمۡتَنِي مِن تَأۡوِيلِ ٱلۡأَحَادِيثِۚ فَاطِرَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ أَنتَ وَلِيِّۦ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۖ تَوَفَّنِي مُسۡلِمٗا وَأَلۡحِقۡنِي بِٱلصَّٰلِحِينَ
Кейин Юсуф Парвардигорига дуо қилиб деди: "Парвардигорим, менга Миср подшоҳлигидан мулкият бердинг ва тушлар таъбирини ўргатдинг. Эй осмонлару ерни яратган, йўқдан бор қилган Зот, дунёю охиратдаги ҳамма ишларимни бошқариб турадиган хожам Ўзингсан. Ажалим етган пайтда жонимни мусулмон ҳолимда олгин ва мени солиҳ пайғамбарлар қаторига қўшиб, фирдавс жаннатларингда улар билан бирга қилгин.
التفاسير العربية:
ذَٰلِكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلۡغَيۡبِ نُوحِيهِ إِلَيۡكَۖ وَمَا كُنتَ لَدَيۡهِمۡ إِذۡ أَجۡمَعُوٓاْ أَمۡرَهُمۡ وَهُمۡ يَمۡكُرُونَ
Эй Пайғамбар, Юсуф ва унинг акалари ҳақидаги бу қиссани сиз билмас эдингиз. Ҳийла-найранглар ишлатиб, уни қуддуққа ташламоқчи бўлганларида уларнинг ёнида бўлмагансиз. Уни сизга Биз ваҳий қиляпмиз.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• بر الوالدين وتبجيلهما وتكريمهما واجب، ومن ذلك المسارعة بالبشارة لهما فيما يدخل السرور عليهما.
Ота-онага яхшилик қилиш, уларни улуғлаш, эъзозлаш вожиб. Дилларига тезроқ хурсандликни етказиш учун уларга хушхабар юбориш ҳам шулар жумласидандир.
• التحذير من نزغ الشيطان، ومن الذي يسعى بالوقيعة بين الأحباب؛ ليفرق بينهم.
Шайтоннинг васвасасидан, дўстларни бир-биридан ажратиб юбориш учун улар орасига низо уруғини сочишидан огоҳлантириляпти.
• مهما ارتفع العبد في دينه أو دنياه فإنَّ ذلك كله مرجعه إلى تفضّل الله تعالى وإنعامه عليه.
Банда ўзининг дини ё дунёсида ҳар қанча баланд мартабага кўтарилмасин, ҳаммаси Аллоҳнинг фазли ва марҳамати билан бўлади.
وَمَا تَسۡـَٔلُهُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ
Улар ақлларини ишлатганларида сизга иймон келтирган бўлардилар. Чунки сиз, эй Пайғамбар, улардан Қуръон учун ҳам, қилаётган даъватингиз учун ҳам бир ҳақ, савоб умид қилмаяпсиз. Зеро, Қуръон ҳамма одамлар учун бир эслатмадан бошқа нарса эмас.
التفاسير العربية:
وَكَأَيِّن مِّنۡ ءَايَةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ يَمُرُّونَ عَلَيۡهَا وَهُمۡ عَنۡهَا مُعۡرِضُونَ
Аллоҳ таолонинг ягоналигига далолат қилувчи оят-аломатлар осмонлару ерда сочилиб ётибди. Уларнинг ёнидан ўтиб қолсалар, тафаккур, тадаббур қилиш ўрнига эътибор бермасдан, юз ўгириб ўтиб кетадилар.
التفاسير العربية:
وَمَا يُؤۡمِنُ أَكۡثَرُهُم بِٱللَّهِ إِلَّا وَهُم مُّشۡرِكُونَ
Одамларнинг кўплари Аллоҳнинг яратувчи, ризқ берувчи, тирилтирувчи, жон олувчи эканига ишонмайдилар. Ишонсалар ҳам Унга қўшиб бут-санамларга ҳам сиғинадилар. Аллоҳнинг ўғли бор, деб даъво қиладилар. Аллоҳ ҳар қандай нуқсондан пок Зот.
التفاسير العربية:
أَفَأَمِنُوٓاْ أَن تَأۡتِيَهُمۡ غَٰشِيَةٞ مِّنۡ عَذَابِ ٱللَّهِ أَوۡ تَأۡتِيَهُمُ ٱلسَّاعَةُ بَغۡتَةٗ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
Анави мушриклар шу дунёда даф қилиб бўлмайдиган бир бало ҳаммаларига бирдек ёпирилиб келишидан ёки ҳеч қандай тайёргарлик кўришга улгурмасларидан, тўсатдан Қиёмат бўлиб қолишидан хотиржаммилар?
التفاسير العربية:
قُلۡ هَٰذِهِۦ سَبِيلِيٓ أَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِۚ عَلَىٰ بَصِيرَةٍ أَنَا۠ وَمَنِ ٱتَّبَعَنِيۖ وَسُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Эй Пайғамбар, айтинг: "Шу менинг йўлим. Мен ҳам, менга, менинг йўлимга, суннатимга эргашганлар ҳам аниқ ҳужжат билан Аллоҳга даъват қиламиз. Аллоҳ Ўзининг улуғлиги ва камолига лойиқ бўлмаган ҳар қандай нуқсондан пок. Мен мушриклардан эмасман. Мен ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳни якка-ягона, деб биладиган муваҳҳидларданман".
التفاسير العربية:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ إِلَّا رِجَالٗا نُّوحِيٓ إِلَيۡهِم مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡقُرَىٰٓۗ أَفَلَمۡ يَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۗ وَلَدَارُ ٱلۡأٓخِرَةِ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Эй Пайғамбар, сиздан олдин қишлоқ эмас, шаҳар аҳлидан, фаришталар эмас, фақат эр кишиларни пайғамбар қилиб, уларга ваҳий юбордик. Одамлар уларни ёлғончига чиқардилар ва натижада Биз уларни ҳалок қилдик. Анави ёлғонга чиқараётганлар ер юзида юриб, олдинги ҳақни тан олмаганларнинг оқибати қандай бўлганига назар солмайдиларми? Улардан ибрат олмайдиларми? Тақво қиладиганлар учун бу дунёдан кўра охират диёри яхшироқдир. Шундай бўлгач, ақлларини ишлатиб, Аллоҳнинг буйруқларини бажариб, тақиқлардан тийилмайдиларми? Энг катта буйруқ иймон бўлса, энг катта тақиқ ширкдир.
التفاسير العربية:
حَتَّىٰٓ إِذَا ٱسۡتَيۡـَٔسَ ٱلرُّسُلُ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُمۡ قَدۡ كُذِبُواْ جَآءَهُمۡ نَصۡرُنَا فَنُجِّيَ مَن نَّشَآءُۖ وَلَا يُرَدُّ بَأۡسُنَا عَنِ ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Биз пайғамбарларни юборар эканмиз, уларнинг душманларига ўйлаб олишларига муҳлат бердик. Азобимизни тезлаштирмадик. Уларни ҳалок қилиш кечикиб кетган пайтда пайғамбарлар умидсизланиб қолдилар. Кофирлар эса уларнинг ҳақни тан олмаганларга бало келиши, мўминлар эса бу балодан нажот топиши ҳақидаги ваъдалари ёлғон экан, деган гумонга бордилар. Ана шу пайтда пайғамбарларимизга мададимиз келиб, уларни ёлғончига чиқарганлар ҳалокатга учрадилар. Ўзлари ва мўминлар эса нажот топдилар. Азобимиз тушган пайтда жиноятчи қавмдан қайтарилмас.
التفاسير العربية:
لَقَدۡ كَانَ فِي قَصَصِهِمۡ عِبۡرَةٞ لِّأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِۗ مَا كَانَ حَدِيثٗا يُفۡتَرَىٰ وَلَٰكِن تَصۡدِيقَ ٱلَّذِي بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَتَفۡصِيلَ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Пайғамбарлар ва уларнинг умматлари, хусусан, Юсуф алайҳиссалом ва унинг оға-инилари ҳақидаги қиссаларда ақл эгаларига бир ибрат бор эди. Бу қиссаларни сўзлаётган Қуръон тўқилган гап эмас, балки, ўзидан олдинги Аллоҳ тарафидан нозил қилинган самовий китобларни тасдиқлаб келган ва ҳамма ҳукмларни, шариатларни тафсилоти билан айтган ҳамда иймон келтирган қавмни эзгулик сари бошлайдиган бир раҳмат бўлган фойдали китобдир.
التفاسير العربية:
من فوائد الآيات في هذه الصفحة:
• أن الداعية لا يملك تصريف قلوب العباد وحملها على الطاعات، وأن أكثر الخلق ليسوا من أهل الهداية.
Бандаларнинг қалбини ўзгартириш, уларни тоат сари буриб юбориш даъватчининг қўлидан келмайди. Кўп одамлар ҳидоят топмайдилар.
• ذم المعرضين عن آيات الله الكونية ودلائل توحيده المبثوثة في صفحات الكون.
Борлиқдаги Аллоҳ таолонинг якка-ягона эканига далолат қилувчи оят-аломатлардан юз ўгирганлар қораланяпти.
• شملت هذه الآية ﴿ قُل هَذِهِ سَبِيلِي...﴾ ذكر بعض أركان الدعوة، ومنها: أ- وجود منهج:﴿ أَدعُواْ إِلَى اللهِ ﴾. ب - ويقوم المنهج على العلم: ﴿ عَلَى بَصِيرَةٍ﴾. ج - وجود داعية: ﴿ أَدعُواْ ﴾ ﴿أَنَا﴾. د - وجود مَدْعُوِّين: ﴿ وَمَنِ اتَّبَعَنِي ﴾.
"Шу йўлимдир" оятида даъватнинг айрим рукнлари баён қилинди. Маслакнинг борлиги, унинг илмга асослангани, даъватчи ва даъватга қулоқ солаётганларнинг ҳам мавжудлиги ана шулар жумласидандир.
ترجمة معاني سورة: يوسف
ترجمة معاني القرآن الكريم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - فهرس التراجم
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.