Traduzione dei Significati del Sacro Corano - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Indice Traduzioni
əl-Əraf
Alcuni scopi di questa Sura comprendono:
انتصار الحق في صراعه مع الباطل، وبيان عاقبة المستكبرين في الدنيا والآخرة.
الٓمٓصٓ
Esegesi in lingua araba:
كِتَٰبٌ أُنزِلَ إِلَيۡكَ فَلَا يَكُن فِي صَدۡرِكَ حَرَجٞ مِّنۡهُ لِتُنذِرَ بِهِۦ وَذِكۡرَىٰ لِلۡمُؤۡمِنِينَ
Ey Peyğəmbər! Qurani Kərim Allahın sənə nazil etdiyi bir kitabdır. Elə isə ona görə qəlbində heç bir sıxıntı və səkk-şübhən olmasın. Allah bu kitabı sənə insanları qorxutmaq, onlar üzərində hüccət qaldırmaq və möminlərə öyüd-nəsihət vermək üçün nazil etmişdir. Çünki öyüd-nəsihətdən faydalanan kimsələr məhz onlardır.
Esegesi in lingua araba:
ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَۗ قَلِيلٗا مَّا تَذَكَّرُونَ
Ey İnsanlar! Rəbbinizin sizə nazil etdiyi Kitaba və peyğəmbərinizin sünnəsinə tabe olun. Şeytanlardan olan dostlara, yaxud rahiblərə tabe olub, Allahın sizə nazil etdiyini tərk edərək nəfslərinizin istəklərinə meyl edib, onları özünüzə dost tutmayın. Həqiqətən, siz necə də az öyüd-nəsihət dinləyirsiniz. Əgər siz öyüd-nəsihət dinləsəydiz, o zaman haqqı hər bir şeydən üstün tutardınız, peyğəmbərinizin yoluna tabe olub, ona əməl edib və ondan başqa olan şeyləri tərk edərdiz.
Esegesi in lingua araba:
وَكَم مِّن قَرۡيَةٍ أَهۡلَكۡنَٰهَا فَجَآءَهَا بَأۡسُنَا بَيَٰتًا أَوۡ هُمۡ قَآئِلُونَ
Küfr və azğınlıqında israr etdiklərinə görə əzabımızla həlak etdiyimiz çoxlu sayda kəndlər vardır. Şiddətli əzabımız onlara gecə ikən yaxud günorta çağı, qəfil gəldiyi zaman, onlar nə özlərini əzabdan müdafiə etməyi bacardılar, nə də ki, iddia etdikləri bütləri onları əzabdan müdafiə etdi.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلۡوَزۡنُ يَوۡمَئِذٍ ٱلۡحَقُّۚ فَمَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
Qiyamət günü əməllərin tərəzidə çəkilməsi heç bir zülmə yol verilmədən ədalətli şəkildə olacaqdır. Tərəzidə yaxşı əməlləri pis əməllərindən ağır gələnlər - məhz onlar Cənnətə nail olub, Cəhənnəmdən xilas olan kimsələrdir.
Esegesi in lingua araba:
وَمَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُم بِمَا كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَظۡلِمُونَ
Tərəzidə pis əməlləri yaxşı əməllərindən ağır gələnlər isə Allahın ayələrini inkar etdiklərinə və nəfslərini həlaka sürüklədiklərinə görə özlərini ziyana uğradan kimsələrdir.
Esegesi in lingua araba:
وَلَقَدۡ مَكَّنَّٰكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَجَعَلۡنَا لَكُمۡ فِيهَا مَعَٰيِشَۗ قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ
Ey Adəm övladı! Biz sizi yer üzündə yerləşdirdik və orada sizin üçün dolanışıq səbəbləri yaratdıq. Bunun müqabilində siz Allaha şükür etməli idiniz, lakin Allaha şükür etməniz necə də azdır!
Esegesi in lingua araba:
وَلَقَدۡ خَلَقۡنَٰكُمۡ ثُمَّ صَوَّرۡنَٰكُمۡ ثُمَّ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ لَمۡ يَكُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِينَ
Ey İnsanlar! Biz, atanız Adəmi xəlq etdik, sonra ona ən gözəl bir surət verib, onu ən gözəl bir biçimdə yaratdıq, sonra da mələklərə Adəmə hörmət əlaməti olaraq səcdə etmələrini əmr etdik. İblisdən başqa hamısı Allahın əmrinə boyun əyərək Adəmə səcdə etdi. Amma İblis təkəbbürluk və inadkarlıq edərək səcdə etməkdən qoyun qaçırdı.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• من مقاصد إنزال القرآن الإنذار للكافرين والمعاندين، والتذكير للمؤمنين.
• Quranın nazil olma səbəblərindən biri də kafir və inadlar kimsələri xəbərdarlıq etmək, möminlərə isə öyüd-nəsihət verməkdir.
• أنزل الله القرآن إلى المؤمنين ليتبعوه ويعملوا به، فإن فعلوا ذلك كملت تربيتهم، وتمت عليهم النعمة، وهُدُوا لأحسن الأعمال والأخلاق.
• Allah Quranı möminlərə Ona tabe olmaları və orada olan hökmlərə əməl etmələri üçün nazil etmişdir. Əgər onlar bunu etsələr, əxlaqları kamilləşər, Allahın neməti onlara tamamlanar və ən gözəl əməllərə və əxlaqlara yönəlmiş olarlar.
قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسۡجُدَ إِذۡ أَمَرۡتُكَۖ قَالَ أَنَا۠ خَيۡرٞ مِّنۡهُ خَلَقۡتَنِي مِن نَّارٖ وَخَلَقۡتَهُۥ مِن طِينٖ
Uca Allah İblisə, onu məzəmmət edərək dedi: "Mən sənə Adəmə səcdə etmək əmrini verdikdə sənə Mənim əmrimə tabe olmağa nə mane oldu?" İblis Rəbbinə cavab olaraq dedi: "Mənim ondan əfzəl olmağım, məni ona səcdə etməyə mane oldu. Çünki Sən məni oddan, onu isə palçıqdan yaratmısan, od isə palçıqdan daha üstündür!
Esegesi in lingua araba:
قَالَ فَٱهۡبِطۡ مِنۡهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَن تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَٱخۡرُجۡ إِنَّكَ مِنَ ٱلصَّٰغِرِينَ
Allah ona dedi: "Cənnətdən aşağı en! Sənin orada təkəbbürlük göstərməyə heç bir haqqın yoxdur. Çünki Cənnət pakların və yaxşıların yeridir, orada olmaq sənə caiz deyildir. Sən özünü Adəmdən üstün görsən də, həqiqətdə sən zəlil və alçaqlardansan".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ فَبِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأَقۡعُدَنَّ لَهُمۡ صِرَٰطَكَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ
İblis dedi: "Sənin Adəmə səcdə etmək əmrini tərk etdiyimə görə məni azdırdığın üçün, mən də Sənin düz yolunun üstündə oturub onları tovlayıb, azdıracaq və mən onların ataları Adəmə səcdə etməyib yolumdan azdığım kimi, onları da düz yoldan azdıracam".
Esegesi in lingua araba:
ثُمَّ لَأٓتِيَنَّهُم مِّنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ وَعَنۡ أَيۡمَٰنِهِمۡ وَعَن شَمَآئِلِهِمۡۖ وَلَا تَجِدُ أَكۡثَرَهُمۡ شَٰكِرِينَ
Sonra onları axirətdən uzaqlaşdırıb, dünya həyatını sevdirmək, qəlblərinə şübhə salmaq və şəhvətləri gözəl göstərmək üçün mən onların yanına hər bir tərəfdən gələcəm. Ey Rəbb! Sən onların əksəriyyətini, küfrə meyil etdirdiyim üçün, Sənə şükür edən görməyəcəksən".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ ٱخۡرُجۡ مِنۡهَا مَذۡءُومٗا مَّدۡحُورٗاۖ لَّمَن تَبِعَكَ مِنۡهُمۡ لَأَمۡلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكُمۡ أَجۡمَعِينَ
Allah ona dedi: "Ey İblis! Cənnətdən mənfur və Allahın rəhmətindən qovulmuş halda çıx! Mən Qiyamət günü Cəhənnəmi səninlə və sənin ardınca gedib, sənə itaət edən və öz Rəbbinə asi olan hər bir kəslə dolduracağam".
Esegesi in lingua araba:
وَيَٰٓـَٔادَمُ ٱسۡكُنۡ أَنتَ وَزَوۡجُكَ ٱلۡجَنَّةَ فَكُلَا مِنۡ حَيۡثُ شِئۡتُمَا وَلَا تَقۡرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Allah Adəmə dedi: "Ey Adəm, sən zövcən Həvva ilə Cənnətdə qal və hər ikiniz oradakı pak meyvələrdən, istədiyiniz qədər, bol-bol yeyin, yalnız bu (qadağan etdiyim) ağacdan yeməyin! Əgər siz Mənim bu qadağamdan sonra həmin ağacdan yesəniz, Allahın hüdudlarını aşanlardan olarsınız".
Esegesi in lingua araba:
فَوَسۡوَسَ لَهُمَا ٱلشَّيۡطَٰنُ لِيُبۡدِيَ لَهُمَا مَا وُۥرِيَ عَنۡهُمَا مِن سَوۡءَٰتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَىٰكُمَا رَبُّكُمَا عَنۡ هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةِ إِلَّآ أَن تَكُونَا مَلَكَيۡنِ أَوۡ تَكُونَا مِنَ ٱلۡخَٰلِدِينَ
İblis onların bir-birindən gizli qalan övrət yerlərini özlərinə göstərmək üçün onlara gizlincə pıçıldayıb dedi: "Rəbbiniz sizə bu ağacdan yeməyi qadağan etməsi yalnız sizin mələk olmağınızı yaxud da sizin Cənnətdə əbədi qalmağınızı istəməməsinə görədir".
Esegesi in lingua araba:
فَدَلَّىٰهُمَا بِغُرُورٖۚ فَلَمَّا ذَاقَا ٱلشَّجَرَةَ بَدَتۡ لَهُمَا سَوۡءَٰتُهُمَا وَطَفِقَا يَخۡصِفَانِ عَلَيۡهِمَا مِن وَرَقِ ٱلۡجَنَّةِۖ وَنَادَىٰهُمَا رَبُّهُمَآ أَلَمۡ أَنۡهَكُمَا عَن تِلۡكُمَا ٱلشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَآ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمَا عَدُوّٞ مُّبِينٞ
Beləliklə, şeytan onları tovlayıb aldataraq Cənnətdə olduqları yerdən aşağı endirdi. Hər ikisi də qadağan olunduqları ağacdan yedikdə, övrət yerləri özlərinə göründü və onlar Cənnət yarpaqlarından ayıb yerlərinin üstünə yapışdırmağa başladılar. Rəbbi onlara belə xitab etdi: "Mən sizə bu ağacdan yeməyi qadağan etmədimmi və hər ikinizi şeytanın şərindən çəkindirərək o, sizin açıq-aşkar düşməninizdir, demədimmi?".
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• دلّت الآيات على أن من عصى مولاه فهو ذليل.
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمۡنَآ أَنفُسَنَا وَإِن لَّمۡ تَغۡفِرۡ لَنَا وَتَرۡحَمۡنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Adəm və Həvva: "Ey Rəbbimiz! Sənin qadağan etdiyin ağacın meyvəsindən yeməklə biz öz nəfsimizə zülm etdik. Əgər günahımızı bağışlamasan və bizə Öz rəhmətinlə rəhm etməsən, əlbəttə, dünya və axirət payımızı itirməklə ziyana uğrayanlardan olarıq"– dedilər.
Esegesi in lingua araba:
قَالَ ٱهۡبِطُواْ بَعۡضُكُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوّٞۖ وَلَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُسۡتَقَرّٞ وَمَتَٰعٌ إِلَىٰ حِينٖ
Allah Adəmə, Həvvaya və İblisə dedi: "Cənnətdən yer üzünə enin! Sizdən bir qisminiz digərinizin düşməni olacaq. Yerdə sizin üçün müəyyən vaxta qədər qərar tutacağınız məskən və müəyyən olunmuş əcəl gəlib çatana qədər faydalanmaq üçün istifadə edəcəyiniz şeylər vardır".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ فِيهَا تَحۡيَوۡنَ وَفِيهَا تَمُوتُونَ وَمِنۡهَا تُخۡرَجُونَ
Allah Adəmə, Həvvaya və onların nəslinə müraciət edərək dedi: "Siz bu yer üzündə Allahın müəyyən etdiyi əcəliniz gəlib çatana qədər yaşayacaq, orada öləcək, dəfn olunacaq və Qiyamət günü sorgu-sual edilmək üçün orada qəbirlərinizdən çıxarılacaqsınız".
Esegesi in lingua araba:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ قَدۡ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكُمۡ لِبَاسٗا يُوَٰرِي سَوۡءَٰتِكُمۡ وَرِيشٗاۖ وَلِبَاسُ ٱلتَّقۡوَىٰ ذَٰلِكَ خَيۡرٞۚ ذَٰلِكَ مِنۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
Ey Adəm övladları! Biz övrət yerlərinizi örtəsiniz deyə, sizin üçün zəruru libas və bir də insanlar arasınada bəzənmək üçün bəzəkli libas nazil etdik. Təqva - bu, Allahın əmrlərini yerinə yetirib qadağalarından cəkinməkdir - libası isə hissi libasdan daha xeyirlidir. Sizə deyilən bu libas, Allahın qüdrətinə dəlalət edən ayələrindəndir ki, bəlkə, Allahın sizə olan nemətlərini düşünüb və bu nemətlərə görə Ona şükür edəsiniz.
Esegesi in lingua araba:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ لَا يَفۡتِنَنَّكُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ كَمَآ أَخۡرَجَ أَبَوَيۡكُم مِّنَ ٱلۡجَنَّةِ يَنزِعُ عَنۡهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوۡءَٰتِهِمَآۚ إِنَّهُۥ يَرَىٰكُمۡ هُوَ وَقَبِيلُهُۥ مِنۡ حَيۡثُ لَا تَرَوۡنَهُمۡۗ إِنَّا جَعَلۡنَا ٱلشَّيَٰطِينَ أَوۡلِيَآءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ
Ey Adəm övladları! Şeytan, sizə günah işləri gözəl göstərib, övrət yerini örtən, hissi libası, yaxud təqva libasını soyunduraraq sizi azdırmasın. Çünki şeytan, ata-ananızı aldatıb onların hər ikisinə Cənnətdəki ağacın meyvəsindən yeməyi gözəl göstərib, övrət yerlərinin özlərinə göstərməyə və sonda onların Cənnətdən qovulmasına səbəb olmuşdur. Şübhəsiz ki, şeytan və onun nəsli, siz onları görüb müşahidə edə bilməsəniz də, onlar sizi görüb müşahidə edə bilirlər. Həqiqətən, Biz, şeytanları Allaha iman gətirməyənlərin dostları etdik. Amma xeyirxah işlər görən möminlərə gəldikdə isə, şeytan onlara heç bir zərər yetirə bilməz.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةٗ قَالُواْ وَجَدۡنَا عَلَيۡهَآ ءَابَآءَنَا وَٱللَّهُ أَمَرَنَا بِهَاۗ قُلۡ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَأۡمُرُ بِٱلۡفَحۡشَآءِۖ أَتَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Müşriklər Allaha şərik qoşmaq, Kəbənin ətrafında çılpaq tavaf etmək və s. buna bənzər olduqca çirkin işlər gördükləri zaman ata-babalarından belə gördüklərini və bunu Allahın onlara əmr etdiyini bəhanə gətirirlər. Ey Muhəmməd, onlara cavab olaraq de: "Allah günah əməlləri əmr etməz. Əksinə, qadağan edər. Axı siz bunu yalandan necə iddia edirsiniz?! Ey Müşriklər! Yoxsa Allaha qarşı bilmədiyiniz şeylər yalandan və Allaha iftira yaxaraq deyirsiniz?!"
Esegesi in lingua araba:
قُلۡ أَمَرَ رَبِّي بِٱلۡقِسۡطِۖ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَٱدۡعُوهُ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَۚ كَمَا بَدَأَكُمۡ تَعُودُونَ
Ey Muhəmməd! Müşriklərə de: "Həqiqətən Allah ədalətli olmağı əmr etmişdir. O heç vaxt çirkin və pis əməlləri əmr etməmişdir. Allah, ümumiyyətlə, xüsusən də, məscidlərdə ixlasla Ona ibadət etmənizi və Allaha itaəti məhz Ona məxsus edərək, tək Ona dua etməyinizi əmr etmişdir. Allah sizi ilk dəfə yoxdan var etdiyi kimi, öldükdən sonra yenidən dirildəcəkdir. Sizi ilk dəfə yaratmağa qadir olan, sizi yenidən yaratmağa və qəbirlərdən dirildib çıxarmağa da qadirdir.
Esegesi in lingua araba:
فَرِيقًا هَدَىٰ وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيۡهِمُ ٱلضَّلَٰلَةُۚ إِنَّهُمُ ٱتَّخَذُواْ ٱلشَّيَٰطِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَيَحۡسَبُونَ أَنَّهُم مُّهۡتَدُونَ
Allah insanları iki qisimə bölmüşdür: Sizdən bir qisiminiz doğru yola yönəltdiyi, doğru yola aparan vasitələri ona asalnaşdırdığı və bu yolda olan maneələri ondan uzaqlaşdırdığı kimsələrdir. Digər bir qisiminiz isə haqq yoldan azmağa layiq görülən kimsələr. Çünki onlar Allahı qoyub şeytanları özlərinə dost tutdular, cahillikləri üzündən ona tabe oldular və bununla belə elə güman edirlər ki, onlar doğru yoldadırlar.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• من أَشْبَهَ آدم بالاعتراف وسؤال المغفرة والندم والإقلاع - إذا صدرت منه الذنوب - اجتباه ربه وهداه. ومن أَشْبَهَ إبليس - إذا صدر منه الذنب بالإصرار والعناد - فإنه لا يزداد من الله إلا بُعْدًا.
• Kim günah etdikdən sonra , etdiyi günahı etiraf edib, Allahdan bağışlanma diləməklə, peşmançılıq keçirərək və bir daha günaha qayıtmamaqla özünü Adəmə oxşadarsa, o, Allah onu seçmiş və doğru yola yönəltmiş kimsələrdən olar. Kimdə israrla və inadkarlıqla günah edərsə, o, bu əməli ilə Allahdan daha da uzaqlaşmaqla özünü şeytana oxşatmış olar.
• اللباس نوعان: ظاهري يستر العورةَ، وباطني وهو التقوى الذي يستمر مع العبد، وهو جمال القلب والروح.
• Libas iki növdür: Övrət yerini örtən zahiri libas, qəlbin və ruhun gözəlliyi, insandan heç bir zaman ayrılmayan daxili, təqva libası.
۞ يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ
Ey Adəm övladları! Övrət yerinizi örtən libasınızı, namaz qılarkən və təvaf edərkən təmiz və gözəl geyimlərinizi geyin. Allahın sizə halal etdiyi pak ruzilərdən istədiyiniz qədər yeyin-için, lakin həddi aşaraq israfa yol verməyin və halalı tərk edib harama keçməyin. Şübhəsiz ki, Allah həddi aşaraq israf edənləri sevməz!
Esegesi in lingua araba:
قُلۡ مَنۡ حَرَّمَ زِينَةَ ٱللَّهِ ٱلَّتِيٓ أَخۡرَجَ لِعِبَادِهِۦ وَٱلطَّيِّبَٰتِ مِنَ ٱلرِّزۡقِۚ قُلۡ هِيَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا خَالِصَةٗ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَعۡلَمُونَ
Ey Peyğəmbər! Allahın, libas, pak ruzi və s. bu kimi halal etdiyi şeyləri haram edən müşriklərə cavab olaraq de: "Zinət əşyası olan libasınızı və Allahın sizə ruzi olaraq bəxş etdiyi pak yeməkləri və içkiləri sizə kim haram etmişdir?! Ey Peyğəmbər! De: "Bu pak ruzilərə dünya həyatında bütün insanlar - möminlər və kafirlər şərik olsalar da, Qiyamət günü isə bunlar yalnız möminlərə məxsus olacaq və heç bir kafirin bu ruzilərdən payı olmayacaq. Çünki Cənnət kafirlərə haramdır". Biz ayələri dərk edən adamlar üçün belə bir təfsilatla izah edirik. Çünki bu ayələrdən ibrət alan elə məhz onlardır.
Esegesi in lingua araba:
قُلۡ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ ٱلۡفَوَٰحِشَ مَا ظَهَرَ مِنۡهَا وَمَا بَطَنَ وَٱلۡإِثۡمَ وَٱلۡبَغۡيَ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَأَن تُشۡرِكُواْ بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ سُلۡطَٰنٗا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Ey Peyğəmbər! Allahın halal etdiyi şeyləri haram edən müşriklərə de: "Həqiqətən Allah qullarına həm aşkar, həm də gizli edilən çirkin, nalayiq əməlləri, bütün günahı, insanların canlarına, mallarına və namuslarına haqsızcasına toxunaraq insalara zülm etməyi, heç bir dəlilliniz olmadan başqasını Allaha şərik qoşmağınızı və Allahın adları, sifətləri, feilləri və şərəti barədə elmsiz danışmağı haram buyurmuşdur".
Esegesi in lingua araba:
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٞۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ لَا يَسۡتَأۡخِرُونَ سَاعَةٗ وَلَا يَسۡتَقۡدِمُونَ
Hər bir nəslin və əsrin əcəli qabaqcadan müəyyə edilmiş məhdud bir müddəti vardır. Onların qabaqcadan müəyyən edilmiş əcəli gəldiyi zaman bircə an nə yubanar, nə də qabağa keçə bilərlər.
Esegesi in lingua araba:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ إِمَّا يَأۡتِيَنَّكُمۡ رُسُلٞ مِّنكُمۡ يَقُصُّونَ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتِي فَمَنِ ٱتَّقَىٰ وَأَصۡلَحَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Ey Adəm övladları! Əgər sizə öz qövmünüzdən olan Mənim elçilərim gəlib Mənim kitablarımdan onlara nazil edilən ayələri sizə oxuduqda onlara itaət edin və onların gətirdiklərinə tabe olun. Allahın əmrlərinə tabe olub və qadağalarından çəkinərək Allahdan qorxub və öz əməllərini islah edən şəxslərin Qiyamət günü heç bir qorxusu yoxdur və onlar dünyada ikən əldə edə bilmədikləri dünya nemətlərinə görə kədərlənməyəcəklər.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱسۡتَكۡبَرُواْ عَنۡهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Amma ayələrimizi təkzib edib bu ayələrə iman etməyən və elçiləri onlara gətirdiklərinə təkəbbürlük yanaşıb əməl etməyən kafirlərə gəldikdə isə onlar odda əbədi qalacaq cəhənnəm sakinləridirlər.
Esegesi in lingua araba:
فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَوۡ كَذَّبَ بِـَٔايَٰتِهِۦٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ يَنَالُهُمۡ نَصِيبُهُم مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوۡنَهُمۡ قَالُوٓاْ أَيۡنَ مَا كُنتُمۡ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِۖ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَنَّهُمۡ كَانُواْ كَٰفِرِينَ
Allahın şəriki olduğunu iddia edən və ya Onu naqislikdə itiham edən, yaxud Allahın demədiyi bir şeyi Onun adından deyib Allaha qarşı yalan uyduran, yaxud da Allahın doğru yoluna aparan açıq-aydın ayələrini yalan hesab edən kimsədən daha zalım heç kəs ola bilməz. Bu sifətləri özündə cəm edən kimsələr Lövhi-Məhfuzda yazılmış xeyir və şər nəsiblərini alacaqlar. Nəhayət, ölüm mələyi və onun mələklərdən olan köməkçiləri onların canını almaq üçün yanlarına gəldiyi zaman onlara məzəmmət edərək: "Allahdan savayı ibadət etdiyiniz ilahlar haradadır?! Elə isə onları çağırın sizin imdadınıza yetişsinlər" – dedikdə. Müşriklər mələklərə: "İbadət etdiyimiz bütlər bizi qoyub getdilər, yox oldular və biz onların harada olduqlarını bilmirik!"– deyəcəklər. Beləliklə də, onlar özlərinin kafir olduqlarını təsdiq edəcək, lakin onların o vaxt təsqiq etmələri onlara heç bir fayda verməyəcəkdir.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• المؤمن مأمور بتعظيم شعائر الله من خلال ستر العورة والتجمل في أثناء صلاته وخاصة عند التوجه للمسجد.
• Mömin övrət yerini örtməklə və namaz vaxtı xüsusən də məscidə getdərkən gözəl libasını geyinməklə Allahın dini ayinlərinə hörmət və ehtiramla yanaşmağa əmr olunmuşdur.
• من فسر القرآن بغير علم أو أفتى بغير علم أو حكم بغير علم فقد قال على الله بغير علم وهذا من أعظم المحرمات.
• Kim Quranı elmsiz izah edərsə yaxud elmsiz fətva verərsə yaxud elmsiz hökm verərsə artıq o, Allah adından elmsiz danışmışdır və bu da ən böyük haramlardandır.
• في الآيات دليل على أن المؤمنين يوم القيامة لا يخافون ولا يحزنون، ولا يلحقهم رعب ولا فزع، وإذا لحقهم فمآلهم الأمن.
• Bu ayələrdə qiyamət günü möminlər qorxu, hüzün içində olmayacaqlarına və onlara heç bir qəm-qüssə toxunmayacağına, əksinə onlar qiyamət günü əmin-amanlıqda olmayacaqlarına dəlil vardır.
• أظلم الناس من عطَّل مراد الله تعالى من جهتين: جهة إبطال ما يدل على مراده، وجهة إيهام الناس بأن الله أراد منهم ما لا يريده الله.
• Uca Allahın istədiyini təhrif edən ən zalım insanlar iki qisimdir: Birinci qisim: Allahın istəyinə dəlalət edən mənaları dəyişənlər. İkinci qisim: İnsanlara Allahın onlardan istəmədiyi bir şeyi, Allahın onlardan istədiyi kimi göstərənlər.
قَالَ ٱدۡخُلُواْ فِيٓ أُمَمٖ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِكُم مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ فِي ٱلنَّارِۖ كُلَّمَا دَخَلَتۡ أُمَّةٞ لَّعَنَتۡ أُخۡتَهَاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا ٱدَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعٗا قَالَتۡ أُخۡرَىٰهُمۡ لِأُولَىٰهُمۡ رَبَّنَا هَٰٓؤُلَآءِ أَضَلُّونَا فَـَٔاتِهِمۡ عَذَابٗا ضِعۡفٗا مِّنَ ٱلنَّارِۖ قَالَ لِكُلّٖ ضِعۡفٞ وَلَٰكِن لَّا تَعۡلَمُونَ
Mələklər onlara deyəcəklər: "Ey Müşriklər! Sizdən əvvəl küfr və zəlalət üzərində gəlib-getmiş cin və insan tayfaları ilə birlikdə oda girin!" Hər hansı bir tayfa oda girdikcə ondan qabaq oda girən digər tayfaları lənətləyəcəkdir. Nəhayət, hamısı orada bir-biriləri ilə qarşılaşıb, toplandığı zaman ora sonda girən səfeh başçılarının ardınca gedənlər onlardan əvvəl girən başçıları barəsində deyəcəklər: "Ey Rəbbimiz! Bunlar bizim başçılarımızdır, bizi haqq yolundan azdıran məhz elə bunlardır! Onlar bizə zəlaləti gözəl göstərdikləri üçün onlara ikiqat əzab ver!" Allah onlara cavab olaraq deyəcəkdir: "Sizdən hər bir tayfanı ikiqat əzab gözləyir, lakin siz bundan cahilsiz və bunu dərk etmirsiniz!"
Esegesi in lingua araba:
وَقَالَتۡ أُولَىٰهُمۡ لِأُخۡرَىٰهُمۡ فَمَا كَانَ لَكُمۡ عَلَيۡنَا مِن فَضۡلٖ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡسِبُونَ
Tabe olunan başçılar onların ardınca gələnlərə deyəcəklər: "Ey Bizim ardımızca gələn kimsələr! Əzabı sizdən yüngülləşdirmək üçün sizin bizim üzərimizdə heç bir üstünlüyünüz olmayıb. Əsas sizin etdiyiniz əməllərdir. Öz istəyinizə tabe olduğunuza görə sizin bu gün üzür gətirmək üçün heç bir haqqınız yoxdur. Ey bizə tabe olanlar! Elə isə qazandığınız küfr və günah əməllərə görə bizim daddığımız əzabı siz də dadın!"
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱسۡتَكۡبَرُواْ عَنۡهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمۡ أَبۡوَٰبُ ٱلسَّمَآءِ وَلَا يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ ٱلۡجَمَلُ فِي سَمِّ ٱلۡخِيَاطِۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Şübhəsiz ki, aşıq-aydın ayələrimizi yalan sayanlara, onlara boyun əyməkdən təkəbbürlüklə yanaşan və hər bir xeyirdən ümüdlərini kəsən kimsələrə öldükləri zaman küfürləri səbəbindən həm əməlləri üçün həm də ki, ruhlarının səmaya qalxması üçün göyün qapıları açılmayacaq və dəvə - o, ən böyük heyvanlardan biridir - əşyaların ən darı həcmlisi olan iynənin dəliyindən keçməyincə onlar heç vaxt Cənnətə girməyəcəklər. Bu, qeyri-mümkün olan bir işdir, çünki onların Cənnətə girmələri üçün qoyulan şərt, həyata keçməsi mümkün deyildir. Allah günahları çox olan kimsəni belə bir cəza ilə cəzalandıracaqdır.
Esegesi in lingua araba:
لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٞ وَمِن فَوۡقِهِمۡ غَوَاشٖۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلظَّٰلِمِينَ
Yalan sayan və təkəbbürlük edən kimsələrə Cəhənnəm odundan üzərində oturmaları üçün yataq və üstlərinə örtmək üçün atəşdən yorğan olacaqdır. Biz, küfr və üz çevirərək Allahın hüdudlarını aşan kimsələri belə bir cəza ilə cəzalandırırıq.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Rəbbinə iman gətirib, bacardığı qədər yaxşı əməl edənlər isə Cənnət sakinləridir. Onlar ora daxil olub, orada əbədi qalacaqlar. Biz hər kəsi onun bacardığından artıq qədər yükləmərik.
Esegesi in lingua araba:
وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلّٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي هَدَىٰنَا لِهَٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهۡتَدِيَ لَوۡلَآ أَنۡ هَدَىٰنَا ٱللَّهُۖ لَقَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّۖ وَنُودُوٓاْ أَن تِلۡكُمُ ٱلۡجَنَّةُ أُورِثۡتُمُوهَا بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Allah onların qəlblərindəki kin-küdurəti çıxardıb, qəlblərini bu kimi şeylərdən təmizləməsi, Allahın Cənnət sakinlərinə olan nemətlərini tamamlamasıdır. Onların ayaqları altından çaylar axacaqdır. Onlar isə Allahın onlara bəxş etdiyi nemətləri etiraf edərək deyəcəklər: "Bizi bu dərəcəyə nail olmaq üçün saleh əmələ müvəffəq edən Allaha həmd olsun! Əgər Allah bizi buna müvəffəq etməsəydi, biz özümüz bu dərəcəyə müvəffəq ola bilməzdik. Əlbəttə, bizə Rəbbimizin elçiləri heç bir şəkk-şübhə olmayan, Cənnət və Cəhənnəm barədə düzgün olan haqqı gətirmişdilər". Onlara belə xitab ediləcəkdir: "Bu, elçilərimin dünyada ikən sizə xəbər verdiyi Cənnətdir, Allah bunu, ixlasla etdiyiniz saleh əməllərinizə görə sizin üçün hazırlamışdlr!"
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• المودة التي كانت بين المكذبين في الدنيا تنقلب يوم القيامة عداوة وملاعنة.
• Dünyada Allahın ayinlərini yalan hesab edən kimsələr arasındakı məhəbbət qiyamət günü bir-birinə qarşı ədavətə və lənətə çevriləcəkdir.
• أرواح المؤمنين تفتح لها أبواب السماء حتى تَعْرُج إلى الله، وتبتهج بالقرب من ربها والحظوة برضوانه.
• Möminlərin ruhları Allaha qaxlanadək səmanın qapıları onlara aşılar, həm Rəbbinə yaxın və həm də Onun razılığına nail olduqları üçün sevinərlər.
• أرواح المكذبين المعرضين لا تفتح لها أبواب السماء، وإذا ماتوا وصعدت فهي تستأذن فلا يؤذن لها، فهي كما لم تصعد في الدنيا بالإيمان بالله ومعرفته ومحبته، فكذلك لا تصعد بعد الموت، فإن الجزاء من جنس العمل.
• Allahın ayinlərini yalan hesab edib və bunlardan üz çevirənlərin ruhları üçün səma qapıları açılmaz, belə kimsələr öldüyü zaman ruhları səmaya qalxar və səma qapılarının açılması üçün izin istədikdə isə onlara izin verilməz. Ruhlar dünyada ikən Allaha iman etmək, Onu tanımaq və Ona məhəbbət bəsləmək kimi əməllər ilə səmaya qaxmadığı kimi, öldükdən sonrada qalxa bilməz. Çünki cəza əməlin növündəndir.
• أهل الجنة نجوا من النار بعفو الله، وأدخلوا الجنة برحمة الله، واقتسموا المنازل وورثوها بالأعمال الصالحة وهي من رحمته، بل من أعلى أنواع رحمته.
• Cənnət əhli Cəhənnəmdən Allahın əfv ilə qurtulublar, Allahın rəhməti ilə Cənnətə daxil olub, dünyada etdikləri saleh əməllər görə Cənnətdə yüksək mənzillərə varis olublar. Bunlar hamısı Allahın rəhməti sayəsindədir. Əlbətdə bu, Onun rəhmətinin ən ali mərtəbələrindəndir.
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ أَصۡحَٰبَ ٱلنَّارِ أَن قَدۡ وَجَدۡنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقّٗا فَهَلۡ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمۡ حَقّٗاۖ قَالُواْ نَعَمۡۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنُۢ بَيۡنَهُمۡ أَن لَّعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ
Cənnət və Cəhənnəm əhlindən hər iki dəstə, onlar üçün hazırlanmış yerlərinə daxil olduqdan sonra Cənnətin əbədi sakinləri, Cəhənnəmin əbədi sakinlərini səsləyib deyəcəklər: "Biz Rəbbimizin bizə Cənnətdə vəd etdiyinin doğru olduğunu gördük və Rəbbimiz bizi ora daxil olmağa müvəffəq etdi. Ey kafirlər! Siz də Rəbbinizin sizə Cəhənnəmdə vəd etdiyinin doğru olduğunu gördünüzmü?" Kafirlər: "Rəbbimizin bizə Cəhənnəmdə vəd etdiyini doğru olduğunu gördük!"– deyəcəklər. Bu zaman bir carçı: "Allah zalımləri Öz rəhmətindən məhrum etməsi!" – deyərək dua edəcəkdir. Artıq Allah onlara dünya həyatında Öz rəhmə qapılıranı açmış, amma onlar isə bundan üz çevirmişdilər.
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ كَٰفِرُونَ
Məhz o zalım kəslərə ki, şəxsən özləri insanları Allah yolundan sapdırır, başqalarını da buna sövq etdirir, insanların haqq yolunun tutmaması üçün daima bu yolu onlara əyri göstərməyə çalışır, axirəti inkar edir və ona hazırlıq da görmürlər.
Esegesi in lingua araba:
وَبَيۡنَهُمَا حِجَابٞۚ وَعَلَى ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٞ يَعۡرِفُونَ كُلَّۢا بِسِيمَىٰهُمۡۚ وَنَادَوۡاْ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَن سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۚ لَمۡ يَدۡخُلُوهَا وَهُمۡ يَطۡمَعُونَ
Bu iki tərəfin - Cənnət və Cəhənnəm əhli arasında "əl-Əraf" yəni, sədd deyilən hündür bir maneə vardır və bu hündür maneənin üzərində isə yaxşı əməlləri ilə pis əməlləri eyni səviyyədə olan insanlar vardır. Onlardan Cənnət əhlinin üzlərinin ağlığı və Cəhənnəm əhlinində üzlərinin qaralığı kimi əlamətləri ilə tanıyan insanlar olacaqdır ki, onlar Cənnət əhlini səsləyib hörmət əlaməti olaraq: "Sizə salam olsun!"–deyəcəklər. əl-Əraf əhli, Allahın rəhməti ilə ora daxil olmağı ümid etdikləri halda hələ Cənnətə daxil olmayan kimsələrdir.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَإِذَا صُرِفَتۡ أَبۡصَٰرُهُمۡ تِلۡقَآءَ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
Sədd əhlinin gözləri Cəhənnəm əhlinə tərəf çevrildikdə və onların çəkdikləri şiddətli əzaba şahid olduqları zaman Allaha dua edərək deyəcəklər: "Ey Rəbbimiz, bizi küfr edərək və Sənə şərik qoşaraq öz nəfsinə zülüm edən zalımlara tay tutma!"
Esegesi in lingua araba:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٗا يَعۡرِفُونَهُم بِسِيمَىٰهُمۡ قَالُواْ مَآ أَغۡنَىٰ عَنكُمۡ جَمۡعُكُمۡ وَمَا كُنتُمۡ تَسۡتَكۡبِرُونَ
Sədd əhli onları üzlərinin qaralığı və gözlərinin göylüyü kimi əlamətlərindən tanıdıqları Cəhənnəm əhlindən olan kafirlərə səsləyib deyəcəklər: "Sizə nə yığdığınız mal-dövlət, oğul-uşaq, nə də ki, təkəbbürlük göstərərək haqqdan üz çevirməyiniz fayda vermədi".
Esegesi in lingua araba:
أَهَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَقۡسَمۡتُمۡ لَا يَنَالُهُمُ ٱللَّهُ بِرَحۡمَةٍۚ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ لَا خَوۡفٌ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَنتُمۡ تَحۡزَنُونَ
Allaha kafirlərə məzəmmət edərək deyəcəkdir: "Allah onlara mərhəmət nəsib etməyəcək"– deyə barəsində and içdiyiniz kəslər bunlardırmı?" Allah möminlərə deyəcək: "Ey Möminlər! Cənnətə girin! Sizi qarşıda gözləyən şeylərə görə, sizə heç bir qorxu yoxdur və Cənnətdə sizə bəxş edilən əbədi nemətləri gördükdə isə dünyada ikən əldə edə bilmədiyiniz dünya nemətlərinə görə siz kədərlənməyəcəksiniz".
Esegesi in lingua araba:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَنۡ أَفِيضُواْ عَلَيۡنَا مِنَ ٱلۡمَآءِ أَوۡ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُۚ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
Cəhənnəm əhli Cənnət əhlini səsləyib onlardan özlərinə bir çıxış yolu axtararaq deyəcəklər: "Ey Cənnət əhli! Üstümüzə bir az su tökün və ya Allahın sizə ruzi olaraq verdiyi təamdan bizə də bir qədər verin!" Cənnət əhli onlara deyəcək: "Allah bu nemətləri kafirlərin etdikləri günahlar ucbatından onlara haram etmişdir. Biz isə Allahın sizə haram etdiyi bir şeyi sizə yardım edə bilmərik".
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ دِينَهُمۡ لَهۡوٗا وَلَعِبٗا وَغَرَّتۡهُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَاۚ فَٱلۡيَوۡمَ نَنسَىٰهُمۡ كَمَا نَسُواْ لِقَآءَ يَوۡمِهِمۡ هَٰذَا وَمَا كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَجۡحَدُونَ
Məhz o kafirlər, dinlərini məsxərə və əyləncə etmişdilər və dünya həyatı onları öz bər-bəzəyi ilə aldatmışdı. Onlar Allahın ayələrini və dəlillərini haqq olduğunu yəqin bildiklərindən sonra inkar etdikləri, bu gün üçün saleh əməl edib hazırlıq görmədikləri və bu günləri ilə qarşılaşmağı unutduqları kimi, qiyamət günü Allah da onları əzad içərisində tərk edib unudacaqdır.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• عدم الإيمان بالبعث سبب مباشر للإقبال على الشهوات.
• Qiyamət günü qəbirlərdən dirilib çıxmağa inanmamaq dünya şəhvətlərinə meyil etməyin ən başlıca səbəbidir.
• يتيقن الناس يوم القيامة تحقق وعد الله لأهل طاعته، وتحقق وعيده للكافرين.
• İnsanlar qiyamət günü Allahın möminlərə vəd verdiyi Cənnətin və kafirləri də xəbərdar etdiyi Cəhənnəmin haqq olduğuna yəqinliklə inanacaqlar.
• الناس يوم القيامة فريقان: فريق في الجنة وفريق في النار، وبينهما فريق في مكان وسط لتساوي حسناتهم وسيئاتهم، ومصيرهم إلى الجنة.
• İnsanlar qiyamət günü iki dəstə olacaqlar: Cənnət və Cəhənnəm əhli. Bu iki dəstə arasında isə yaxşı əməlləri ilə pis əməllər eyni dərəcədə olan bəzi insanlar vardır ki, onlarında son dönüş yeri Cənnət olacaqdır.
• على الذين يملكون المال والجاه وكثرة الأتباع أن يعلموا أن هذا كله لن يغني عنهم من الله شيئًا، ولن ينجيهم من عذاب الله.
• Mal-dövlətə, şan-şöhrətə və çoxlu dost-tanışa sahib olan kimsələr bilməlidirlər ki, bunların hər hansı biri Allah qatında heç bir fayda verməyəcək və qiyamət günü onları Allahın əzabında xilas etməyəcəkdir.
وَلَقَدۡ جِئۡنَٰهُم بِكِتَٰبٖ فَصَّلۡنَٰهُ عَلَىٰ عِلۡمٍ هُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Biz onlara bu Quranı göndərdik. O, Muhəmmədə - sallallahu aleyhi və səlləm - nazil edilən bir kitabdır. Biz o kitabda bəyan etdiyimizi elmlə izah etmişik. O kitab, möminləri haqq yoluna yönəldəndir, dünya və axirət xeyirlərinə dəlalət etdiyinə görə onlar üçün rəhmətdir.
Esegesi in lingua araba:
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا تَأۡوِيلَهُۥۚ يَوۡمَ يَأۡتِي تَأۡوِيلُهُۥ يَقُولُ ٱلَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبۡلُ قَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَآءَ فَيَشۡفَعُواْ لَنَآ أَوۡ نُرَدُّ فَنَعۡمَلَ غَيۡرَ ٱلَّذِي كُنَّا نَعۡمَلُۚ قَدۡ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَضَلَّ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ
Kafirlər yalnız axirətdə onlara ağrılı-acılı əzabın baş veriləcəyi xəbərinin baş verməsini gözləyirlər. Onlara xəbər verilən ağrılı-acılı əzabın baş verməsi və möminlərə vəd edilən savabın gəlib yetişdiyi gün, dünya həyatında Quranı unudub, ona əməl etməyən kəslər deyəcəklər: "Həqiqətən də, Rəbbimizin elçiləri heç bir şəkk-şübhə olmayan haqqı gətirmişdilər və onun Allahdan olması barədə heç bir şübhə yoxdur. Kaş, bizi əzabdan xilas etmək üçün Allah yanında bizim tərəfimizi saxlayan vasitəçilərimiz olaydı. Yaxud dünya həyatına geri qaytarılıb etdiyimiz pis əməllərin əvəzinə saleh əməllər edib əzabdan canımızı qurtarardıq". Kafirlər etdikləri günahlar üzündən özlərini həlaka sürükləyərək ziyana uğradılar. Allahdan başqa ibadət etdikləri isə onlardan geyb oldu və onlara heç bir fayda verə bilmədilər.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ رَبَّكُمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ يُغۡشِي ٱلَّيۡلَ ٱلنَّهَارَ يَطۡلُبُهُۥ حَثِيثٗا وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ وَٱلنُّجُومَ مُسَخَّرَٰتِۭ بِأَمۡرِهِۦٓۗ أَلَا لَهُ ٱلۡخَلۡقُ وَٱلۡأَمۡرُۗ تَبَارَكَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Ey İnsanlar! Doğrudan da, sizin Rəbbiniz göyləri və yeri altı gündə misilsiz yaradan, sonra da sizim dərk edə bilməyəcəyimiz tərzdə, Öz Cəlalına layiq bir şəkildə ərşə ucalan Allahdır. O, gecənin zülmətini gündüzün nuru ilə, gündüzün nurunu isə gecənin zülməti ilə aparır. Onlardan hər biri, bir-birini sürətlə təqib edər və bir anda olsun belə o birindən gecikməz, belə ki, biri getdikdə dər hal o birisi onu əvəz edər. Günəşi, ayı və ulduzları Öz əmrinə tabe edərək xəlq edəndə də Pak olan Allahdır. Bilin ki, xəlq etmək bütünlüklə Allaha məxsusdur. Axı Ondan başqa xəlq edən kimdir? Hökm verməkdə yalnız Ona məxsusdur! Onun xeyiri, bərəkəti və lütfü boldur. Cəlal və kamillik sifətləri ilə vəsf olunan da yalnız aləmlərin Rəbbi olan Allahdır.
Esegesi in lingua araba:
ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ
Ey Möminlər! Rəbbinizə dua edərkən riyakarlığa yol vermədən, Allaha şərik qoşmadan, Onun qarşısında tam zəlil və acizanə bir halda gizlicə dua edin! Şübhəsiz ki, O, dua edərkən həddi aşanları sevməz. Dua etdikdə ən böyük həddi aşan kimsələr, müşriklərin etdiyi kimi Allahdan başqasına dua edən kimsələrdir.
Esegesi in lingua araba:
وَلَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَا وَٱدۡعُوهُ خَوۡفٗا وَطَمَعًاۚ إِنَّ رَحۡمَتَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ مِّنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Allah yer üzünə peyğəmbərlər göndərərək oranı tək Ona itaət etməklə islah etdikdən sonra, orada günahlar edərək yenidən fəsad törətməyin. Allahın əzabının qorxusunu hiss edərək və Onun savabına ümid bəsləyərək Ona səmimi qəlbdən dua edin. Həqiqətən, Allahın rəhməti yaxşılıq edənlərə yaxındır və sizdə o kimsələrdən olun!
Esegesi in lingua araba:
وَهُوَ ٱلَّذِي يُرۡسِلُ ٱلرِّيَٰحَ بُشۡرَۢا بَيۡنَ يَدَيۡ رَحۡمَتِهِۦۖ حَتَّىٰٓ إِذَآ أَقَلَّتۡ سَحَابٗا ثِقَالٗا سُقۡنَٰهُ لِبَلَدٖ مَّيِّتٖ فَأَنزَلۡنَا بِهِ ٱلۡمَآءَ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦ مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِۚ كَذَٰلِكَ نُخۡرِجُ ٱلۡمَوۡتَىٰ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ
Küləkləri yağışın gəlişi ilə müjdəçi olaraq göndərən pak olan Allahdır. Nəhayət, o küləklər su ilə dolu ağır buludları daşıyarkən, Biz o buludları qurumuş bir diyara tərəf gətirir, Biz onunla yağmur endirir və bu yağmurun vasitəsi ilə bütün növ meyvə yetişdiririk. Biz meyvələri belə bir şəkildə çıxartdığımız kimi ölüləri də qəbirlərindən diri olaraq belə çıxartacağıq. Ey İnsanlar! Biz bunları, Allahın qüdrətini, misilsiz yaraqa olduğunu və Onun ölüləri diriltməyə qadir olduğunu xatırlamanız üçün etdik!
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• القرآن الكريم كتاب هداية فيه تفصيل ما تحتاج إليه البشرية، رحمة من الله وهداية لمن أقبل عليه بقلب صادق.
• Qurani Kərim hidayət kitabıdır. Orada bəşəriyyətin ehtiyac duyduğu hər bir şey təfsilatlı izah edilmişdir. O kitab, ona səmimi qəlblə bağlı olan kimsə üçün Allahdan rəhmət və doğru yoldur.
• خلق الله السماوات والأرض في ستة أيام لحكمة أرادها سبحانه، ولو شاء لقال لها: كوني فكانت.
• Pak olan Allah göyləri və yeri dilədiyi bir hikmətə görə altı gündə xəlq etmişdir. Əgər Allah istəsəydi, onlara: "Ol!" –deyərdi, onlarda dərhal olardı.
وَٱلۡبَلَدُ ٱلطَّيِّبُ يَخۡرُجُ نَبَاتُهُۥ بِإِذۡنِ رَبِّهِۦۖ وَٱلَّذِي خَبُثَ لَا يَخۡرُجُ إِلَّا نَكِدٗاۚ كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَشۡكُرُونَ
Yaxşı yerdə bitkilər Allahın izni ilə çox yaxşı, tam bir şəkildə yetişər. Mömin kimsə də belədir, öyüd-nəsihət eşidəndə ondan ibrət alar, yaxşı işlər görüb bundan faydalanar. Şoran yerdə olan bitkilər çox çətinliklə, kasad bir şəkildə yetişər. Kafir kimsə də belədir, öyüd-nəsihət eşidəndə ondan ibrət almaz, yaxşı işlər görməz və bundan heç bir fayda əldə etməz. Biz Allahın nemətlərinə küfr etməyən, əksinə, şükür edib və Rəbbinə tabe olan bir qövmə haqqı isbat etmək üçün dəlil və sübutları beləcə, növbənöv edirik.
Esegesi in lingua araba:
لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ فَقَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓ إِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ
Biz Nuhu öz qövmünə, onları tək Allaha ibadətə və Ondan başqasına ibadət etdiklərini tərk etməyə çağırmaq üçün elçi olaraq göndərdik. Nuh onlara dedi: "Ey qövmüm! Tək olan Allaha ibadət edin. Sizin Ondan başqa haqq məbudunuz yoxdur. Ey Qövmüm! Mən sizin, küfr əməllərə davam edəcəyiniz təqdirdə sizə üz verəcək böyük günün əzabından qorxuram!"
Esegesi in lingua araba:
قَالَ يَٰقَوۡمِ لَيۡسَ بِي ضَلَٰلَةٞ وَلَٰكِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Nuh qövmünün hakim və kübar təbəqəsində olan insanlarına dedi: "Mən heç də sizin iddia etdiyiniz kimi haqq yoldan azan bir kimsə deyiləm. Mən Rəbbimin haqq yolundayam. Mən, mənim, sizin və bütün aləmlərin Rəbbi olan Allah tərəfindən sizə göndərilmiş bir elçiyəm".
Esegesi in lingua araba:
أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنصَحُ لَكُمۡ وَأَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Mən, Allahın mənə vəhy edərək sizə göndərdiyi dini sizə təbliğ edir, sizi Allahın əmrlərini yerinə yetirib, savab qazanmanıza təşviq etdirib və Onun əmrlərinə müxalif olub, günah qazanmaqdan çəkindirərək sizə xeyir istəyirəm. Allahdan mənə gələn vəhy sayəsində sizin bilmədiklərinizi bilirəm.
Esegesi in lingua araba:
أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡ وَلِتَتَّقُواْ وَلَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ
Yoxsa öz aranızdan olan, tanıdığınız və sizin dilinizdə danışan bir kişiyə Rəbbinizdən vəhy və öyüd-nəsihət gəlməsi təəccübünüzü artırdı?! O, sizin aranızda böyüyüb boya-başa çatmışdır, heç vaxt yalançı, azğın və qeyri adi bir məxluq da olmamışdır. Siz onu yalançı hesab etsəniz də, ona asi olsanız da, o, sizin Allahın əmrlərinə tabe olub, qadağalarından çəkinərək Onun əzabından qoxrmanız və Ona iman etdiyiniz təqdirdə Allahın rəhmətinə nail olmanız üçün gəlmişdir.
Esegesi in lingua araba:
فَكَذَّبُوهُ فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ فِي ٱلۡفُلۡكِ وَأَغۡرَقۡنَا ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَآۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَوۡمًا عَمِينَ
Qövmü Nuhu yalançı hesab etdi və ona iman gətirmədi, əksinə, hələ bu azmış kimi, olduqları küfürlərində də davam etdilər. Belə olduqda Nuh Allaha onları həlak etməsi üçün dua etdi. Biz onu və onunla birlikdə gəmidə olan möminləri suda qərq olmaqdan xilas etdik. Ayələrimizi yalan hesab edib, yalan samaqda davam edən kimsələri onlara əzab olaraq göndərilən tufanla suda qərq edərək məhv etdik. Doğrudan da, onların qəlbləri haqqı görməkdən kor idi.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمۡ هُودٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ
Biz Ad qəbiləsinə də özlərindən elçi göndərdik. O, Hud - aleyhissəlam - peyğəmbərdir. O dedi: "Ey qövmüm! Yalnız Allaha ibadət edin. Sizin Ondan başqa haqq məbudunuz yoxdur. Onun əzabından xilas olmaq üçün Onun əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinməklə Ondan qorxmursunuz?!"
Esegesi in lingua araba:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦٓ إِنَّا لَنَرَىٰكَ فِي سَفَاهَةٖ وَإِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ ٱلۡكَٰذِبِينَ
Qövmünün Allaha küfr edən və Onun elçisini yalan sayan hakim və kübar təbəqəsindən olan insanları ona dedilər: "Ey Hud, Biz səni yalnız Allaha ibadət etməyə çağırdığın və bütlərə sitayiş etməkdən çıkindirdiyin vaxtdan bəri ağlının zəyif və özünün də təlaş içində olduğunu bilirik. Çünki biz sənin Allah tərəfindən göndərilən bir elçi olduğun iddianda yalan danışdığını hesab edirik!"
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• الأرض الطيبة مثال للقلوب الطيبة حين ينزل عليها الوحي الذي هو مادة الحياة، وكما أن الغيث مادة الحياة، فإن القلوب الطيبة حين يجيئها الوحي، تقبله وتعلمه وتنبت بحسب طيب أصلها، وحسن عنصرها، والعكس.
• Yaxşı yerin misalı vəhy nazil olan yaxşı qəlbin misalı kimidir. Yağmur həyatın mühüm bir hissəsi olub, torpağa düşüyü zaman həyat canlandığı kimi, yaxşı qəlb də ona vəhy nazil olunduğu zaman, qəlb onu qəbul edər, ona əməl edər və sonda yaxşı bəhrə verər.
• الأنبياء والمرسلون يشفقون على الخلق أعظم من شفقة آبائهم وأمهاتهم.
• Peyğəmbərlər və elçilər insanlara onların ata-analarının onların qayğısına qalmasından daha çox onlar insanların qayğısına qalırlar.
أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنَا۠ لَكُمۡ نَاصِحٌ أَمِينٌ
Mən sizə, Allahın sizə çatdırmağı mənə əmr etdiyi tək İlah oduğunu və Onun şəriətini təbliğ edirəm. Mən sizə təbliğ etməklə əmr olunduğum işdə sizin ən etibarlı nəsihətçinizəm. Bu işdə nöqsana və ya ziyadəyə yol vermərəm.
Esegesi in lingua araba:
أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡۚ وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ قَوۡمِ نُوحٖ وَزَادَكُمۡ فِي ٱلۡخَلۡقِ بَصۜۡطَةٗۖ فَٱذۡكُرُوٓاْ ءَالَآءَ ٱللَّهِ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Yoxsa sizi qorxutmaq üçün mələk və cinlərdən olmayan, əksinə, öz aranızdan olan və sizin dildə danışan bir kişinin vasitəsi ilə Rəbbinizdən sizə öyüd-nəsihət gəlməsi heyrətinizi artırdı?! Rəbbinizə həmd-səna edin, Allahın yer üzündə sizə bəxş etdiyi nemətlərə, Nuh qövmünü küfür əməlləri üzündən həlak etdiyindən sonra sizi yer üzünə xələflər təyin etdiyinə və sizi xilqətcə daha cüssəli, qüvvətli və şiddətli etdiyinə görə Ona şükür edin və Cənnətə daxil olub və Cəhənnəmdən nicat tapmanız üçün Allahın sizə verdiyi böyük nemətlərini daima xatırlayın!
Esegesi in lingua araba:
قَالُوٓاْ أَجِئۡتَنَا لِنَعۡبُدَ ٱللَّهَ وَحۡدَهُۥ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعۡبُدُ ءَابَآؤُنَا فَأۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
Qövmü ona dedi: "Ey Hud! Yanımıza ata-babalarımızın ibadət etdiklərini tərk edib tək Allaha ibadət etməyimizi əmr etməyəmi gəldin? Əgər iddianda doğrusansa, elə isə bizə vəd etdiyin əzabı gətir".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ قَدۡ وَقَعَ عَلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ رِجۡسٞ وَغَضَبٌۖ أَتُجَٰدِلُونَنِي فِيٓ أَسۡمَآءٖ سَمَّيۡتُمُوهَآ أَنتُمۡ وَءَابَآؤُكُم مَّا نَزَّلَ ٱللَّهُ بِهَا مِن سُلۡطَٰنٖۚ فَٱنتَظِرُوٓاْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ ٱلۡمُنتَظِرِينَ
Hud onlara cavab olaraq dedi: "Pis əməllərinizlə özünüzə Allahın əzabını və qəzəbini vacib etdiniz. Bu sizə mütləq baş verəcəkdir. Sizin və ata-babalarınızın özlərindən uydurub ilah adlandırdıqları batil bütlər barəsində mənimlə mübahisəmi edirsiniz? Halbuki Allah onların ilah olduğu iddianız barədə sübut etməyiniz üçün heç bir dəlil nazil etməmişdir. Elə isə sizə tez gəlməsini istədiyiniz əzabın gəlişini gözləyin! Şübhəsiz ki, mən də sizinlə birlikdə gözləyənlərdənəm. O əzab mütləq gələcəkdir".
Esegesi in lingua araba:
فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَقَطَعۡنَا دَابِرَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۖ وَمَا كَانُواْ مُؤۡمِنِينَ
Biz Hudu və onunla birğə olan möminləri Öz mərhəmətimizlə əzabdan salamat etdik. Ayələrimizi yalan hesab edənləri isə məhv edərək kökünü kəsdik. Onlar iman gətirənlər deyil, əksinə, Allahın ayələrini yalan hesab edənlərdən idilər, elə buna görə də onlar əzaba layiq görüldülər.
Esegesi in lingua araba:
وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمۡ صَٰلِحٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ قَدۡ جَآءَتۡكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡۖ هَٰذِهِۦ نَاقَةُ ٱللَّهِ لَكُمۡ ءَايَةٗۖ فَذَرُوهَا تَأۡكُلۡ فِيٓ أَرۡضِ ٱللَّهِۖ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوٓءٖ فَيَأۡخُذَكُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Biz Səmud qəbiləsinə də qardaşları Salehi onları yalnız Allaha ibadət etməyə çağırmaq üçün peyğəmbər göndərdik. Saleh onlara dedi: "Ey qövmüm! Tək Allaha ibadət edin! Sizin Ondan başqa ibadətə layiq olan məbudunuz yoxdur. Artıq Allahdan sizə gətirdiyimin doğru olduğunu təsdiq edən açıq-aydın dəlillər gəldi. Buna misal qayadan çıxan bu dişi dəvəni misal göstərmək olar. Onun da, sizin də müəyyən edilmiş vaxtlarda su içmək haqqınız vardır. Onu Allahın torpağında otlasına mane olmayın. Onun ruzisi Bizə aiddir, bu işdə sizə aid olan bir şey yoxdur. Ona heç bir əziyyət verməyin, əgər ona əziyyət vermiş olsanız sizi ağrılı-acılı bir əzab yaxalayacaqdır!".
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• ينبغي التّحلّي بالصبر في الدعوة إلى الله تأسيًا بالأنبياء عليهم السلام.
• İnsan Peyğəmbərləri -Əleyhimus-salam- özünə nümunə götürüb Allaha dəvət edərkən səbirli olması vacibdir.
• من أولويات الدعوة إلى الله الدعوة إلى عبادة الله وحده لا شريك له، ورفض الإشراك به ونبذه.
• Heç bir şəriki olmayam Tək Allaha ibadət etməyə dəvət etmək və Ona şərik qoşmağdan çəkindirmək Allaha olan dəvətin ən birincisi olmalıdır.
• الاغترار بالقوة المادية والجسدية يصرف صاحبها عن الاستجابة لأوامر الله ونواهيه.
• İnsanın maddi və fiziki imkanlarına arxalanması onu Allahın əmrlərini yerinə yetirib qadağalarından çəkindirməldən yayındırır.
وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ عَادٖ وَبَوَّأَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ تَتَّخِذُونَ مِن سُهُولِهَا قُصُورٗا وَتَنۡحِتُونَ ٱلۡجِبَالَ بُيُوتٗاۖ فَٱذۡكُرُوٓاْ ءَالَآءَ ٱللَّهِ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ
Ad qövmü elçiləri yalan sayıb, küfr əməllərində davam etdiklərinə görə onları həlak etdikdən sonra Allahın sizi onların ardından yer üzündə xələflər təyin etdiyini və sizi yer üzündə yerləşdirib, orada istədiyinizi edib faydalanmanız üçün bütün vasitələri sizə asanlaşdırdığını və yer üzünün düzənliklərində qəsrlər bina edib, dağları da yonub özünüzə evlər inşa etdiyiniz nemətini xatırlayın. Allaha şükür etməyiniz üçün Onun sizə bəxş etdiyi nemətlərini yada salın, yer üzündə Allaha küfr və asiliklər etməkdən əl çəkib orada fəsad törətməyin.
Esegesi in lingua araba:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لِلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ لِمَنۡ ءَامَنَ مِنۡهُمۡ أَتَعۡلَمُونَ أَنَّ صَٰلِحٗا مُّرۡسَلٞ مِّن رَّبِّهِۦۚ قَالُوٓاْ إِنَّا بِمَآ أُرۡسِلَ بِهِۦ مُؤۡمِنُونَ
Onun qövmünün təkəbbürlük edən başçıları öz aralarından iman gətirmiş zəif möminlərə dedilər: "Ey Möminlər! Siz Salehin həqiqətən də, Allah tərəfindən göndərilən bir elçi olduğunu bilirsinizmi?" Bu zaman zəif möminlər onlar belə cavab verdilər: "Həqiqətən, biz Salehlə göndərilən hər şeyə inanır, təsdiq edir, boyun əyir və onun gətirdiyi şəriətə əməl edirik".
Esegesi in lingua araba:
فَعَقَرُواْ ٱلنَّاقَةَ وَعَتَوۡاْ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِمۡ وَقَالُواْ يَٰصَٰلِحُ ٱئۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
Onlar, Allahın onlara pislik etməsini qadağan etdiyi dişi dəvəni kəsdilər və beləliklə də, Allahın əmrinə tabe olmayarağı özlərinə sığışdırmayıb, Salehə istehza edərək və onları təhdid etdiyi əzabın gəlişinə inanmayaraq: "Ey Saleh! Əgər sən həqiqətən də Allahın göndərdiyi elçilərdənsənsə, elə isə bizə vəd etdiyin ağrılı-əzabı gətir"– dedilər.
Esegesi in lingua araba:
فَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰقَوۡمِ لَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُمۡ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحۡتُ لَكُمۡ وَلَٰكِن لَّا تُحِبُّونَ ٱلنَّٰصِحِينَ
Saleh - aleyhissəlam - qövmünün onun dəvətinə cavab verəcəklərindən ümidini kəsdikdən sonra onlardan üz çevirib dedi: "Ey qövmüm! Atrıq mən, Allahın mənə sizə çatdırmağı əmr etdiyi hökmünü sizə çatdırdım və sizi həvəsləndirərək və qorxudaraq sizə öyüd-nəsihət verdim. Lakin siz, sizi xeyirə yönəldən və şər əməllərdən çəkindirən nəsihət verənləri sevmirsiniz".
Esegesi in lingua araba:
وَلُوطًا إِذۡ قَالَ لِقَوۡمِهِۦٓ أَتَأۡتُونَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنۡ أَحَدٖ مِّنَ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Bir zaman Lut öz qövmünə inkar edərək: "Siz kişilərlə cinsi əlaqədə olub bu çirkin və murdar əməlimi edəcəksiniz? Etdiyiniz bu çirkin və murdar əməl, sizdən öncə kiminsə etmədiyi iyrənc bir əməldir" – dediyini xatırla.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّكُمۡ لَتَأۡتُونَ ٱلرِّجَالَ شَهۡوَةٗ مِّن دُونِ ٱلنِّسَآءِۚ بَلۡ أَنتُمۡ قَوۡمٞ مُّسۡرِفُونَ
Siz şəhvəti ödəmək üçün xəlq edilmiş qadınları qoyub şəhvətlə kişilərə yaxınlaşırsınız. Sizin bu əməliniz nə ağıla, nə Allahın dininə, nə də ki, fitrətə müvafiq deyildir. Əksin, siz bu əməlinizə sağlam bəşər düşüncəli ağla və fitrətə müxalif əməl etməklə həddi aşmış adamlarsınız.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• الاستكبار يتولد غالبًا من كثرة المال والجاه، وقلة المال والجاه تحمل على الإيمان والتصديق والانقياد غالبًا.
• Çox vaxt mal-dövlərin çoxluğu və şan-şöhrətin olması insanı təkəbbürlüyə, mal-dövlətin azlığı və şan-şöhrətin olmaması isə insanı Allaha imam etməyə və Onun əmrlərini təsdiq edib, Ona tabe olmağa sövq edir.
• جواز البناء الرفيع كالقصور ونحوها؛ لأن من آثار النعمة: البناء الحسن مع شكر المنعم.
• Qəsir və s. bu kimi hündür binaların inşasının caiz olması. Çünki Allaha şükür etməklə yanaşı gözəl binalar inşa etmək, Allahın insana bəxş etdiyi nemətinin əlamətlərindəndir.
• الغالب في دعوة الأنبياء أن يبادر الضعفاء والفقراء إلى الإصغاء لكلمة الحق التي جاؤوا بها، وأما السادة والزعماء فيتمردون ويستعلون عليها.
• Adətən Peyğəmbərlərin dəvətinə və onların gətirdikləri haqq kəlməsinə zəyif və fəqir insanlar dinləyirlər. Amma zadəğan başçılar isə buna lövğalıq və təkəbbürlüklə yanaşırlar.
وَمَا كَانَ جَوَابَ قَوۡمِهِۦٓ إِلَّآ أَن قَالُوٓاْ أَخۡرِجُوهُم مِّن قَرۡيَتِكُمۡۖ إِنَّهُمۡ أُنَاسٞ يَتَطَهَّرُونَ
Lut qövmündən bu çirkin işi edənlərə inkar etdikdə, onların haqqı inkar edərək Lut haqqında cavabı belə olmuşdur: "Lutu və oun əhl-əyalını yurdunuzdan çıxarın. Onlar bizim etdiyimiz bu əməldən uzaq olmağa can atan adamlardır, elə buna görə də onların bizim arasında qalması yol verilməzdir".
Esegesi in lingua araba:
فَأَنجَيۡنَٰهُ وَأَهۡلَهُۥٓ إِلَّا ٱمۡرَأَتَهُۥ كَانَتۡ مِنَ ٱلۡغَٰبِرِينَ
Qövmünə Allahın əzabı gəlməzdən öncə Biz ona gecə vaxtı yaşadığı yurdundan çıxmağı əmr edərək onu və əhl-əyalını əzabdan xilas etdik. Yalnız arvadından başqa. O, qövmü ilə birgə qalanlardan oldu və onlara baş verən müsibət onada baş verdi.
Esegesi in lingua araba:
وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِم مَّطَرٗاۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Biz onun qövmünün üstünə çoxlu sayda palçıqdan olan daşlarla yağış yağdırdıq və həmin kəndin altını üstünə çevirdik. Ey Peyğəmbər! Bir düşün Lut peyğəmbərin günahkar qövmünün aqibəti necə oldu. Onların aqibəti həlak və daimi rəzillik oldu.
Esegesi in lingua araba:
وَإِلَىٰ مَدۡيَنَ أَخَاهُمۡ شُعَيۡبٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ قَدۡ جَآءَتۡكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡۖ فَأَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ وَٱلۡمِيزَانَ وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ وَلَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَاۚ ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Biz Mədyən qəbiləsinə də qardaşları Şueybi - aleyhissəlam - peyğəmbər göndərdik. Şueyb - aleyhissəlam - onlara dedi: "Ey qövmüm! Tək Allaha ibadət edin. Sizin Ondan başqa ibadətə layiq olan haqq məbudunuz yoxdur. Artıq Allahdan sizə açıq-aydın bir dəlil və Rəbbimdən sizə gətirdiyimin doğru olduğunu təsdiq edən sübut gəldi. Elə isə ölçüdə və çəkidə naqislik etmədən insanların haqqını verin. Malın eybinə görə insanların haqqını kəsməyin və ya buna görə mal sahibini aldatmayın. Bundan öncə peyğəmbərlərin gəlişi ilə yer üzü islah olunduqdan sonra bir daha orada günahlar edərək fəsad törətməyin. Əgər möminsinizsə, bu deyilənlər sizin üçün daha xeyirli və daha faydalıdır. Çünki bu, sizi Allahın qadağan etdiyi günahları tərk etməyə və Onun əmrini yerinə yetirərək Allaha yaxınlaşdırmağa sövq edər".
Esegesi in lingua araba:
وَلَا تَقۡعُدُواْ بِكُلِّ صِرَٰطٖ تُوعِدُونَ وَتَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ مَنۡ ءَامَنَ بِهِۦ وَتَبۡغُونَهَا عِوَجٗاۚ وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ كُنتُمۡ قَلِيلٗا فَكَثَّرَكُمۡۖ وَٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Hər yolun başında oturub, yoldan ötən insanları hədələyib mallarını mənimsəməyin. İnsanların Allahın yoluna gəlməməsi üçün bu yolu onlara əyri göstərərək, Allahın dinini qəbul etmək istəyənləri dinindən sapdırmayın. Allaha şükür etməniz üçün Onun sizə bəxş etdiyi nemətlərini xatırlayın. Sayınız az idiniz, O sizi çoxaltdı. Yer üzündə sizdən öncə fəsad törədənlərin aqibətlərinin necə olduğunu bir düşünün. Onların aqibəti, özlərinin məhv olması ilə sona çatdı.
Esegesi in lingua araba:
وَإِن كَانَ طَآئِفَةٞ مِّنكُمۡ ءَامَنُواْ بِٱلَّذِيٓ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦ وَطَآئِفَةٞ لَّمۡ يُؤۡمِنُواْ فَٱصۡبِرُواْ حَتَّىٰ يَحۡكُمَ ٱللَّهُ بَيۡنَنَاۚ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡحَٰكِمِينَ
Əgər aranızdan olan bir camaat Rəbbimdən təbliğ etdiyimə inanmış, bir camaatınız isə buna inanmamışsa, elə isə ey yalan hesab edən kimsələr! Allah aramızda hökm verənədək gözləyin. Çünki O, hökm verənlərin ən yaxşısı və ən ədalətlisidir.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• اللواط فاحشة تدلُّ على انتكاس الفطرة، وناسب أن يكون عقابهم من جنس عملهم فنكس الله عليهم قُراهم.
• livat (homoseksualizim) çox çirkin və murdar bir əməldir. Bu əməl, bu işi edən insanın fitrətinin mənfi cəhətə tam dəyişdiyinə dəlalət edir. Buna görə də bu işi edənin cəzası, əməlinə müvafiq olması daha münasibdir və elə bu baxımdan da Allah onların yaşadıqları kəndin altını üstünə çevirmişdir.
• تقوم دعوة الأنبياء - ومنهم شعيب عليه السلام - على أصلين: تعظيم أمر الله: ويشمل الإقرار بالتوحيد وتصديق النبوة. والشفقة على خلق الله: ويشمل ترك البَخْس وترك الإفساد وكل أنواع الإيذاء.
• Peyğəmbərlərin, o cümlədən, Şueybin - aleyhissəlam - dəvəti iki əsas üzərində qurulmuşdur: 1- Allahın əmrinə təzimlə yanaşmaq. Bu əsas özlüyündə, Allahın tövhidini etiraf etməyi və peyğəmbərləri təsdiqləməyi əhatə edir. 2- Allahın qullarına qarşı şəfqətli olması. Bu əsas isə özlüyündə, yaxşı əməllərinin mükafatını əskiltməyi, yer üzündə fitnə-fəsad törətməyi və insanlara əziyyət verməkdən əl çəkməyi əhatə edir.
• الإفساد في الأرض بعد الإصلاح جُرْم اجتماعي في حق الإنسانية؛ لأن صلاح الأرض بالعقيدة والأخلاق فيه خير للجميع، وإفساد الأرض عدوان على الناس.
• Yer üzü islah edildikdən sonra orada yenidən fitnə-fəsab törətmək insaniyyət haqqları baxımından cəmiyyətdə bütün insanlara qarşı törədilən günahdır. Çünki oranı sağlam əqidə və gözəl əxlaqla islah etmək bütün cəmiyyət üçün daha xeyirlidir. Yer üzündə fitə-fəsad yaratmaq isə insanlara qarşı düşmənçilikdir.
• من أعظم الذنوب وأكبرها وأشدها وأفحشها أخذُ ما لا يحقُّ أخذه شرعًا من الوظائف المالية بالقهر والجبر؛ فإنه غصب وظلم وعسف على الناس وإذاعة للمنكر وعمل به ودوام عليه وإقرار له.
• Ən böyük, ən şiddətli və ən çirkin günahlardan biri də insanın şəri baxımdan ona halal olmadığı bir halda vəzifəsindən sui-istifadə edərək başqalarından zorla mal tələb etməsidir. Çünki bu, insanların malını qəsb etmək, onlara zülüm etmək, pis bir işi insanlar arasında yaymaq, buna daimi şəkildə əməl etmək və bu pis işi görüb inkar etməyib, susmaqdır.
۞ قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لَنُخۡرِجَنَّكَ يَٰشُعَيۡبُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَكَ مِن قَرۡيَتِنَآ أَوۡ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَاۚ قَالَ أَوَلَوۡ كُنَّا كَٰرِهِينَ
Şueyb - Aleyhissəlam - qövmünün təkəbbürlü başçıları ona dedilər: "Ey Şueyb! Ya biz səni və səninlə birlikdə sənə iman gətirənləri mütləq bu yurdumuzdan çıxaracaq, ya da sən bizim dinimizə qayıdacaqsan". Şueyb onların bu sözünə təəccüb edərək və onlara inkar edərək dedi: "Biz sizin getdiyiniz yolun batil olduğunu bildiyimiz halda, hətta nifrət etmiş olsaq belə, sizin dininizə və yolunuza tabe olacağıq?"
Esegesi in lingua araba:
قَدِ ٱفۡتَرَيۡنَا عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا إِنۡ عُدۡنَا فِي مِلَّتِكُم بَعۡدَ إِذۡ نَجَّىٰنَا ٱللَّهُ مِنۡهَاۚ وَمَا يَكُونُ لَنَآ أَن نَّعُودَ فِيهَآ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ رَبُّنَاۚ وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيۡءٍ عِلۡمًاۚ عَلَى ٱللَّهِ تَوَكَّلۡنَاۚ رَبَّنَا ٱفۡتَحۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَ قَوۡمِنَا بِٱلۡحَقِّ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡفَٰتِحِينَ
Allah bizi Öz lütfü sayəsinsdə sizin etdiyiniz şirk və küfr əməllərdən xilas etdikdən sonra biz sizin doğru yolda olduğunuzu etiqad etmiş olsaq, Allaha qarşı yalan uydurmuş olarıq. Bütün bəşəriyyət Onun istəyinə boyun əydiyi üçün Rəbbimiz Allah istəməyincə bizim sizin batil dininizə dönməyimiz heç vaxt baş tutacaq bir şey deyildir. Rəbbimiz hər şeyi elmini əhatə etmişdir və bundan Ona heç bir şey gizli qalmaz. Allah bizi doğru yolda sabitqədəm etməsi və bizi Cəhənnəmə aparan yoldan qoruması üçün biz yalnız tək Allaha arxalanmışıq. Ey Rəbbimiz! Bizimlə kafir qövmümüz arasında haqqla hökm ver! Məzlum haqq sahibinə haqqsız zalıma qarşı kömək ol! Ey Rəbbimiz! Sən hökm verənlərin ən yaxşısısan!"
Esegesi in lingua araba:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لَئِنِ ٱتَّبَعۡتُمۡ شُعَيۡبًا إِنَّكُمۡ إِذٗا لَّخَٰسِرُونَ
Şueyb qövmündən tövhid dəvətini inkar edib, insanları Sueybdən - aleyhissəlam - və onun dinindən çəkindirən təkəbbürlü başçıları dedilər: "Ey camaatımız! Əgər Şueybin dinini qəbul edib, özünüzün və ata-dabalarınızın dinini tərk etsəniz siz mütləq ziyana uğrayanlardan olarsınız".
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ شُعَيۡبٗا كَأَن لَّمۡ يَغۡنَوۡاْ فِيهَاۚ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ شُعَيۡبٗا كَانُواْ هُمُ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Şueybi yalançı sayanların hamısı həlak oldu, sanki onlar öz yurdlarında yaşamamış və orada əylənməmişdilər. Çünki onlar öz canlarını və sahib olduqları mal-dövlətilərini ziyana uğratdılar və Şueybin iman edən qövmündən olmadılar. Haqqı yalan sayan o kafirlərin iddia etdikləri kimi elə özləri ziyana uğrayan kimsələr oldular.
Esegesi in lingua araba:
فَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰقَوۡمِ لَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَنَصَحۡتُ لَكُمۡۖ فَكَيۡفَ ءَاسَىٰ عَلَىٰ قَوۡمٖ كَٰفِرِينَ
Onlar həlak olduqdan peyğəmbərləri Şueyb - aleyhissəlam - onlardan üz çevirib onlara xitabən belə dedi: "Ey qövmüm! Mən Rəbbimin mənə sizə çatdırmağı əmr etdiyi hökmlərini sizə çatdırdım və sizə öyüd-nəsihət verdim, lakin siz mənim öyüd-nəsihətimi dinləyib, mənə tabe olmadınız. Elə isə Allaha küfr edib, günahlar etməkdə davam edən bir qövümdən ötrü mən necə qəm-qüssə edə bilərəm?"
Esegesi in lingua araba:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا فِي قَرۡيَةٖ مِّن نَّبِيٍّ إِلَّآ أَخَذۡنَآ أَهۡلَهَا بِٱلۡبَأۡسَآءِ وَٱلضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمۡ يَضَّرَّعُونَ
Biz hər hansı bir diyara Allahın peyğəmbərlərindən bir peyğəmbər göndərdikdə, onlar ona inanmayıb, onu yalançı hesab etdikləri zaman, Biz həmin diyarın əhalisini sıxıntı, yoxsulluq və xəstəlik və s. buna oxşar bəlalara düçar edirik ki, bəlkə onlar Allaha qarşı təkəbbürlük və küfür etməkdən əl çəkib, Ona acizanə halda dua etsinlər!
Esegesi in lingua araba:
ثُمَّ بَدَّلۡنَا مَكَانَ ٱلسَّيِّئَةِ ٱلۡحَسَنَةَ حَتَّىٰ عَفَواْ وَّقَالُواْ قَدۡ مَسَّ ءَابَآءَنَا ٱلضَّرَّآءُ وَٱلسَّرَّآءُ فَأَخَذۡنَٰهُم بَغۡتَةٗ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
Biz onları sıxıntını və xəstəliyə düçar etdikdən sonra onlara bol-bol ruzi və əmin-amanlıq bəxş etdik. Nəhayət onların sayı çoxalıb və mal-dövlətləri artdıqda: "Başmıza gələn xeyir və şər, eyni qayda da bizdən əvvəlki ata-babalarımızın da başına gələmişdir" – dedilər. Amma onlar başlarına gələn əzabın onların başa düşüb öyüd-nəsihət almaları və onlara baş verən nemətlərin isə onlara qəfildən bəla göndərməsi üçün olduğunu dərk etmədilər. Biz də onları heç özləri də hiss etmədikləri və əzabı gözləmədikləri bir halda onları qəflətən əzabla yaxaladıq.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• من مظاهر إكرام الله لعباده الصالحين أنه فتح لهم أبواب العلم ببيان الحق من الباطل، وبنجاة المؤمنين، وعقاب الكافرين.
• Allah möminləri xilas edib, kafirləri isə əzaba düçar edərək qula batili haqqdan ayır etməsi üçün Allahın ona elm qapılarını açması, Onun saleh qularına ikram etməsinin zahiri əlamətlərindən biridir.
وَلَوۡ أَنَّ أَهۡلَ ٱلۡقُرَىٰٓ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَفَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَرَكَٰتٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَٰكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذۡنَٰهُم بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
Əgər elçilər göndərdiyimiz diyarın əhalisi elçilərin onlara gətirdiklərini təsdiq edərək, günah əməlləri tərk edib, Allahın əmrlərinə tabe olsaydılar, əlbəttə, Biz onlara hər bir tərəfdən xeyir qapılarını açardıq. Lakin onlar peyğəmbərləri təsdiq etmədilər və onların dəvətindən üz çevirdilər. Elə bu azlıq edirmiş kimi, onları yalançı da hesab etdilər. Belə olduğu təqdirdə Biz də onların qazandıqları günahlara görə onları qəflətən əzabla yaxaladıq.
Esegesi in lingua araba:
أَفَأَمِنُواْ مَكۡرَ ٱللَّهِۚ فَلَا يَأۡمَنُ مَكۡرَ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Allahın onlara verdiyi möhlətə fikir ver. Allah onları qəfil yaxalamaq üçün onlara güc-qüvvət və bol-bol ruzi vermişdir. Məgər elçiləri yalah hesab edən o diyarın əhalisi Allahın gizli məkrindən və hiyləsindən əmin idilər?! Allahın məkrindən yalnız həlaka məruz qalan kimələr əmin olar. Amma müvəffəq olan kimsələr Onun məkrindən qorxar, onlara verilən nemətlərə görə qürurlanmazlar, əksinə, o nemətlərin onlara Allah bəxş etdiyini etiraf edib, daima Ona şükür edərlər.
Esegesi in lingua araba:
أَوَلَمۡ يَهۡدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ ٱلۡأَرۡضَ مِنۢ بَعۡدِ أَهۡلِهَآ أَن لَّوۡ نَشَآءُ أَصَبۡنَٰهُم بِذُنُوبِهِمۡۚ وَنَطۡبَعُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ فَهُمۡ لَا يَسۡمَعُونَ
Məgər keçmiş ümmətlərin günahları səbəbindən həlak olduğundan sonra yer üzünə sakin olanlara, keçmişdəkilərin həlak olma səbəbi bəyan olmadımı və onlara baş verən müsibətdən ibrət almadılarmı? Əksinə, onlar, özlərindən əvvəlkilərin etdikləri əməlləri etdilər. Lakin onlar bilmirdilər ki, əgər Allah istəstəydi, əvvəlkiləri etdiyi kimi, onları da günahları üzündən müsibətə düçar edər, qəlblərinə möhür vurardı və heç bir öyüd-nəsihət eşitməz və heç bir xatırlatma fayda verməzdi.
Esegesi in lingua araba:
تِلۡكَ ٱلۡقُرَىٰ نَقُصُّ عَلَيۡكَ مِنۡ أَنۢبَآئِهَاۚ وَلَقَدۡ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَمَا كَانُواْ لِيُؤۡمِنُواْ بِمَا كَذَّبُواْ مِن قَبۡلُۚ كَذَٰلِكَ يَطۡبَعُ ٱللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ey Peyğəmbər! Misal çəkdiyimiz diyar, Nuh, Hud, Saleh, Lut və Şueyb qövmünün diyarıdır ki, Biz onların xəbərlərindən - elçiləri yalan hesab edib, onlara qarşı inadkarlıq etmələrindən və bu üzdən onları həlaka düçar etdiyimizin bəzisini sənə söyləyirik ki, qoy başqaları üçün bir ibrət və öyüd-nəsihət olsun. Artıq o diyarın əhlinə elçiləri onlara özlərinin həqiqətən də Allah tərəfindən göndərilən elçilər olduğuna dəlalət edən açıq-aydın dəlillər gətirdilər. Amma elçilər onlara gəldikdə isə iman gətirmədilər. Halbuki Allah onların iman gətirməyəcəyini əzəldən bilirdi. Allah elçiləri yalan hesab edən o diyar əhlinin qəlblərini möhürlədiyi kimi, Muhəmmədə - sallallahu aleyhi və səlləm - iman gətirməyənlərin də gəlblərini eləcə möhürləyər və onlar əsla imana yönələ bilməzlər.
Esegesi in lingua araba:
وَمَا وَجَدۡنَا لِأَكۡثَرِهِم مِّنۡ عَهۡدٖۖ وَإِن وَجَدۡنَآ أَكۡثَرَهُمۡ لَفَٰسِقِينَ
Biz özlərinə elçilər göndərilən ümmətlərin əksəriyyətini Allahın onlara nəsihət etdiyinə vəfalı olan və Onun əmrlərini yerinə yetirən görmədik. Onların çoxunu Allahın itaətindən uzaq olan kimsələr gördük.
Esegesi in lingua araba:
ثُمَّ بَعَثۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِم مُّوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَظَلَمُواْ بِهَاۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Biz o elçilərdən sonra Musanın - aleyhissəlam - həqiqətən də, Allah tərəfindən göndərilən elçi olduğuna dəlalət edən açıq-aşkar dəlillərimiz və möcüzələrimizlə onu Firon və onun qövmünə elçi göndərdik. Amma onlar bu dəlillərdən üz çevirib, küfr etdilər. Ey Peyğəmbər! Sən, Firon və onun qövmünün aqibətinin necə olduğuna fikir ver. Allah onları suda qərq etdi, onları dünya və axirətdə lənətə düçar etdi.
Esegesi in lingua araba:
وَقَالَ مُوسَىٰ يَٰفِرۡعَوۡنُ إِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Allah Musanı - aleyhissəlam - Firon yanına göndərdiyi zaman o, Firona gələrək dedi: "Ey Firon! Həqiqətən, mən bütün məxluqatın Xaliqinin, onların Hökmdarının və işlərini idarə edənin tərəfindən göndərilmiş bir elçiyəm".
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• الإيمان والعمل الصالح سبب لإفاضة الخيرات والبركات من السماء والأرض على الأمة.
• الصلة وثيقة بين سعة الرزق والتقوى، وإنْ أنعم الله على الكافرين فإن هذا استدراج لهم ومكر بهم.
• Qohumluq əlaqələrini birləşdirmək ruzinin bol olması və təqvanın artması üçün səbəbdir. Allah bu dünyada kafirlərə bol-bol nemətlər verməsi isə axirətdə onların əzabını artırmaq üçündür.
حَقِيقٌ عَلَىٰٓ أَن لَّآ أَقُولَ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ قَدۡ جِئۡتُكُم بِبَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ فَأَرۡسِلۡ مَعِيَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
Musa - aleyhissəlam - dedi: "Allah məni sizə elçi göndərdiyi təqdirdə mənim üzərimə düşən borcum, sizə Onun barəsində yalnız həqiqəti deməkdir. Mən sizə, mənim doğru olduğuma və mənim həqiqətən də, Rəbbim tərəfindən göndərilən bir elçi olduğuma dəlalət edən açıq-aydın dəlillər gətirmişəm. Elə isə əsarətdə saxladığın İsrail oğullarını mənimlə getməsinə izin ver".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِ فِرۡعَوۡنَ إِنَّ هَٰذَا لَسَٰحِرٌ عَلِيمٞ
Təkəbbürlü başçılar və əyanlar, Musanın - aleyhissəlam - əsasının gözləri önündə ilana çevrilməsini və əlinin də heç bir ləkə olmadan, ağappaq parlaq bir halda olmasını gördükdə dedilər: "Musa, sehri dərindən bilən, bilikli bir sehrbazdan başqa bir şey deyil".
Esegesi in lingua araba:
يُرِيدُ أَن يُخۡرِجَكُم مِّنۡ أَرۡضِكُمۡۖ فَمَاذَا تَأۡمُرُونَ
Musa - aleyhissəlam - etdiyi bu əməllər ilə sizi öz diyarınız, Misirdən çıxartmaq istəyir. Bunda sonra Firon Musa - aleyhissəlam - barədə əyanları ilə məsləhətləşərək onlara dedi: "Sizin mənə təklifiniz nədir?"
Esegesi in lingua araba:
وَجَآءَ ٱلسَّحَرَةُ فِرۡعَوۡنَ قَالُوٓاْ إِنَّ لَنَا لَأَجۡرًا إِن كُنَّا نَحۡنُ ٱلۡغَٰلِبِينَ
Beləliklə də Firon sehrbazları toplamaq üçün Misirin şəhərlərinə adamlar göndərdi. Nəhayət, onlar Fironun yanına gəldikdə, ona belə dedilər: "Əgər biz öz sehiimizlə Musanı məğlub edib, ona qalib gəlsək bizim üçün bir mükafat olacaqmı?"
Esegesi in lingua araba:
قَالُواْ يَٰمُوسَىٰٓ إِمَّآ أَن تُلۡقِيَ وَإِمَّآ أَن نَّكُونَ نَحۡنُ ٱلۡمُلۡقِينَ
Sehrbazlar Musaya - aleyhissəlam - qələbə çalacaqlarından özlərindən əmin olaraq təkəbbürlük və lovğalıq edərək dedilər: "Ey Musa! Seçim sənindir, ya sən atmaq istədiyini birinci at, ya da ki, biz birinci ataraq başlayaq!"
Esegesi in lingua araba:
قَالَ أَلۡقُواْۖ فَلَمَّآ أَلۡقَوۡاْ سَحَرُوٓاْ أَعۡيُنَ ٱلنَّاسِ وَٱسۡتَرۡهَبُوهُمۡ وَجَآءُو بِسِحۡرٍ عَظِيمٖ
Musa heç onlara fikir vermədən və Rəbbinin ona yardım edəcəyinə inanaraq dedi: "Əllərinizdəki əsalarınızı və iplərinizi birinci siz atın!" Onlar əllərindəkiləri atdıqda, insanların gözlərini sehrləyib canlarına qorxu saldılar və insanların gözündə güclü bir sehr göstərdilər.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ أَنۡ أَلۡقِ عَصَاكَۖ فَإِذَا هِيَ تَلۡقَفُ مَا يَأۡفِكُونَ
Allah, peyğəmbəri və heç bir vasitəçiz danışdığı Musaya - aleyhissəlam - ey Musaya!: "Əsanı yerə at!"– deyə vəhy etdi. Musa - aleyhissəlam - əlindəki əsasını yerə atan kimi o, dərhal bir ilan olub insanların gözü qarşısında sürətlə sürünüb, sehribazların camaatı qorxudub aldatmaq üçün yerə atdıqları ipləri və əsaları udmağa başladı.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• من حكمة الله ورحمته أن جعل آية كل نبي مما يدركه قومه، وقد تكون من جنس ما برعوا فيه.
• Allahın hər bir peyğəmbəri öz qövmünün dərk edə biləcəkləri mövcüzələr və bəzən də onların yaxşı bildikləri bir işlə göndərməsi Onun hikmətindən və rəhmətindəndir.
• أنّ فرعون كان عبدًا ذليلًا مهينًا عاجزًا، وإلا لما احتاج إلى الاستعانة بالسحرة في دفع موسى عليه السلام.
• Firon zəlil, alçaq və aciz bir insan idi. Çünki o, güclü bir insan olsaydı Musaya -Əleyhis-salam- qalib gəlmək üçün sehribazlara ehtiyacı olmazdı.
• يدل على ضعف السحرة - مع اتصالهم بالشياطين التي تلبي مطالبهم - طلبهم الأجر والجاه عند فرعون.
• Sehribazlar öz istəklərini əldə etmək üçün şeytanlarla təmasda olmalari ilə yanaşı, onların Fironundan Musaya qalib gələcəkləri təqdirdə əcr və mükafat dələb etmələri, onların zəyif olduqlarına dəlalət edir.
قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Esegesi in lingua araba:
قَالَ فِرۡعَوۡنُ ءَامَنتُم بِهِۦ قَبۡلَ أَنۡ ءَاذَنَ لَكُمۡۖ إِنَّ هَٰذَا لَمَكۡرٞ مَّكَرۡتُمُوهُ فِي ٱلۡمَدِينَةِ لِتُخۡرِجُواْ مِنۡهَآ أَهۡلَهَاۖ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ
Onlar tək Allaha iman gətirdikdən sonra Firon onları hədələyərək dedi: "Mən sizə izin verməzdən əvvəl siz Musaya iman gətirdiniz? Şübhəsiz ki, sizin Musaya iman gətirib onu təsdiqləməniz, şəhər sakinlərini oradan çıxarmaq üçün, sizin və Musanın qurduğu bir hiylə və məkirdir. Ey sehribazlar! Tezliklə başınıza gələn əzabı biləcəksiniz.
Esegesi in lingua araba:
لَأُقَطِّعَنَّ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَرۡجُلَكُم مِّنۡ خِلَٰفٖ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّكُمۡ أَجۡمَعِينَ
Sizin hər birinizin sağ əli ilə sol ayağını və sol əli ilə də sağ ayağını kəsəcək, həm sizə əzab vermək, həm də ki, sizi bu halda görənləri qorxutmaq üçün hamınızı xurma ağaclarının kötüklərindən asacağam.
Esegesi in lingua araba:
وَمَا تَنقِمُ مِنَّآ إِلَّآ أَنۡ ءَامَنَّا بِـَٔايَٰتِ رَبِّنَا لَمَّا جَآءَتۡنَاۚ رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَتَوَفَّنَا مُسۡلِمِينَ
Ey Firon! Sən bizdən sadəcə, Musanın - aleyhissəlam - vasitəsi ilə Rəbbimizin ayələri bizə gəldikdə onlara iman gətirməyimizə görə intiqam alırsan. Əgər bu eyib edilən bir günahdırsa, bu sənin deyil, bizim günahımızdır. Sonra onlar: Ey Rəbbimiz! Bizə haqq üzərində sabitqədəm qalmağımız üçün bizə çoxlu səbir ver və bizi müsəlman, əmrlərinə müti və elçinə tabe olaraq öldür" – deyib Allaha yalvararaq dua etdilər.
Esegesi in lingua araba:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِ فِرۡعَوۡنَ أَتَذَرُ مُوسَىٰ وَقَوۡمَهُۥ لِيُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَيَذَرَكَ وَءَالِهَتَكَۚ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبۡنَآءَهُمۡ وَنَسۡتَحۡيِۦ نِسَآءَهُمۡ وَإِنَّا فَوۡقَهُمۡ قَٰهِرُونَ
Firon qövmünün hakim və kübar təbəqəsindən olan insanları, Fironu, Musaya - aleyhissəlam - və onunla birgə olan möminlərə qarşı qaldıraraq dedilər: "Ey Firon! Sən Musanı və onun qövmünü yer üzündə fəsad yaymaq, həm səni, həm də sənin ilahlarını bir kənara atıb və tək Allah ibadət etməyə çağırmaları üçün başlı-başına buraxırsanmı?". Firon dedi: "Biz hökmən İsrail oğullarının oğlan uşaqlarını öldürəcək, qadınlarını isə bizə xidmət etmək üçün sağ buraxacağıq. Şübhəsiz ki, onların üzərində sarsılmaz hökmranlığa va güc-qüvvətə malik olan bizik".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱللَّهِ وَٱصۡبِرُوٓاْۖ إِنَّ ٱلۡأَرۡضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلۡمُتَّقِينَ
Musa - aleyhissəlam - öz qövmünə nəsihət edərək dedi: "Ey Qövmüm! Zərəri sizdən sovuşdurmaq və sizə xeyir bəxş etmək üçün tək Allahdan yardım diləyin və sizə baş vermiş bu müsibətə görə səbir edin. Şübhəsiz ki, yer üzü tək Allahındır. Bu yer üzü heç də Fironun və ya başqasının deyil ki, orada kimsə istədiy hökümü versin. Allah yer üzündə qalibiyyəti və məğlubiyyəti insanlar arasında istədiyi kimi növbə ilə dəyişər. Lakin yer üzündə gözəl aqibət isə Rəbbinin əmrlərini yerinə yetirib, Onun qadağalarından çəkinən möminlər üçündür. Onlar bu dünya da çətin imtahanlarla üzləşsələrdə bilin ki, gözəl aqibət onlarındır".
Esegesi in lingua araba:
قَالُوٓاْ أُوذِينَا مِن قَبۡلِ أَن تَأۡتِيَنَا وَمِنۢ بَعۡدِ مَا جِئۡتَنَاۚ قَالَ عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يُهۡلِكَ عَدُوَّكُمۡ وَيَسۡتَخۡلِفَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرَ كَيۡفَ تَعۡمَلُونَ
Musanın - aleyhissəlam - İsrail oğullarından olan qövmü Musaya - aleyhissəlam - dedilər: "Ey Musa! Sən bizim yanımıza gəlməzdən əvvəl də, sənin gəlişindən sonra da Firon tətəfdən oğlan övladlarımızı öldurməklə, qadınlarımızı sağ buraxmağla bizə əziyyət verildi". Musa - aleyhissəlam - onlara müjdə verərək dedi: "Ola bilsin ki, Rəbbiniz düşməniniz Fironu və onun əyanlarını məhv edib sizi onlardan sonra yer üzünün varisləri təyin etsin, sonra da sizin orada Allaha şükür yoxsa küfür edəcəyinizə baxsın".
Esegesi in lingua araba:
وَلَقَدۡ أَخَذۡنَآ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ بِٱلسِّنِينَ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلثَّمَرَٰتِ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
Biz Firon xalqını quraqlığa, yağışın yağmamasına, meyvələrin və məhsulun qıtlığına məruz qoyaraq imtahana çəkdik ki, bəlkə onlar başlarına gələn müsibətlərin etdikləri küfürlər səbəbindən olduğunu düşünüb ibrət alsınlar və beləliklə də, günahlardan tövbə edib Allaha qayıtsınlar.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• موقف السّحرة وإعلان إيمانهم بجرأة وصراحة يدلّ على أنّ الإنسان إذا تجرّد عن هواه، وأذعن للعقل والفكر السّليم بادر إلى الإيمان عند ظهور الأدلّة عليه.
• Sehirbazların mövqeyi, çəkinmədən və xalq qarşısında açıq-aşkar Allaha iman gətirdiklərini elan etmələri, insana dəlillər aydın olduqda, öz istəklərinə müxalif olub, sağlam düçüncə ilə düşündükdə onun imana tələsdiyinə dəlalət edir.
• أهل الإيمان بالله واليوم الآخر هم أشدّ الناس حزمًا، وأكثرهم شجاعة وصبرًا في أوقات الأزمات والمحن والحروب.
• Allaha və axirət gününüə iman gətirən kimsələr insanlar içərisində ən qətiyyətli, ən şücaətli, imtahan və döyüş anlarında ən səbirli olan insanlardır.
فَإِذَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡحَسَنَةُ قَالُواْ لَنَا هَٰذِهِۦۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةٞ يَطَّيَّرُواْ بِمُوسَىٰ وَمَن مَّعَهُۥٓۗ أَلَآ إِنَّمَا طَٰٓئِرُهُمۡ عِندَ ٱللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
Firon xalqına bolluq, gözəl meyvələr və ucuzluq və s. bu kimi xoşladıqları şeylər verildikdə: "Bu nemətlər bizə, biz buna layiq olduğumuz və bunların yalnız bizə aid olduğu üçün verilmişdir!"– deyərdilər. Onlara quraqlığ, yağışın yağmaması və xəstəliklər və s. bu kimi pisliklər üz verdikdə isə, Musa - aleyhissəlam - və onunla birlikdə olan İsrail oğullarını uğursuzluq əlaməti sayardılar. Əslində isə onların uğursuzluğu pak və uca olan Allahın qədəri ilədir, bu işdə Musanın - aleyhissəlam - onlara bəd dua etməsindən başqa, Musanın və ona iman gətirənlərin heç bir aidiyyatı yoxdur. Lakin onların çoxu bunu bilmədikləri üçün bunu Allahdan başqalarının etdiyini zənn edirlər.
Esegesi in lingua araba:
وَقَالُواْ مَهۡمَا تَأۡتِنَا بِهِۦ مِنۡ ءَايَةٖ لِّتَسۡحَرَنَا بِهَا فَمَا نَحۡنُ لَكَ بِمُؤۡمِنِينَ
Firon xalqı Musaynın - aleyhissəlam - gətirdiyi haqqı qəbul etməkdən inadkarlıq edərək dedilər: "Sən bizə hər hansı bir ayəni, hər hansı bir dəlili gətirsən də, bizi yolumuzdan döndərmək məqsədi ilə dəlillərimizi batil edib, sənin həqiqətən də Allahın elçisi olduğunu sübut etmək üçün bizə hansı möcüzəni gətirsəndə belə, yenə də biz sənə inanan deyilik!".
Esegesi in lingua araba:
فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلطُّوفَانَ وَٱلۡجَرَادَ وَٱلۡقُمَّلَ وَٱلضَّفَادِعَ وَٱلدَّمَ ءَايَٰتٖ مُّفَصَّلَٰتٖ فَٱسۡتَكۡبَرُواْ وَكَانُواْ قَوۡمٗا مُّجۡرِمِينَ
Biz də onların Allahın ayələrini yalan hesab edib və bu ayələrə inadkarlıq etdiklərinə görə, üzərinə leysan yağış göndərib, onların tarlalarını və meyvələrini suda qərq etdik. Biz onların üzərinə çəyirtkələr göndərdik və bu çəyirtkələr də onların məhsullarını talan etdilər. Biz onların üzərinə əkin sahələrini məhv edən və insanın saçına düşüb, insana əziyyət verən bitlər göndərdik. Biz onların üzərinə qurbağalar göndərdik və beləliklə də, bu qurbağalar onların qab-qacağlarına doluşub, yemək-içməklərini məhv etdi, yuxularına da haram qatdı. Biz onların üzərinə qan göndərdik. Onların su quyuları və çayları qanla doldu. Biz onlara bu açıq-aydın möcüzələri ayrı-ayrılıqda, bir-birinin ardınca göndərdik. Onlara hər bir müsibət üz verdikdə, onlar Allaha iman gətirməkdən və Musanın - aleyhissəlam - gətirdiyini təsdiq etməkdən təkəbbürlük göstərdilər, bununla da günahkar, batildən əl çəkməyən və haqqa yönəlməyən bir tayfa oldular.
Esegesi in lingua araba:
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيۡهِمُ ٱلرِّجۡزُ قَالُواْ يَٰمُوسَى ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَۖ لَئِن كَشَفۡتَ عَنَّا ٱلرِّجۡزَ لَنُؤۡمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرۡسِلَنَّ مَعَكَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
Bu əzab onları bürüdükdə Musanın - aleyhissəlam - yanına gələrək belə dedilər: "Ey Musa! Allah aramızdan səni peyğəmbər seçdiyinə görə və tövbə edəcəyimiz təqdirdə bizə üz verən bu əzabı bizdən sovuşdurması üçün, sənə verdiyi əhd ilə bizim üçün Rəbbinə dua et! Əgər sən əzabı bizdən sovuşdursan, o zaman biz mütləq sənə iman gətirəcək və İsrail oğullarını mütləq səninlə birlikdə göndərib, onları azad edəcəyik".
Esegesi in lingua araba:
فَلَمَّا كَشَفۡنَا عَنۡهُمُ ٱلرِّجۡزَ إِلَىٰٓ أَجَلٍ هُم بَٰلِغُوهُ إِذَا هُمۡ يَنكُثُونَ
Biz onları suda qərq etməzdən əvvəl müəyyən vaxta qədər əzabı onlardan sovuşdurduqda, özlərindən peyğəmbərə iman gətirmələri və İsrail oğullarını Musa - aleyhissəlam - ilə göndərmələri üçün aldığımız əhdi dərhal pozdular. Beləliklə də, öz küfrlərində əvəllki kimi davam etdərək, İsrail oğullarını Musa - aleyhissəlam - ilə birgə göndərməkdən imtina etdilər.
Esegesi in lingua araba:
فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ فَأَغۡرَقۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡيَمِّ بِأَنَّهُمۡ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَكَانُواْ عَنۡهَا غَٰفِلِينَ
Nəhayət onları həlak etməmiz üçün onlara verilən müəyyən vaxt gəlib yetişdikdə, ayələrimizi yalan hesab edib, heç bir şəkk və şübhə olmayan haqqı inkar edib, ondan üz çevirdiklərinə görə əzabımızı göndərərək onları dənizdə qərq etdik.
Esegesi in lingua araba:
وَأَوۡرَثۡنَا ٱلۡقَوۡمَ ٱلَّذِينَ كَانُواْ يُسۡتَضۡعَفُونَ مَشَٰرِقَ ٱلۡأَرۡضِ وَمَغَٰرِبَهَا ٱلَّتِي بَٰرَكۡنَا فِيهَاۖ وَتَمَّتۡ كَلِمَتُ رَبِّكَ ٱلۡحُسۡنَىٰ عَلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ بِمَا صَبَرُواْۖ وَدَمَّرۡنَا مَا كَانَ يَصۡنَعُ فِرۡعَوۡنُ وَقَوۡمُهُۥ وَمَا كَانُواْ يَعۡرِشُونَ
Firon və əyanlarının alçatdıqları İsrail oğullarını yer üzünün şərq və qərb bölgələrinə varislər təyin etdik. Şərq və qərb bölgələri dedikdə burada qəsd olunan, Şam diyarıdır. Allah bu diyarın torpağından çıxan bitkisinə və meyvəsinə bol-bol bərəkət vermişdir. Ey Peyğəmbər! Beləliklə də, Rəbbinin İsrail oğulları barəsindəki: ﴾Biz isə istəyirdik ki, o yerdə zəif düşüb əzilənlərə (İsrail oğullarına) mərhəmət göstərək, onları (xeyirxah işlərdə) öndə gedənlər və (Fironun mülkünə) varislər edək﴿ [Qasas: 5] – dediyi gözəl sözü tam yerinə yetdi və nəhayət, Allah onları, Firon və onun qövmünün əziyyətlərinə səbir etdikləri üçün yer üzündə bərqərar etdi, Fironun qurduğu yurd-yuvanı, əkin sahələrini və onların tikib ucaltdıqları qəsirləri darmadağın etdi.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• الخير والشر والحسنات والسيئات كلها بقضاء الله وقدره، لا يخرج منها شيء عن ذلك.
• Xeyirin, şərin, yaxşılıqların və pisliklərlərin hamısı, Allahın yazdığı qəza və qədərlədir və heç bir şey bundan kənara çıxa bilməz.
• شأن الناس في وقت المحنة والمصائب اللجوء إلى الله بدافع نداء الإيمان الفطري.
• Adətən insanlar çətinlik və müsibət anlarınad fitrəti iman nidasının çağırışına əsasən Allaha pənah aparırlar.
• يحسن بالمؤمن تأمل آيات الله وسننه في الخلق، والتدبر في أسبابها ونتائجها.
• Mömim kimsənin Allahın ayələrini, Onun bəşəriyyətdə olan sünnəsini və kainatı idarə etməsini düşünməsi yaxşıdır.
وَجَٰوَزۡنَا بِبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱلۡبَحۡرَ فَأَتَوۡاْ عَلَىٰ قَوۡمٖ يَعۡكُفُونَ عَلَىٰٓ أَصۡنَامٖ لَّهُمۡۚ قَالُواْ يَٰمُوسَى ٱجۡعَل لَّنَآ إِلَٰهٗا كَمَا لَهُمۡ ءَالِهَةٞۚ قَالَ إِنَّكُمۡ قَوۡمٞ تَجۡهَلُونَ
Musa əsasını dənizə vuran kimi o dərhal yarıldı, Biz İsrail oğullarını dənizdən keçirtdik və onlar Allahdan başqa öz bütlərinə tapınan bir qövmə rast gəldilər. Bu zaman İsrail oğulları Musaya - aleyhissəlam - dedilər: "Ey Musa! Onların Allahdan başqa ibadət etdikləri məbudları olduğu kimi, bizim də ibadət etməyimiz üçün bizə bir məbud düzəlt". Musa - aleyhissəlam - onlara dedi: "Ey Qövmümü! Həqiqətən, siz, Allahı təzim etməkdən, ibadətdə Onu təkləşdirməkdən və Ona layiq olmayan şərikləri Ona qoşmaqdan cahil bir tayfasınız".
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ مُتَبَّرٞ مَّا هُمۡ فِيهِ وَبَٰطِلٞ مَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Şübhəsiz ki, bütlərinə ibadət edən bu kimsələr Allahdan başqasına ibadət etdikləri üçün məhvə məhkum olan kimsələrdir. İbadətdə Allahdan başqasını Ona şərik qoşduqları üçün etdikləri bütün itaət əməlləri isə batildir".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡغِيكُمۡ إِلَٰهٗا وَهُوَ فَضَّلَكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
Musa - aleyhissəlam - qövmünə dedi: "Ey qövmüm! Pak və uca olan Allah sizi zamanınızdakı bütün insanlardan üstün edərək, düşməninizi məhv etməklə sizə nemət bəxş edib, sizi yer üzərində xəlifələr təyin etməklə sizi orada bərqərar etdikdən sonra özünüz də Allahın mövüzələrinə öz gözlərinizlə şahid olduğunuz bir halda, mən sizin Allahdan qeyrisinə ibadət etməniz üçün sizə Onda başq bir məbud necə axtara bilərəm?!".
Esegesi in lingua araba:
وَإِذۡ أَنجَيۡنَٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَسُومُونَكُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبۡنَآءَكُمۡ وَيَسۡتَحۡيُونَ نِسَآءَكُمۡۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَآءٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَظِيمٞ
Ey İsrail oğulları! Sizi Firon və onun qövmünün əzabından xilas etdiyimizi yadınıza salın. Belə ki, onlar, sizin oğlan uşaqlarınızı öldürür, qadınlarınızı isə özlərinə xidmət etmələri üçün sağ buraxaraq sizə müxtəlif növ əzablar verirdilər. Allahın sizi Firon və onun qövmünün əzabından xilas etməsi, sizdən ötrü Rəbbiniz tərəfindən Ona şükürü tələb edən böyük bir imtahan var idi.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَوَٰعَدۡنَا مُوسَىٰ ثَلَٰثِينَ لَيۡلَةٗ وَأَتۡمَمۡنَٰهَا بِعَشۡرٖ فَتَمَّ مِيقَٰتُ رَبِّهِۦٓ أَرۡبَعِينَ لَيۡلَةٗۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِيهِ هَٰرُونَ ٱخۡلُفۡنِي فِي قَوۡمِي وَأَصۡلِحۡ وَلَا تَتَّبِعۡ سَبِيلَ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Allah, elçisi Musa - aleyhissəlam - ilə otuz gecə danışması üçün ona vədə verdi, sonra da Allah buna on gecə də əlavə etdi və beləliklə də, bu gecələrin sayı qırx gecə oldu. Musa - aleyhissəlam - Rəbbi ilə danışmağa getmək istədikdə, qardaşı Haruna - aleyhissəlam - belə dedi: "Ey Harun! Qövmüm içərisində mənim xəlifəm ol, onları gözəl bir şəkildə, onlara yaxşı münasibət bəsləyərək onları idarə et, günahlar edərək fəsad törədənlərin yoluna uyma və günahkarlara da yardımçı olma!"
Esegesi in lingua araba:
وَلَمَّا جَآءَ مُوسَىٰ لِمِيقَٰتِنَا وَكَلَّمَهُۥ رَبُّهُۥ قَالَ رَبِّ أَرِنِيٓ أَنظُرۡ إِلَيۡكَۚ قَالَ لَن تَرَىٰنِي وَلَٰكِنِ ٱنظُرۡ إِلَى ٱلۡجَبَلِ فَإِنِ ٱسۡتَقَرَّ مَكَانَهُۥ فَسَوۡفَ تَرَىٰنِيۚ فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُۥ لِلۡجَبَلِ جَعَلَهُۥ دَكّٗا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقٗاۚ فَلَمَّآ أَفَاقَ قَالَ سُبۡحَٰنَكَ تُبۡتُ إِلَيۡكَ وَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Musa - aleyhissəlam, qırx gecənin tamamında, onun üçün təyin etdiyimiz vaxtda Rəbbi ilə danışmağa gəldikdə, Rəbbi onu bəzi əmrlər, qadağalar və s. işlər barədə danışdırdı. Bu zaman Musa - aleyhissəlam - Rəbbini görmək arzusuna düşdü və Allahdan Onu görməsini istədi. Pak və uca olan Allah ona belə cavab verdi: "Sənin buna taqətin çatmadığın üçün sən dünya həyatında heç vaxt məni görə bilməzsən. Lakin Mən bu dağa baxdığım zaman səndə həmin dağa bax. Əgər o, öz yerində dəyişməyib sabit qalarsa, sən Məni görə bilərsən. Əgər dağ yerlə bərabər olarsa, demək sən Məni dünyada heç vaxt görə bilməzsən". Allah dağa baxdıqda bu zaman dağ yerlə bərabər oldu və Musa - aleyhissəlam - bayılaraq yerə yıxıldı. Musa - aleyhissəlam - özünə gəldikdə isə dedi: "Ey Rəbb! Mən Səni, Sənə layiq olmayan bütün eyib və nöqsanlardan uzaq tuturam. Mən Səni dünyada ikən görmək üçün soruşduğumu bir daha Səndən soruşmağa tövbə edirəm və mən qövmümdən iman gətirənlərin birincisiyəm!"
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• تؤكد الأحداث أن بني إسرائيل كانوا ينتقلون من ضلالة إلى أخرى على الرغم من وجود نبي الله موسى بينهم.
• Baş verən hadisələr, İsrail oğullarının Allahın peyğəmbəri Musa onların arasında olmasına rəğmən, onların bir zəlalətdən başqa bir zəlalətə meyl etdiklərini təsdiqləyir.
• من مظاهر خذلان الأمة أن تُحَسِّن القبيح، وتُقَبِّح الحسن بمجرد الرأي والأهواء.
• Sadəcə ağıla əsaslanaraq pisi yaxşı, yaxşınıda pis kimi qələmə vermək, ümmətin rəzil olma təzahürlərindən biridir.
قَالَ يَٰمُوسَىٰٓ إِنِّي ٱصۡطَفَيۡتُكَ عَلَى ٱلنَّاسِ بِرِسَٰلَٰتِي وَبِكَلَٰمِي فَخُذۡ مَآ ءَاتَيۡتُكَ وَكُن مِّنَ ٱلشَّٰكِرِينَ
Allah Musaya - aleyhissəlam - dedi: "Ey Musa! Mən səni qövmünə peyğəmbər göndərdiyim zaman Öz vəhyimlə və səninlə heç bir vasirəsiz danışmağımla səni insanlardan seçib üstün etdim. Elə isə sənə verdiyim bu şərəfli işi: nemətləri, əmr və qadağaları götür və bu əzəmətli bəxşişə görə Allaha şükür edənlərdən ol!"
Esegesi in lingua araba:
وَكَتَبۡنَا لَهُۥ فِي ٱلۡأَلۡوَاحِ مِن كُلِّ شَيۡءٖ مَّوۡعِظَةٗ وَتَفۡصِيلٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ فَخُذۡهَا بِقُوَّةٖ وَأۡمُرۡ قَوۡمَكَ يَأۡخُذُواْ بِأَحۡسَنِهَاۚ سَأُوْرِيكُمۡ دَارَ ٱلۡفَٰسِقِينَ
Biz Musa üçün taxta və ya başqa bir şeydən olan lövhələrdə İsrail oğullarının dünya və axirətdə ehtiyac duyduqları hər şeydən, onlardan düşünüb ibrət alan kimsələr üçün öyüd-nəsihət və təfsilata ehtiyac olan hər bir hökmlərin təfsilatını yazdıq və dedik: "Ey Musa! Bu Tövratı möhkəm və əzmlə tut, qövmün İsrail oğullarına da Tövratın əmr etdiyi: səbir və əfv etmək kimi hökmlərini kamil şəkildə yerinə yetirib, əcri böyük olan ən yaxşı hökmlərindən tutmağı əmr et! Mən sizə, Mənim əmrimə müxalif olub, itaətimdən çıxan kimsənin aqibətini və onun necə həlak və məhv olmasını göstərəcəyəm".
Esegesi in lingua araba:
سَأَصۡرِفُ عَنۡ ءَايَٰتِيَ ٱلَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَإِن يَرَوۡاْ كُلَّ ءَايَةٖ لَّا يُؤۡمِنُواْ بِهَا وَإِن يَرَوۡاْ سَبِيلَ ٱلرُّشۡدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلٗا وَإِن يَرَوۡاْ سَبِيلَ ٱلۡغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلٗاۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَكَانُواْ عَنۡهَا غَٰفِلِينَ
Haqsız olaraq haqqa və Allahın qullarına təkəbbürlük göstərən kimsələri, kainatdakı, öz nəfislərindəki ayələrimi və Kitabımda olan ayələri anlamaqdan uzaqlaşdıracağam. Onlar bütün möcüzələri görsələr də, bu möcüzələrdən üz çevirdiklərinə, Allaha və Onun elçisinə düşmənçilik etdiklərinə görə bunları inanmazlar. Onlar Allahın razılığına yönəldən haqq yolu görsələr, ora yönəlməz, bu yola rəğbət bəsləməz, Allahın qəzəbinə sürükləyən, zəlalət və azğınlıq yolunu görsələr, o yola yönələrlər. Onlara üz verən bu müsibət, onların, peyğəmbərlərin gətirdikləri vəhyin doğru olduğuna dəlalət edən Allahın əzəmətli ayələrini yalan hesab etdiklərinə və onlara məhəl qoymadıqlarına görədir.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَلِقَآءِ ٱلۡأٓخِرَةِ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡۚ هَلۡ يُجۡزَوۡنَ إِلَّا مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Elçilərimizin doğru olduğuna dəlalət edən ayələrimizi və Qiyamət günü Allahla qarşılaşmağı yalan sayanların etdikləri saleh əməllər puç oldu. Onlar Allaha iman gətirmədikləri üçün dünyada ikən etdikləri əməllərə görə heç bir savab qazanmadılar. Onlar Qiyamət günü yalnız etdikləri küfr və şirk əməllərə görə cəzalandıralacaqlar. Bu cəza, Cəhənnəmdə əbədi qalmaq cəzasıdır.
Esegesi in lingua araba:
وَٱتَّخَذَ قَوۡمُ مُوسَىٰ مِنۢ بَعۡدِهِۦ مِنۡ حُلِيِّهِمۡ عِجۡلٗا جَسَدٗا لَّهُۥ خُوَارٌۚ أَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّهُۥ لَا يُكَلِّمُهُمۡ وَلَا يَهۡدِيهِمۡ سَبِيلًاۘ ٱتَّخَذُوهُ وَكَانُواْ ظَٰلِمِينَ
Musa - aleyhissəlam - Rəbbi ilə danışmağa getdikdən sonra Musanın - aleyhissəlam - qövmü öz zinət əşyalarından canı olmayan, böyürən bir buzov heykəli düzəltdilər. Məgər bu buzovun onlarla danışmadığını, onlara hissi və mənəvi haqq yolunu göstərmədiyini, nə bir xeyir, nə də bir zərər vermədiyini görmürdülərmi?! Buna baxmayaraq o buzovu özlərinə məbud qəbul etdilər və buna görə özlərinə zülm edənlərdən oldular.
Esegesi in lingua araba:
وَلَمَّا سُقِطَ فِيٓ أَيۡدِيهِمۡ وَرَأَوۡاْ أَنَّهُمۡ قَدۡ ضَلُّواْ قَالُواْ لَئِن لَّمۡ يَرۡحَمۡنَا رَبُّنَا وَيَغۡفِرۡ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Onlar tutduqları işdən peşman olub, çaşqınlıq içəində qaldıqları zaman, buzovu Allahla yanaşı özlərinə məbuq qəbul etdiklər üçün özlərinin doğru yoldan azdıqlarını bildikdə, Allaha yalvararaq: "Əgər Rəbbimiz bizi, Ona itaət etməyə müvəffəq edib bizə rəhm etməsə və buzova ibadət ediyimizə görə bizi bağışlamasa, əlbəttə, dünya və axirətlərini ziyana uğrayanlardan olarıq!"– dedilər.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• على العبد أن يكون من المُظْهِرين لإحسان الله وفضله عليه، فإن الشكر مقرون بالمزيد.
• İnsan Allahın ona bəxş etdiyi nemətləri və lütfü başqalarına bildirməlidir. Çünki Allaha şükür etmək nemətlərin artmasına səbəbdir.
• على العبد الأخذ بالأحسن في الأقوال والأفعال.
وَلَمَّا رَجَعَ مُوسَىٰٓ إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ غَضۡبَٰنَ أَسِفٗا قَالَ بِئۡسَمَا خَلَفۡتُمُونِي مِنۢ بَعۡدِيٓۖ أَعَجِلۡتُمۡ أَمۡرَ رَبِّكُمۡۖ وَأَلۡقَى ٱلۡأَلۡوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأۡسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُۥٓ إِلَيۡهِۚ قَالَ ٱبۡنَ أُمَّ إِنَّ ٱلۡقَوۡمَ ٱسۡتَضۡعَفُونِي وَكَادُواْ يَقۡتُلُونَنِي فَلَا تُشۡمِتۡ بِيَ ٱلۡأَعۡدَآءَ وَلَا تَجۡعَلۡنِي مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
Musa Rəbbi ilə danışdıqdan sonra qövmünün buzova ibadət etdiklərinə görə qəzəbli və kədərli halda öz qövmünün yanına qayıtdığı zaman onlara dedi: "Ey Qövmüm! Sizi qoyub getdikdən sonra məni gözləməkdən bezib, buzovu özünüzə məbud qəbul etməklə, sizi həlaka və bədbəxtçiliyə sürükləyən işlər görüb necə də pis bir hala düşdünüz?!" Musa ona üz vermiş qəzəb və hüznündən dolayı əlindəki lövhələri yerə atdı və qardaşı Harunun - aleyhissəlam -, onlarla birlikdə olarkən, onları buzova ibadət etdiklərinə mane olmadığı üçün onun başından və saqqalından yapışıb özünə tərəf çəkdi. Harun - aleyhissəlam - Musaya - aleyhissəlam - üzürxahlıq edib, könlünü almaq üçün ona dedi: "Ey anamın oğlu! Həqiqətən, camaat məni zəif hesab edib, məni rəzil etdilər və az qala ki, onlar məni öldürsünlər. Məni rüsvay etməklə düşmənlərimi sevindirmə. Mənə qəzəbləndiyinə görə məni Allahdan başqasına ibadət etməklə özlərinə zülüm edən zalım qövümlə tay tutma".
Esegesi in lingua araba:
قَالَ رَبِّ ٱغۡفِرۡ لِي وَلِأَخِي وَأَدۡخِلۡنَا فِي رَحۡمَتِكَۖ وَأَنتَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
Musa - aleyhissəlam - Rəbbinə dua edərək dedi: "Ey Rəbbim! Məni və mənim qardaşımı bağışla, bizi Öz mərhəmətinə qovuşdur və o mərhəmət bizi hər bir tərəfdən bürüsün. Ey Rəbbimiz! Sən bizə rəhm edənlərin ən rəhmlisisən!"
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ ٱلۡعِجۡلَ سَيَنَالُهُمۡ غَضَبٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَذِلَّةٞ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُفۡتَرِينَ
Həqiqətən, buzovu özlərinə ilah qəbul edib, ona ibadət edənlər Rəbbini qəzəbləndirdiklərinə və Onu lazımınca qiymətləndirmədiklərinə görə onlara Rəbbindən şiddətli bir qəzəb və dünya həyatında alçalmaq üz verəcəkdir. Biz Allaha qarşı yalan iftira yaxanları belə bir cəza ilə cəzalandırırıq.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ عَمِلُواْ ٱلسَّيِّـَٔاتِ ثُمَّ تَابُواْ مِنۢ بَعۡدِهَا وَءَامَنُوٓاْ إِنَّ رَبَّكَ مِنۢ بَعۡدِهَا لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
Allaha şərik qoşaraq və günah əməllər edərək pis işlər görüb sonra bunun ardından Allaha iman gətirib Ona tövbə edərək, etdikləri günahlardan əl çəkən kimsələrə gəlincə, Ey Peyğəmbər! şübhəsiz ki, Rəbbin, Ona tövbə etdikdən sonra şirkdən imana, günahdanda da itaətə qayıdan kimsələrin günahlarının üstün örtün, onları bağışlayar və onlara rəhm edər.
Esegesi in lingua araba:
وَلَمَّا سَكَتَ عَن مُّوسَى ٱلۡغَضَبُ أَخَذَ ٱلۡأَلۡوَاحَۖ وَفِي نُسۡخَتِهَا هُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّلَّذِينَ هُمۡ لِرَبِّهِمۡ يَرۡهَبُونَ
Musanın - aleyhissəlam - qəzəbi sakitləşdikdə, qəzəbləndiyinə görə əlindən yerə atdığı lövhələri yerdən götürdü. Bu lövhələrdə, hidayət yolunu zəlalətdən ayırd edən, haqqa yönəldən doğru yol və Rəbbinin əzabından qorxub, çəkinənlər üçün mərhəmət var idi.
Esegesi in lingua araba:
وَٱخۡتَارَ مُوسَىٰ قَوۡمَهُۥ سَبۡعِينَ رَجُلٗا لِّمِيقَٰتِنَاۖ فَلَمَّآ أَخَذَتۡهُمُ ٱلرَّجۡفَةُ قَالَ رَبِّ لَوۡ شِئۡتَ أَهۡلَكۡتَهُم مِّن قَبۡلُ وَإِيَّٰيَۖ أَتُهۡلِكُنَا بِمَا فَعَلَ ٱلسُّفَهَآءُ مِنَّآۖ إِنۡ هِيَ إِلَّا فِتۡنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَآءُ وَتَهۡدِي مَن تَشَآءُۖ أَنتَ وَلِيُّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَاۖ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡغَٰفِرِينَ
Musa, onlardan buzova ibadət edən səfehlərin etdiyi əmələ görə Rəbbindən bağışlanma diləmək üçün qövmündən yetmiş hörmətli kişi seçdi. Allah onların gəlişi üçün müəyyən vaxt təyin etdi. Onlar təyin edilmiş vaxtda gəldikdə, Allaha qarşı özlərində cürət tapıb, Musadan - aleyhissəlam - Allahın onlara gözlə görünməsini tələb etdilər. Elə bu zaman onları zəlzələ yaxaladı və zəlzələnin dəhşətindən bayılmaqlar və beləliklə də onlar məhv oldular. Musa - aleyhissəlam - bunu gördükdə, Rəbbinə yalvararaq dedi: "Ey Rəbbim! Əgər istəsəydin, bura gəlməzdən əvvəl onları da və məni də onlarla birgə məhv edərdin. Özümüzdən olan ağıldan kəmlərin etdiklərinə görə bizi həlakmı edəcəksən? Qövmümün buzova ibadət etməsi, yalnız Sənin istədiyin kimsəni azdırmaq və istədiyinidə doğru yola yönəltmək üçün olan sınağdan başqa bir şey deyildi. Sən bizim himayəçimizsən! Bizim günahlarımızı bağışla və bizə Öz geniş rəhmətinlə rəhm et! Axı Sən günahı bağışlayanların və əfv edənlərin ən yaxşısısan!
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• في الآيات دليل على أن الخطأ في الاجتهاد مع وضوح الأدلة لا يعذر فيه صاحبه عند إجراء الأحكام عليه، وهو ما يسميه الفقهاء بالتأويل البعيد.
• Bu ayələrdə, dəlillər aydın olduqdan sonra ictihad edərkən xətaya yol verilərsə, bu xəta ictihada əsasən hökm verildiyi zaman, xəta edən ictihad sahibinin üzürlü hesab edilməməsinə dair dəlil vardır. Buna Fəqihlərin dilində, uzaq təvil deyilir.
• من آداب الدعاء البدء بالنفس، حيث بدأ موسى عليه السلام دعاءه فطلب المغفرة لنفسه تأدُّبًا مع الله فيما ظهر عليه من الغضب، ثم طلب المغفرة لأخيه فيما عسى أن يكون قد ظهر منه من تفريط أو تساهل في رَدْع عَبَدة العجل عن ذلك.
• Dua edərkən insanın birinci öz üçün dua etməsi, dua etmək ədəblərdən biridir. Çünki Musa -Əleyhis-salam- qəzəbləndiyinə görə Allahla ədəbli olmaq baxımından dua etdikdə ən birinci öz üçün Allahdan bağışlanma istədi bunda sonra isə qövmü buzova ibadət etdiyi an, bəlkədə ola bilsin ki, qardaşı bu işdə onlara qarşı hardasa səhlənkar yanaşdığına görə Allahdan onu bağışlamasını istədi.
• التحذير من الغضب وسلطته على عقل الشخص؛ ولذلك نسب الله للغضب فعل السكوت كأنه هو الآمر والناهي.
• Qəzəbdən və qəzəbin insan ağlına hökmranlıq etmək dərəcəsinə çatmasından çəkindirmək. Buna görə də Allah, Musanın qəzəbləndikdən sonra sakit durmasını ona nisbət etmişdir. Sanki əmr edən də, qadağan edən də elə özüdür.
۞ وَٱكۡتُبۡ لَنَا فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ إِنَّا هُدۡنَآ إِلَيۡكَۚ قَالَ عَذَابِيٓ أُصِيبُ بِهِۦ مَنۡ أَشَآءُۖ وَرَحۡمَتِي وَسِعَتۡ كُلَّ شَيۡءٖۚ فَسَأَكۡتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلَّذِينَ هُم بِـَٔايَٰتِنَا يُؤۡمِنُونَ
Bizi bu həyatda nemətlərlə, sağlamlıqla ikram etdiyin, saleh əməllərə müvəffəq etdib və saleh qulların üçün Axirətdə cənnət hazırladığın qullarından et, Həqiqətən, biz, Sənə üz tutduq və etdiyimiz günahlarımızı boynumuza aldıq! Uca Allah dedi: "Bədbəxtçilik səbəblərindən yapışan kimsələri istədiyim əzabıma düçar edirəm. Bu dünyada isə rəhmətim hər şeyi əhatə etmişdir. Yer üzündə elə bir canlı yoxdur ki, rəhmətim ona toxunmasın, lütfüm və yaxşılığım onu bürüməsin. Mən rəhmətimi Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinərək Ondan qorxan, mallarının zəkatını fəqirlərə verən və ayələrimizə iman gətirənlər üçün yazacağam.
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ يَتَّبِعُونَ ٱلرَّسُولَ ٱلنَّبِيَّ ٱلۡأُمِّيَّ ٱلَّذِي يَجِدُونَهُۥ مَكۡتُوبًا عِندَهُمۡ فِي ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَٱلۡإِنجِيلِ يَأۡمُرُهُم بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَىٰهُمۡ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ وَيَضَعُ عَنۡهُمۡ إِصۡرَهُمۡ وَٱلۡأَغۡلَٰلَ ٱلَّتِي كَانَتۡ عَلَيۡهِمۡۚ فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِهِۦ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَٱتَّبَعُواْ ٱلنُّورَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ مَعَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
O kəslər ki, oxuyub yazmağı bilməyən, ona yalnız Rəbbi tərəfindən vəhy edilən, onun adını və əlamətlərini Musaya - Aleyhissəlam - nazil edilmiş Tövratda və İsaya - Aleyhissəlam - nazil edilmiş İncildə yazılmış olduğunu gördükləri peyğəmbər Muhəmmədin - sallallahu aleyhi və səlləm - ardınca gedərlər. O peyğəmbər onlara yaxşı işlər görməyi əmr edər, sağlam ağıl və fitrətin pis gördüyü əməlləri isə qadağan edər, onlara pak və halal olan yemək-içməyi və nikahları halal, bunlardan murdar şeyləri isə haram edər. Onların özlərindən əvvəlki ümmətlərin yükləndiyi, məsələn: qatilin qəsdən və ya xətadan öldürməsindən aslı olmayaraq onu öldürməyin vacib olduğu kimi ağır yüklərini yüngülləşdirər. İsrail oğullarından və onlardan başqalarından ona iman gətirən, ona hörmət, ehtiram və sayğı edən, ona, onunla düşmənçilik edən kafir qövmə qarşı kömək edən və onunla göndərilmiş nur kimi doğru yol göstərən Quranın ardınca gedənlər, məhz bu kimsələr dilədikləri Cənnətə daxil olub, qorxduqları Cəhənnəmdən xilas olaraq nicat tapan kimsələrdir.
Esegesi in lingua araba:
قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّي رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَيۡكُمۡ جَمِيعًا ٱلَّذِي لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِ ٱلنَّبِيِّ ٱلۡأُمِّيِّ ٱلَّذِي يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَكَلِمَٰتِهِۦ وَٱتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
Ey Peyğəmbər! De: "Ey insanlar! Şübhəsiz ki, sizin ərəb və ya əcəm olmanızdan aslı olmayaraq, mən sizin hamınıza göndərilmiş Allahın elçisiyəm. Göylərin və yerin mülkü yalnız Onun əlindədir, Ondan başqa ibadətə layiq olan haqq məbud yoxdur. O, ölüləri dirildir, diriləri də öldürür. Ey İnsanlar! Elə isə Allaha və Onun yazıb-oxumaq bilməyən, sizə yalnız Rəbbinin ona vəhy etdiyindən xəbər verən, həm Allaha, həm də ona nazil edilən Allahın kəlmələrinə və özündən əvvəl göndərilən peyğəmbərlərə, onlar arasında fərq qoymadan hamısına iman gətirmiş elçisi Muhəmməd peyğəmbərə - sallallahu aleyhi və səlləm - iman gətirin. Onun Rəbbindən sizə gətirdiyinin ardınca gedin ki, bəlkə dünyada və axirətdə sizə faydalı olan şeylərə yönələsiniz".
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• تضمَّنت التوراة والإنجيل أدلة ظاهرة على بعثة النبي محمد صلى الله عليه وسلم وعلى صدقه.
• Tövratda və İncildə Muhəmməd peyğəmbərin - sallallahu aleyhi və səlləm - həqiqətən də Allah tərəfindən peyğəmbər olaraq göndərilməsi barədə açıq-aşkar dəlillər mövcuddur.
• رحمة الله وسعت كل شيء، ولكن رحمة الله عباده ذات مراتب متفاوتة، تتفاوت بحسب الإيمان والعمل الصالح.
• Allahın rəhməti hər bir şeyi əhatə etmişdir. Lakin Allahın qullarına olan rəhməti, qullarının iman və saleh əməllərinə əsasən müxtəlif və biri digərindən fərqli dərəcələrdədir.
• الدعاء قد يكون مُجْملًا وقد يكون مُفَصَّلًا حسب الأحوال، وموسى في هذا المقام أجمل في دعائه.
• Dua, insanın düşdüyü vəziyyətə münasib olaraq, bəzən qısacada olar, bəzən də təfsilatlı. Musa isə bu məqamda öz duasını qısaca etmişdir.
• من صور عدل الله عز وجل إنصافه للقِلَّة المؤمنة، حيث ذكر صفات بني إسرائيل المنافية للكمال المناقضة للهداية، فربما توهَّم متوهِّم أن هذا يعم جميعهم، فَذَكَر تعالى أن منهم طائفة مستقيمة هادية مهدية.
• Uca Allah İsrail oğullarının buzova ibadət etməklə zəlalət yolunu tutduqlarını qeyd etdikdə, kiminsə bunu bütün İsrail oğullarına aid olduğunu zənn etməməsi üçün, əksinə, onların arasında haqq üzərində sabitqədəm olub, başqalarını da haqqa dəvət edən az sayda mömin bir camaatın olduğunu deməsi, izzət və cəlal sahib Allahın onlara olan adilliyindəndir.
وَقَطَّعۡنَٰهُمُ ٱثۡنَتَيۡ عَشۡرَةَ أَسۡبَاطًا أُمَمٗاۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ إِذِ ٱسۡتَسۡقَىٰهُ قَوۡمُهُۥٓ أَنِ ٱضۡرِب بِّعَصَاكَ ٱلۡحَجَرَۖ فَٱنۢبَجَسَتۡ مِنۡهُ ٱثۡنَتَا عَشۡرَةَ عَيۡنٗاۖ قَدۡ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٖ مَّشۡرَبَهُمۡۚ وَظَلَّلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلۡغَمَٰمَ وَأَنزَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَنَّ وَٱلسَّلۡوَىٰۖ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡۚ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
Biz İsrail oğulların on iki qəbiləyə böldük. Qövmü Musadan - aleyhissəlam - Allahın onlara yağış yağdırması üçün Ona dua etməsini tələb etdiyi zaman, Biz ona: "Ey Musa! Əsanla daşa vur!" – deyə vəhy etdik. Musa - aleyhissəlam - da əsası ilə daşa vurdu, elə bu zaman onların on iki qəbilələrinin sayı qədər daşdan on iki bulaq qaynayıb çıxdı. Hər qəbilə özünün ona xas olan su içəcəyi yeri bildi. Həmən bulaqdan başqa qəbilədən olan kimsə su içə bilməzdi. Biz onların üstünə buludla kölgə saldıq, onlar yer üzündə seyr edikdə o buludlarda onların üzərində onlarla birgə seyr edər, dayandıqları zaman üzərindəki o buludlarda dayanardı. Biz onlara bal kimi şirin olan şərab və bildirçinə oxşar, əti dadlı kiçik quş nemətlərimizdən ruzi endirdik, özlərinə də: "Sizə ruzi olaraq verdiyimiz pak şeylərdən yeyin!"– dedik. Onlar etdikləri günahlarla, nemətlərə küfür etməklə və onlara verilən nemətlərə layiqincə şükür etmədiklərinə görə bizə qarşı deyil, lakin Allahın əmrlərinə müxalif olub, Onun nemətlərinə nankorluq etdikləri üçün özlərini həlaka sürüklədiklərinə görə yalnız özləri özlərinə zülm etdilər.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذۡ قِيلَ لَهُمُ ٱسۡكُنُواْ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةَ وَكُلُواْ مِنۡهَا حَيۡثُ شِئۡتُمۡ وَقُولُواْ حِطَّةٞ وَٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا نَّغۡفِرۡ لَكُمۡ خَطِيٓـَٰٔتِكُمۡۚ سَنَزِيدُ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Ey Peyğəmbər! Bir zaman Allahın İsrail oğullarına: "Beytülmüqəddəsə daxil olun, orada olan meyvələrdən, istədiyiniz yerlərdə və istədiyiniz qədər yeyin, "Ey Rəbbimiz! Xətalarımızı bağışla!" – deyin və qapıdan Rəbbinizə rüku və səcdə edərək daxil olun, əgər belə etsəniz günahlarınızdan keçərik" – dediyini xatırla. Biz yaxşı işlər görənlərin dünya və axirət mükafatlarını artırarıq.
Esegesi in lingua araba:
فَبَدَّلَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡهُمۡ قَوۡلًا غَيۡرَ ٱلَّذِي قِيلَ لَهُمۡ فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمۡ رِجۡزٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ بِمَا كَانُواْ يَظۡلِمُونَ
Onlardan özlərinə zülm edənlər onlara əmr olunan sözü dəyişib, Allahdan bağışlanma istəmək əvəzinə: "Sünbülün üstündəki buğda"– dedilər. Onlara əmr olunan əməli də başqa bir əməllə dəyişib, (şəhərə) Allaha təslim olub, boyunlarını əyərək daxil olmaq əvəzinə, əksinə, yanları üstə sürünə-sürünə daxil oldular. Biz də onların etdikləri zülmə görə onların üzərinə göydən şiddətli əzab göndərdik.
Esegesi in lingua araba:
وَسۡـَٔلۡهُمۡ عَنِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلَّتِي كَانَتۡ حَاضِرَةَ ٱلۡبَحۡرِ إِذۡ يَعۡدُونَ فِي ٱلسَّبۡتِ إِذۡ تَأۡتِيهِمۡ حِيتَانُهُمۡ يَوۡمَ سَبۡتِهِمۡ شُرَّعٗا وَيَوۡمَ لَا يَسۡبِتُونَ لَا تَأۡتِيهِمۡۚ كَذَٰلِكَ نَبۡلُوهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
Ey Peyğəmbər! Yəhudilərədən dənizə yaxın kəntdə yaşayan ata-babaları barədə Allahın onlara necə əzab verdiyini onlara xatıriatmaq üçün xəbər al! O vaxt onlar şənbə günü ov etmək üçün qoyulmuş qadağanı pozub, Allahın hüdudlarını aşaraq o günü ov edirdilər. Belə ki, Allah onları, şənbə günü balıqları dənizin üzə çıxararaq onların yanına axışıb gəlməsi, şənbədən başqa günlərdə isə onlara tərəf gəlməməsi ilə imtahana çəkdi. Allah onların etdikləri günahlara və Onun itaətində çıxdıqlarına görə belə bir imtahana çəkmişdi. Onlar balıq ovlamaq üçün torlarını qoyub, quyularını qazıyaraq hiyləgərliyə əl atdılar. Beləliklə də, altıncı gün balıqlar tora düşürdü, bazar günü isə o balıqları tordan çıxarıb yeyirdilər.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• الجحود والكفران سبب في الحرمان من النعم.
وَإِذۡ قَالَتۡ أُمَّةٞ مِّنۡهُمۡ لِمَ تَعِظُونَ قَوۡمًا ٱللَّهُ مُهۡلِكُهُمۡ أَوۡ مُعَذِّبُهُمۡ عَذَابٗا شَدِيدٗاۖ قَالُواْ مَعۡذِرَةً إِلَىٰ رَبِّكُمۡ وَلَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ
Ey Peyğəmbər! O zaman onlardan bir dəstə onları pis işlərdən çəkindirib, qadağan etdiyini yadına sal. Bu vaxt başqa bir dəstə onlara dedi: "Etdikləri əməllərə görə Allahın onları dünyada məhv edəcəyi və ya Qiyamət günü şiddətli əzaba düçar edəcəyi bir tayfaya nə üçün öyüd-nəsihət verirsiniz?" Öyüd-nəsihət edən kimsələr onlar belə dedilər: "Bizim onlara verdiyimiz öyüd-nəsihət, Allahın bizə əmr etdiyi yaxşılığı əmr edib, pislikdən çəkindirməyi yerinə yetirərək bizə əzab verməməsinə görə Allah yanında üzrxahlıq etmək üçündür. Bəlkə, onlar bu öyüd-nəsihətdən ibrət alıb, etdikləri pis əməllərdən çəkinələr!"
Esegesi in lingua araba:
فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِۦٓ أَنجَيۡنَا ٱلَّذِينَ يَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلسُّوٓءِ وَأَخَذۡنَا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ بِعَذَابِۭ بَـِٔيسِۭ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
Günahkarlar onlara nəsihət edənlərin öyüd-nəsihərindən üz çevirib, altıncı gün balıq ovlamaqdan əl çəkmədikləri zaman Biz pis əməlləri qadağan edən kimsələri əzabdan xilas etdik, altıncı gün balıq ovlamaqla özlərinə zülüm edənləri isə Allahın itaətdən çıxdıqlarına və günahlar etməkdə davam etdiklərinə görə dəhşətli bir əzabla yaxaladıq.
Esegesi in lingua araba:
فَلَمَّا عَتَوۡاْ عَن مَّا نُهُواْ عَنۡهُ قُلۡنَا لَهُمۡ كُونُواْ قِرَدَةً خَٰسِـِٔينَ
Onlar Allaha qarşı təkəbbürlük və inadkarlıq edərək özlərinə qoyulan həddi pozub, öyüd-nəsihətdən üz çevirdikdə, Biz onlara: "Ey günahkar insanlar! Zəlil meymunlar olun! – dedik, onlarda dediyimiz kimi oldular. Biz bir şeyin olmasını istədiyimiz zaman ona ancaq: "Ol!" – deyərik. O da dərhal olar.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذۡ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبۡعَثَنَّ عَلَيۡهِمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَن يَسُومُهُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِۗ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ ٱلۡعِقَابِ وَإِنَّهُۥ لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
Ey Peyğəmbər! O zaman Allahın yəhudilərə dünya həyatından ta Qiyamət gününədək onları alçaldacaq və rəzil edəcək kimsələr göndərəcəyini açıq-aşkar olaraq bildirdiyini yadına sal. Ey Peyğəmbər! Doğrudan da, sənin Rəbbin Ona asi olanlara tez cəza verəndir. Bəzən də Allah, onların əzabını axirətə saxlamaz elə dünyada ikən əzabını tezləşdirər. Həqiqətən də, O, Ona tövbə edən qulların günahını bağışlayandır və onlara qarşı rəhmlidir.
Esegesi in lingua araba:
وَقَطَّعۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أُمَمٗاۖ مِّنۡهُمُ ٱلصَّٰلِحُونَ وَمِنۡهُمۡ دُونَ ذَٰلِكَۖ وَبَلَوۡنَٰهُم بِٱلۡحَسَنَٰتِ وَٱلسَّيِّـَٔاتِ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Biz onları, yer üzündə bir camaat halında olduqdan sonra ümmətlərə və tayfalara böldük. Onlar arasında həm əməlisaleh olub, Allahın və insanların haqqlarını verən, həm mötədil olub, islam dininə qarşı heç bir ədavət bəsləməyib onun müqəddəsliyini etiraf edən bir camaat, həm də günah qazanmaqla öz nəfslərinə zülüm edən kimsələrdə vardır. Biz onları asanlıq və çətinliklə imtahan etdik ki, bəlkə günahlardan əl çəkib doğru yola qayıtsınlar.
Esegesi in lingua araba:
فَخَلَفَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ خَلۡفٞ وَرِثُواْ ٱلۡكِتَٰبَ يَأۡخُذُونَ عَرَضَ هَٰذَا ٱلۡأَدۡنَىٰ وَيَقُولُونَ سَيُغۡفَرُ لَنَا وَإِن يَأۡتِهِمۡ عَرَضٞ مِّثۡلُهُۥ يَأۡخُذُوهُۚ أَلَمۡ يُؤۡخَذۡ عَلَيۡهِم مِّيثَٰقُ ٱلۡكِتَٰبِ أَن لَّا يَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّ وَدَرَسُواْ مَا فِيهِۗ وَٱلدَّارُ ٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Onlardan sonra onlara xələflər olan pis insanlar gəldi. Ata-babalarından Tövrata varis olub onu oxudular, lakin ona əməl etmədilər. Allahın kitabını təhrif etmək və orada olandan başqa bir hökm vermək üçün çirkin dünya malını rüşvət olaraq qəbul etdilər. Onlar, Allah onların günahlarını bağışlayacağını özlərinə təsəlli verirdilər. Əgər onlara buna bənzər dəyərsiz dünya malı gəlsəydi, tərəddüd etmədən onu da alardılar. Məgər Allah onlardan Onun barəsində təhrif etmədən, haqdan başqa bir şey söyləməyəcəklərinə dair əhd-peyman alınmamışdımı? Onların kitaba əməl etməmələri cahilliklərinə görə deyil, əksinə, özləri bilərəkdən ona əməl etmirdilər. Halbuki onlar o kitabı oxuyub, orada olanları öyrənmişdilər. Bundan sonra onların haqqdan üz çevirmələri daha şiddətlidir. Amma Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinən kimsələr üçün axirət həyatı və orada olan daimi nemətlər fani dünya mənfəətindən daha xeyirlidir. Məgər Allahın kəlamlarını fani dünya malına dəyişən kimsələr, Allahın axirətdə müttəqilər üçün hazırladığı nemətlərin daha xeyirli olduğunu anlamırlarmı?!
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِٱلۡكِتَٰبِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُصۡلِحِينَ
Kitabdan möhkəm yapışıb, orada olanlara əməl edib, namazın vaxtlarına, şərtlərinə, vaciblərinə və sünnələrinə əməl edərək qılanlara gəlincə, Allah onların etdikləri əməllərin mükafatını verəcəkdir. Allah saleh əməl edənlərin əcrini heç vaxt zay etməz.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• إذا نزل عذاب الله على قوم بسبب ذنوبهم ينجو منه من كانوا يأمرون بالمعروف وينهون عن المنكر فيهم.
• Əgər bir qövmə günahları səbəbindən Allahın əzabı gələrsə, bu zaman onlar içərisində yalnız insanlara yaxşılığı əmr edib, pislikdən çəkindirən kimsələr xilas olarlar.
• يجب الحذر من عذاب الله؛ فإنه قد يكون رهيبًا في الدنيا، كما فعل سبحانه بطائفة من بني إسرائيل حين مَسَخَهم قردة بسبب تمردهم.
• Allahın əzabından çəkinmək vacibdir, Çünki bu əzab dünyada, Uca Allahın İsrail oğullarından olan bir tayfanı günahları səbəbindən meymuna çevirmək kimi qorxulu bir şey ola bilər.
• نعيم الدنيا مهما بدا أنه عظيم فإنه قليل تافه بجانب نعيم الآخرة الدائم.
• Allah, İsrail oğullarının harada olmasından aslı olmayaraq onlara zillət və miskinlik damğası vurulacağını, onlara etdikləri zülüm və azğınlıqlarına görə hər zaman şiddətli əzab verəcək kimsələr göndərəcəyini xəbər vermişdir.
• أفضل أعمال العبد بعد الإيمان إقامة الصلاة؛ لأنها عمود الأمر.
۞ وَإِذۡ نَتَقۡنَا ٱلۡجَبَلَ فَوۡقَهُمۡ كَأَنَّهُۥ ظُلَّةٞ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُۥ وَاقِعُۢ بِهِمۡ خُذُواْ مَآ ءَاتَيۡنَٰكُم بِقُوَّةٖ وَٱذۡكُرُواْ مَا فِيهِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
Ey Muhəmməd! İsrail oğulları Tövratda olan hökmlərə əməl etməkdən imtina etdikləri zaman, dağı yerindən qoparıb başları üstünə qaldırdıqda, sanki dağ onların başılarının üstünə bulud kimi kölgələndirdiyini və onlar da dağın onların üstünə düşəcəyini zənn etdiklərini, onlara: "Sizə verdiyimizdən möhkəm, əzm və qətiyyətlə yapışın, Allahın sizin üçün qoyduğu hökmləri xatırlayın, unutmayın ki, bəlkə, onları yerinə yetirdikdə Allahdan qorxasınız!"– dediyini yadına sal.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذۡ أَخَذَ رَبُّكَ مِنۢ بَنِيٓ ءَادَمَ مِن ظُهُورِهِمۡ ذُرِّيَّتَهُمۡ وَأَشۡهَدَهُمۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَلَسۡتُ بِرَبِّكُمۡۖ قَالُواْ بَلَىٰ شَهِدۡنَآۚ أَن تَقُولُواْ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ إِنَّا كُنَّا عَنۡ هَٰذَا غَٰفِلِينَ
Ey Muhəmməd! Yadına sal ki, bir zaman Rəbbin Adəm oğullarının bellərindən onların züriyyətini çıxarmış və: "Mən sizin Rəbbiniz deyiləmmi?"– deyə, onların fitrətlərində qoyduğu imanla Özünün Rəbb olduğunu onlara isbat etdirməklə, onların Xaliqi və Rəbbi olduğunu onlara etiraf etdirmiş, onların hamısı: "Bəli, Sən bizim Rəbbimizsən!"– demişdilər. Onda Allah buyurmuşdur: "Biz, Qiyamət günü bunu inkar etməklə Allah yanında üzür gətirməməniz üçün sizi imtahan edib, sizdən əhd-peyman aldıq ki, sizin bundan xəbəriniz yox idi – deməyəsiniz.
Esegesi in lingua araba:
أَوۡ تَقُولُوٓاْ إِنَّمَآ أَشۡرَكَ ءَابَآؤُنَا مِن قَبۡلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةٗ مِّنۢ بَعۡدِهِمۡۖ أَفَتُهۡلِكُنَا بِمَا فَعَلَ ٱلۡمُبۡطِلُونَ
Yaxud: "Ata-babalarınız sizdən əvvəl onlardan alınan əhd-peymanı pozub, Allaha şərik qoşmuş və siz də onlardan sonra gələn bir nəsil olub, onları Allaha şərik qoşduqlarını görüb, onların ardınca getmisiniz deyə özünüzə bəhanə axtararaq: "Ey Rəbbimiz! Məgər Sən bizi, bizdən əvvəl olub keçmiş, Allaha şərik qoşaraq öz əməllərini batil etmiş ata-babalarımızın etdikləri əməllərə görə əzabmı verəcəksən?! Bizim günahmız yoxdur, biz cahilliyimiz üzündən onların ardınca getdik"– deməyəsiniz.
Esegesi in lingua araba:
وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ وَلَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Biz yalan hesab edən ümmətlərin aqibəti barədə olan ayələri izah ediyimiz kimi ayələri bunlara da beləcə izah edirik ki, bəlkə Allahın onlardan aldığı əhd-peymana əsasən, Allaha şərik qoşmaqdan tövbə edib, Onu tək İlah qəbul edib, yalnızOna ibadət edələr!
Esegesi in lingua araba:
وَٱتۡلُ عَلَيۡهِمۡ نَبَأَ ٱلَّذِيٓ ءَاتَيۡنَٰهُ ءَايَٰتِنَا فَٱنسَلَخَ مِنۡهَا فَأَتۡبَعَهُ ٱلشَّيۡطَٰنُ فَكَانَ مِنَ ٱلۡغَاوِينَ
Ey Peyğəmbər! İsrail oğullarına, özünə ayələrimizi verdiyimiz, bu ayələri bilib, haqqı başa düşdükdən sonra əməl etməyən, əksinə haqqa arxa çevirib, şeytanın təqibinə məruz qalıb, onu özünə dost tutan və beləliklə də nicat tapıb, doğru yolda olduqdan sonra zəlalətə düşərək həlak olan bir kişinin əhvalatını oxu.
Esegesi in lingua araba:
وَلَوۡ شِئۡنَا لَرَفَعۡنَٰهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُۥٓ أَخۡلَدَ إِلَى ٱلۡأَرۡضِ وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُۚ فَمَثَلُهُۥ كَمَثَلِ ٱلۡكَلۡبِ إِن تَحۡمِلۡ عَلَيۡهِ يَلۡهَثۡ أَوۡ تَتۡرُكۡهُ يَلۡهَثۚ ذَّٰلِكَ مَثَلُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۚ فَٱقۡصُصِ ٱلۡقَصَصَ لَعَلَّهُمۡ يَتَفَكَّرُونَ
Əgər Biz bu ayələrlə ona fayda vermək istəsəydik, bu ayələrin sayəsində onu ucaldar və bu ayələrə əməl etməyə müvəffəq edib, onu dünya və axirətdə yüksək dərəcələrə ucalardıq. Lakin o, dünyanı axirətdən üstün tutaraq dünya şəhvətlərinə meyl salıb özünə rəzaləti seçdi və öz nəfsinin batil istəyinə uydu. Onun dünyaya həddən artıq hərisliyinin misalı hər zaman ləhləyən itin misalına bənzəyir; onu dayansa da dilini çıxardıb ləhləyər, qovulsa da. Bu deyilən məsəl, ayələrimizi yalan hesab edən, azğın qövmün məsəlidir. Ey Peyğəmbər! Bu əhvalatları onlara danış ki, bəlkə onlar fikirləşib Allahın ayələrini yalan saymaqa son qoyub bu azğınlıqdan əl çəksinlər.
Esegesi in lingua araba:
سَآءَ مَثَلًا ٱلۡقَوۡمُ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَأَنفُسَهُمۡ كَانُواْ يَظۡلِمُونَ
Dəlillərimizi və sübutlarımızı təsdiq etməyib, yalan sayan kimsələrdən də daha pis kimsə yoxdur! Məhz elə bu kimsələr, özlərini həlaka sürükləməklə nəfislərinə zülm edən kimsələrdir.
Esegesi in lingua araba:
مَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَهُوَ ٱلۡمُهۡتَدِيۖ وَمَن يُضۡلِلۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Allah kimi doğru yola müvəffəq edərsə, həqiqətən də o, doğru yoldadır. Allah kimi də doğru yoldan uzaqlaşdırarsa, həqiqətən də, onlar öz axirət paylarını naqis edən kimsələrdir. Şübhəsiz ki, ziyan çəkənlər qiyamət günü özlərini və ailələrini ziyana uğradanlardır. Açıq-aşkar ziyan da elə budur!
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• المقصود من إنزال الكتب السماوية العمل بمقتضاها لا تلاوتها باللسان وترتيلها فقط، فإن ذلك نَبْذ لها.
• Səmavi kitabların nazil edilməsində məqsəd heç də sadəcə olaraq o kitabları tilavət etmək deyil, əksinə, orada olan hökmlərə əməl etməkdir. Çünki sadəcə oxuyub, əməl etməmək, o kitablara arxa çevirmək hesab olunur.
• أن الله خلق في الإنسان من وقت تكوينه إدراك أدلة الوحدانية، فإذا كانت فطرته سليمة، ولم يدخل عليها ما يفسدها أدرك هذه الأدلة، وعمل بمقتضاها.
• Allah insanı yaratdığı vaxt, insanda Allahın təkliyinin dəlillərini dərk etmə qabiliyyətinidə yaratmışdır. Əgər insanın fitrəti sağlamdırsa və korlanmayıbsa, insan bu dəlilləri dərk edib, onun tələblərinə əməl edir.
• في الآيات عبرة للموفَّقين للعمل بآيات القرآن؛ ليعلموا فضل الله عليهم في توفيقهم للعمل بها؛ لتزكو نفوسهم.
• Bu ayələrdə Quran ayələrinə əməl etməyə müvəffəq olan kimsələr üçün ibrətlər vardır. Qoy onlar əməl etməyə müvəffəq olduqları üçün Allahın onlar üzərindəki lütfünü bilib və öz nəfislərini günahlardan təmizləsinlər.
وَلَقَدۡ ذَرَأۡنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِۖ لَهُمۡ قُلُوبٞ لَّا يَفۡقَهُونَ بِهَا وَلَهُمۡ أَعۡيُنٞ لَّا يُبۡصِرُونَ بِهَا وَلَهُمۡ ءَاذَانٞ لَّا يَسۡمَعُونَ بِهَآۚ أُوْلَٰٓئِكَ كَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ
Biz əzəli elmimizə əsasən kimin nə əməl sahibi olacağını bildiyimiz üçün, Cəhənnəm üçün bir çox cinlər və bir çox insanlar yaratdıq. Onların qəlbləri var, onunla özlərinə fayda və zərər verən şeyləri dərk etməzlər; gözləri var, onunla özlərində və kainatda olan Allahın ayələrini görüb ibrət almazlar; qulaqları var, onunla Allahın ayələrini eşidib düşünməzlər. Belə bir sifətlərə sahib olan kimsələr ağıllarını itirdikləri üçün heyvan kimidirlər, əksinə, onlar hətta heyvandan da daha çox azğınlıqdadırlar. Allahın ayələrindən və axirət günündən qafil olanlar da məhz onlardır.
Esegesi in lingua araba:
وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَيُجۡزَوۡنَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Pak olan Allahın cəlalına və kamalına dəlalət edən ən gözəl adlar Onundur. İstədiyinizə nail olmaq üçün Allaha bu adlar vasitəsi ilə dua edin, Ona bu adlarla həmd-səna edin, Onun adlarını başqasına verənləri, bu adları inkar və ya təhrif edənləri yaxud da başqalarını bu ad və sifətlərə oxşadadaraq haqdan sapanları tərk edin. Haqdan sapanların etdikləri əməllərin cəzası ağrılı-acılı əzab alacaqdır.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا سَنَسۡتَدۡرِجُهُم مِّنۡ حَيۡثُ لَا يَعۡلَمُونَ
Ayələrimizi yalan sayıb, onlara iman etməyib, əksinə, inkar edənlərə öz azğınlıqlarında davam etmələri üçün ruzi qapılarını onların üzünə açacağıq, sonra heç özlərinin də bilməyəcəkləri bir yerdən əzabımız qəflətən onları yaxalayacaqdır.
Esegesi in lingua araba:
وَأُمۡلِي لَهُمۡۚ إِنَّ كَيۡدِي مَتِينٌ
Mən onlara şiddətli əzab vermək üçün Allahın ayələrini yalan hesab edib, küfr etdiklərdə davam etsinlər deyə, ta özlərinə əzab olunmayacaqlarını zənn edənə qədər azabı onlara gecikdirirəm. Şübhəsiz ki, Mənim hiyləm qüvvətlidir. Onlara zahirən yaxşılıq etdiyimi göstərir amma həqiqətdə isə bununla onları rüsvay etmək istəyirəm.
Esegesi in lingua araba:
أَوَلَمۡ يَتَفَكَّرُواْۗ مَا بِصَاحِبِهِم مِّن جِنَّةٍۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا نَذِيرٞ مُّبِينٌ
Məgər Allahın ayələrini və Onun elçisini yalan hesab edən kimsələr fikirləşib, öz ağıllarını işlədərək başa düşmürlərmi ki, Muhəmməddə - sallallahu aleyhi və səlləm - heç bir dəlilik yoxdur? O ancaq Allahın əzabından açıq-aşkar qorxudan, Allahın onu insanlara göndərdiyi bir elçisidir!
Esegesi in lingua araba:
أَوَلَمۡ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا خَلَقَ ٱللَّهُ مِن شَيۡءٖ وَأَنۡ عَسَىٰٓ أَن يَكُونَ قَدِ ٱقۡتَرَبَ أَجَلُهُمۡۖ فَبِأَيِّ حَدِيثِۭ بَعۡدَهُۥ يُؤۡمِنُونَ
Məgər onlar göylərdə və yerdə Allahın səltənətinə baxıb ibrət almırlarmı, Allahın orada yaratdığı heyvan, bitkilər və s. bunlardan başqa yaratdığı hər şeyə fikir vermirlərmi, əcəllərinin yaxınlaşa biləcəyinə diqqət yetirib, bəlkə də bu onların sonu olacağını düşünüb, ölüm onlara gəlməzdən əvvəl Allaha tövbə etməyəcəklərmi? Əgər onlar Qurana, orada olan Cənnət və Cəhənnəm xəbərlərinə inanmayacaqlarsa, bundan sonra daha hansı kitaba inanacaqlar?!
Esegesi in lingua araba:
مَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَا هَادِيَ لَهُۥۚ وَيَذَرُهُمۡ فِي طُغۡيَٰنِهِمۡ يَعۡمَهُونَ
Allah kimi haqq yoldan sapdırıb, ona doğru yolu göstərməzsə, kimsə onu haqqa yönəldə bilməz. Bundan sonra Allah onları öz azğınlıqları və küfrləri içərisində çaşqın dolaşan vəziyyətdə tərk edər.
Esegesi in lingua araba:
يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلسَّاعَةِ أَيَّانَ مُرۡسَىٰهَاۖ قُلۡ إِنَّمَا عِلۡمُهَا عِندَ رَبِّيۖ لَا يُجَلِّيهَا لِوَقۡتِهَآ إِلَّا هُوَۚ ثَقُلَتۡ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ لَا تَأۡتِيكُمۡ إِلَّا بَغۡتَةٗۗ يَسۡـَٔلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنۡهَاۖ قُلۡ إِنَّمَا عِلۡمُهَا عِندَ ٱللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Qiyamət gününü yalan hesab edib buna inadkarlıq edənlər, səndən o saatın nə zaman qopacağını və onların da buna nə vaxt yəqin olacaqları barəsində soruşurlar? Ey Muhəmməd! De: "Qiyamətin qopma saatı barədə nə mən, nə də ki, başqa bir kimsə bilər. Bu saatın qopacağı vaxtı yalnız tək Allah bilir. Onun qopacağı üçün müəyyən edilmiş vaxtı yalnız Allah, aşkara çıxara bilər. Onun qopacağı vaxt göylər və yer əhlinə gizlin qalmışdır. O sizə gözlənmədən gələcəkdir". Sanki onu bilirmişsən kimi səndən Qiyamət saatı barədə soruşurlar. Lakin onlar bilmirlər ki, sən Rəbbini kamil bir şəkildə tanıdığın üçün bu barədə soruşmursan. Ey Muhəmməd! Onlara de: "Qiyamətin qopma saatının bilgisi ancaq Allaha aiddir. Lakin insanların çoxu bunu bilməzlər".
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• خلق الله للبشر آلات الإدراك والعلم - القلوب والأعين والآذان - لتحصيل المنافع ودفع المضار.
• Mənfəətləri əldə edib, zərərlərdən qorunma məqsədi ilə Allah bəşəriyyət üçün -qəlb, qöz və qulaq- idrak və elm alətləri xəlq etmişdir.
• الدعاء بأسماء الله الحسنى سبب في إجابة الدعاء، فيُدْعَى في كل مطلوب بما يناسب ذلك المطلوب، مثل: اللهمَّ تب عَلَيَّ يا تواب.
• Allahın gözəl ad və sifətləri ilə dua etmək duanın qəbul olma səbəblərindən biridir. Hər bir duanı ona münasib olan Allahın ad və sifətləri ilə dua etmək lazımdır. Məsələn: Ey Tövbələri qəbul edən Allahım! Tövbəmi qəbul et!
• التفكر في عظمة السماوات والأرض، والتوصل بهذا التفكر إلى أن الله تعالى هو المستحق للألوهية دون غيره؛ لأنه المنفرد بالصنع.
• Göylərin və yerin əzəmətliyi barəsində təfəkkür etmək və bu təfəkkür sayəsində başqasının deyil, yalnız tək Allahın ibadətə layiq olduğunu nəticəsinə gəlmək. Çünki bu kainatı xəlq edən yalnız Odur.
قُل لَّآ أَمۡلِكُ لِنَفۡسِي نَفۡعٗا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ وَلَوۡ كُنتُ أَعۡلَمُ ٱلۡغَيۡبَ لَٱسۡتَكۡثَرۡتُ مِنَ ٱلۡخَيۡرِ وَمَا مَسَّنِيَ ٱلسُّوٓءُۚ إِنۡ أَنَا۠ إِلَّا نَذِيرٞ وَبَشِيرٞ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Ey Muhamməd! De: "Mən Allahın istədiyindən başqa özümə nə bir fayda verməyə, nə də bir zərəri özümdən uzaqlaşdırmağa qadirəm. Bu, yalnız Allahın ixtiyarında olan bir işdir. Allahın mənə öyrətdiyindən başqa bir şey bilmirəm. Mən qeybi bilmirəm. Əgər qeybi bilsəydim, əvvəlcədən hər şeyi bilib, sonunun necə qurtaracağını bildiyimə görə, əlbəttə, özüm üçün xeyir artıraran səbəblərdən yapışardım və özümü pisliklərdən qoruyardım. Mən sadəcə, Allah tərəfindən göndərilən bir elçiyəm. Mən, mənim uca və pak olan Allahın elçisi olduğuma iman gətirib, mənim gətirdiyimə inanan bir qövm üçün Onun ağrılı-acılı əzabı ilə qorxudan, Allah qatında böyük savabla müjdələyənəm".
Esegesi in lingua araba:
۞ هُوَ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَجَعَلَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا لِيَسۡكُنَ إِلَيۡهَاۖ فَلَمَّا تَغَشَّىٰهَا حَمَلَتۡ حَمۡلًا خَفِيفٗا فَمَرَّتۡ بِهِۦۖ فَلَمَّآ أَثۡقَلَت دَّعَوَا ٱللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنۡ ءَاتَيۡتَنَا صَٰلِحٗا لَّنَكُونَنَّ مِنَ ٱلشَّٰكِرِينَ
Ey kişi və qadınlar! Sizi tək bir candan, Adəmdən - aleyhissəlam -, Adəmdən də - aleyhissəlam - onun zövcəs Həvvanı yaradan Odur. Allah Həvvanı Adəm onunla ünsiyyət bağlayıb, rahatlıq tapsın deyə onun qabırğasından yaratdı. Adəm zövcəsinə yaxınlıq etdikdə, zövcəsi yüngül bir yüklə yükləndib hamilə qaldı. Hamiləliyin ilkin vaxtı olduğu üçün heç özüdə bunu hiss etmədi. Həvva bir müddət ağırlıq hiss etmədən onu bətnində gəzdirdi. Bətnindəki körpəsi böyüyüb, ağırlaşdığı zaman hər ikisidə: "Ey Rəbbimiz! Əgər Sən bizə bütün əzaları sağlam bir övlad versən, əlbəttə, Sənin nemətlərinə şükür edənlərdən olarıq" – deyə Allaha dua etdilər.
Esegesi in lingua araba:
فَلَمَّآ ءَاتَىٰهُمَا صَٰلِحٗا جَعَلَا لَهُۥ شُرَكَآءَ فِيمَآ ءَاتَىٰهُمَاۚ فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ عَمَّا يُشۡرِكُونَ
Allah onların hər ikisinin duasına cavab verib, onlara, dua edib istədikləri kimi onlara sağlam bir övlad verdikdə isə özlərinə verdiyi övladda Allaha şəriklər qoşaraq, onu Allahdan başqasının qul edib, uşağa Abdul haris (Əkinçinin qulu) adı verdilər. Allah isə hər bir şərikdən ucadır. Rəbbliyə və ilahlığa layiq olan yalnız Odur.
Esegesi in lingua araba:
أَيُشۡرِكُونَ مَا لَا يَخۡلُقُ شَيۡـٔٗا وَهُمۡ يُخۡلَقُونَ
Məgər onlar bu bütləri və başqalarını ibadətdə Allaha şəriklərmi qoşurlar? Axi onlar o bütlərin heç bir şey yaratmadığlarını və ibadətə layiq olmadığlarını bilirlər. Əksinə, onlar özləri məxluqdurlar. Elə isə o bütləri necə Allaha şərik qoşurlar?!
Esegesi in lingua araba:
وَإِن تَدۡعُوهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ لَا يَتَّبِعُوكُمۡۚ سَوَآءٌ عَلَيۡكُمۡ أَدَعَوۡتُمُوهُمۡ أَمۡ أَنتُمۡ صَٰمِتُونَ
Ey Müşriklər! Siz Allahdan başqa özünüzə ilah qəbul etdiyniz bütləri doğru yola çağırsanız, onlar sizin çağırışınızı qəbul edib, sizin ardınızca gəlməzlər. Onları çağırsanız da, sussanız da onlar üçün fərqi yoxdur. Çünki onlar anlamayan, eşitməyən və danışa bilməyən sadəcə cansız bir əşyadırlar.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ عِبَادٌ أَمۡثَالُكُمۡۖ فَٱدۡعُوهُمۡ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Ey Müşriklər! Sizin Allahdan qeyri ibadət etdikləriniz Allahın yaratdığı məxluqlardır. Onlarda Allahın qullarıdır və sizin kimi məxluqdurlar. Bununla belə siz onlardan daha üstünsünüz, çünki siz dirisiniz, danışırsınız, gəzirsiniz, eşidib və görürsünüz. Amma ibadət ediyiniz bütlər isə heç də belə deyillər. Əgər iddainızda doğru deyirsinizsə, elə isə onları çağırın, qoy sizə cavab versinlər.
Esegesi in lingua araba:
أَلَهُمۡ أَرۡجُلٞ يَمۡشُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ أَيۡدٖ يَبۡطِشُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ أَعۡيُنٞ يُبۡصِرُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ ءَاذَانٞ يَسۡمَعُونَ بِهَاۗ قُلِ ٱدۡعُواْ شُرَكَآءَكُمۡ ثُمَّ كِيدُونِ فَلَا تُنظِرُونِ
Məgər özünüzə ilah qəbul etdiyiniz bu bütlərin öz ehtiyaclarını ödəmək üçün gəzib-dolaşan ayaqlarımı vardır? Yoxsa sizi müdafiə edən qüvvətli əlləri vardır?! Yoxsa onların sizin görmədiyiniz şeyləri görüb o haqqda sizə xəbər gözləri vardır?! Yoxsa onların sizin eşidib bilmədiyiniz şeyləri eşidib sizə bildirən qulaqları vardır?! Əgər o bütləriniz bütün bu şeylərdən məhrumdurlarsa o zaman onlardan mənfəət umub, zərərdən qorunmaq üçün necə onlara ibadət edirsiniz?! Ey Peyğəmbər! O müşriklərə de: "Çağırın Allahla bərabər tutduğunuz ilahlarınızı, sonra mənim əzabıma qarşı hiylə qurun və mənə heç möhlət də verməyin!".
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• في الآيات بيان جهل من يقصد النبي صلى الله عليه وسلم ويدعوه لحصول نفع أو دفع ضر؛ لأن النفع إنما يحصل من قِبَلِ ما أرسل به من البشارة والنذارة.
• Bu ayələr, xeyiri cəlb edib, zərəri uzaqlaşdırmaq üçün Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) üz tutub ona dua edənin cahil olduğunu bəyan edir. Çünki xeyirin hasil olması, onun ilə göndərilən müjdə və xəbərdarlığa əməl etməklə mümkündür.
إِنَّ وَلِـِّۧيَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي نَزَّلَ ٱلۡكِتَٰبَۖ وَهُوَ يَتَوَلَّى ٱلصَّٰلِحِينَ
Həqiqətən, mənim himayədarım, mənə yardım edən və məni qoruyan Allahdır. Mən Ondan başqasına üz tutmaram və sizin bütlərinizdən də qorxub çəkinmərəm. İnsanlara doğru yolu göstərən Quranı mənə nazil edən Odur. Qullarından əməlisalehlərə himayəçilik edən, onları qoruyan və onlara kömək olan da Odur!
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا يَسۡتَطِيعُونَ نَصۡرَكُمۡ وَلَآ أَنفُسَهُمۡ يَنصُرُونَ
Ey Müşriklər! Dua edib çağırdığınız bu bütlər nə sizə, nə də ki, özlərinə yardım etməyə qadirdilər. Onlar aciz bir məxluqdurlar. Axı belə olan təqdirdə siz Allahı qoyub necə onlara dua edirsiniz?!
Esegesi in lingua araba:
وَإِن تَدۡعُوهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ لَا يَسۡمَعُواْۖ وَتَرَىٰهُمۡ يَنظُرُونَ إِلَيۡكَ وَهُمۡ لَا يُبۡصِرُونَ
Ey Müşriklər! Allahdan başqa ibadət etiyiniz bütlərinizi doğru yola çağırsanız, onlar sizin çağırışınızı eşitməzlər. Sən onları gözlərini dikib sənə baxan görürsən, halbuki o gözlərlə görməzlər. Müşriklər insanlar və heyvanlar şəkilində, əlləri, ayağları və gözləri olan bütlər düzəldirdilər, lakin onlar cansızdırlar, diri deyillər və heç bir hərəkət etməyə də belə qadir deyillər.
Esegesi in lingua araba:
خُذِ ٱلۡعَفۡوَ وَأۡمُرۡ بِٱلۡعُرۡفِ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡجَٰهِلِينَ
Ey Peyğımbər! İnsanlardan gözəl əməl və gözəl əxlaqları qəbul et, bacarmadıqları işlərlə onları mükəlləf etmə, çünki bu onlarda niftər hissi oyadar. Onlara hər bir yaxşı söz deməyi və hər bir yaxşı əməl etməyi əmr et və cahillərdən üz döndər. Sənə cahillik edənə, cahilliklə qarşılıq vermə. Sənə əziyyət verənə, sən əziyyət vermə. Sənə haqqını verməyənə sən haqqını kəsmə.
Esegesi in lingua araba:
وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ نَزۡغٞ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Ey Peyğəmbər! Əgər şeytanın sənə bir vəsvəsə yaxud sənə hər hansı bir xeyir əməl etməyə mane olduğunu hiss etsən, bu zaman onun şərindən Allaha sığın. Çünki Allah, dediyin sözü eşidəndir, Ona sığındığını biləndir və O, səni şeytanın şərindən qoruyacaqdır.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ إِذَا مَسَّهُمۡ طَٰٓئِفٞ مِّنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبۡصِرُونَ
Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinərək Allahdan qorxanlara şeytandan özlərinə bir vəsvəsə toxunub günah etdikləri zaman Allahın əzəmətini, günahkarlara verəcəyi əzabı və itaətkarlara üçün hazırladığı savabı xatırlayıb, dərhal günahlardan tövbə edib öz Rəbbinə tərəf dönər, haqqa qayıdıb, qəflətdən ayılarlar.
Esegesi in lingua araba:
وَإِخۡوَٰنُهُمۡ يَمُدُّونَهُمۡ فِي ٱلۡغَيِّ ثُمَّ لَا يُقۡصِرُونَ
Şeytanların günahkarlardan və kafirlərdən olan qardaşları öz qardaşlarına günah etdikdən sonra yenə də günah etməyi gözəl göstərərək onların azğınlığını artırarlar. Sonra da nə şeytanlar onları azdırmaqdan, nə də ki, günahkar insanlar onlara tabe olub şər əməllər etməkdən əl çəkməzlər.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذَا لَمۡ تَأۡتِهِم بِـَٔايَةٖ قَالُواْ لَوۡلَا ٱجۡتَبَيۡتَهَاۚ قُلۡ إِنَّمَآ أَتَّبِعُ مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّ مِن رَّبِّيۚ هَٰذَا بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمۡ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
Ey Peyğəmbər! Əgər sən onlara bir möcüzə gətirsən səni yalançı hesab edib, ondan üz çevirərlər, onlara möcüzə gətirmədikdə isə: "Nə olardı ki, özündən bir möcüzə ixtira edib, uyduraydın?"– deyərlər. Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Mən özümdən bir möcüzə gətirə bilmərəm. Mən yalnız Allahın mənə vəhy etdiyinə tabeyəm. Sizə oxuduğum bu Quran sizin Xaliqiniz və işlərinizi idarə edən Allahdan gələn açıq-aşkar dəlillər, mömin qullarına doğru yolu göstərən rəhbərdir. Amma möminlərdən qeyriləri isə zəlalət və bədbəxtçilik içərisindədirlər".
Esegesi in lingua araba:
وَٱذۡكُر رَّبَّكَ فِي نَفۡسِكَ تَضَرُّعٗا وَخِيفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ
Ey Peyğəmbər! Rəbbin Allahı, zəlil, təvazökar halda və qorxaraq yad et. Gündüzün əvvəl və axşam saatlarında, bu iki fəzilətli vaxtlarda, səsini nə çox yuxarı qaldırmadan, nə də ki, çox aşağı salmadan orta bir qaydada dua et və Uca Allahı yad etməkdən qafil olanlardan olma.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيُسَبِّحُونَهُۥ وَلَهُۥ يَسۡجُدُونَۤ۩
Ey Peyğəmbər! Rəbbinin hüzurunda olan mələklər pak olan Allaha ibadət etməkdə təkəbbürlük etməzlər, əksinə, Ona tabe olub, boyun əyərlər və bundan yorulmazlar. Onlar Allahı gecə-gündüz Ona layiq olmayan şeylərdən uca tutarlar və yalnız Ona səcdə edirlər.
Esegesi in lingua araba:
Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:
• في الآيات بشارة للمسلمين المستقيمين على صراط نبيهم صلى الله عليه وسلم بأن ينصرهم الله كما نصر نبيه وأولياءه.
• Ağıllı insana Uca Allaha ibadət etmək vacibdir. Çünki dində böyük elmləri özündə əhatə edən kitabı nazil etməklə mənfəət qapılarını onun üzünə açan, saleh qullarına arxa olan, onlara yardım edib, onları düşmənlərin şərindən qoruyan və onlara dünya mənfəətləri bəxş edən Odur.
• في الآيات جماع الأخلاق، فعلى العبد أن يعفو عمن ظلمه، ويعطي من حرمه، ويصل من قطعه.
• Bu ayələrdə Peyğəmbərin - sallallahu aleyhi və səlləm - doğru yolunda sabitqədəm olan müsəlmanlara, Allah Öz Peyğəmbərinə və övliyalarına kömək etdiyi kimi onlara da kömək edəcək müjdəsi vardır.
• على العبد إذا مَسَّه سوء من الشيطان - فأذنب بفعل محرم، أو ترك واجب - أن يستغفر الله تعالى، ويستدرك ما فرط منه بالتوبة النصوح والحسنات الماحية.
• Bu ayələr böyük əxlaqi xislətləri özündə cəm etmişdir. Belə ki, insan ona zülüm edən kimsəni əfv etməli, onu xeyirdən məhrum edənə verməli və onunla əlaqələri kəsənlə əlaqələri kəsməməlidir.
• الواجب على العاقل عبادة الله تعالى؛ لأنه هو الذي يحقق له منافع الدين بإنزال الكتاب المشتمل على العلوم العظيمة في الدّين، ومنافع الدنيا بتولّي الصالحين من عباده وحفظه لهم ونصرته إياهم، فلا تضرهم عداوة من عاداهم.
• İnsan hər hansı bir haram iş görüb günah qazanaraq, yaxud vacib bir əməli tərk edərək şeytan ona bir pislik toxundurarsa, bu zaman Uca Allahdan bağışlanma diləməli, etdiyi əmələ görə ixlasla tövbə etməli və günahını yumaq üçün yaxşı əməllər etməlidir.
Traduzione dei Significati del Sacro Corano - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Indice Traduzioni
الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.