Traduzione dei Significati del Sacro Corano - Traduzione kurmanji curda * - Indice Traduzioni
An-Nisâ’
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَخَلَقَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَبَثَّ مِنۡهُمَا رِجَالٗا كَثِيرٗا وَنِسَآءٗۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيۡكُمۡ رَقِيبٗا
1. خەلكینۆ پارێزكارییا خودایێ خۆ بكەن [باوەرییێ پێ بینن و بپەرێسن] ئەوێ هوین ژ ئێك گیانی ب تنێ ئافراندین [و ئەوی خودایی ژ وی گیانی] هەڤسەرا وی ژێ چێكر [ئافراند] و ژ ڤان هەردوكان گەلەك ژن و مێر دان و بەلاڤكرن، و هوین پارێزكارییا خودێ بكەن، ئەوێ هوین ب ناڤێ وی تشتان ژ ئێكدو دخوازن، و هشیاری مرۆڤانییێ بن [نەقەتینن] ب ڕاستی خودێ ل سەر هەوە زێرەڤانە.
Esegesi in lingua araba:
وَءَاتُواْ ٱلۡيَتَٰمَىٰٓ أَمۡوَٰلَهُمۡۖ وَلَا تَتَبَدَّلُواْ ٱلۡخَبِيثَ بِٱلطَّيِّبِۖ وَلَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَهُمۡ إِلَىٰٓ أَمۡوَٰلِكُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ حُوبٗا كَبِيرٗا
2. و مالێ سێوییان بدەنێ، مالێ خۆ یێ بێخێر [و حەلال] ب یێ وان یێ باش [و حەرام بۆ هەوە] نەگوهۆڕن، و مالێ وان د ناڤ مالێ خۆدا نەخۆن [ئانكو مالێ وان تێكەلی یێ خۆ نەكەن، ب ئنیەتا خوارنا مالێ وان]. ب ڕاستی [ئەڤ كارە] گونەهەكا مەزنە.
Esegesi in lingua araba:
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تُقۡسِطُواْ فِي ٱلۡيَتَٰمَىٰ فَٱنكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ مَثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۖ فَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تَعۡدِلُواْ فَوَٰحِدَةً أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۚ ذَٰلِكَ أَدۡنَىٰٓ أَلَّا تَعُولُواْ
3. و ئەگەر هوین ترسیان د ڕاستا كچێت سێویدا [ئەوێت هوین خودانییێ ژێ دكەن] [ئەگەر مار بكەن] دادوەرییێ نەكەن [و مافێت وان ب دورستی نەدەنێ، وان بهێلن]، ڤێجا ژنێت دیتر یێت هەوە پێ خۆش، دویان، سێیان، چاران مار بكەن، بەلێ ئەگەر هوین بترسن د ناڤبەرا واندا وەكهەڤییێ [عەدالەتێ] نەكەن، ژنەكێ ب تنێ بینن [و نابیت پتر بینن] یان ژی جارێ یێت خۆ مار بكەن، ئەڤە [هێلانا هەوە بۆ سێوییان، دا خورتییێ لێ نەكەن و مافێ وان نەخۆن و ئێك ژن ب تنێ، ئەگەر هوین بترسن دادگەرییێ د ناڤبەرا واندا نەكەن] ڕێكا ژ هەمییان نێزیكترە كو هوین خۆ ژ ستەمكرنێ بپارێزن و بدەنە پاش.
Esegesi in lingua araba:
وَءَاتُواْ ٱلنِّسَآءَ صَدُقَٰتِهِنَّ نِحۡلَةٗۚ فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَيۡءٖ مِّنۡهُ نَفۡسٗا فَكُلُوهُ هَنِيٓـٔٗا مَّرِيٓـٔٗا
4. و مارا ژنان ب خۆشی بدەنێ، و هەكە وان [ژنان] تشتەك ژ مارا خۆ ب خۆشی [و ب دلێ خۆ] بۆ هەوە هێلا [و گەردەنا هەوە ئازا كر]، ئێدی بخۆن ل هەوە حەلال بیت و نۆشی جان بیت.
Esegesi in lingua araba:
وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا وَٱرۡزُقُوهُمۡ فِيهَا وَٱكۡسُوهُمۡ وَقُولُواْ لَهُمۡ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا
5. و هوین مالێ ساویلكەیان [ژ بچویك و دین و دەست دڕیایییان] نەدەنە ڤێ، ئەو [مالێ] خودێ بۆ هەوە كرییە ئەگەرێ بەردەوامییا ژیانێ [و ژیان ل سەر ڕادوەستیت] پێ خودان بكەن و ب جلك بێخن، و ئاخڤتنا خێرێ بۆ وان بێژن [ئانكو ئەگەر هوین ب ئاقل كەتن دێ مالێ هەوە دەینە هەوە].
Esegesi in lingua araba:
وَٱبۡتَلُواْ ٱلۡيَتَٰمَىٰ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغُواْ ٱلنِّكَاحَ فَإِنۡ ءَانَسۡتُم مِّنۡهُمۡ رُشۡدٗا فَٱدۡفَعُوٓاْ إِلَيۡهِمۡ أَمۡوَٰلَهُمۡۖ وَلَا تَأۡكُلُوهَآ إِسۡرَافٗا وَبِدَارًا أَن يَكۡبَرُواْۚ وَمَن كَانَ غَنِيّٗا فَلۡيَسۡتَعۡفِفۡۖ وَمَن كَانَ فَقِيرٗا فَلۡيَأۡكُلۡ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ فَإِذَا دَفَعۡتُمۡ إِلَيۡهِمۡ أَمۡوَٰلَهُمۡ فَأَشۡهِدُواْ عَلَيۡهِمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ حَسِيبٗا
6. و سێوییان بجەڕبینن هەتا بالق دبن [و دئێنە ژنان یان شوییان]، و ئەگەر هەوە دیتن بالق بوون و ب ئاقل كەتن، مالێ وان بدەنە ڤێ، و لەزێ لێ نەكەن بخۆن ژ ترسا مەزنبوونا وان [ترسا هندێ كو وی مالی ژ هەوە بستینن]. و هەچیێ دەولەمەند بیت بلا [چو مالی بەرانبەری خودانییا خۆ ژ سێوییان ڕانەكەت] و یێ دل پاقژ بیت. و هەچیێ خیزان (فەقیر) بیت بلا تەمەتی زەحمەتا خۆ و ل دویڤ هەوجەییا خۆ بخۆت، و ئەگەر هەوە مالێ وان دا وان، شاهدان ل سەر بگرن [كا هەوە مالێ سێوییان هەمی دایییێ یان ژی نە]، و خودێ بۆ هەوە بەسە زێرەڤان و حسابدار.
Esegesi in lingua araba:
لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنۡهُ أَوۡ كَثُرَۚ نَصِيبٗا مَّفۡرُوضٗا
7. زەلامان د وی (مالێ) دەیباب و كەس و كاران ب پاش خۆڤە هێلایی، بار و پشكەك هەیە، و ژنان ژی ژ وی (مالێ) دەیبابان و كەس و كاران ب پاش خۆڤە هێلایی، بار و پشك هەیە، چ كێم چ زێدە، پشكەكە [ژ بەرێ خودێڤە] هاتییە دانان.
Esegesi in lingua araba:
وَلۡيَخۡشَ ٱلَّذِينَ لَوۡ تَرَكُواْ مِنۡ خَلۡفِهِمۡ ذُرِّيَّةٗ ضِعَٰفًا خَافُواْ عَلَيۡهِمۡ فَلۡيَتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلۡيَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدًا
9. و ئەوێت ژ هندێ بترسن، ئەگەر ب پاش خۆڤە دویندەهەكا بێ چارە بهێلن، ستەم لێ بێتەكرن [دڤێت هەر ب وی چاڤی بەرێ خۆ بدەنە سێوییێت ئەو خودانییێ ژێ دكەن، و پا ئەگەر ئەڤرۆ ئەو یێ مریبایە، كا وی دڤیا چاوا سەرەگوهییا زاڕۆكێت وی هاتبایەكرن، ئەها دڤێت ئەو ژی یێ وەسا بیت د گەل سێوییێت ئەو سەرەگوهییا وان دكەت]، ڤێجا بلا ژ خودێ بترسن و ئاخڤتنا ڕاست د گەل وان بكەن [ئانكو چاوا د گەل زاڕۆكێت خۆ دئاخڤن، و دبێژنێ: كوڕێ من، كچا من، هەر ڤێ ئاخڤتنێ د گەل سێوییان ژی بكەن].
Esegesi in lingua araba:
يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡۖ لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۚ فَإِن كُنَّ نِسَآءٗ فَوۡقَ ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَۖ وَإِن كَانَتۡ وَٰحِدَةٗ فَلَهَا ٱلنِّصۡفُۚ وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُۥ وَلَدٞۚ فَإِن لَّمۡ يَكُن لَّهُۥ وَلَدٞ وَوَرِثَهُۥٓ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ ٱلثُّلُثُۚ فَإِن كَانَ لَهُۥٓ إِخۡوَةٞ فَلِأُمِّهِ ٱلسُّدُسُۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِي بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍۗ ءَابَآؤُكُمۡ وَأَبۡنَآؤُكُمۡ لَا تَدۡرُونَ أَيُّهُمۡ أَقۡرَبُ لَكُمۡ نَفۡعٗاۚ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمٗا
11. د دەرهەقێ زاڕۆكێت هەوەدا خودێ [ب ڤی ڕەنگی] فەرمانا هەوە دكەت، كو بارا كوڕی تەمەتی بارا دو كچانە، و ئەگەر زاڕۆكێت هەوە كچ بن و ژ دویان پتر بن، دوسێكا میراتی بۆ وانە، و ئەگەر [میراتخۆر] كچەك ب تنێ بیت، نیڤ [یا میراتی] بۆ وێیە، و دەیبابێت وێ [یێ مری] هەر ئێكی شەشێك دگەهیتێ، ئەگەر [ئەوێ مری] زاڕۆك هەبیت [چ كوڕ بن، چ كچ] و ئەگەر چو زاڕۆك [چ كوڕ، چ كچ] نەبن و دەیبابێت وی بوونە میراتخۆرێت وی، سێك بۆ دەیكا وییە، و ئەگەر [ئەوێ مری] برا هەبن [خویشك و برا، دو یان پتر]، شەشێك بۆ دەیكا وییە، [ئەڤ پشك و بارە دێ ئێنە لێكڤەكرن] پشتی جهئینانا وەسیەتا مری كری یان ژی [دەرئێخستنا] قەران. بابێت هەوە و زاڕۆكێت هەوە، هوین نوزانن كی ژ وان پتر د خێرا هەوەدایە [ژ بەر هندێ خودێ هەر ئێكی پشك و بارێت وی دیاركرن]، ئەڤ ئەركە ژ بەرێ خودێڤە ل سەر هەوە هاتە دانان، ب ڕاستی خودێ یێ زانا و كار بنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَلَكُمۡ نِصۡفُ مَا تَرَكَ أَزۡوَٰجُكُمۡ إِن لَّمۡ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٞۚ فَإِن كَانَ لَهُنَّ وَلَدٞ فَلَكُمُ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكۡنَۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِينَ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٖۚ وَلَهُنَّ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكۡتُمۡ إِن لَّمۡ يَكُن لَّكُمۡ وَلَدٞۚ فَإِن كَانَ لَكُمۡ وَلَدٞ فَلَهُنَّ ٱلثُّمُنُ مِمَّا تَرَكۡتُمۚ مِّنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ تُوصُونَ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٖۗ وَإِن كَانَ رَجُلٞ يُورَثُ كَلَٰلَةً أَوِ ٱمۡرَأَةٞ وَلَهُۥٓ أَخٌ أَوۡ أُخۡتٞ فَلِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُۚ فَإِن كَانُوٓاْ أَكۡثَرَ مِن ذَٰلِكَ فَهُمۡ شُرَكَآءُ فِي ٱلثُّلُثِۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصَىٰ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍ غَيۡرَ مُضَآرّٖۚ وَصِيَّةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٞ
12. و نیڤا میراتێ ژنێت [هەڤسەرێت] هەوە هێلایی بۆ هەوەیە [پشتی مرنێ] ئەگەر وان چو زاڕۆك [كوڕ یان كچ] نەبن [نە ژ هەوە، و نە ژ چو زەلامێت دی] و ئەگەر وان زاڕۆكەك هەبیت، چارێكەك ژ میراتێ وان هێلایی بۆ هەوەیە [هەلبەت] پشتی جهئینانا وەسیەتا كری و [دەرئێخستنا] قەران [دەینان] و ئەگەر هەوە چو زاڕۆك نەبن [كوڕ یان كچ، ژ وێ یان ژ ئێكا دی]، چارێكا میراتێ هەوە بۆ هەڤسەرێت هەوەیە، و ئەگەر هەوە زاڕۆكەك هەبیت هەشتێكا میراتێ هەوە بۆ وانە، پشتی جهئینانا وەسیەتا هەوە كری و دەرئێخستنا قەران، و ئەگەر زەلامەك یان ژنەك بێ عەیال و بێ باب [مەخسەد یا بێ دویندەهـ و باب و باپیر بیت] مر، و برایەك یان خویشكەكا [ژ دەیكێ] هەبیت شەشێك بۆ هەر ئێكییە و ئەگەر ژ ئێكی پتر بن هەمی د سێكێدا د هەڤپشكن، پشتی جهئینانا وەسیەتا بێ زیان و دەرئێخستنا قەران، ئەڤە فەرمانە ژ خودێ، و خودێ زانا و حەلیمە [ئانكو لەزێ ل جزادانێ ناكەت].
Esegesi in lingua araba:
تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ
13. ئەڤە فەرمان و تخویبێت خودێنە، و هەر ئێكێ گوهدارییا خودێ و پێغەمبەرێ وی بكەت، دێ ئێخیتە د بەحەشتاندا ئەوێت ڕویبار د بەرڕا و د ناڤڕا دهەڕكن، و هەروهەر دێ تێدا بن، و ئەڤەیە سەركەڤتنا مەزن.
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يَعۡصِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُۥ يُدۡخِلۡهُ نَارًا خَٰلِدٗا فِيهَا وَلَهُۥ عَذَابٞ مُّهِينٞ
14. و یێ گوهدارییا خودێ و پێغەمبەرێ وی نەكەت و بدەتە سەر تخویبێت وی [فەرمانێت وی ب جهـ نەئینیت] دێ ئێخیتە د ناڤ ئاگریدا كو هەروهەر تێدا بیت، و ئیزایەكا ب ڕسوا و ڕەزالەت بۆ وییە.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّٰتِي يَأۡتِينَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مِن نِّسَآئِكُمۡ فَٱسۡتَشۡهِدُواْ عَلَيۡهِنَّ أَرۡبَعَةٗ مِّنكُمۡۖ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمۡسِكُوهُنَّ فِي ٱلۡبُيُوتِ حَتَّىٰ يَتَوَفَّىٰهُنَّ ٱلۡمَوۡتُ أَوۡ يَجۡعَلَ ٱللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلٗا
15. و ئەوێت زنایێ دكەن ژ ژنكێت هەوە، چار شاهدان ژ خۆ ل سەر بگرن، ڤێجا ئەگەر شادەیی ل سەر دان، د مالێت وانڤە ئاسێ بكەن هەتا دمرن، یان ژی هەتا خودێ ڕێكەكا قورتالبوونێ بۆ ڤەدكەت و ددانیت [هەلبەت ئەڤ فەرمانە یا دەستپێكا ئیسلامێ بوو، پاشی هاتە ڕاكرن].
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذَانِ يَأۡتِيَٰنِهَا مِنكُمۡ فَـَٔاذُوهُمَاۖ فَإِن تَابَا وَأَصۡلَحَا فَأَعۡرِضُواْ عَنۡهُمَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ تَوَّابٗا رَّحِيمًا
16. و ئەوێت دكەڤنە د زنایێدا ژ هەوە [چ ژن چ مێر] بئێشینن، و ئەگەر تۆبەكرن و خۆ باشكرن، ژێ بگەڕن، ب ڕاستی خودێ یێ تۆبەوەرگر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّمَا ٱلتَّوۡبَةُ عَلَى ٱللَّهِ لِلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلسُّوٓءَ بِجَهَٰلَةٖ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٖ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَتُوبُ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
17. ب ڕاستی تۆبەیا وان ب تنێ دئێتە وەرگرتن و قەبویل كرن ئەوێت ژ نەزانین گونەهێ دكەن، پاشی ژ نێزیك و زوی [ژ وێ كرنێ پەشێمان دبن] ل خۆ دزڤڕن و تۆبە دكەن، ڤێجا خودێ تۆبەیا ڤان قەبویل دكەت [و تۆبەیێ ددەتە سەر] و خودێ زانا و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
وَلَيۡسَتِ ٱلتَّوۡبَةُ لِلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلسَّيِّـَٔاتِ حَتَّىٰٓ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ إِنِّي تُبۡتُ ٱلۡـَٰٔنَ وَلَا ٱلَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمۡ كُفَّارٌۚ أُوْلَٰٓئِكَ أَعۡتَدۡنَا لَهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
18. و تۆبە بۆ وان نینە، ئەوێت كار و كریارێت خراب و گونەهان دكەن [دمیننە د گونەهێدا، و ل خۆ نازڤڕن] هەتا ئێك ژ وان دكەڤیتە بەر مرنێ [ژ نوی] بێژیت: ئەها ژ نوی من تۆبەیە [و ئەز پەشێمانم]، و [تۆبە] بۆ وان ژی نینە یێت دمرن، و ئەو گاور، ئیزایەكا ب دەرد و دژوار مە بۆ ڤان بەرهەڤكرییە.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا يَحِلُّ لَكُمۡ أَن تَرِثُواْ ٱلنِّسَآءَ كَرۡهٗاۖ وَلَا تَعۡضُلُوهُنَّ لِتَذۡهَبُواْ بِبَعۡضِ مَآ ءَاتَيۡتُمُوهُنَّ إِلَّآ أَن يَأۡتِينَ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَيِّنَةٖۚ وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ فَإِن كَرِهۡتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰٓ أَن تَكۡرَهُواْ شَيۡـٔٗا وَيَجۡعَلَ ٱللَّهُ فِيهِ خَيۡرٗا كَثِيرٗا
19. گەلی ئەوێت هەوە باوەری ئینایین نەدورستە هوین ب كۆتەكی ببنە میراتخۆرێت ژنان [ئانكو وەكی هەر میراتەكی بگەهیننە خۆ و دەستێ خۆ داننە سەر]، و بۆ هەوە نەدورستە هوین ڕێكا وان بگرن و نەهێلن شوی بكەن، دا هندەكێ ژ وی مالێ هەوە داییە وان [ژ مەهرا وان] ژێ وەرگرن، ژ بلی وێ، ئەگەر خەلەتییەكا ئاشكەرا بكەت، و ب باشی و قەنجی د گەلدا بن و سەرەدەرییێ د گەل بكەن. و ئەگەر هەوە نەڤیان [بێنا خۆ لێ فرەهكەن و بەرنەدەن] چونكی دبیت هوین ژ تشتەكی بێزار بن و هەوە نەڤێت، و خودێ خێرەكا مەزن ئێخستبیتە تێدا.
Esegesi in lingua araba:
وَإِنۡ أَرَدتُّمُ ٱسۡتِبۡدَالَ زَوۡجٖ مَّكَانَ زَوۡجٖ وَءَاتَيۡتُمۡ إِحۡدَىٰهُنَّ قِنطَارٗا فَلَا تَأۡخُذُواْ مِنۡهُ شَيۡـًٔاۚ أَتَأۡخُذُونَهُۥ بُهۡتَٰنٗا وَإِثۡمٗا مُّبِينٗا
20. و ئەگەر هەوە ڤیا ژنەكێ شوینا ژنەكا دی [پشتی بەردانێ] بینن، و ئێك ژ وان هەوە مالەكێ مەزن [ب ناڤێ مەهرێ] دابیتێ، چو ژ وی [مالی] ژێ نەستینن [هوین وی مالی] چاوا دێ ژ بێ بەختی و ب گونەهەكا مەزن ژێ ستینن.
Esegesi in lingua araba:
وَلَا تَنكِحُواْ مَا نَكَحَ ءَابَآؤُكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا قَدۡ سَلَفَۚ إِنَّهُۥ كَانَ فَٰحِشَةٗ وَمَقۡتٗا وَسَآءَ سَبِيلًا
22. و هوین وان ژنان مار نەكەن ئەوێت بابێت هەوە ماركرین، ژ بلی وێ ئەوا هەوە بەری ڤێ فەرمانێ ئینابیت، ب ڕاستی ئەو كارەكێ زێدە كرێت بوو، و پیسەكار و پیسەڕێك بوو.
Esegesi in lingua araba:
حُرِّمَتۡ عَلَيۡكُمۡ أُمَّهَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُمۡ وَعَمَّٰتُكُمۡ وَخَٰلَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُ ٱلۡأَخِ وَبَنَاتُ ٱلۡأُخۡتِ وَأُمَّهَٰتُكُمُ ٱلَّٰتِيٓ أَرۡضَعۡنَكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُم مِّنَ ٱلرَّضَٰعَةِ وَأُمَّهَٰتُ نِسَآئِكُمۡ وَرَبَٰٓئِبُكُمُ ٱلَّٰتِي فِي حُجُورِكُم مِّن نِّسَآئِكُمُ ٱلَّٰتِي دَخَلۡتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمۡ تَكُونُواْ دَخَلۡتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ وَحَلَٰٓئِلُ أَبۡنَآئِكُمُ ٱلَّذِينَ مِنۡ أَصۡلَٰبِكُمۡ وَأَن تَجۡمَعُواْ بَيۡنَ ٱلۡأُخۡتَيۡنِ إِلَّا مَا قَدۡ سَلَفَۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
23. ل سەر هەوە هاتە حەرامكرن و نەدورستكرن [ماركرنا] دەیكێت هەوە، و كچێت هەوە، و خویشكێت هەوە، و مەتێت هەوە، و خالەتێت هەوە، و برازایێت هەوە، و خوارزایێت هەوە، و دەیكێت هەوە یێت شیری [دایینێت هەوە]، و خویشكێت هەوە یێت شیری، و خەسوییێت هەوە، و نەڤسییێت هەوە یێت د مالا هەوەدا مەزن بوویین، ژ وان ژنێت نڤین د ناڤبەرا هەوە و واندا چێبوویی، و بویكێت هەوە یێت كوڕێت هەوە یێت دورست، و [دیسا حەرامە] هوین د ناڤبەرا دو خویشكان د ماركرنێدا كۆم بكەن، ئەو نەبیت ئەوا هەوە بەری ڤێ فەرمانێ كربیت، ب ڕاستی خودێ گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَٱلۡمُحۡصَنَٰتُ مِنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۖ كِتَٰبَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡۚ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَآءَ ذَٰلِكُمۡ أَن تَبۡتَغُواْ بِأَمۡوَٰلِكُم مُّحۡصِنِينَ غَيۡرَ مُسَٰفِحِينَۚ فَمَا ٱسۡتَمۡتَعۡتُم بِهِۦ مِنۡهُنَّ فَـَٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةٗۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا تَرَٰضَيۡتُم بِهِۦ مِنۢ بَعۡدِ ٱلۡفَرِيضَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمٗا
24. و [ماركرنا] ژنێت شویكری و ب مێر [بۆ هەوە حەرامە] ژ بلی وان یێت [ب خەزایێ بوویینە] جێرییێت هەوە [و ئەگەر جێری یا شویكری بیت بۆ خودانی (سەركارێ وێ) دورست نینە هەتا زەلامێ وێ دمریت یان دئێتە بەردان] ئەڤە فەرمانا خودێیە ل سەر هەوە هاتە دانان و نڤێسین [بۆ كەسێ نابیت بدەتە سەر] و ژ بلی ڤان یێت بۆرین، هەكە هوین مارا وان بدەنێ و دەهمەن پاقژ بن و زناكەر نەبن، بۆ هەوە دورست و حەلالن، ڤێجا هەچییا هەوە خۆشی ب نڤینا وان دیت [ئانكو ماركر] مارا وان [ئەوا هەوە د ناڤ خۆدا دیاركری] ب ئەرك بدەنێ، و گونەهـ ل سەر هەوە نینە پشتی هەوە مەهر دیاركری د گەلێك پێك بێن [ئانكو ژ وێ مارا دیاركری ب قایلبوونا هەوە هەردوكان، كێمترێ بدەنە وان، یان ژی ژ وێ مارێ پتر بدەنە وان]، ب ڕاستی خودێ یێ زانا و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
وَمَن لَّمۡ يَسۡتَطِعۡ مِنكُمۡ طَوۡلًا أَن يَنكِحَ ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ فَمِن مَّا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُم مِّن فَتَيَٰتِكُمُ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۚ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِإِيمَٰنِكُمۚ بَعۡضُكُم مِّنۢ بَعۡضٖۚ فَٱنكِحُوهُنَّ بِإِذۡنِ أَهۡلِهِنَّ وَءَاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ مُحۡصَنَٰتٍ غَيۡرَ مُسَٰفِحَٰتٖ وَلَا مُتَّخِذَٰتِ أَخۡدَانٖۚ فَإِذَآ أُحۡصِنَّ فَإِنۡ أَتَيۡنَ بِفَٰحِشَةٖ فَعَلَيۡهِنَّ نِصۡفُ مَا عَلَى ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ مِنَ ٱلۡعَذَابِۚ ذَٰلِكَ لِمَنۡ خَشِيَ ٱلۡعَنَتَ مِنكُمۡۚ وَأَن تَصۡبِرُواْ خَيۡرٞ لَّكُمۡۗ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
25. و هەچیێ ژ هەوە نەشیا [ب مالێ خۆ] ژنەكا ئازاد و خودان باوەر و دەهمەن پاقژ مار بكەت [و بۆ خۆ بینیت] ڤێجا بلا جێرییێت خۆ ژ كچێت موسلمان مار بكەت [ئەگەر شیان هەبن یا ئازاد مار بكەن، نەدورستە یا جێری مار بكەن، و دیسا نەدورستە جێرییا نەموسلمان مار بكەن]، و خودێ ب باوەرییا هەوە چێتر دزانیت [ئانكو دبیت باوەرییا هندە جێرییان ب هێز و موكومتر بیت ژ یا ئازاكری] هوین ژ ئێكن [ئانكو هوین هەردو مرۆڤن چ هوین بەندە بن چ هوین ئازاكری بن هوین د مرۆڤاتییێدا ئێكن]. ئێدی ب دەستویرا سەركارێت وان مار بكەن، و مەهرا وان ب قەنجی [ب ئاوایەكێ دورست و شەرعی و گونجایی د گەل سەروبەری] بدەنە وان [ئەڤ جێرییە بۆ هەوە دورستە مار بكەن ب وی شەرتی] د دەهمەن پاقژ بن و زناكەرێت ئاشكەرا نەبن، و خودانێت یارێت نهینی نەبن، ڤێجا وەختێ شویكرن و كەڤتنە د كرێتییێدا [ئانكو د زنایێدا] نیڤا جزایێ ژنێت ئازاد ل سەر وانە، ئەڤ فەرمانە [ماركرنا جێرییان] بۆ وی دورستە، یێ ژ خۆ بترسیت [ئەگەر ژنێ نەئینیت] دێ كەڤیتە د گونەهێدا [ئانكو د زنایێدا] و ئەگەر خۆ ڕابگرن [و جێرییێ مار نەكەن] بۆ هەوە باشترە، و خودێ گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمۡ وَيَهۡدِيَكُمۡ سُنَنَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَيَتُوبَ عَلَيۡكُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ
26. خودێ [ب ڤان فەرمانان] دڤێت بۆ هەوە دیاركەت [كا چ ل سەر هەوە حەلالە و چ حەرامە]، و بەرێ هەوە بدەتە ڕێ و ڕەوشتێت یێت بەری هەوە [ژ پێغەمبەر و چاكان]، و تۆبەیێ بدەتە سەر هەوە، و خودێ زانا و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
وَٱللَّهُ يُرِيدُ أَن يَتُوبَ عَلَيۡكُمۡ وَيُرِيدُ ٱلَّذِينَ يَتَّبِعُونَ ٱلشَّهَوَٰتِ أَن تَمِيلُواْ مَيۡلًا عَظِيمٗا
27. خودێ دڤێت [ب ڤان بڕیاران] تۆبەیێ بدانتە سەر هەوە، و ئەوێت ب دویڤ دلخوازییان [مەخسەد ژێ یێت حەرام] دكەڤن، دڤێت هوین گەلەك ب ڕەخێ وانڤە بچن [ئانكو كار و كریارێت وان بكەن].
Esegesi in lingua araba:
يُرِيدُ ٱللَّهُ أَن يُخَفِّفَ عَنكُمۡۚ وَخُلِقَ ٱلۡإِنسَٰنُ ضَعِيفٗا
28. و خودێ دڤێت ل سەر هەوە سڤك بكەت [ئانكو كارێ هەوە ب ساناهی بێخیت، ب دانا وی بۆ هەوە شەریعەتەكێ ساناهی و گونجایی د گەل سروشتێ مرۆڤی]، ب ڕاستی مرۆڤ بێ هێز و لاواز هاتییە چێكرن [ئانكو نەشێت بێنا خۆ ل سەر دلخوازییان فرەهـ بكەت].
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ إِلَّآ أَن تَكُونَ تِجَٰرَةً عَن تَرَاضٖ مِّنكُمۡۚ وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا
29. گەلی خودان باوەران مالێ خۆ [ئێكدو] د ناڤبەرا خۆدا ب نەهەقی نەخۆن [وەكی سەلەفێ و قومارێ و زەبتكرنێ (أحتكار) و دزییێ... هتد]، بازرگانییەكا هوین ل سەر قایل نەبن تێ نەبیت [ئانكو ب كڕین و فرۆتنان هەردو ئالییێت قایل بخۆن و ب ڕێكێت دورست] و خۆ [ژ بێ هیڤیبوونێ] نەكوژن یان ئێكدو نەكوژن ب ڕاستی خودێ د گەل هەوە یێ دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
إِن تَجۡتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنۡهَوۡنَ عَنۡهُ نُكَفِّرۡ عَنكُمۡ سَيِّـَٔاتِكُمۡ وَنُدۡخِلۡكُم مُّدۡخَلٗا كَرِيمٗا
31. ئەگەر هوین خۆ ژ گونەهێت مەزن [شركێ و كوشتنێ و دزییێ و سێربەندییێ... هتد] بدەنە پاش، گونەهێت هەوە یێت بچویك دێ پەردەپۆش كەین و ژێبەین و ڤەشێرین، و هەوە دێ بەینە جهەكێ دلخۆش و باش.
Esegesi in lingua araba:
وَلَا تَتَمَنَّوۡاْ مَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بِهِۦ بَعۡضَكُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبُواْۖ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبۡنَۚ وَسۡـَٔلُواْ ٱللَّهَ مِن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٗا
32. و هوین دلخوازییا وی تشتێ كو خودێ هندەك ژ هەوە پێ ب سەر هندەكێت دی ئێخستین، نەكەن [ئانكو خۆزییا هندێ بكەی خودێ ژ وی بستینیت و بدەتە تە ]، و زەلامان پشك و بار ژ كار و كریارێت كرین هەنە، و ژنان پشك و بار ژ كار و كریارێت كرین هەنە، و داخوازا كەرەما خودێ بكەن، ب ڕاستی خودێ ب هەمی تشتی ئاگەهدارە.
Esegesi in lingua araba:
وَلِكُلّٖ جَعَلۡنَا مَوَٰلِيَ مِمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَۚ وَٱلَّذِينَ عَقَدَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡ فَـَٔاتُوهُمۡ نَصِيبَهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدًا
33. و مە میراتگر بۆ هەر ئێكی داناینە ژ میراتێ دەیباب و كەس و كاران هێلایی، و ئەوێت هەوە پەیمان داینێ [كو ببنە میراتگرێت هەوە] پشك و بارێت وان بدەنێ [هەلبەت ئەڤ فەرمانە ل دەستپێكا ئیسلامێ بوو، پاشی هاتە ڕاكرن ب گۆتنا خودێ ((واولوا الارحام بعضهم اولی ببعض)) ب ڕاستی خودێ ل سەر هەمی تشتان بەرهەڤ و شاهدە.
Esegesi in lingua araba:
ٱلرِّجَالُ قَوَّٰمُونَ عَلَى ٱلنِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ وَبِمَآ أَنفَقُواْ مِنۡ أَمۡوَٰلِهِمۡۚ فَٱلصَّٰلِحَٰتُ قَٰنِتَٰتٌ حَٰفِظَٰتٞ لِّلۡغَيۡبِ بِمَا حَفِظَ ٱللَّهُۚ وَٱلَّٰتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَٱهۡجُرُوهُنَّ فِي ٱلۡمَضَاجِعِ وَٱضۡرِبُوهُنَّۖ فَإِنۡ أَطَعۡنَكُمۡ فَلَا تَبۡغُواْ عَلَيۡهِنَّ سَبِيلًاۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيّٗا كَبِيرٗا
34. زەلام سەركار و سەرپەرشتێت كاروبارێت ژنانە [ئانكو دڤێت ئەو ل بەر خزمەتا وان بن و ب كاروبارێت وان ڕابن] ژ بەر كو خودێ هندەك ب سەر هندەكان ئێخستینە، و ژ بەر كو [زەلام] مالێ خۆ [د بەر واندا] دمەزێخن، ڤێجا ژنێت چاك [كارڕاست] گوهدارێت خودێ و زەلامێت خۆنە [و ب ئەركێ خۆ ڕادبن د ڕاستا خودێدا، و پاشی د ڕاستا زەلامێت خۆدا] و بۆ مال و نامویسا [زەلامێت خۆ] د پشت ویڕا، ب هاریكارییا خودێ پارێزەرن، و ئەو ژنێت هوین ژێ دترسن كو گوهدارییا هەوە نەكەن [خۆ ل سەر زەلامێ خۆ مەزن بكەن و مافێت وان نەدەنێ] شیرەتان ل وان بكەن [و ژ خودێ و ئیزایا ڕۆژا قیامەتێ بترسینن] [و ئەگەر پاشڤەچۆن باشە، و نابیت چو ڕێكێت دی بگری، و ئەگەر نە] خۆ ژ نڤینا وان بدەنە پاش [ئانكو ل سەر نڤینا وێ بی، بەلێ پشتا خۆ بدەیێ و پویتە پێ نەكەی، و هەكە ب ڤێ چەندێ ژی نەهاتە ڕێ] ڤێجا لێ بدەن [بەلێ لێدانەكا بێ ئێش] ڤێجا ئەگەر گوهێ خۆ دانە هەوە، هوین چو هێجەتان هلنەئێخن [كو هوین خورتی و ستەمێ لێ بكەن]، ب ڕاستی خودێ یێ بلند و مەزنە [ئانكو پشتی گوهدارییا هەوە كرین، ئەگەر ستەمێ لێ بكەن، بزانن خودێ ژ هەمییان مەزنترە و ل سەر هەوە دەستهەلاتدارە هەروەكی هوین ل سەر وان دەستهەلاتدار، و بۆ هەوە ناهێلیت].
Esegesi in lingua araba:
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ شِقَاقَ بَيۡنِهِمَا فَٱبۡعَثُواْ حَكَمٗا مِّنۡ أَهۡلِهِۦ وَحَكَمٗا مِّنۡ أَهۡلِهَآ إِن يُرِيدَآ إِصۡلَٰحٗا يُوَفِّقِ ٱللَّهُ بَيۡنَهُمَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرٗا
35. و ئەگەر هوین ترسیان ناڤبەرا وان نەخۆش بیت و ژێك نەگرن، دادوەرەكی ژ مرۆڤێت زەلامی و دادوەرەكێ دی ژ مرۆڤێت ژنێ هەلبژێرن [و فڕێكەنە دەڤ ئێك، دا پێكڤە بەرێ خۆ بدەنە ئارێشەیێ و چارەسەر بكەن] ڤێجا هەكە ب ڕاستی وان [هەردو دادوەران] بڤێن وان پێك بینن و ناڤبەرا وان خۆش بكەن، خودێ دێ وان ئێخیتە بەرێك، ب ڕاستی خودێ زانا و شارەزایە.
Esegesi in lingua araba:
۞ وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡـٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡجَارِ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخۡتَالٗا فَخُورًا
36. و هوین خودێ بپەرێسن و چو هۆگر و هەڤبەران بۆ چێ نەكەن، و د گەل دەیبابان د چاك بن [دیسا] و د گەل كەس و كار و سێوی و بەلنگاز و جیرانێت دبنە مرۆڤێت هەوە، و جیرانێت چو مرۆڤانی د گەل هەوە نەیی و هەڤالێ ڕێكێ یان هەڤسەرا خۆ و ڕێڤینگ و بەندەیێت هەوە، ب ڕاستی خودێ حەژ قەبەیێ پەسەندەر ناكەت [ئەوێ كەسێ ژ خۆ مەزنتر و بلندتر نەبینیت و ببینیت ئەو ل سەر غەیری خۆدایە].
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ وَيَأۡمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلۡبُخۡلِ وَيَكۡتُمُونَ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۗ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
37. ئەوێت [ئانكو قەبە و دفن بلند] چڕویكییێ دكەن [د ڕاستا فەرمانا خودێدا و د ڕاستا دەیباب و كەس و كاراندا... هتد]، و فەرمانا خەلكی ژی ب چڕویكییێ دكەن، و وێ كەرەما خودێ د گەل كری ڤەدشێرن، و خودێ ئیزایەكا هەتكبەر بۆ گاوران بەرهەڤكرییە.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ رِئَآءَ ٱلنَّاسِ وَلَا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَلَا بِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۗ وَمَن يَكُنِ ٱلشَّيۡطَٰنُ لَهُۥ قَرِينٗا فَسَآءَ قَرِينٗا
38. و ئەوێت مالێ خۆ ب ڕویمەتییا مرۆڤان دمەزێخن، و باوەرییێ نە ب خودێ دئینن و نە ب ڕۆژا قیامەتێ، و هەر كەسێ شەیتان هەڤالێ وی بیت [ب یا وی بكەت و ل دویڤ وی بچیت] پیسە هەڤالە [چونكی دێ بەرێ وی دەتە خرابییێ وەكی قەبەیی و خۆمەزنكرنێ و چڕویكی و ڕویمەتیێ... هتد].
Esegesi in lingua araba:
وَمَاذَا عَلَيۡهِمۡ لَوۡ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقَهُمُ ٱللَّهُۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِهِمۡ عَلِيمًا
39. ما چ زیان دا گەهیتە وان ئەگەر باوەری ب خودێ و ڕۆژا قیامەتێ ئینابانە، و ژ تشتێ خودێ دایییە وان سەدەقە ژێ دابانە، و خودێ ب وان ئاگەهدارە [كا هەر ئێكی ئنیەتا وی چیە].
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَظۡلِمُ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖۖ وَإِن تَكُ حَسَنَةٗ يُضَٰعِفۡهَا وَيُؤۡتِ مِن لَّدُنۡهُ أَجۡرًا عَظِيمٗا
40. بێ گۆمان خودێ تەمەت دندكەكێ [ئەوا د ناڤ تیڕۆژكا ڕۆژێدا] ستەمێ ل كەسێ ناكەت، ئەگەر [ئەو دندك] باشی بیت [خودێ] چەندجاركی لێ دكەت، و دێ خەلاتەكێ مەزن دەتێ.
Esegesi in lingua araba:
يَوۡمَئِذٖ يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَعَصَوُاْ ٱلرَّسُولَ لَوۡ تُسَوَّىٰ بِهِمُ ٱلۡأَرۡضُ وَلَا يَكۡتُمُونَ ٱللَّهَ حَدِيثٗا
42. وێ ڕۆژێ [ڕۆژا قیامەتێ] ئەوێت گاوربوویین و گوهدارییا پێغەمبەری نەكرین، حەز دكەن ئەرد بێتە كەلاشتن، و تێدا بچن و د گەل ئاخێ ببنە ئێك، [وێ ڕۆژێ] نەشێن چو ئاخڤتنان ژ خودێ ڤەشێرن.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَقۡرَبُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنتُمۡ سُكَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَعۡلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغۡتَسِلُواْۚ وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا
43. گەلی خودان باوەران، نێزیكی نڤێژێ نەبن دەمێ هوین سەرخۆش هەتا هوین بزانن كا هوین چ دبێژن، دیسا دەمێ لەش د بێ نڤێژییێدا [جەنابەتێدا] ژ بلی كو هوین ڕێبار بن هەتا خۆ دشۆن، و ئەگەر هوین نەخۆش بن [نەشێن ئاڤێ ب كاربینن] یان ژی ڕێڤینگ و ڕێبار بن [د سەفەرێدا بن] یان ئێك ژ هەوە ژ دەستاڤێ هات یان چۆبیتە نڤینا ژنێ، و ئاڤ [بۆ دەستنڤێژ و لەش پاقژكرنێ] ب دەست هەوە نەكەڤیت، تەیەمومێ ب ئاخەكا پاقژ بكەن، سەروچاڤ و دەستان ڤەمالن، ب ڕاستی خودێ گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
مِّنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِۦ وَيَقُولُونَ سَمِعۡنَا وَعَصَيۡنَا وَٱسۡمَعۡ غَيۡرَ مُسۡمَعٖ وَرَٰعِنَا لَيَّۢا بِأَلۡسِنَتِهِمۡ وَطَعۡنٗا فِي ٱلدِّينِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ قَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَا وَٱسۡمَعۡ وَٱنظُرۡنَا لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۡ وَأَقۡوَمَ وَلَٰكِن لَّعَنَهُمُ ٱللَّهُ بِكُفۡرِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
46. جوهی ئاخڤتنێ ڤاڕێ دكەن [ئانكو دگوهۆڕن] و دبێژن: ب ئەزمان خواری یان ب تان هاڤێتن ل دینی مە ئاخڤتنا تە بهیست، بەلێ ئەم پێ ناكەین، و گولێ ببە و تە گولێ نەبیت [مەخسەدا وان نفرینە ئانكو بمری یان كەڕ ببی] و [دبێژن ] (راعنا) [مەخسەدا وان ژێ ڕامانەكا نەیا جوانە] و ئەگەر وان گۆتبایە، مە [گۆتنا تە] بهیست و ئەم ب گۆتنا تە دكەین، و (أنڤرنا) [شوینا (راعنا) ئانكو خۆ ل مە بگرە و مۆلەتێ بدە مە] بۆ وان باشتر و دورستتر بوو، بەلێ ژ بەر گاورییا وان خودێ ئەو دویری دلۆڤانییا خۆ ئێخستن، ڤێجا ژ بلی باوەرەكا كێم باوەرییێ نائینن [ئەو ژی باوەرییەكا لاوازە ب هندەك پێغەمبەر و كتێبان].
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ ءَامِنُواْ بِمَا نَزَّلۡنَا مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبۡلِ أَن نَّطۡمِسَ وُجُوهٗا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰٓ أَدۡبَارِهَآ أَوۡ نَلۡعَنَهُمۡ كَمَا لَعَنَّآ أَصۡحَٰبَ ٱلسَّبۡتِۚ وَكَانَ أَمۡرُ ٱللَّهِ مَفۡعُولًا
47. هەی گەلی ئەوێت كتێب بۆ هاتین [ئانكو جوهی و فەلە] باوەرییێ ب وێ كتێبا مە ئینایییە خوارێ [كو قورئانە] بینن كو ب ڕاستی ژ وان كتێبانە یێت بەر دەستی هەوە [كو ئنجیل و تەوراتن] بەری ئەم هندە سەروچاڤان بەرەڤاژی بكەین و لێك بزڤڕینین یان ژی دویری دلۆڤانییا خودێ بێخین، هەروەكی ئەوێت دایینە سەر بڕیارا خودێ ڕۆژا شەنبییێ مە دویری دلۆڤانییا خۆ ئێخستین و لەعنەت لێ كرین، و ب ڕاستی فەرمانا خودێ هەر دێ ئێتە جهـ [ئانكو لێڤەبوون بۆ نینە].
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰٓ إِثۡمًا عَظِيمًا
48. ب ڕاستی خودێ گونەها چێكرنا هەڤال و هۆگران بۆ خودێ ژێ نابەت و گونەهێت دیتر ئەڤێت مایین [ژ بلی شركێ] ژێ دبەت بۆ یێ بڤێت، و ب ڕاستی هەر كەسێ هەڤالەكی بۆ خودێ چێكەت، ب سویند وی گونەهەكا مەزن كر.
Esegesi in lingua araba:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمۚ بَلِ ٱللَّهُ يُزَكِّي مَن يَشَآءُ وَلَا يُظۡلَمُونَ فَتِيلًا
49. ما تو وان نابینی و نانیاسی ئەوێت خۆ پاك و پاقژ [ژ گونەهان] دبینن و ددانن [كو جوهی و فەلەنە دەمێ دبێژن: ئەم مرۆڤێت خودێینە و ئەم یێت بێ گونەهین]، خودێیە یێ بڤێت ژ گونەهان پاك و پاقژ دكەت، و تەمەت دەزییێ بەركێ قەسپێ ژی ستەم لێ نائێتە كرن.
Esegesi in lingua araba:
ٱنظُرۡ كَيۡفَ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۖ وَكَفَىٰ بِهِۦٓ إِثۡمٗا مُّبِينًا
Esegesi in lingua araba:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبٗا مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡجِبۡتِ وَٱلطَّٰغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَٰٓؤُلَآءِ أَهۡدَىٰ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ سَبِيلًا
51. ئەرێ تو دبینی ئەوێت بارەك ژ زانینان بۆ هاتی، باوەرییێ ب بوت و شەیتانی دئینن، و دبێژنە ئەوێت گاوربوویین [مەخسەد ژێ قورەیشینە] ئەڤە ژ وان یێت باوەری ئینایین [كو موسلمانن] باشتر و ڕاستترن.
Esegesi in lingua araba:
أَمۡ يَحۡسُدُونَ ٱلنَّاسَ عَلَىٰ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۖ فَقَدۡ ءَاتَيۡنَآ ءَالَ إِبۡرَٰهِيمَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَءَاتَيۡنَٰهُم مُّلۡكًا عَظِيمٗا
54. یان حەسویدییێ ب خەلكی [ب پێغەمبەری و موسلمانان] دبەن، ژ وێ كەرەما خودێ د گەل كری [بۆچی حەسویدییێ ب موحەممەدی دبەن و ئەو نە كەسێ ئێكێیە خودێ كەرەم د گەل كری و كرییە پێغەمبەر]، و ب سویند [بەری وی] مە پێغەمبەراتی و كتێب دابوونە بنەمالا ئیبراهیمی [ئانكو مە پێغەمبەر ژ دویندەها ئیبراهیمی ژی هنارتن ژ بەنی ئسرائیلییان]، و مە مالداری و سەردارییەكا مەزن دابوو وان.
Esegesi in lingua araba:
فَمِنۡهُم مَّنۡ ءَامَنَ بِهِۦ وَمِنۡهُم مَّن صَدَّ عَنۡهُۚ وَكَفَىٰ بِجَهَنَّمَ سَعِيرًا
55. [دگەل هندێ ژی كو پێغەمبەر هەر ژ وان بوون] بەلێ هندەكان باوەری پێ ئینان، و هندەكان ژی پشتا خۆ دانێ و باوەری پێ نەئینان [ڤێجا چاوا دێ باوەرییێ ب تە ئینن؟!]، ئاگر و سۆتنا دۆژەهێ بەسی وانە.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِنَا سَوۡفَ نُصۡلِيهِمۡ نَارٗا كُلَّمَا نَضِجَتۡ جُلُودُهُم بَدَّلۡنَٰهُمۡ جُلُودًا غَيۡرَهَا لِيَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمٗا
56. ب ڕاستی ئەوێت باوەری ب نیشان و ئایەتێت مە نەئینایین، ئەم دێ وان هاڤێژینە د ناڤ ئاگریدا، هەر گاڤەكا چەرمێ وان سۆت و هاتە براشتن، ئەم دێ چەرمێ وان ب هندەك چەرمێ دی گوهۆڕین دا تامكەنە ئیزایێ، ب ڕاستی خودێ یێ زال و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ لَّهُمۡ فِيهَآ أَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞۖ وَنُدۡخِلُهُمۡ ظِلّٗا ظَلِيلًا
57. و ئەوێت باوەری ئینایین و كار و كریارێت قەنج كرین، ئەم دێ وان كەینە د بەحەشتاندا، ئەوێت ڕویبار د بنڕا دچن، و هەروهەر تێدانە، و بۆ وان [د بەحەشتێدا] هەڤسەرێت پاك و پاقژ هەنە و دێ وان ئێخینە بن سیبەرەكا درێژ و تێر سیبەر.
Esegesi in lingua araba:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُكُمۡ أَن تُؤَدُّواْ ٱلۡأَمَٰنَٰتِ إِلَىٰٓ أَهۡلِهَا وَإِذَا حَكَمۡتُم بَيۡنَ ٱلنَّاسِ أَن تَحۡكُمُواْ بِٱلۡعَدۡلِۚ إِنَّ ٱللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِۦٓۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا
58. ب ڕاستی خودێ فەرمانا هەوە دكەت هوین ئەمانەتی بدەنە خودانێت وان، و هەر گاڤەكا هوین دادوەرییێ د ناڤبەرا خەلكیدا بكەن، ب دادڤانی دادوەرییێ بكەن، ب ڕاستی ئەڤە باشترین شیرەتە خودێ ل هەوە دكەت، ب ڕاستی خودێ گوهدێر و بینەرە.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمۡ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلًا
59. گەلی ئەوێت هەوە باوەری ئینایین، گوهدارییا خودێ بكەن، و گوهدارییا پێغەمبەری بكەن، و كار ب دەستێت خۆ. ڤێجا ئەگەر هوین ل سەر تشتەكی ژێكڤەبوون و ب هەڤڕك چۆن، هوین ل خودێ و پێغەمبەری بزڤڕن ئەگەر هەوە باوەری ب خودێ و ڕۆژا قیامەتێ هەبیت، ئەڤ كارێ هەوە [تشتێ هوین ل سەر ب هەڤڕك چۆیین بزڤڕیننە خودێ و پێغەمبەری]، بۆ هەوە چێترە و دویماهیك خێرترە.
Esegesi in lingua araba:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يَزۡعُمُونَ أَنَّهُمۡ ءَامَنُواْ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُوٓاْ إِلَى ٱلطَّٰغُوتِ وَقَدۡ أُمِرُوٓاْ أَن يَكۡفُرُواْ بِهِۦۖ وَيُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُضِلَّهُمۡ ضَلَٰلَۢا بَعِيدٗا
60. ئەرێ تو [حێبەتی نامینی] نابینی ئەوێت ل نك خۆ هزر دكەن، وان باوەری ب وێ [قورئانێ] ئەوا بۆ تە هاتییە خوارێ و ب وان یێت بۆ یێت بەری تە ژی هاتینە خوارێ ئینایییە، و دڤێن بۆ دادوەرییێ بچنە دەڤ وی یێ دادییێ ب فەرمانا خودێ نەكەت، و ئەو ب خۆ ژی فەرمانا وان یا هاتییە كرن باوەرییێ پێ نەئینن، و ب ڕاستی شەیتانی دڤێت وان پیس پیس سەردا ببەت [كو باش دویری ڕاستییێ ببن].
Esegesi in lingua araba:
فَكَيۡفَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةُۢ بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيهِمۡ ثُمَّ جَآءُوكَ يَحۡلِفُونَ بِٱللَّهِ إِنۡ أَرَدۡنَآ إِلَّآ إِحۡسَٰنٗا وَتَوۡفِيقًا
62. ڤێجا دێ د چ كراسدا بن و دێ چ كەن، دەمێ ئاتافەك ب سەر واندا دئێت، هەر ژ وێ یا وان ب دەستێت خۆ ب سەرێ خۆ ئینایی [كو بڕیارا (حوكمێ) تە هێلایینە و ب یا تاغۆتی ڕازیبووینە]، پاشی دئێنە دەڤ تە، ب خودێ سویند دخۆن و [دبێژن]: ژ قەنجی و چاكی و پێكئینانێ پێڤەتر مە نەڤیایە.
Esegesi in lingua araba:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُ ٱللَّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ وَعِظۡهُمۡ وَقُل لَّهُمۡ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَوۡلَۢا بَلِيغٗا
63. ئەو [دوڕوی درەوان دكەن] خودێ دزانیت كا چ د دلێ واندایە، سزاكرنا وان بهێلە، و شیرەتان ل وان بكە [ژ دویماهیكا دوڕوییاتییێ بترسینە] و شیرەتەكا كارلێكەر و ئاشكەرا د ناڤبەرا خۆ و واندا بۆ [وان] بێژە.
Esegesi in lingua araba:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ جَآءُوكَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ ٱللَّهَ وَٱسۡتَغۡفَرَ لَهُمُ ٱلرَّسُولُ لَوَجَدُواْ ٱللَّهَ تَوَّابٗا رَّحِيمٗا
64. و مە چو پێغەمبەر نەهنارتینە ئەگەر ژ بەر هندێ نەبیت دا ب دەستویرا خودێ گوهدارییا وی بێتە كرن، و هەكە گاڤا وان ستەم ل خۆ كری [تو هێلایی و ب بڕیارا تە ڕازی نەبوویین]، هاتبانە دەڤ تە و داخوازا گونەهـ ژێبرنێ ژ خودێ كربانە، و پێغەمبەری ژی داخوازا گونەهـ ژێبرنێ بۆ وان كربایە، دا زانن خودێ گەلەكێ تۆبەوەرگر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤۡمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيۡنَهُمۡ ثُمَّ لَا يَجِدُواْ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ حَرَجٗا مِّمَّا قَضَيۡتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسۡلِيمٗا
65. وەسا نینە، ب خودایێ تە سویند دخۆم ئەو نابنە خودان باوەر [باوەرییێ نائینن] هەتا هەر تشتەكێ ئەو هەڤڕكییێ ل سەر دكەن، تە نەكەنە حەكەم ل سەر، پاشی بەرانبەر بڕیارا تە چو دلتەنگییێ د دلێ خۆدا نەبینن، پاشی ب دورستی خۆ هلپەسێرنە تە [ئانكو ب دورستی گوهدارییا تە بكەن و فەرمان و بڕیارێت تە ب جهـ بینن].
Esegesi in lingua araba:
وَلَوۡ أَنَّا كَتَبۡنَا عَلَيۡهِمۡ أَنِ ٱقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ أَوِ ٱخۡرُجُواْ مِن دِيَٰرِكُم مَّا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٞ مِّنۡهُمۡۖ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ فَعَلُواْ مَا يُوعَظُونَ بِهِۦ لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۡ وَأَشَدَّ تَثۡبِيتٗا
66. و ب ڕاستی هەكە مە ل سەر وان نڤێسیبایە خۆ بكوژن، یان ژ وەلاتێ خۆ دەركەڤن ب فەرمانا مە نەدكرن ژ بلی كێمەكێ ژ وان، و ئەگەر وان ب شیرەتێت ل وان دهاتنەكرن كربایە، بۆ وان چێتر و بنەجهتر بوو [مەخسەد بۆ دنیا و ئاخرەتا وان چێتر بوو، و باوەرییا وان دا چێتر و پتر بنەجهـ و موكوم بیت].
Esegesi in lingua araba:
وَإِذٗا لَّأٓتَيۡنَٰهُم مِّن لَّدُنَّآ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Esegesi in lingua araba:
وَلَهَدَيۡنَٰهُمۡ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ وَٱلصِّدِّيقِينَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَٱلصَّٰلِحِينَۚ وَحَسُنَ أُوْلَٰٓئِكَ رَفِيقٗا
69. [ژ خۆ وەسایە] هەر كەسێ گوهدارییا خودێ و پێغەمبەری بكەت، ڤێجا ئەو هەڤالێت وانن یێت خودێ قەنجی د گەل كرین ژ پێغەمبەر و ڕاستگۆ و شەهید و قەنجیكاران، و ئەڤە چ خۆش هەڤالن.
Esegesi in lingua araba:
ذَٰلِكَ ٱلۡفَضۡلُ مِنَ ٱللَّهِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ عَلِيمٗا
Esegesi in lingua araba:
وَإِنَّ مِنكُمۡ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنۡ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَالَ قَدۡ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيَّ إِذۡ لَمۡ أَكُن مَّعَهُمۡ شَهِيدٗا
72. و ب ڕاستی هندەك ژ هەوە یێت هەین خۆ ڤەدهێلن و گیرۆ دكەن، ڤێجا [بەرێ خۆ ددەنێ] ئەگەر ئاتافەك [ژ كوشتنێ و شكەستنێ] ب سەر هەوەدا هات، دبێژن: ب سویند خودێ قەنجی د گەل مە كر [خێرا مە ڤیا]، ئەم د گەل وان نەبوویین.
Esegesi in lingua araba:
وَلَئِنۡ أَصَٰبَكُمۡ فَضۡلٞ مِّنَ ٱللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمۡ تَكُنۢ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُۥ مَوَدَّةٞ يَٰلَيۡتَنِي كُنتُ مَعَهُمۡ فَأَفُوزَ فَوۡزًا عَظِيمٗا
73. و ئەگەر كەرەمەك ژ خودێ گەهشتە هەوە [ژ سەركەڤتن و دەستكەڤتییان] دێ بێژن: هەروەكی بەری نوكە چو ڤیان و نیاسین د ناڤبەرا هەوە و ویدا نەی: خۆزی ئەز د گەل وان بامە، دا ئەز ژی ب سەرفەرازییەكا مەزن سەرفەراز بامە.
Esegesi in lingua araba:
۞ فَلۡيُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ يَشۡرُونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا بِٱلۡأٓخِرَةِۚ وَمَن يُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَيُقۡتَلۡ أَوۡ يَغۡلِبۡ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
74. ڤێجا بلا ئەوێت ژیانا ئاخرەتێ ب ژیانا دنیایێ كڕین، د ڕێكا خودێدا جیهادێ [شەڕی] بكەن، و هەر كەسێ د ڕێكا خودێدا جیهادێ بكەت، ڤێجا بێتە كوشتن یان سەرفەراز سەربكەڤیت، ب ڕاستی ئەم دێ خەلاتەكێ مەزن دەینێ.
Esegesi in lingua araba:
وَمَا لَكُمۡ لَا تُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلرِّجَالِ وَٱلنِّسَآءِ وَٱلۡوِلۡدَٰنِ ٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَآ أَخۡرِجۡنَا مِنۡ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلظَّالِمِ أَهۡلُهَا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّٗا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا
75. هەوە خێرە؟ بۆچی هوین د ڕێكا خودێدا شەڕی ناكەن ژ بەر تەپەسەر و بێ دەستهەلاتان ژ زەلام و ژن و بچویكان، ئەوێت [گازی دكەن] دبێژن: خودێوۆ تو مە ژ ڤی گوندێ خەلك ستەمكار دەربێخە، و بۆ مە هاریكارەكی ژ دەڤ خۆ بهنێرە، و بۆ مە پشتەڤانەكی ژ دەڤ خۆ بهنێرە.
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۖ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱلطَّٰغُوتِ فَقَٰتِلُوٓاْ أَوۡلِيَآءَ ٱلشَّيۡطَٰنِۖ إِنَّ كَيۡدَ ٱلشَّيۡطَٰنِ كَانَ ضَعِيفًا
76. ئەوێت باوەری ئینایین، د ڕێكا خودێدا شەڕی دكەن، و ئەوێت گاوربوویین د ڕێكا سەرێ گاورییێدا [ئەوێ شوینا خودێ دئێتە پەرستن] شەڕی دكەن، ڤێجا [گەلی خودان باوەران] هوین شەڕێ دۆست و یارێت شەیتانی بكەن، ب ڕاستی كارێ شەیتانی [بەرانبەر یێ خودێ] یێ بێ هێز بوو.
Esegesi in lingua araba:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ قِيلَ لَهُمۡ كُفُّوٓاْ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقِتَالُ إِذَا فَرِيقٞ مِّنۡهُمۡ يَخۡشَوۡنَ ٱلنَّاسَ كَخَشۡيَةِ ٱللَّهِ أَوۡ أَشَدَّ خَشۡيَةٗۚ وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبۡتَ عَلَيۡنَا ٱلۡقِتَالَ لَوۡلَآ أَخَّرۡتَنَآ إِلَىٰٓ أَجَلٖ قَرِيبٖۗ قُلۡ مَتَٰعُ ٱلدُّنۡيَا قَلِيلٞ وَٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّمَنِ ٱتَّقَىٰ وَلَا تُظۡلَمُونَ فَتِيلًا
77. ئەرێ ما تە ئەو نەدیتن ئەوێت [ل مەكەهێ] بۆ دهاتە گۆتن، هوین دەستێ خۆ بكێشن [و شەڕی نەكەن] و نڤێژان بكەن و زەكاتا مالێ خۆ بدەن، ڤێجا گاڤا [ل مەدینەیێ] شەڕ [د ڕێكا خودێدا] ل سەر وان هاتییە نڤێسین، د وێ گاڤێدا دەستەكەك ژ وان ژ مرۆڤان دترسیان وەكی ترسا وان ژ خودێ، بەلكی پتر ژ مرۆڤان دترسیان، و گۆتن: خودێوۆ بۆچی تە شەڕ ل سەر مە نڤێسی، بلا تە ئەڤ شەڕە ب پاش ئێخستبایە و دەرفەت دابایە مە [مە خۆشی ب خۆ بربایە و ئەم ب مرن چۆباینە]، بێژە: خۆشییا دنیایێ یا كێمە و ئاخرەت بۆ یێ پارێزكارییێ بكەت چێترە، و تەمەت دەزییێ نیڤا بەركێ قەسپێ ستەم ل هەوە نائێتەكرن [نە خێرێت هەوە كێم دبن و نە گونەهێت هەوە دئێنە زێدەكرن].
Esegesi in lingua araba:
أَيۡنَمَا تَكُونُواْ يُدۡرِككُّمُ ٱلۡمَوۡتُ وَلَوۡ كُنتُمۡ فِي بُرُوجٖ مُّشَيَّدَةٖۗ وَإِن تُصِبۡهُمۡ حَسَنَةٞ يَقُولُواْ هَٰذِهِۦ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةٞ يَقُولُواْ هَٰذِهِۦ مِنۡ عِندِكَۚ قُلۡ كُلّٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ فَمَالِ هَٰٓؤُلَآءِ ٱلۡقَوۡمِ لَا يَكَادُونَ يَفۡقَهُونَ حَدِيثٗا
78. هوین ل كیڤە بن [ل وێرێ بن]، خۆ هوین د كەلهێت ئاسێڤە ژی بن، هەر مرن دێ گەهیتە هەوە، و ئەگەر قەنجی و خێرەك گەهشتە وان، دبێژن: ئەڤە ژ خودێیە، و ئەگەر نەخۆشییەك ب سەرێ وان هات، دبێژن: ئەڤ نەخۆشییە [ژ بێ وەغەرییا] تەیە، بێژە [نەوەسایە وەكی هوین دبێژن] هەمی تشت [خۆشی و نەخۆشی و دان و چێكرن] ژ خودێیە، ڤێجا ڤان مرۆڤان خێرە چو ئاخڤتنان تێناگەهن [كو چو بێی خودێ نابیت].
Esegesi in lingua araba:
مَّآ أَصَابَكَ مِنۡ حَسَنَةٖ فَمِنَ ٱللَّهِۖ وَمَآ أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٖ فَمِن نَّفۡسِكَۚ وَأَرۡسَلۡنَٰكَ لِلنَّاسِ رَسُولٗاۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدٗا
79. هەر خێرەكا بگەهیتە تە ژ خودێیە، و هەر نەخۆشییەكا ب سەرێ تە بێت ژ تەیە [ئانكو ئەڤە ئەوە یا دەستێت تە كری و تە ب كار و كریارێت خۆ ب سەرێ خۆ ئینایی] و مە تو ب پێغەمبەرینی بۆ خەلكی هنارتی [و قەدەرا خودێ ژ بەرتەنگی و بەرفرەهی و خۆشی و نەخۆشییێ نە ب دەستێ تەیە] و شادەیییا خودێ [ل سەر ڤێ چەندێ] بەسە.
Esegesi in lingua araba:
مَّن يُطِعِ ٱلرَّسُولَ فَقَدۡ أَطَاعَ ٱللَّهَۖ وَمَن تَوَلَّىٰ فَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ عَلَيۡهِمۡ حَفِيظٗا
80. هەر كەسێ گوهدارییا پێغەمبەری بكەت، ب ڕاستی ئەوی گوهدارییا خودێ كرییە، و یێ ڕوییێ خۆ [ژ پێغەمبەری] وەرگێڕیت [و گوهدارییا وی نەكەت]، مە تو نەهنارتی كو ل سەر وان پارێزڤان بی [ب كۆتەكی بەرێ وان بدەیە باشی و باوەرییێ].
Esegesi in lingua araba:
وَيَقُولُونَ طَاعَةٞ فَإِذَا بَرَزُواْ مِنۡ عِندِكَ بَيَّتَ طَآئِفَةٞ مِّنۡهُمۡ غَيۡرَ ٱلَّذِي تَقُولُۖ وَٱللَّهُ يَكۡتُبُ مَا يُبَيِّتُونَۖ فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلًا
81. [بەرانبەری تە] دبێژن: [فەرمانا تە ل سەر چاڤێت مە] ئەم دێ گوهدارییا تە كەین، هەر گاڤەكا ئەو ژ دەڤ تە چۆن، دەستەكەك ژ وان د شەڤێدا وێ دكەن و وێ دبێژن نە ئەوا تە گۆتی، و كا چ ب شەڤ دبێژن و دكەن خودێ دنڤێسیت، ئێدی تو دەست ژ وان بەردە و پویتە پێ نەكە و خۆ ب خودێ پشت گەرم بكە، و بەسی تەیە خودێ پشتەڤانێ تە بیت.
Esegesi in lingua araba:
أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَۚ وَلَوۡ كَانَ مِنۡ عِندِ غَيۡرِ ٱللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ ٱخۡتِلَٰفٗا كَثِيرٗا
82. ڤێجا بۆچی هزرا خۆ [باش] د قورئانێدا ناكەن، و ئەگەر قورئان ژ دەڤ ئێكی دی هاتبایە ژ بلی خودێ، دا گەلەك تشتێت ڤێكنەكەڤتی و نەوەكهەڤ تێدا بینن [و وەكی ڤێ تێدا نەبینن، بلا بزانن بێ گۆمان ژ دەڤ خودێیە و موحەممەد پێغەمبەرە].
Esegesi in lingua araba:
وَإِذَا جَآءَهُمۡ أَمۡرٞ مِّنَ ٱلۡأَمۡنِ أَوِ ٱلۡخَوۡفِ أَذَاعُواْ بِهِۦۖ وَلَوۡ رَدُّوهُ إِلَى ٱلرَّسُولِ وَإِلَىٰٓ أُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنۡهُمۡ لَعَلِمَهُ ٱلَّذِينَ يَسۡتَنۢبِطُونَهُۥ مِنۡهُمۡۗ وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَرَحۡمَتُهُۥ لَٱتَّبَعۡتُمُ ٱلشَّيۡطَٰنَ إِلَّا قَلِيلٗا
83. و ئەگەر خەبەرەك ژ سەركەڤتنێ یان شكەستنێ گەهشتە وان [ئانكو دوڕوییان] دێ بەلاڤكەن، و ئەگەر وان ئەو خەبەر گەهاندبایە پێغەمبەری [پسیار ژێ كربانە] یان ژی [گەهاندبایە] سەركارێت خۆ، ئەوێت ڤان خەبەران ژێك دنیاسن، و ڕاستییێ ژ نەراستییێ جودا دكەن، و ئەگەر كەرەم و دلۆڤانییا خودێ ل سەر هەوە نەبایە كێمەك تێ نەبن یێت دی هەمی دا ب دویڤ شەیتانی كەڤن.
Esegesi in lingua araba:
فَقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ لَا تُكَلَّفُ إِلَّا نَفۡسَكَۚ وَحَرِّضِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَكُفَّ بَأۡسَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۚ وَٱللَّهُ أَشَدُّ بَأۡسٗا وَأَشَدُّ تَنكِيلٗا
84. ڤێجا تو د ڕێكا خودێدا شەڕی بكە، خۆ هەكە تو یێ ب تنێ ژی بی، تو دێ ژ كار و كریارێت خۆ ب تنێ بەرپرس بی، و خودان باوەران سەرگەرم بكە [پالدە بۆ شەڕكرنێ]، بێ گۆمان خودێ خرابی و زیانا ئەوێت بوویینە گاور دێ ژ هەوە دەتە پاش و ڤەگریت، و خودێ ب هێزترە و جزادانا وی دژوارترە.
Esegesi in lingua araba:
مَّن يَشۡفَعۡ شَفَٰعَةً حَسَنَةٗ يَكُن لَّهُۥ نَصِيبٞ مِّنۡهَاۖ وَمَن يَشۡفَعۡ شَفَٰعَةٗ سَيِّئَةٗ يَكُن لَّهُۥ كِفۡلٞ مِّنۡهَاۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ مُّقِيتٗا
85. هەر كەسێ بەڕەڤانییەكا خێرێ بكەت [مەهدەرا قەنجییێ بكەت] وی بارەك ژ وێ مەهدەرێ هەیە، و هەر كەسێ بەڕەڤانییا خرابییێ بكەت، بارەك ژ گونەها وێ بەڕەڤانییێ بۆ وییە، و خودێ ل سەر هەمی تشتان دەستهەلاتدار و شاهدە [جزایی بەرانبەر هەمی تشتان ددەت].
Esegesi in lingua araba:
ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ لَيَجۡمَعَنَّكُمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَا رَيۡبَ فِيهِۗ وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ حَدِيثٗا
87. [گەلی مرۆڤان] خودێ ئەوە یێ ژ وی پێڤەتر چو پەرستی [خودێ] نەیی، بێ گۆمان دێ هەوە هەمییان ڕۆژا قیامەتێ كو چو گۆمان د وێ ڕۆژێدا نینە دێ كۆم كەت، و كی ژ خودێ ئاخڤتن ڕاستتر هەیە [ئانكو كەس نینە]؟!.
Esegesi in lingua araba:
۞ فَمَا لَكُمۡ فِي ٱلۡمُنَٰفِقِينَ فِئَتَيۡنِ وَٱللَّهُ أَرۡكَسَهُم بِمَا كَسَبُوٓاْۚ أَتُرِيدُونَ أَن تَهۡدُواْ مَنۡ أَضَلَّ ٱللَّهُۖ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ سَبِيلٗا
88. هەوە خێرە هوین هۆ د ڕاستا دوڕوییاندا بوویینە دو جوین؟ و خودێ ئەو ژ بەر كار و كریارێت كرین ڤەگەڕاندنەڤە [گاورییێ]. ئەرێ هەوە دڤێت یێ خودێ گومڕا و بەرزەكری ڕاستەڕێ بكەن؟ و هەچیێ خودێ گومڕا و بەرزەكر ئێدی تو چو ڕێكان بۆ نابینی [كو ئێك بۆ ببیتە ڕاستەڕێكەر].
Esegesi in lingua araba:
وَدُّواْ لَوۡ تَكۡفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَآءٗۖ فَلَا تَتَّخِذُواْ مِنۡهُمۡ أَوۡلِيَآءَ حَتَّىٰ يُهَاجِرُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۚ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَخُذُوهُمۡ وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ وَجَدتُّمُوهُمۡۖ وَلَا تَتَّخِذُواْ مِنۡهُمۡ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرًا
89. [وان دوڕوییان] پێ خۆشە و حەز دكەن هوین ژی گاور ببن، هەروەكی ئەو گاوربوویین، دا هوین و ئەو وەكی ئێك لێ بهێن، ڤێجا هوین چو دۆست و پشتەڤانان ژ وان نەگرن، هەتا ئەو ب دورستی باوەرییێ ب ئارمانجا مشەختبوونا د ڕێكا خودێدا نەئینن، ڤێجا ئەگەر وان پشتا خۆ دایێ، بگرن و بكوژن، هەر جهێ لێ بن و ب دەست هەوە بكەڤن، و هوین قەت چو دۆست و هاریكاران ژێ نەگرن.
Esegesi in lingua araba:
إِلَّا ٱلَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىٰ قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٌ أَوۡ جَآءُوكُمۡ حَصِرَتۡ صُدُورُهُمۡ أَن يُقَٰتِلُوكُمۡ أَوۡ يُقَٰتِلُواْ قَوۡمَهُمۡۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَسَلَّطَهُمۡ عَلَيۡكُمۡ فَلَقَٰتَلُوكُمۡۚ فَإِنِ ٱعۡتَزَلُوكُمۡ فَلَمۡ يُقَٰتِلُوكُمۡ وَأَلۡقَوۡاْ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَمَ فَمَا جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ عَلَيۡهِمۡ سَبِيلٗا
90. ئەو نەبن ئەوێت خۆ بگەهیننە هندەكان [ئانكو خۆ دئاڤێنە بەختێ وان] كو پەیمان د ناڤبەرا هەوە و واندا هەیە [دەستێ خۆ نەكەنە ڤان و نەكوژن] یان ئەوێت دئێنە دەڤ هەوە و دلێ وان نەگریت [و بەرتەنگ ببیت] نە شەڕێ هەوە بكەن و نە شەڕێ ملەتێ خۆ.. و ئەگەر خودێ ڤیابایە [دلتەنگ نەدبوون] دا ل سەر هەوە زال و دەستهەلاتدار كەت و شەڕێ هەوە كەن. ڤێجا ئەگەر بەرهنگاری هەوە نەبوون، و شەڕێ هەوە نەكرن، و ئاشتی ڤیان و دەستێ دۆستینی و ئاشتییێ بۆ هەوە درێژ كر، [بزانن] خودێ بۆ شەڕێ وان چو ڕێ نەداینە هەوە.
Esegesi in lingua araba:
سَتَجِدُونَ ءَاخَرِينَ يُرِيدُونَ أَن يَأۡمَنُوكُمۡ وَيَأۡمَنُواْ قَوۡمَهُمۡ كُلَّ مَا رُدُّوٓاْ إِلَى ٱلۡفِتۡنَةِ أُرۡكِسُواْ فِيهَاۚ فَإِن لَّمۡ يَعۡتَزِلُوكُمۡ وَيُلۡقُوٓاْ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَمَ وَيَكُفُّوٓاْ أَيۡدِيَهُمۡ فَخُذُوهُمۡ وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ ثَقِفۡتُمُوهُمۡۚ وَأُوْلَٰٓئِكُمۡ جَعَلۡنَا لَكُمۡ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينٗا
91. ب ڕاستی هوین دێ جوینەكێ دی [ژ دوڕوییان] بینن، دڤێن ژ هەوە [ب دوڕوییاتییێ] پشت ڕاست و ئێمن ببن و ژ ملەتێ خۆ ژی [ب گاورییێ] پشت ڕاست و ئێمن ببن. و هەر گاڤەكا هاتنە داخوازكرن بۆ گاورییێ و بۆ شەڕێ هەوە، لێ دزڤڕن. ڤێجا ئەگەر ئەو دەستێ خۆ ژ شەڕ و بەرهنگارییا هەوە نەكێشن و ئاشتییێ ژ هەوە نەخوازن، بگرن و بكوژن ل كیڤە ببینن، ئەها مە بۆ هەوە ل سەر ڤان هێجەتەكا ئاشكەرا ژی دا [كو هوین ژ بەر دژمنییا وان یا ئاشكەرا بكوژن].
Esegesi in lingua araba:
وَمَا كَانَ لِمُؤۡمِنٍ أَن يَقۡتُلَ مُؤۡمِنًا إِلَّا خَطَـٔٗاۚ وَمَن قَتَلَ مُؤۡمِنًا خَطَـٔٗا فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖ وَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦٓ إِلَّآ أَن يَصَّدَّقُواْۚ فَإِن كَانَ مِن قَوۡمٍ عَدُوّٖ لَّكُمۡ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖۖ وَإِن كَانَ مِن قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٞ فَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ وَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖۖ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ شَهۡرَيۡنِ مُتَتَابِعَيۡنِ تَوۡبَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
92. بۆ چو باوەریدار و موسلمانان نابیت و نەدورستە باوەریدارەكی بكوژیت، ب بێ دەستی نەبیت، و هەر كەسێ باوەریدارەكی ب بێ دەستی بكوژیت، دڤێت [جزایێ خۆ] بەندەیەكێ موسلمان ئازا بكەت، و خوینێ بدەتە مرۆڤێت وی، ژ بلی هندێ هەكە ئەو خوینێ پێ بهێلن، و هەكە ئەو [كوشتی] ژ ملەتەكێ دژمن بیت بۆ هەوە، و ئەو [كوشتی] یێ موسلمان بیت، دڤێت بەس بەندەیەكێ موسلمان ئازا بكەت، و ئەگەر ئەو [كوشتی] ژ ملەتەكی بیت پەیمان د ناڤبەرا هەوە و واندا هەبیت، ئێدی [جزایێ وی ئەڤەیە] خوینا وی بدەتە مرۆڤێت وی، و بەندەیەكێ موسلمان ئازا بكەت. ڤێجا یێ بەندە ب دەست نەكەڤیت [یان شیان نەبن ب دەست خۆ بێخیت] تۆبەیا وی [ئەوە]: دو هەیڤان ل سەرئێك [بێ ڤەبڕین ئەو نەبیت یێ دەستویری هەبیت، وەكی نەساخییێ، ژڤان و چلكان و...] ب ڕۆژی بیت، ب ڕاستی خودێ یێ زانا و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يَقۡتُلۡ مُؤۡمِنٗا مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآؤُهُۥ جَهَنَّمُ خَٰلِدٗا فِيهَا وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ وَلَعَنَهُۥ وَأَعَدَّ لَهُۥ عَذَابًا عَظِيمٗا
93. و هەر كەسێ موسلمانەكی، بێ غالی و غەرەز و ژ قەستا بكوژیت، جزایێ وی دۆژەهە، هەروهەر دێ تێدا مینیت، و خودێ كەرب ژێ ڕاكرییە و دویری دلۆڤانییا خۆ ئێخستییە، و خودێ بۆ وی ئیزایەكا مەزن بەرهەڤكرییە.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلَا تَقُولُواْ لِمَنۡ أَلۡقَىٰٓ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَٰمَ لَسۡتَ مُؤۡمِنٗا تَبۡتَغُونَ عَرَضَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٞۚ كَذَٰلِكَ كُنتُم مِّن قَبۡلُ فَمَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمۡ فَتَبَيَّنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
94. گەلی خودان باوەران هەر گاڤەكا هوین د ڕێكا خودێدا بۆ جیهادێ دەركەڤتن، [لەزێ ل شەڕی نەكەن] و موسلمان و گاوران ژێك بنیاسن، و ئەوێ سلاڤ [یا موسلمانەتییێ] ل هەوە كر، نەبێژنێ تو نەموسلمانی، بۆ متا و پەرتالەكی ژیانا دنیایێ، و ل دەڤ خودێ دەستكەڤتییێت مەزن هەنە، [ژ بیر نەكەن] هوین ژی بەری نوكە وەسا بوون، ڤێجا خودێ كەرەم د گەل هەوە كر [و هوین ڕاستەڕێ كرن] [لەزێ ل كوشتنێ نەكەن] و ب دورستی بزانن و ژێك بنیاسن، ب ڕاستی خودێ ب تشتێ هوین دكەن یێ ئاگەهدارە.
Esegesi in lingua araba:
لَّا يَسۡتَوِي ٱلۡقَٰعِدُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ وَٱلۡمُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡۚ فَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ دَرَجَةٗۚ وَكُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَفَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا
95. موسلمانێت ڕوینشتی [ژ جیهادێ] ئەو نەبن یێت زیان پێ كەڤتی، نەوەكی وانن، یێت ب خۆ و مالێ خۆ جیهادێ د ڕێكا خودێدا دكەن، ب ڕاستی خودێ ئەوێت ب خۆ و مالێ خۆ جیهادێ د ڕێكا خودێدا دكەن، پەییسكەكێ ب سەر ئەوێت ڕوینشتی [و عوزرا خۆ هەی] ئێخستینە، و خودێ ژڤانێ چاكییێ ب هەمییان داییە، و خودێ موجاهد (جیهادكەر) ب خەلاتەكێ مەزن ب سەر ڕوینشتییان ئێخستینە.
Esegesi in lingua araba:
دَرَجَٰتٖ مِّنۡهُ وَمَغۡفِرَةٗ وَرَحۡمَةٗۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمًا
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ظَالِمِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمۡۖ قَالُواْ كُنَّا مُسۡتَضۡعَفِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ قَالُوٓاْ أَلَمۡ تَكُنۡ أَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةٗ فَتُهَاجِرُواْ فِيهَاۚ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا
97. ب ڕاستی ئەوێت ستەم ل خۆ كرین [مشەخت نەبوویین و مایینە د ناڤ گاوراندا] ملیاكەت جانێ وان دكێشن و دبێژنێ: هوین ل سەر چ بوون؟ دێ بێژن: ب ڕاستی ئەم د ئەردیدا بەلنگاز و بێچارە بوویین [ئەم نەدشیاین مشەخت ببین و ئەم نەدشیاین موسلمانەتییا خۆ ژی ئاشكەرا بكەین] ملیاكەت دێ بێژنێ: ئەرێ ما ئەردێ خودێ یێ بەرفرەهـ نەبوو هوین مشەخت ببنێ؟ ڤێجا ئەڤان جهێ وان دۆژەهە و چ پیسە دویماهیكە.
Esegesi in lingua araba:
فَأُوْلَٰٓئِكَ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَعۡفُوَ عَنۡهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَفُوًّا غَفُورٗا
Esegesi in lingua araba:
۞ وَمَن يُهَاجِرۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يَجِدۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُرَٰغَمٗا كَثِيرٗا وَسَعَةٗۚ وَمَن يَخۡرُجۡ مِنۢ بَيۡتِهِۦ مُهَاجِرًا إِلَى ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ ثُمَّ يُدۡرِكۡهُ ٱلۡمَوۡتُ فَقَدۡ وَقَعَ أَجۡرُهُۥ عَلَى ٱللَّهِۗ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
100. و هەر كەسێ بۆ ڕێكا خودێ مشەخت ببیت، دێ ل سەر دفنا ملەتێ خۆ، جهی بۆ خۆ د ئەردیدا كەت، و بەرفرەهییێ د ڕزقیدا بینیت. و هەر كەسێ بۆ خودێ و پێغەمبەرێ وی ب مشەخت ژ مالا خۆ دەركەڤیت، پاشی [د ڕێكێدا بەری بگەهیتە جهێ ڤیایی] بمریت، بێ شك خێرا وی [تەمام] ل سەر خودێ كەڤت [بۆ بنڤێسیت]، و خودێ ب خۆ یێ گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَلَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَن تَقۡصُرُواْ مِنَ ٱلصَّلَوٰةِ إِنۡ خِفۡتُمۡ أَن يَفۡتِنَكُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْۚ إِنَّ ٱلۡكَٰفِرِينَ كَانُواْ لَكُمۡ عَدُوّٗا مُّبِينٗا
101. و ئەگەر هەوە وەغەرەك [ئانكو سەفەرەك] د ئەردیدا كر، چو گونەهـ ل سەر هەوە نینە، هوین نڤێژا [چار ڕكاعەت] كورت بكەن، ئەگەر هوین ترسیان ئەوێت گاور هەوە ئەزیەت بدەن، ب ڕاستی گاور بۆ هەوە دژمنێت ئاشكەرانە.
Esegesi in lingua araba:
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمۡ فَأَقَمۡتَ لَهُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَلۡتَقُمۡ طَآئِفَةٞ مِّنۡهُم مَّعَكَ وَلۡيَأۡخُذُوٓاْ أَسۡلِحَتَهُمۡۖ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلۡيَكُونُواْ مِن وَرَآئِكُمۡ وَلۡتَأۡتِ طَآئِفَةٌ أُخۡرَىٰ لَمۡ يُصَلُّواْ فَلۡيُصَلُّواْ مَعَكَ وَلۡيَأۡخُذُواْ حِذۡرَهُمۡ وَأَسۡلِحَتَهُمۡۗ وَدَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ تَغۡفُلُونَ عَنۡ أَسۡلِحَتِكُمۡ وَأَمۡتِعَتِكُمۡ فَيَمِيلُونَ عَلَيۡكُم مَّيۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن كَانَ بِكُمۡ أَذٗى مِّن مَّطَرٍ أَوۡ كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَن تَضَعُوٓاْ أَسۡلِحَتَكُمۡۖ وَخُذُواْ حِذۡرَكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ أَعَدَّ لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
102. و گاڤا تو [مەخسەد پێغەمبەرە و یێت د دویڤدا دئێن ـ ژ سەروەران ـ هەتا ڕۆژا قیامەتێ] د ناڤ واندا بی، و تە ڤیا نڤێژا جەماعەت [وەختێ د ترسێدا] بۆ بكەی، بلا دەستەكەك ژ وان [پشتی دبنە دو جوین] د گەل تە نڤێژێ بكەن، و بلا چەكێ خۆ هلگرن [و جوینا دی دڤێت بەرانبەر دژمنی ڕاوەستیت]، ڤێجا هەر گاڤەكا سوجدە برن [و نڤێژا خۆ ڕكعەتەك یان ب تەمامی ل پشت تە كرن] ئێدی بلا ئەو ل پشت هەوە ڕاوەستن [و زێرەڤانییێ بكەن] و بلا دەستەكەكا دی [ئەوا بەرانبەر نەیاران ڕاوەستیایی] یا نڤێژ نەكری بهێت و د گەل تە نڤێژێ بكەت، و بلا د هشیار و سەرخۆ بن و چەكێ وان د گەلدا بیت. ئەوێت گاوربوویین، هیڤییان دكەن، كو هوین ژ چەك و كەل و پەلێت خۆ بێ ئاگەهـ بن، دا ئەو ژی ئێدی پێكڤە ب سەر هەوەدا بگرن و هێرشێ بكەنە هەوە. چو گونەهـ ل سەر هەوە نینە ئەگەر ئەزیەتەك ژ بارانێ ب هەوە كەڤتبیت یان ژی هوین د نەساخ بن، چەكێ خۆ دانن، بەلێ هەوە باش ئاگەهـ ژ خۆ هەبیت و هشیار بن، ب ڕاستی خودێ ئیزایەكا هەتكبەر بۆ گاوران بەرهەڤكرییە.
Esegesi in lingua araba:
فَإِذَا قَضَيۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ قِيَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمۡۚ فَإِذَا ٱطۡمَأۡنَنتُمۡ فَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَۚ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ كِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا
103. ڤێجا هەر گاڤەكا [ب ئاوایێ بۆری] هەوە نڤێژا خۆ كر، ئێدی هوین ل سەر پییان و ڕوینشتی و ل سەر كێلەكان درێژكری زكرێ خودێ بكەن و خودێ بیننە بیرا خۆ، ڤێجا ئەگەر هوین ژ دژمنی ئێمن بوون [كو چو هێرشان نائینتە سەر هەوە] هوین نڤێژا خۆ [ب وی ڕەنگی، ئەوێ خودێ فەرمانا هەوە پێ كری و د دەمێ دەستنیشانكریدا] بكەن، ب ڕاستی نڤێژ ل سەر باوەریداران ئەركە و دەمدارە [ئانكو دەمێ خۆ یێ دەستنیشانكری یێ هەی].
Esegesi in lingua araba:
وَلَا تَهِنُواْ فِي ٱبۡتِغَآءِ ٱلۡقَوۡمِۖ إِن تَكُونُواْ تَأۡلَمُونَ فَإِنَّهُمۡ يَأۡلَمُونَ كَمَا تَأۡلَمُونَۖ وَتَرۡجُونَ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا يَرۡجُونَۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا
104. [گەلی خودان باوەران] هوین ب دویڤ گەڕیان و داخوازكرنا نەیاران سست و بێزار نەبن، [چونكی] ئەگەر هوین [ب دویڤ وانڤە و د شەڕێ واندا] دئێشن، ب ڕاستی كا چاوا هوین دئێشن ئەو ژی دئێشن [و ئەگەر ئەو بێنا خۆ ل سەر نەهەقییا خۆ فرەهـ دكەن و خۆ ل بەر ڤان ئێش و نەخۆشییان دگرن، دڤێت هوین ژ وان چێتر خۆ ڕاگرن چونكی] ئەو هیڤییا هوین ژ خودێ دخوازن [ژ خەلاتێ مەزن و خێرێ] ئەو ناخوازن، ب ڕاستی خودێ یێ زانا و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِتَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ بِمَآ أَرَىٰكَ ٱللَّهُۚ وَلَا تَكُن لِّلۡخَآئِنِينَ خَصِيمٗا
105. ب ڕاستی مە ئەڤ كتێبە [كو قورئانە] ب هەقی و ڕاستییێ بۆ تە ئینا خوار، دا تو حوكمی د ناڤبەرا واندا ب وێ بكەی یا خودێ نیشا تە دایی، و بۆ خائینان پشتەڤان نەبە.
Esegesi in lingua araba:
يَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَلَا يَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمۡ إِذۡ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرۡضَىٰ مِنَ ٱلۡقَوۡلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِمَا يَعۡمَلُونَ مُحِيطًا
108. [ئەوێت دوڕوی.. خیانەتا خۆ] ژ مرۆڤان [ژ ترس و شەرمان] ڤەدشێرن و ژ خودێ ناڤەشێرن، و خودێ د گەل واندا بوو وەختێ ب شەڤ وان ڕەئییێت، خودێ پێ نەخۆش و پێ نەڕازی، د گەل ئێك دگێڕان. و ب ڕاستی خودێ ب وی تشتێ ئەو دكەن باش ئاگەهدارە.
Esegesi in lingua araba:
هَٰٓأَنتُمۡ هَٰٓؤُلَآءِ جَٰدَلۡتُمۡ عَنۡهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَمَن يُجَٰدِلُ ٱللَّهَ عَنۡهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَم مَّن يَكُونُ عَلَيۡهِمۡ وَكِيلٗا
109. ئەها ئەڤە هەوە پشتەڤانی و بەڕەڤانی د ژیانا دنیایێدا ژ وان كر، ڤێجا كی دێ ڕۆژا قیامەتێ بەرانبەری خودێ بەڕەڤانییێ ژ وان كەت؟! یان كی دێ خۆ دەتە بەر وان و كریارا وان ب ستۆیێ خۆڤە گریت [كو وان ژ ئیزایا دۆژەهێ ڕەها بكەت].
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يَعۡمَلۡ سُوٓءًا أَوۡ يَظۡلِمۡ نَفۡسَهُۥ ثُمَّ يَسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَ يَجِدِ ٱللَّهَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
110. و هەر كەسێ كارەكێ خراب بكەت [كو ئەزیەتا وی بگەهیتە هندەكێت دی و پێ بئێشن] یان ستەمێ ل خۆ بكەت [ئانكو گونەهان بكەت] پاشی داخوازا گونەهـ ژێبرنێ ژ خودێ بخوازیت، دێ بینیت خودێ یێ گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يَكۡسِبۡ إِثۡمٗا فَإِنَّمَا يَكۡسِبُهُۥ عَلَىٰ نَفۡسِهِۦۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Esegesi in lingua araba:
وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ وَرَحۡمَتُهُۥ لَهَمَّت طَّآئِفَةٞ مِّنۡهُمۡ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡۖ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيۡءٖۚ وَأَنزَلَ ٱللَّهُ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمۡ تَكُن تَعۡلَمُۚ وَكَانَ فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ عَظِيمٗا
113. [هەی موحەممەد] ئەگەر كەرەم و دلۆڤانییا خودێ ل سەر تە نەبایە، دەستەكەك ژ وان ل بەربوو تە د سەردا ببەن، بەلێ ئەو ژ خۆ پێڤەتر كەسێ د سەردا نابەن [چونكی سەرئەنجامێ كارێ وان هەر ل وان دزڤڕیت] و ئەو قەت نەشێن چو زیانێ بگەهیننە تە، ژ لایێ خۆڤە خودێ قورئان و سونەت بۆ تە هنارتن [ڤێجا دێ چاوا شێن زیانەكێ گەهیننە تە، خودێ دێ تە پارێزیت ئەو چەند بزاڤێ بكەن] و تشتێ تە چو ژێ نەدزانی ب تە دا زانین، ب ڕاستی خودێ كەرەمەكا مەزن د گەل تە كرییە.
Esegesi in lingua araba:
۞ لَّا خَيۡرَ فِي كَثِيرٖ مِّن نَّجۡوَىٰهُمۡ إِلَّا مَنۡ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوۡ مَعۡرُوفٍ أَوۡ إِصۡلَٰحِۭ بَيۡنَ ٱلنَّاسِۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
114. چو خێر د گەلەك ئاخڤتن و پستەپستا واندا نینە، ئەو تێ نەبیت یێ فەرمانا خێرێ یان قەنجییێ یان ئاشتكرن و پێكئینانا د ناڤبەرا هەڤڕكاندا بكەت، و هەر كەسێ [ئەڤا بۆری] بۆ ڕوییێ خودێ بكەت، ب ڕاستی ئەم دێ خەلاتەكێ مەزن دەینێ.
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يُشَاقِقِ ٱلرَّسُولَ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَتَّبِعۡ غَيۡرَ سَبِيلِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ نُوَلِّهِۦ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصۡلِهِۦ جَهَنَّمَۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا
115. و هەر كەسێ پشتی ڕێكا ڕاست بۆ دیاربوویی و دژاتییا پێغەمبەری بكەت، و ڕێكا بێ باوەران بگریت، ئەم ژی دێ بەرێ وی دەینە وێ ڕێكا ئەو لێ زڤڕی، و ئەم دێ وی كەینە د دۆژەهێدا، كو پیسە دویماهیك و پیسە قویناخە.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
116. ب ڕاستی خودێ [گونەها] یێت هەڤال و هۆگران بۆ چێ دكەن ژێ نابەت، و ژ بلی ڤێ [گونەهێ] خودێ بۆ وی یێ بڤێت گونەها وی ژێ دبەت، و هەر كەسێ شریكان بۆ خودێ چێكەت ب سویند ئەو بەرزەبوونەكا پیس [دویر] بەرزەبووییە.
Esegesi in lingua araba:
وَلَأُضِلَّنَّهُمۡ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمۡ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُبَتِّكُنَّ ءَاذَانَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِۚ وَمَن يَتَّخِذِ ٱلشَّيۡطَٰنَ وَلِيّٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ فَقَدۡ خَسِرَ خُسۡرَانٗا مُّبِينٗا
119. و ئەز دێ وان ژ ڕێكا ڕاست بەرزەكەم، و دێ وان ب هیڤی ئێخم [كو دێ ژی درێژ بن و دێ هزركەن هێژ زوییە تۆبە بكەن، و ل خۆ بزڤڕن هەتا ژیانا خۆ هەمییێ ب ڤان هیڤییان دبەنە سەری] و ئەز دێ فەرمانا وان كەم، ڤێجا ئەو دێ گوهێت تەرشان ژێڤەكەن [كو بێنە نیشانكرن ئەو پێشكێشن بۆ پەرستی و بوتان]، و ئەز دێ فەرمانا وان كەم كو ئەو چێكرییان یان دینێ خودێ بگوهۆڕن. و هەر كەسێ شەیتانی ل جهێ خودێ بۆ خۆ بكەتە هاریكار و پشتەڤان، ئێدی ب سویند ئەو ب بەر زیانەكا ئاشكەرا كەڤت.
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٗاۚ وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ قِيلٗا
122. و ئەوێت باوەری ئینایین و كار و كریارێت قەنج كرین، ب ڕاستی ئەم دێ وان بەینە د وان بەحەشتاندا ئەوێت ڕویبار د بندا دهەڕكن (دچن) و ئەو هەروهەر دێ تێدا مینن، ئەڤە سۆز و پەیمانەكا ڕاستە ژ خودێ، و ما كی ژ خودێ ڕاستگۆتر هەیە؟
Esegesi in lingua araba:
لَّيۡسَ بِأَمَانِيِّكُمۡ وَلَآ أَمَانِيِّ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِۗ مَن يَعۡمَلۡ سُوٓءٗا يُجۡزَ بِهِۦ وَلَا يَجِدۡ لَهُۥ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
123. گەلی ئەوێت هەوە باوەری ئینیایین، و گەلی خودانێت كتێبان [جزا و خەلاتێ خودێ] نە ب هیڤییێت هەوەیە و نە ب هیڤییێت خودانێت كتێبانە [كو جوهی و فەلەنە]، هەر كەسێ [ژ هەوە یان ژ وان] خرابی و گونەهەكێ بكەت، دێ پێ ئێتە جزادان، و ژ خودێ پێڤەتر چو هاریكار و پشتەڤانان بۆ خۆ نابینیت.
Esegesi in lingua araba:
وَمَن يَعۡمَلۡ مِنَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ وَلَا يُظۡلَمُونَ نَقِيرٗا
124. و هەر كەسێ كار و كریارێت قەنج بكەت چ ژن چ مێر، و ئەو خودان باوەر بیت، ئەها ئەڤە دێ چنە بەحەشتێ، و تەمەت خیچا بەركێ قەسپێ ستەم لێ نائێتەكرن [ئانكو كێمترین ستەم لێ نائێتە كرن].
Esegesi in lingua araba:
وَمَنۡ أَحۡسَنُ دِينٗا مِّمَّنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ وَٱتَّبَعَ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۗ وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا
125. ما دینێ كێ ژ یێ وی چێترە ئەوێ ب دورستی خۆ سپارتییە خودێ و ئەو كارڕاست و قەنج ژی، و بوویییە دویكەڤتییێ دینێ ئیبراهیمی، كو دینەكێ ڤەدەرە ژ خواری و خرابییێ، و خودێ ژی ئیبراهیم كرە زێدەخۆشڤییێ خۆ.
Esegesi in lingua araba:
وَيَسۡتَفۡتُونَكَ فِي ٱلنِّسَآءِۖ قُلِ ٱللَّهُ يُفۡتِيكُمۡ فِيهِنَّ وَمَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ فِي يَتَٰمَى ٱلنِّسَآءِ ٱلَّٰتِي لَا تُؤۡتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرۡغَبُونَ أَن تَنكِحُوهُنَّ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلۡوِلۡدَٰنِ وَأَن تَقُومُواْ لِلۡيَتَٰمَىٰ بِٱلۡقِسۡطِۚ وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِهِۦ عَلِيمٗا
127. [هەی موحەممەد] ئەوا د دەرهەقێ ژنێدا [كا چ بڕیار و ئەحكام د دەرهەقێ وێدا هەنە] ژ تە دپرسن، بێژە: خودێ دێ بۆ هەوە ڤێ چەندێ ڕۆن كەت، و ئەوا بۆ هەوە ژ قورئانێ دئێتە خواندن ڕۆنكرن و بەرسڤە، [ئیشارەتە بۆ ئایەتا سێیێ ژ سۆرەتا (ئەلنیسا‌و)، و ڕامانا وێ ژی ئەڤەیە [ئەگەر هوین ترسیان د ڕاستا كچێت سێویدا ئەوێت هوین خودانییێ ژێ دكەن، ئەگەر مار بكەن، دادگەرییێ نەكەن، و مافێت وان ب دورستی نەدەنێ، وان بهێلن، و ژنێت دی یێت هەوە پێ خۆش مار بكەن]، [خودێ دێ بۆ هەوە دیاركەت و ئەوا ژ قورئانێ بۆ هەوە دئێتە خواندن]، كا چ د ڕاستا سێوییێدا هەیە ئەوا هوین میراتێ خودێ بۆ ڤەبڕی نەدەنێ، و هەوە دڤێت مار بكەن [ژ بەر جوانییا وێ، دا مەهرا ئەو هەژی نەدەنێ، یان ژی هەما هەر نەهێلن شوی بكەت، دا مالێ وان بۆ هەوە بمینیت] [ئانكو خودێ بۆ هەوە دیار دكەت، هوین چو ژ ڤان د ڕاستا سێوییێدا نەكەن، و ستەمێ لێ نەكەن نە ژ ڕێكا میراتیڤە نە ژ ڕێكا مەهر و شویكرنا وێڤە] و خودێ بڕیارا كوڕێت بچویك دێ بۆ هەوە دیاركەت [ماف و میراتێ وان بدەنێ و بێ بار نەكەن] و خودێ بۆ هەوە بڕیارا سێوییان [چ كوڕ چ كچ] دیار دكەت كو هوین دادوەرییێ د هەمی كاروبارێت واندا بكەن، هەر خێر و قەنجییا هوین بكەن ب ڕاستی خودێ یێ پێ ئاگەهە.
Esegesi in lingua araba:
وَإِنِ ٱمۡرَأَةٌ خَافَتۡ مِنۢ بَعۡلِهَا نُشُوزًا أَوۡ إِعۡرَاضٗا فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَآ أَن يُصۡلِحَا بَيۡنَهُمَا صُلۡحٗاۚ وَٱلصُّلۡحُ خَيۡرٞۗ وَأُحۡضِرَتِ ٱلۡأَنفُسُ ٱلشُّحَّۚ وَإِن تُحۡسِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
128. و ئەگەر ژن ترسیا زەلامێ وێ ژێ دویركەڤیت و ڕوییێ خۆ ژێ وەرگێڕیت یان دەست ژێ بەردەت، گونەهـ ل سەر وان نینە هەردو د گەل ئێك پێكبێن [تفاقەكێ د گەل ئێك بكەن]، [ڕۆژێت خۆ یان هندەكان ژێ یان هندەك نەفەقەی یان مەهرێ یان هندەكێ ژێ، پێ بهێلیت و ڕازی بیت، و ب ڤێ پێهێلانێ زەلام د گەل بمینیت]. و پێكهاتن و ئاشتبوون چێترە، و چڕویكاتی د گەل نەفسێ هاتییە بەرهەڤكرن، [ئانكو نەفس ل سەر چڕویكاتییێ ڕابوویییە و یا پێڤە گرێدایییە، نە ژن چو ب زەلامێ خۆ دهێلیت و نە زەلام مافێ وێ ددەتێ، ئەگەر دلێ خۆ دا سەر ئێكا دی پاشی دئێنە پالدان كو ڤی سروشتی بهێلن] ڤێجا ئەگەر هوین قەنجییێ بكەن [و ل ئێكدو ب هەجەت نەبن و د گەلێك بقەتینن] و خۆ ژ ستەم و مافخوارنێ بپارێزن [بزانن] ب ڕاستی خودێ ب تشتێ هوین دكەن ئاگەهدارە.
Esegesi in lingua araba:
وَلَن تَسۡتَطِيعُوٓاْ أَن تَعۡدِلُواْ بَيۡنَ ٱلنِّسَآءِ وَلَوۡ حَرَصۡتُمۡۖ فَلَا تَمِيلُواْ كُلَّ ٱلۡمَيۡلِ فَتَذَرُوهَا كَٱلۡمُعَلَّقَةِۚ وَإِن تُصۡلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
129. چوجا هوین نەشێن د ناڤبەرا ژناندا دادوەرییێ بكەن [مەخسەد عەدالەتا ڕاست و دورست و تەكووز]، خۆ هوین د مجد ژی بن. ڤێجا [ئەوا دلێ هەوە ل سەر نەمایی] ب ئێكجاری بەرێ خۆ ژێ وەرنەگێڕن، ڤێجا هوین وێ وەكی یا هەلاویستی بهێلن [نەیا ب زەلامە، و نەیا بێ زەلامە]، و ئەگەر هوین خەلەتییێت خۆ چێكەن [و فەرق و جودایییێ نەكەن] و پارێزكارییا خودێ بكەن [ژ هەمی كار و كریارێت خودێ ژی نەرازی، وەكی: ستەم و فەرق و جودایییا د ناڤبەرا ژناندا] ب ڕاستی خودێ گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
وَإِن يَتَفَرَّقَا يُغۡنِ ٱللَّهُ كُلّٗا مِّن سَعَتِهِۦۚ وَكَانَ ٱللَّهُ وَٰسِعًا حَكِيمٗا
130. و ئەگەر ئەو هەردو [ژن و مێر] ژێكڤەبوون [ژن هاتە بەردان] خودێ وان هەردووكان دێ ژ كەرەما خۆ زەنگین و بێ منەت كەت [ئانكو وان هەوجەیی ئێكدو ناكەت] ب ڕاستی خودێ [د دلۆڤانی و كەرەما خۆدا] یێ بەرفرەهـ و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَلَقَدۡ وَصَّيۡنَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَإِيَّاكُمۡ أَنِ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَنِيًّا حَمِيدٗا
131. هندی د ئەرد و ئەسماناندا یێ خودێیە، ب ڕاستی مە فەرمانا، ئەوێت بەری هەوە مە كتێب دایینێ، كر و یا هەوە ژی دكەین كو پارێزكارییا خودێ بكەن، و ئەگەر هوین گاوربوون ب ڕاستی هندی د ئەرد و ئەسماناندا یێ خودێیە، [و هوین چو زیانێ ناگەهیننە خودێ] خودێ یێ بێ منەتە و هێژایی سوپاسییێیە.
Esegesi in lingua araba:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلًا
Esegesi in lingua araba:
مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ ثَوَابُ ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا
134. و هەر كەسێ خێرا دنیایێ [ب تنێ بەرانبەر كار و كریارێت خۆ] بڤێت، [بلا بزانن] خودێ خێرا دنیا و ئاخرەتێ ل دەڤە [ڤێجا بۆچی هوین خۆشییا كێم ددەنە ب یا گەلەك و بۆچی هوین ب دنیایێ ب تنێ د ڕازینە]، و خودێ ب وی كارێ هوین دكەن بهیسەر و بینەرە.
Esegesi in lingua araba:
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُونُواْ قَوَّٰمِينَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ أَوِ ٱلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَۚ إِن يَكُنۡ غَنِيًّا أَوۡ فَقِيرٗا فَٱللَّهُ أَوۡلَىٰ بِهِمَاۖ فَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلۡهَوَىٰٓ أَن تَعۡدِلُواْۚ وَإِن تَلۡوُۥٓاْ أَوۡ تُعۡرِضُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
135. گەلی خودان باوەران ب دادوەرییێ ڕابن [خۆ ژێ نەدەنە پاش و د بنیڕا ستەمێ نەكەن] و شادەیییێ بۆ خودێ بدەن، ئەگەر خۆ ل سەر هەوە و دەیباب و كەس و كاران ژی بیت. ئەگەر ئەو د زەنگین بن یان د هەژار بن، خودێ ژ وان هەردووكان هەژیترە [هوین خاترێ بۆ بگرن] ڤێجا ب دویڤ دلخوازییا خۆ نەكەڤن، كو هوین دادوەرییێ نەكەن. و ئەگەر هوین ئەزمانێ خۆ تێك بدەن [و شادەیییێ بگوهۆڕن] یان ژی نەدەن [و ڤەشێرن] بزانن خودێ ب تشتێ هوین دكەن ئاگەهدارە.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ ءَامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِن قَبۡلُۚ وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
136. گەلی خودان باوەران، خۆ ل سەر باوەرییا ب خودێ و پێغەمبەری و كتێبا وی ب سەر پێغەمبەرێ خۆدا ئینایییە خوارێ و كتێبێت بەری نوكە هنارتین، ڕاگرن و بمینن، و هەر كەسێ باوەرییێ ب خودێ و ملیاكەتێت وی و كتێبێت وی و پێغەمبەرێت وی و ڕۆژا قیامەتێ نەئینیت، ب سویند ئەو كویر و دویر بەرزەبوو.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ٱزۡدَادُواْ كُفۡرٗا لَّمۡ يَكُنِ ٱللَّهُ لِيَغۡفِرَ لَهُمۡ وَلَا لِيَهۡدِيَهُمۡ سَبِيلَۢا
137. ب ڕاستی ئەوێت باوەری ئینایین، پاشی گاوربوویین، پاشی دیسا باوەری ئینایین، پاشی د دویڤڕا دیسا گاوربوویین، پاشی گاورییا وان زێدەبوویی و ل سەر گاورییێ مرین، ئێدی خودێ وان ئازا ناكەت، و گونەهێت وان ژێ نابەت و ڕاستەڕێ ناكەت.
Esegesi in lingua araba:
بَشِّرِ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ بِأَنَّ لَهُمۡ عَذَابًا أَلِيمًا
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ يَتَّخِذُونَ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ أَيَبۡتَغُونَ عِندَهُمُ ٱلۡعِزَّةَ فَإِنَّ ٱلۡعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعٗا
139. ئەوێت گاوران شوینا خودان باوەران بۆ خۆ دكەنە دۆست و پشتەڤان، ئەرێ وان ڕێز و سەرفەرازی ژ وان دڤێت؟! ب ڕاستی ڕێز و سەرفەرازی هەر یا خودێیە [ئانكو ڕێز و سەرفەرازییێ بەس ژ خودێ بخوازن].
Esegesi in lingua araba:
وَقَدۡ نَزَّلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أَنۡ إِذَا سَمِعۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ يُكۡفَرُ بِهَا وَيُسۡتَهۡزَأُ بِهَا فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِۦٓ إِنَّكُمۡ إِذٗا مِّثۡلُهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ جَامِعُ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ وَٱلۡكَٰفِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا
140. ب ڕاستی خودێ د قورئانێدا بۆ هەوە ئینایییە خوار، و هەر گاڤەكا هەوە بهیست تڕانە یان گاوری ب ئایەتێت خودێ دئێتەكرن، د گەل وان [ئانكو تڕانەكەران] نەڕویننە خوارێ هەتا سوحبەتەكا دی دكەن [ئانكو هەتا سوحبەتا خۆ دگوهۆڕن]. و ئەگەر هوین وێ گاڤێ د گەل ڕوینشتن، هوین ژی دێ وەكی وان لێ ئێن، بێ گۆمان خودێ دوڕوییان و گاوران پێكڤە د دۆژەهێدا دێ كۆمكەت.
Esegesi in lingua araba:
ٱلَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمۡ فَإِن كَانَ لَكُمۡ فَتۡحٞ مِّنَ ٱللَّهِ قَالُوٓاْ أَلَمۡ نَكُن مَّعَكُمۡ وَإِن كَانَ لِلۡكَٰفِرِينَ نَصِيبٞ قَالُوٓاْ أَلَمۡ نَسۡتَحۡوِذۡ عَلَيۡكُمۡ وَنَمۡنَعۡكُم مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ فَٱللَّهُ يَحۡكُمُ بَيۡنَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ وَلَن يَجۡعَلَ ٱللَّهُ لِلۡكَٰفِرِينَ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ سَبِيلًا
141. ئەوێت خۆ دگرن و زێرەڤانییا هەوە دكەن [كا دێ چ ب سەرێ هەوە ئێت] ڤێجا ئەگەر سەركەڤتنەك و خێرەك ژ دەڤ خودێ بۆ هەوە هات، دێ بێژن ما ئەم ژی د گەل هەوە نەبوویین؟ [مە ژی د دەستكەڤتیدا پشكدار بكەن] و ئەگەر سەركەڤتن بارا گاوران بیت، دێ بێژن: ما ئەم یێت ب سەر هەوەدا د زال نەبوویین؟ [بەلێ مە هوین نەكوشتن و نەئێخسیركرن و د ناڤ واندا مە هاریكارییا هەوە نەكر؟] و ما مە هوین ژ موسلمانان نەپارستن [ڤێجا كا بارا مە بدەنە مە] ڕۆژا قیامەتێ خودێ دێ فەرمانێ و حوكمی د ناڤبەرا واندا كەت، و ژ خۆ خودێ چوجا ڕێ و فەرسەتێ نادەتە گاوران، موسلمانان قڕ بكەن.
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ وَإِذَا قَامُوٓاْ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ قَامُواْ كُسَالَىٰ يُرَآءُونَ ٱلنَّاسَ وَلَا يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ إِلَّا قَلِيلٗا
142. ب ڕاستی دوڕوییان [دڤێن] خودێ بخاپینن، و خودێ ب خۆ وان ڕادكێشیتە سەرداچۆنا وان، و گاڤا ڕابوونە نڤێژێ، ب سستی ڕادبن و پێش چاڤێت خەلكی نڤێژێ دكەن، كێم جار نەبن خودێ نائیننە بیرا خۆ [مەخسەد د نڤێژێدا، چونكی ژ بەر خەلكی دكەن و ترسا خودێ تێدا ناكەن].
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ أَتُرِيدُونَ أَن تَجۡعَلُواْ لِلَّهِ عَلَيۡكُمۡ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينًا
144. گەلی خودان باوەران، گاوران شوینا موسلمانان دۆست و پشتەڤان نەگرن، ئەرێ هەوە دڤێت [ب ڤی كارێ خۆ] نیشانەكا ب هێز و ئاشكەرا بدەنە خودێ [هەوە ژ بەر ئیزا بدەت].
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ فِي ٱلدَّرۡكِ ٱلۡأَسۡفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمۡ نَصِيرًا
Esegesi in lingua araba:
إِلَّا ٱلَّذِينَ تَابُواْ وَأَصۡلَحُواْ وَٱعۡتَصَمُواْ بِٱللَّهِ وَأَخۡلَصُواْ دِينَهُمۡ لِلَّهِ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ وَسَوۡفَ يُؤۡتِ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا
146. ژ بلی وان یێت پەشێمان بوویین و تۆبەكرین، و كاروبارێت خۆ دورست و چاك كرین، و خۆ ب كتێبا خودێ و سونەتا پێغەمبەریڤە گرتین و ب كار و كریارێت خۆ ڕازیبوویین و ڕوییێ خودێ ب تنێ ڤیایین. ئێدی ئەڤە [ڕۆژا قیامەتێ] دێ د گەل خودان باوەران بن، و ب ڕاستی خودێ دێ خەلاتەكێ مەزن دەتە خودان باوەران.
Esegesi in lingua araba:
مَّا يَفۡعَلُ ٱللَّهُ بِعَذَابِكُمۡ إِن شَكَرۡتُمۡ وَءَامَنتُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمٗا
147. ما خودێ چ هەوجەیی و منەت ب ئیزادانا هەوە هەیە، ئەگەر هوین سوپاسی و شوكورا خودێ بكەن و باوەرییێ پێ بینن؟ [ئەڤە چو ژ گەنجخانەیا خودێ زێدە ناكەت، دیسا ئیزادانا وی بۆ هەوە چو ژ گەنجخانەیا وی كێم ناكەت]. و خودێ ب خۆ ژی سوپاسگۆزارێ زانایە [ئانكو بەندەیێت خۆ ل سەر گوهدارییا خۆ خەلات دكەت].
Esegesi in lingua araba:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ ٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيَقُولُونَ نُؤۡمِنُ بِبَعۡضٖ وَنَكۡفُرُ بِبَعۡضٖ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا
150. ب ڕاستی ئەوێت باوەرییێ ب خودێ و پێغەمبەرێت وی نەئینن و دڤێن فەرق و جوداهییێ بێخنە د ناڤبەرا خودێ و پێغەمبەرێت ویدا، و دبێژن ئەم باوەرییێ ب هندەك پێغەمبەران دئینین و ب هندەكان نائینین، و دڤێن بۆ خۆ ڕێكەكا ناڤنجی د ناڤبەرا [باوەری و گاورییێدا] بگرن.
Esegesi in lingua araba:
أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ حَقّٗاۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
Esegesi in lingua araba:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَلَمۡ يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ أُوْلَٰٓئِكَ سَوۡفَ يُؤۡتِيهِمۡ أُجُورَهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
152. و ئەوێت باوەری ب خودێ و پێغەمبەرێت وی ئینایین و فەرق و جوداهی د ناڤبەرا واندا نەكرین، [و باوەری ب هەمی پێغەمبەران ئینایی] ئەها ئەڤان خودێ دێ خەلاتێ وان دەتێ، و خودێ ب خۆ ژی گونەهـ ژێبەر و دلۆڤانە.
Esegesi in lingua araba:
يَسۡـَٔلُكَ أَهۡلُ ٱلۡكِتَٰبِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيۡهِمۡ كِتَٰبٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِۚ فَقَدۡ سَأَلُواْ مُوسَىٰٓ أَكۡبَرَ مِن ذَٰلِكَ فَقَالُوٓاْ أَرِنَا ٱللَّهَ جَهۡرَةٗ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّٰعِقَةُ بِظُلۡمِهِمۡۚ ثُمَّ ٱتَّخَذُواْ ٱلۡعِجۡلَ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ فَعَفَوۡنَا عَن ذَٰلِكَۚ وَءَاتَيۡنَا مُوسَىٰ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينٗا
153. خودانێت كتێبان ژ تە دخوازن، تو كتێبەكێ بۆ وان ژ ئەسمانی بینییە خوارێ ب سویند وان ژ ڤێ مەزنتر ژ مووسایی خواست، گۆتنە [مووسایی] كا خودێ ب ئاشكەرایی نیشا مە بدە، و ژ بەر ستەمكارییا وان برویسییا ئاگری ل ئەسمانا ئەو گرتن، و پشتی نیشانێت ئاشكەراكەر ژی بۆ هاتین، دیسا گۆلك بۆ خۆ گرتن و پەرستن، پاشی ئەم لێ بۆرین، و مە نیشانێت ئاشكەراكەر دانە مووسایی.
Esegesi in lingua araba:
وَرَفَعۡنَا فَوۡقَهُمُ ٱلطُّورَ بِمِيثَٰقِهِمۡ وَقُلۡنَا لَهُمُ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا وَقُلۡنَا لَهُمۡ لَا تَعۡدُواْ فِي ٱلسَّبۡتِ وَأَخَذۡنَا مِنۡهُم مِّيثَٰقًا غَلِيظٗا
154. ژ بەر كو دا پەیمانا وان یا موكوم بیت، مە [چیایێ] (طور) ڕاكرە هنداڤ سەرێ وان و مە فەرمانا وان كر: داچەمیایی [و خۆشكاندی بۆ خودایێ ئەو ژ بەرزەبوونێ ڕزگاركرین] د دەرگەهێ قودسێڕا بدەنە ژۆر، و مە فەرمانا وان كر زێدەگاڤییێ د شەنبییێدا نەكەن [و نەدەنە سەر بڕیارا خودێ] و مە پەیمانا موكومكری ژ وان ستاندن.
Esegesi in lingua araba:
فَبِمَا نَقۡضِهِم مِّيثَٰقَهُمۡ وَكُفۡرِهِم بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَقَتۡلِهِمُ ٱلۡأَنۢبِيَآءَ بِغَيۡرِ حَقّٖ وَقَوۡلِهِمۡ قُلُوبُنَا غُلۡفُۢۚ بَلۡ طَبَعَ ٱللَّهُ عَلَيۡهَا بِكُفۡرِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
155. ڤێجا ژ بەر پەیمان شكاندن و باوەری نەئینانا وان ب نیشان و ئایەتێت خودێ، و كوشتنا وان ژ بێ بەختی و نەهەقی بۆ پێغەمبەران، و گۆتنا وان دلێت مە ب كاڤلانكن [ژ بەر هندێ تێ ناگەهین] [وەنینە وەكی ئەو دبێژن] بەلكی خودێ ژ بەر گاورییا وان یێت پەردەسەر كرین، ڤێجا كێمەك ژ وان [نە گەلەك] باوەرییێ پێ دئینن.
Esegesi in lingua araba:
وَبِكُفۡرِهِمۡ وَقَوۡلِهِمۡ عَلَىٰ مَرۡيَمَ بُهۡتَٰنًا عَظِيمٗا
Esegesi in lingua araba:
وَقَوۡلِهِمۡ إِنَّا قَتَلۡنَا ٱلۡمَسِيحَ عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ رَسُولَ ٱللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَٰكِن شُبِّهَ لَهُمۡۚ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُۚ مَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍ إِلَّا ٱتِّبَاعَ ٱلظَّنِّۚ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَۢا
157. دیسا ژ بەر گۆتنا وان ب ڕاستی مە عیسایێ كوڕێ مەریەمێ كو پێغەمبەرێ خودێیە، مە یێ كوشتی، و وان ب خۆ ژی نە عیسا كوشتییە و نە ل دار دایییە [ئانكو ل سەر داران نەكوشتییە و هەلاویستییە] بەلێ ل بەر وان [ئەوێ كوشتی و عیسا] وەكی ئێك لێ هاتن، و ئەو ب خۆ ژی ل سەر كوشتنا عیسایی ب گۆمانن، و چو زانین پێ نینن ژ بلی دویكەڤتنا گۆمانێ، و ب ڕاستی وان عیسا نەكوشتییە.
Esegesi in lingua araba:
بَل رَّفَعَهُ ٱللَّهُ إِلَيۡهِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا
Esegesi in lingua araba:
وَإِن مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ إِلَّا لَيُؤۡمِنَنَّ بِهِۦ قَبۡلَ مَوۡتِهِۦۖ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يَكُونُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا
159. چو كەس ژ خودانێت كتێبان [مەخسەد جوهی و فەلەنە] نامینن باوەرییێ ب عیسایی نەئینن بەری مرنا وی [دەمێ دئێتە خوارێ بۆ كوشتنا دەجالی]، و ڕۆژا قیامەتێ ل سەر هەمییان دێ بیتە شاهد [كو وی یێ گەهاندی ئەو بەندەیێ خودێیە و پێغەمبەرە].
Esegesi in lingua araba:
وَأَخۡذِهِمُ ٱلرِّبَوٰاْ وَقَدۡ نُهُواْ عَنۡهُ وَأَكۡلِهِمۡ أَمۡوَٰلَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡبَٰطِلِۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ مِنۡهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
161. و دیسا ژ بەر وەرگرتن و خوارنا وان بۆ سەلەفێ و ئەو ب خۆ فەرمانا وان هاتبوو كرن وەنەكەن، و ژ بەر خوارنا وان بۆ مالێ خەلكی ژ بێ بەختی و ژ نەهەقی [من ژی تشتێ بۆ وان پاقژ و دورست، نەدورست كر]. و ب ڕاستی مە ئیزایەكا ب ژان بۆ گاوران ژ وان بەرهەڤكرییە.
Esegesi in lingua araba:
لَّٰكِنِ ٱلرَّٰسِخُونَ فِي ٱلۡعِلۡمِ مِنۡهُمۡ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ يُؤۡمِنُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَۚ وَٱلۡمُقِيمِينَ ٱلصَّلَوٰةَۚ وَٱلۡمُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ أُوْلَٰٓئِكَ سَنُؤۡتِيهِمۡ أَجۡرًا عَظِيمًا
162. بەلێ ژ وان یێت ڕەهوان و شارەزا د زانینێدا [وەكی عەبدوللایێ كوڕێ سەلامی و ئەسەدێ كوڕێ عوبەیدی و ئەسەدێ كوڕێ سەعیە] و یێت باوەری ئینایین، باوەرییێ ب ئەوا بۆ تە و بۆ [پێغەمبەرێت] بەری تە هاتی دئینن، و بەردەوام نڤێژان دكەن و زەكاتێ ددەن، و باوەرییێ ب خودێ و ڕۆژا قیامەتێ دئینن، ب ڕاستی ئەم ڤان دێ خەلاتەكێ مەزن دەینێ.
Esegesi in lingua araba:
۞ إِنَّآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ كَمَآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ نُوحٖ وَٱلنَّبِيِّـۧنَ مِنۢ بَعۡدِهِۦۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطِ وَعِيسَىٰ وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَٰرُونَ وَسُلَيۡمَٰنَۚ وَءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ زَبُورٗا
163. ب ڕاستی مە وەحی بۆ تە هنارت هەروەكی مە وەحی بۆ نووح و پێغەمبەرێت پشتی وی هاتین هنارتی. و مە وەحی بۆ ئیبراهیمی و ئیسماعیل و ئیسحاق و یەعقووب و كوڕێت وی و عیسا و ئەییووب و یوونس و هاروون و سولەیمان، و [مە كتێبا ب ناڤێ] زەبوور دا داوودی.
Esegesi in lingua araba:
وَرُسُلٗا قَدۡ قَصَصۡنَٰهُمۡ عَلَيۡكَ مِن قَبۡلُ وَرُسُلٗا لَّمۡ نَقۡصُصۡهُمۡ عَلَيۡكَۚ وَكَلَّمَ ٱللَّهُ مُوسَىٰ تَكۡلِيمٗا
164. و پێغەمبەر مە هنارتن ژ وان یێت مە بەری نوكە سەرهاتییا وان بۆ تە ڤەگێڕایی و هندەك پێغەبەرێت دی ژی مە هنارتن، و بەحسێ وان مە بۆ تە نەكرییە، و ب ڕاستی خودێ د گەل مووسا ئاخڤتییە.
Esegesi in lingua araba:
رُّسُلٗا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّةُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا
165. ئەو پێغەمبەر مزگینئین و ئاگەهداركەر بوون، دا مرۆڤان بەرانبەری خودێ پشتی هنارتنا پێغەمبەران، چو هێجەت نەمینن، و خودێ ب خۆ ژی یێ زالكەر و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
لَّٰكِنِ ٱللَّهُ يَشۡهَدُ بِمَآ أَنزَلَ إِلَيۡكَۖ أَنزَلَهُۥ بِعِلۡمِهِۦۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَشۡهَدُونَۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدًا
166. بەلێ خودێ شادەیییێ ب وێ كتێبا ب زانینا خۆ بۆ تە ئیناییە خوارێ ددەت [كو ئەڤ قورئانە ژ دەڤ خودێیە و تو پێغەمبەری] و ملیاكەت ژی شادەیییێ ددەن، و شادەیییا خودێ بەسە.
Esegesi in lingua araba:
إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٗا
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُمُ ٱلرَّسُولُ بِٱلۡحَقِّ مِن رَّبِّكُمۡ فَـَٔامِنُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
170. گەلی مرۆڤان ب ڕاستی پێغەمبەرەك ژ لایێ خودایێ هەوەڤە ب دینەكێ هەق و ڕاست هات، ڤێجا باوەرییێ پێ بینن بۆ هەوە چێترە، و ئەگەر باوەرییێ پێ نەئینن و ببنە گاور [بزانن] هەر تشتێ د ئەرد و ئەسماناندا هەی بۆ خودێیە، و خودێ ب خۆ یێ زانا و كاربنەجهە.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِي دِينِكُمۡ وَلَا تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ إِنَّمَا ٱلۡمَسِيحُ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَ رَسُولُ ٱللَّهِ وَكَلِمَتُهُۥٓ أَلۡقَىٰهَآ إِلَىٰ مَرۡيَمَ وَرُوحٞ مِّنۡهُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۖ وَلَا تَقُولُواْ ثَلَٰثَةٌۚ ٱنتَهُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ إِنَّمَا ٱللَّهُ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ سُبۡحَٰنَهُۥٓ أَن يَكُونَ لَهُۥ وَلَدٞۘ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلٗا
171. هەی خودانێت كتێبان [مەخسەد فەلەنە] هوین توندییێ د دینێ خۆدا نەكەن [كا دینێ هەوە یێ چاوایە وەسا وەربگرن، عیسا پێغەمبەرە و بەندەیێ خودێیە، و حاشا نەكوڕێ خودێیە]. و ژ ڕاستی و هەقییێ پێڤەتر د ڕاستا خودێدا نەبێژن، ب ڕاستی هندی عیسایە مەسیحێ كوڕێ مەریەمێ، پێغەمبەرێ خودێیە و ب پەیڤا خۆ [ببە] چێكرییە، كو ئاراستەی مەریەمێ كربوو، و ئەو جانەكە ژ خودێ. ڤێجا باوەرییێ ب خودێ و پێغەمبەرێت وی بینن، و هوین [د دەرهەقێ خودێدا نەبێژن] [خودێ] سێنە، ڤێ ئاخڤتنێ بهێلن، بۆ هەوە چێترە. ب ڕاستی خودێ پەرستییەكێ تەك و تنێیە، یێ پاك و پاقژ و بلندە ژ هندێ كو زاڕۆكەك بۆ هەبیت. و كا چ د ئەرد و ئەسماناندا هەیە یێ خودێیە و بەسە كو ڕاگر و ڕێڤەبەرێ [ئەرد و ئەسمانانە و هەچیێ تێدا هەی].
Esegesi in lingua araba:
لَّن يَسۡتَنكِفَ ٱلۡمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبۡدٗا لِّلَّهِ وَلَا ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ٱلۡمُقَرَّبُونَۚ وَمَن يَسۡتَنكِفۡ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيَسۡتَكۡبِرۡ فَسَيَحۡشُرُهُمۡ إِلَيۡهِ جَمِيعٗا
172. عیسا خۆ مەزن ناكەت كو بەندەیێ خودێ بیت و ملیاكەتێت نێزیكێت خودێ ژی، و هەر كەسێ خۆ ژ پەرستنا وی بلندتر لێ بكەت و خۆ مەزن بكەت، ب ڕاستی خودێ دێ وان هەمییان ل دەڤ خۆ كۆمكەت.
Esegesi in lingua araba:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَيُوَفِّيهِمۡ أُجُورَهُمۡ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضۡلِهِۦۖ وَأَمَّا ٱلَّذِينَ ٱسۡتَنكَفُواْ وَٱسۡتَكۡبَرُواْ فَيُعَذِّبُهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
173. ڤێجا ئەوێت باوەری ئینایین و كار و كریارێت قەنج كرین، ئەڤانە خودێ دێ كرییا وان دەتێ، و ژ كەرەما خۆ هێژ پتر دێ دەتێ، بەلێ ئەوێت خۆ بلند دیتین و خۆ مەزنكرین، ئێدی خودێ دێ وان ب بەر ئیزایەكا ب ژان ئێخیت. و ژ بلی خودێ چو هاریكار و پشتەڤانان بۆ خۆ نابینن.
Esegesi in lingua araba:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُم بُرۡهَٰنٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكُمۡ نُورٗا مُّبِينٗا
174. گەلی مرۆڤان ب ڕاستی نیشان و بەلگەیەكا گۆمانبڕ ژ لایێ خودایێ هەوەڤە بۆ هەوە هات [كو پێغەمبەرە و چو هێجەتان بۆ هەوە نەهێلیت، هەمی تشتان بۆ هەوە ڕاست و دورست دیار بكەت]، و مە ڕۆناهییەكا ڕۆنكەر [كو قورئانە] بۆ هەوە هنارت.
Esegesi in lingua araba:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱعۡتَصَمُواْ بِهِۦ فَسَيُدۡخِلُهُمۡ فِي رَحۡمَةٖ مِّنۡهُ وَفَضۡلٖ وَيَهۡدِيهِمۡ إِلَيۡهِ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
175. ڤێجا ئەوێت باوەری ب خودێ ئینایین و خۆ ب وێ باوەرییێ و قورئانێڤە گرتین. خودێ وان دێ گەهینیتە دلۆڤانی [بەحەشتا] و كەرەما خۆ و دێ وان ڕاستەڕێ كەت.
Esegesi in lingua araba:
يَسۡتَفۡتُونَكَ قُلِ ٱللَّهُ يُفۡتِيكُمۡ فِي ٱلۡكَلَٰلَةِۚ إِنِ ٱمۡرُؤٌاْ هَلَكَ لَيۡسَ لَهُۥ وَلَدٞ وَلَهُۥٓ أُخۡتٞ فَلَهَا نِصۡفُ مَا تَرَكَۚ وَهُوَ يَرِثُهَآ إِن لَّمۡ يَكُن لَّهَا وَلَدٞۚ فَإِن كَانَتَا ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُمَا ٱلثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَۚ وَإِن كَانُوٓاْ إِخۡوَةٗ رِّجَالٗا وَنِسَآءٗ فَلِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۗ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ أَن تَضِلُّواْۗ وَٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمُۢ
176. [هەی موحەممەد] پسیارا میراتێ وی مری ئەوێ نە باب و باپیر و نە كوڕ و نە نەڤی هەین، ژ تە دكەن [كا چاوانە] بێژە: ژ خۆ خودێ دێ بۆ هەوە میراتێ وی دیاركەت، ئەگەر مرۆڤەك مر و چو زاڕۆك و نەڤی [دویندەهـ] نەبن و چو باب و باپیر ژی نەبن و خویشكەكا [دەیبابی یان یا بابێ نەیا دەیكێ ب تنێ] هەبیت، نیڤا میراتێ وی بۆ خویشكا وییە، و ئەگەر خویشك مر و چو دویندەهـ و باب و باپیر نەبن، برا دبیتە میراتخۆرێ وێ، و ئەگەر ژ دو خویشكان و پتر بن، دوسێكا میراتی بۆ وانە، و ئەگەر خویشك و برا د گەلێك بن، بارا برایی تەمەتی بارا دو خویشكانە. دا هوین مافێ كەسێ نەخۆن و د سەردا نەچن، خودێ بۆ هەوە ڕۆن دكەت، و ب ڕاستی خودێ ب هەمی تشتان یێ زانا و ئاگەهدارە.
Esegesi in lingua araba:
Traduzione dei Significati del Sacro Corano - Traduzione kurmanji curda - Indice Traduzioni
Traduzione dei significati del Nobile Corano in kurmanji curdo, a cura di Dr. Isma'il Sigerey