Translation of the meanings Ayah 61 Surah An-Noor - Persian Translation - Tafsir Al-Saadi - The Noble Qur'an Encyclopedia

Ayah: 61

لَیْسَ عَلَی الْاَعْمٰی حَرَجٌ وَّلَا عَلَی الْاَعْرَجِ حَرَجٌ وَّلَا عَلَی الْمَرِیْضِ حَرَجٌ وَّلَا عَلٰۤی اَنْفُسِكُمْ اَنْ تَاْكُلُوْا مِنْ بُیُوْتِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ اٰبَآىِٕكُمْ اَوْ بُیُوْتِ اُمَّهٰتِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ اِخْوَانِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ اَخَوٰتِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ اَعْمَامِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ عَمّٰتِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ اَخْوَالِكُمْ اَوْ بُیُوْتِ خٰلٰتِكُمْ اَوْ مَا مَلَكْتُمْ مَّفَاتِحَهٗۤ اَوْ صَدِیْقِكُمْ ؕ— لَیْسَ عَلَیْكُمْ جُنَاحٌ اَنْ تَاْكُلُوْا جَمِیْعًا اَوْ اَشْتَاتًا ؕ— فَاِذَا دَخَلْتُمْ بُیُوْتًا فَسَلِّمُوْا عَلٰۤی اَنْفُسِكُمْ تَحِیَّةً مِّنْ عِنْدِ اللّٰهِ مُبٰرَكَةً طَیِّبَةً ؕ— كَذٰلِكَ یُبَیِّنُ اللّٰهُ لَكُمُ الْاٰیٰتِ لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُوْنَ ۟۠

خداوند متعال از منت و احسان خویش بر بندگانش خبر می‌دهد، و بیان می‌دارد که دین را برای آنان دشوار و مشکل نکرده است، بلکه آن را بی‌نهایت ساده و آسان نموده است. پس فرمود: ﴿لَّيۡسَ عَلَى ٱلۡأَعۡمَىٰ حَرَجٞ وَلَا عَلَى ٱلۡأَعۡرَجِ حَرَجٞ وَلَا عَلَى ٱلۡمَرِيضِ حَرَجٞ﴾ بر کور و لنگ و بیمار گناهی نیست امور واجبی را ترک کنند که انجام آن، جز برای افراد بینا، و افرادی که پاهایشان سالم است، و افرادی که مریض نیستند، ممکن نمی‌باشد، مانند جهاد در راه خدا و امثال آن که بر لنگ و کور و بیمار واجب نیست. و خداوند متعال به خاطر این مفهوم کلی که بیان نمودیم، سخن را در این مورد به ‌طور مطلق و بدون قید بیان کرد. اما ﴿وَلَا عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ ﴾ ـ همچنین بر شما گناهی نیست ـ را به ﴿أَن تَأۡكُلُواْ مِنۢ بُيُوتِكُمۡ﴾ ـ که از خانه‌های فرزندانتان غذا بخورید ـ مقید نمود، و این مطابق با حدیث صحیحی است که پیامبر صلی الله علیه وسلم فرموده است: «أنْتَ وَمَالُک لِأبِیک» تو و مالت از آنِ پدرت می‌باشید. «إنَّ أطیبَ مَا أکلتُم مِن کسبِکم وَإنَّ أولَاد‌َکم مِن کسبِکم» بی‌گمان، بهترین چیزی که می‌خورید، همان است که حاصل دسترنج خودتان می‌باشد، و فرزندانتان درآمد شما می‌باشند. و منظور از ﴿مِنۢ بُيُوتِكُمۡ﴾ خانۀ انسان نیست؛ چون چنین مفهومی، بیان یک امر بدیهی، و تحصیل حاصل است که کلام الهی منزه و به‌دور از این‌گونه امور است، و چون در اینجا، گناه نبودن چیزهایی بیان شده است که گمان آن می‌رود گناه می‌باشند. اما خانۀ شخصی انسان، کوچک‌ترینِ گمانی نمی‌رود که خوردن از آن گناه باشد. ﴿أَوۡ بُيُوتِ ءَابَآئِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ أُمَّهَٰتِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ إِخۡوَٰنِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ أَخَوَٰتِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ أَعۡمَٰمِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ عَمَّٰتِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ أَخۡوَٰلِكُمۡ أَوۡ بُيُوتِ خَٰلَٰتِكُمۡ﴾ و نیز بر شما گناهی نیست که از خانه‌های پدران، مادران، برادران، خواهران، عموها، عمه‌ها، دائی‌ها و خاله‌های خود بخورید. و اینها معروف و شناخته شده هستند. ﴿أَوۡ مَا مَلَكۡتُم مَّفَاتِحَهُۥٓ﴾ و یا از خانه‌هایی بخورید که کلیدهای آن را در اختیار دارید؛ یعنی خانه‌هایی که شما به نمایندگی و وکالت از صاحبانشان در آن تصرف می‌نمایید، یا به عنوانِ سرپرستِ آن تعیین شده‌اید. اما تفسیر ﴿مَلَكۡتُم مَّفَاتِحَهُۥٓ﴾ به مملوک درست نیست. به دو دلیل: یکی اینکه: در مورد مملوک گفته نمی‌شود ﴿مَلَكۡتُم مَّفَاتِحَهُۥٓ﴾ بلکه گفته می‌شود: «ملکتموه» یا «ملکت أیمانکم»، چون آنها مالکِ تمام آن هستند، نه اینکه فقط کلید آن را در اختیار داشته باشند. دوم اینکه: خانۀ برده‌ها، چیزی جدا از خانۀ انسان نیست؛ زیرا برده و تمام دارایی‌اش، از آنِ آقا و صاحب وی می‌باشد. پس نیازی به بیان این نکته نیست که خوردن از خانۀ او، گناه نمی‌باشد. ﴿أَوۡ صَدِيقِكُمۡ﴾ و نیز بر شما گناه نیست که از خانه‌های دوستانتان غذا بخورید. و خوردنِ بدون اجازه از این خانه‌ها، گناه نیست. و حکمت آن از سیاقِ آیه معلوم است؛ زیرا طبق عادت و عرف، و به‌خاطر خویشاوندی و یا دوستی، آدمی اجازه دارد از خانۀ نامبردگان بخورد. و اگر اتفاق افتاد که یکی از اینها اجازه نداد که از خانۀ وی غذا خورده شود و بخل ورزید، نباید آن غذا خورده شود؛ و چنانچه خورده شود، حرام است؛ چراکه حکمت مقتضی آن است، و معنای آیه نیز بیانگر همین مطلب است. ﴿لَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَن تَأۡكُلُواْ جَمِيعًا أَوۡ أَشۡتَاتٗا﴾ همچنین بر شما گناهی نیست که به‌طور دسته‌جمعی و یا جداگانه خوراک تناول نمایید. و جایز است که اهل یک خانه، همه با هم غذا بخورند؛ یا اینکه هریک، به تنهایی غذا بخورد؛ و این، نفی گناه است، نه نفی فضیلت تا مردم در تنگنا قرار نگیرند؛ وگرنه بهتر آن است که همه، به طور دسته‌جمعی غذا بخورند. در ﴿فَإِذَا دَخَلۡتُم بُيُوتٗا﴾ کلمۀ ﴿بُيُوتٗا﴾ نکره و در سیاق شرط است که هم شامل خانۀ انسان، و هم خانۀ دیگران می‌شود. پس وقتی وارد می‌شود، باید سلام بگوید ، خواه کسی در خانه باشد یا نباشد. بنابراین فرمود: وقتی انسان وارد خانه می‌شود، ﴿فَسَلِّمُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ﴾ به یکدیگر سلام کنید، چون مسلمین از بس که با همدیگر محبت و دوستی دارند، گویا یک جسم و جان هستند. پس هرگاه انسان وارد خانه‌ای ‌شد، باید سلام بگوید، و در این راستا خانه‌ها فرق نمی‌کنند. و در مورد اجازه گرفتن، پیش‌تر گذشت که احکام آن دارای تفصیل است. سپس خداوند این سلام را ستود و فرمود: ﴿تَحِيَّةٗ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ مُبَٰرَكَةٗ طَيِّبَةٗ﴾ سلام شما به هنگام ورود به خانه‌ها که می‌گویید: «السلام علیکم و رحمة الله و برکاته» یا می‌گویید: «السلام علیکم و رحمة الله» یا می‌گویید: «السلام علینا و علی عباد الله الصالحین»، ﴿تَحِيَّةٗ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ﴾ سلام پر برکتی است که خداوند آن را از سوی خود برایتان مشروع نموده است. ﴿مُبَٰرَكَةٗ﴾ [سلامِ] با برکت و پاک است، چون دوری از کمبود، و حصول رحمت و برکت و رشد و افزونی را دربر دارد. ﴿طَيِّبَةٗ﴾ پاک است. چون از کلمه‌های پاکیزه و محبوب در نزد خدا تشکیل یافته است، و باعث شادمانی فرد شده و محبت و دوستی را به بار می‌آورد. پس از آنکه این احکام بزرگ را برای ما بیان کرد، فرمود: ﴿كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمُ ٱلۡأٓيَٰتِ﴾ بدینگونه خداوند آیاتش را که دربرگیرندۀ احکام شرعی خداوند است، برایتان روشن می‌سازد. ﴿لَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ﴾ تا خرد ورزید، و آن را بفهمید، و با دل‌هایتان آن را دریابید، و از خردمندان باشید؛ چون شناخت احکام شرعی خداوند به صورت درست، بر عقل و خرد انسان می‌افزاید، و هوش و عقل آدمی را رشد می‌دهد؛ زیرا مفاهیم این احکام، و آداب آن، بزرگ‌ترین مفاهیم و آداب هستند. و پاداش از نوع عمل است، و اگر انسان در آیات او بیندیشد، آیاتی که خداوند او را به اندیشیدن در آن فرا خوانده است، به پاسِ این کار، به ‌خرد و عقل او می‌افزاید. و این آیات، مبنای یک قاعدۀ کلی هستند، و آن این است که: «عرف و عادت، کلمات را تخصیص می‌دهند، همان‌طور که یک لفظ، لفظ دیگر را تخصیص می‌نماید.» مثلاً اصل بر این است که انسان از خوردنِ خوراکِ دیگران منع شده است؛ اما خداوند، خوردن از خانه‌های افراد مذکور را جایز قرار داده است، چون عرف و عادت بر همین است. پس هرگاه استفاده از چیزی یا تصرّف نمودن در آن، منوط به اجازه گرفتن از صاحبِ آن باشد، و صاحبش به طور شفاهی یا بر اساس عرف بدان اجازه داد، می‌توان از آن استفاده کرد و یا در آن تصرف نمود. نیز بیانگر آن است که برای پدر جایز است از مالِ فرزندش بردارد، و آن را در ملکیت خویش قرار دهد، به صورتی که زیانی بر فرزند وارد نشود؛ چون خداوند خانۀ فرزند را خانۀ آدمی قرار داده است. و این آیه بیانگر آن است کسی که در خانۀ انسان تصرف می‌نماید، ازقبیل: همسر و خواهر و امثال اینها، برایشان جایز است که از مالِ وی بخورند؛ و به سائل و گدا، از آن خوراک بدهند. و دلیلی است بر اینکه مشارکت در خوراک جایز است، خواه به طور دسته جمعی یا جداگانه غذا بخورند، گرچه در این رهگذر، بعضی بیشتر بخورند.