Traduzione dei significati Sura Al-An‘âm - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - L'Enciclopedia del Nobile Corano

Анъом сураси

Alcuni scopi di questa Sura comprendono:

تقرير عقيدة التوحيد والرد على ضلالات المشركين.

Тавҳид ақидасини ўрнатиш ва мушрикларнинг залолатларини рад этиш.

---

Versetto: 1

ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَجَعَلَ ٱلظُّلُمَٰتِ وَٱلنُّورَۖ ثُمَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمۡ يَعۡدِلُونَ

Мутлақ камол ила сифатланиш ва муҳаббатдан отилиб чиққан энг олий мақтовлар осмонлару ерни йўқдан бор қилган, кеча ва кундузнинг алмашиниб туришини йўлга қўйган, тунни қоронғу, кунни эса ёруғ этган Аллоҳ учундир. Шундай бўлса-да, куфр келтирганлар У Зотга бошқани тенглаштирадилар, ширк келтирадилар.

Versetto: 2

هُوَ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن طِينٖ ثُمَّ قَضَىٰٓ أَجَلٗاۖ وَأَجَلٞ مُّسَمًّى عِندَهُۥۖ ثُمَّ أَنتُمۡ تَمۡتَرُونَ

Эй одамлар, Ўша ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳ сизларни отангиз Одам алайҳиссаломни яратаётганда лойдан яратди. Кейин эса шу дунё ҳаётида қолиш муддатингизни белгилади. Бошқа бир муддат ҳам белгиладики, уни Ўзидан бошқа ҳеч кимса билмайди. У Қиёмат куни қайта тирилиш онидир. Шундан кейин ҳам сизлар У Зотнинг қайта тирилтира олиш қудратига шак келтирурсизлар.

Versetto: 3

وَهُوَ ٱللَّهُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَفِي ٱلۡأَرۡضِ يَعۡلَمُ سِرَّكُمۡ وَجَهۡرَكُمۡ وَيَعۡلَمُ مَا تَكۡسِبُونَ

Ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳ осмонлару ердаги чин маъбуддир. Ҳеч нарса У Зотдан яширин қола олмас. У яширин ниятларингизни, гапларингизни ва амалларингизни ҳам, ошкора қилаётган ишларингизни ҳам билиб туради ва яқинда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.

Versetto: 4

وَمَا تَأۡتِيهِم مِّنۡ ءَايَةٖ مِّنۡ ءَايَٰتِ رَبِّهِمۡ إِلَّا كَانُواْ عَنۡهَا مُعۡرِضِينَ

Мушрикларга Парвардигорлари тарафидан қандай ҳужжат келмасин, ҳеч бирига эътибор бермасдан, ҳаммасини тарк қилавердилар. Уларга Аллоҳнинг ягоналигини кўрсатиб турувчи очиқ ҳужжатлар, ёрқин далиллар ҳам, пайғамбарларининг ҳақлигига далолат қилувчи белгилар ҳам келди. Шундай бўлса-да, парво ҳам қилмасдан ҳаммасидан юз ўгиравердилар.

Versetto: 5

فَقَدۡ كَذَّبُواْ بِٱلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ فَسَوۡفَ يَأۡتِيهِمۡ أَنۢبَٰٓؤُاْ مَا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ

Ўша очиқ ҳужжатлар ва ёрқин далиллардан юз ўгирган у бадбахтлар мана энди ундан-да очиқроқ ва ёрқинроқ далилдан ҳам юз ўгириб, Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган Қуръонни ҳам ёлғонга чиқармоқдалар. Яқинда Қиёмат кунидаги азобни кўрганларида ўзлари масхара қилаётган шу ҳақиқат нима эканини билиб оладилар.

Versetto: 6

أَلَمۡ يَرَوۡاْ كَمۡ أَهۡلَكۡنَا مِن قَبۡلِهِم مِّن قَرۡنٖ مَّكَّنَّٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مَا لَمۡ نُمَكِّن لَّكُمۡ وَأَرۡسَلۡنَا ٱلسَّمَآءَ عَلَيۡهِم مِّدۡرَارٗا وَجَعَلۡنَا ٱلۡأَنۡهَٰرَ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمۡ فَأَهۡلَكۡنَٰهُم بِذُنُوبِهِمۡ وَأَنشَأۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِمۡ قَرۡنًا ءَاخَرِينَ

Анави кофирлар Аллоҳнинг золим умматларни қандай ҳалок қилиши ҳақидаги қонуниятини билмайдиларми?! Аллоҳ улардан олдинги кўп умматларни ҳалок қилганди. Умматларки, уларга ўша кофирларга бермаган куч-қувват ва имкониятларни ато этганди. Уларга ёмғирларни сероб қилиб, уйлари остидан анҳорларни оқизиб қўйганди. Улар эса шукр қилиш ўрнига гуноҳга ботдилар ва Аллоҳ уларни қилган гуноҳлари туфайли ҳалокатга учратди. Улардан кейин эса бошқа умматларни яратди.

Versetto: 7

وَلَوۡ نَزَّلۡنَا عَلَيۡكَ كِتَٰبٗا فِي قِرۡطَاسٖ فَلَمَسُوهُ بِأَيۡدِيهِمۡ لَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا سِحۡرٞ مُّبِينٞ

Эй Пайғамбар, сизга бир қоғозга ёзилган мактубни туширганимизда ва уни ўз кўзлари билан кўриб, ўз қўллари билан ушлаб кўрганларида ҳам барибир ўша саркашликларини қилиб, унга иймон келтирмаган ва: "Бу олиб келган нарсанг очиқ сеҳрдан бошқа нарса эмас, биз унга ҳеч қачон иймон келтирмаймиз", деган бўлар эдилар.

Versetto: 8

وَقَالُواْ لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَيۡهِ مَلَكٞۖ وَلَوۡ أَنزَلۡنَا مَلَكٗا لَّقُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ ثُمَّ لَا يُنظَرُونَ

Анави кофирлар: "Аллоҳ Муҳаммадга қўшиб, бир фариштани ҳам туширганида эди ва у фаришта Муҳаммаднинг пайғамбар эканига гувоҳ бўлганида эди, биз унга иймон келтирган бўлар эдик", дейишди. Биз агар улар талаб қилаётган фариштани туширганимизда ва улар шундан кейин ҳам иймон келтирмаганларида, уларни ўша заҳоти, тавба қилиб олишларига ҳеч қандай муҳлат бермасдан ҳалок қилган бўлар эдик.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• شدة عناد الكافرين، وبيان إصرارهم على الكفر على الرغم من قيام الحجة عليهم بالأدلة الحسية.

Мазкур оятларда кофирларнинг саркашлиги ва ҳар қанча ҳиссий далиллар келтирилса ҳам кофирлигига маҳкам ёпишиб олгани баён қилиняпти.

• التأمل في سنن الله تعالى في السابقين لمعرفة أسباب هلاكهم والحذر منها.

Аллоҳ таолонинг қонунияти ҳақида фикр юритилса, олдингиларнинг ҳалок бўлиш сабаблари аён бўлади. Шу билан нимадан эҳтиёт бўлиш зарурлиги ойдинлашади.

• من رحمة الله بعباده أن لم ينزل لهم رسولًا من الملائكة لأنهم لا يمهلون للتوبة إذا نزل.

Бир фариштани туширмагани Аллоҳ таолонинг раҳматидандир. Чунки фаришта тушганидан кейин тавба қилиб олишга муҳлат берилмайди.

Versetto: 9

وَلَوۡ جَعَلۡنَٰهُ مَلَكٗا لَّجَعَلۡنَٰهُ رَجُلٗا وَلَلَبَسۡنَا عَلَيۡهِم مَّا يَلۡبِسُونَ

Агар пайғамбарни фаришта қилган тақдиримизда ҳам уни бир эркак суратида юборардик. Токи, уни эшита олсинлар, ундан сабоқ ола билсинлар. Чунки фаришта Аллоҳ яратганидек суратида бўлса, у билан бундай мулоқот қилишнинг имкони бўлмайди. Уни бир эркак суратида қилсак эса унинг иши янада чигаллашган бўларди.

Versetto: 10

وَلَقَدِ ٱسۡتُهۡزِئَ بِرُسُلٖ مِّن قَبۡلِكَ فَحَاقَ بِٱلَّذِينَ سَخِرُواْ مِنۡهُم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ

Бир фариштани талаб қилиш билан сизнинг устингиздан кулишаётган бўлса, олдинги пайғамбарлар устидан ҳам қавмлари кулишган. Уларни бўлажак азобдан огоҳлантирсалар, ўша азобни масхара қилишган. Бас, ўша масхара қилган, устидан кулган ишлари, яъни, Аллоҳнинг азоби уларнинг бошига тушди.

Versetto: 11

قُلۡ سِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ ثُمَّ ٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُكَذِّبِينَ

Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: "Ер юзини кезинглар, кейин эса Аллоҳнинг пайғамбарларини ёлғончига чиқарганларнинг оқибати нима билан якунлангани ҳақида фикр юритинглар. Уларга энг куч-қувватга тўлиб турган бир пайтларида Аллоҳнинг азоби тушганди".

Versetto: 12

قُل لِّمَن مَّا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ قُل لِّلَّهِۚ كَتَبَ عَلَىٰ نَفۡسِهِ ٱلرَّحۡمَةَۚ لَيَجۡمَعَنَّكُمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَا رَيۡبَ فِيهِۚ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ

Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Осмонлару ер ва улар орасидаги нарсалар кимнинг мулки?" Айтинг: "Ҳаммаси Аллоҳнинг мулки". У бандаларига бўлган фазу инояти ила Ўзига раҳматни ёзди . Бас, уларни жазолашни тезлаштирмайди. Тавба қилмасалар, ҳаммасини Қиёмат кунида тўплайди. Бу куннинг келишига шубҳа йўқ. Аллоҳга куфр келтириш билан ўзларига ўзлари зиён қилганлар иймон келтирмайдилар ва шу билан ўзларини фалокатдан қутқара олмай қоладилар.

Versetto: 13

۞ وَلَهُۥ مَا سَكَنَ فِي ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِۚ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ

Ҳамма нарса Аллоҳнинг мулкидир. Кечаси яшайдиганлар ҳам, кундузи яшайдиганлар ҳам. У ҳамманинг гапларини эшитиб, қилган ишларни билиб турадиган Зотдир. Яқинда уларга амалларига яраша жазо ёки мукофотларини бергай.

Versetto: 14

قُلۡ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيّٗا فَاطِرِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَهُوَ يُطۡعِمُ وَلَا يُطۡعَمُۗ قُلۡ إِنِّيٓ أُمِرۡتُ أَنۡ أَكُونَ أَوَّلَ مَنۡ أَسۡلَمَۖ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ

Эй Пайғамбар, Аллоҳга бут-санамларни шерик қиладиган мушрикларга айтинг: "Аллоҳдан бошқани ўзимга дўст тутиб, ундан мадад сўрашим ақлга сиғадимики, У Зот осмонлару ерни йўқдан бор қилган бўлса, ҳамма бандаларининг ризқини берса, ҳеч бир бандаси Унга ризқ бера олмаса, бандаларидан беҳожат бўлса, бандалари эса унга муҳтож бўлсалар?!" Эй Пайғамбар, айтинг: "Парвардигорим менга энг биринчи Аллоҳга бўйсунган мусулмон бўлишни амр этди ва мушриклардан бири бўлиб қолишдан қайтарди".

Versetto: 15

قُلۡ إِنِّيٓ أَخَافُ إِنۡ عَصَيۡتُ رَبِّي عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Аллоҳ ҳаром қилган ширк ва бошқа гуноҳларни қилиш ёки У Зот буюрган иймон ва бошқа тоат-ибодатларни тарк этиш ила Парвардигоримга осийлик қиладиган бўлсам, Қиёмат кунида мени қаттиқ азоблашидан қўрқаман".

Versetto: 16

مَّن يُصۡرَفۡ عَنۡهُ يَوۡمَئِذٖ فَقَدۡ رَحِمَهُۥۚ وَذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡمُبِينُ

Қиёмат кунида Аллоҳ кимдан ўша азобни четлатса, у Аллоҳнинг раҳматига эришибди. Бу азобдан қутулиш чин нажотдирки, бошқа ҳеч бир нажот унга тенглашолмас.

Versetto: 17

وَإِن يَمۡسَسۡكَ ٱللَّهُ بِضُرّٖ فَلَا كَاشِفَ لَهُۥٓ إِلَّا هُوَۖ وَإِن يَمۡسَسۡكَ بِخَيۡرٖ فَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ

Эй Одам боласи, Аллоҳдан келган балони Ўзидан бошқа ҳеч кимса даф қилолмас. Агар сенга У Зотдан бир яхшилик етса, уни ҳеч кимса тўхтатиб қола олмас. У Зотнинг фазлини ҳеч кимса қайтаролмас. У Зот ҳар нарсага Қодирдир, қўлидан келмайдиган иш йўқдир.

Versetto: 18

وَهُوَ ٱلۡقَاهِرُ فَوۡقَ عِبَادِهِۦۚ وَهُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡخَبِيرُ

У ҳар жиҳатдан Ғолиб, Олий ва Буюкдирки, ҳамма бандалари Унинг қошида хордир. Ҳеч ким Уни енголмас. Ҳеч бир иш уни қийин аҳволга солиб қўёлмас. Ҳамма унга бўйсунар. Ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳ бандалари устида Ўзига хос мақомдадир. У яратиши, бошқариши ва ҳукм чиқаришида ҳар бир ишни ҳикмат билан қиладиган Зотдир. У ҳар нарсадан Огоҳдирки, бирон нарса Ундан яширин бўла олмас.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• بيان حكمة الله تعالى في إرسال كل رسول من جنس من يرسل إليهم؛ ليكون أبلغ في السماع والوعي والقبول عنه.

Мазкур оятларда ҳар бир пайғамбарнинг ўзи юборилаётган қавм орасидан танланишидаги ҳикмат баён қилиняпти. Зеро, қавмдошнинг сўзини эшитиш, англаш ва қабул қилиш анча қулай бўлади.

• الدعوة للتأمل في أن تكرار سنن الأوّلين في العصيان قد يقابله تكرار سنن الله تعالى في العقاب.

Олдингиларнинг тинимсиз осийлик қилаверганлари ва айни пайтда ўшанга яраша Аллоҳ таолонинг жазолаш борасидаги қонунияти ҳақида фикр юритишга чорлаяпти.

• وجوب الخوف من المعصية ونتائجها.

Маъсият ва унинг оқибатидан хавфсираш.

• أن ما يصيب البشر من بلاء ليس له صارف إلا الله، وأن ما يصيبهم من خير فلا مانع له إلا الله، فلا رَادَّ لفضله، ولا مانع لنعمته.

Башарият бошига тушган балони Аллоҳдан ўзга ҳеч кимса даф қила олмайди. Унинг устига ёғилган яхшиликларни эса ҳеч кимса тўхтатиб қўя олмайди. Аллоҳнинг фазлини ҳеч кимса қайтара олмайди. Унинг неъматини ҳеч кимса ман қила олмайди.

Versetto: 19

قُلۡ أَيُّ شَيۡءٍ أَكۡبَرُ شَهَٰدَةٗۖ قُلِ ٱللَّهُۖ شَهِيدُۢ بَيۡنِي وَبَيۡنَكُمۡۚ وَأُوحِيَ إِلَيَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانُ لِأُنذِرَكُم بِهِۦ وَمَنۢ بَلَغَۚ أَئِنَّكُمۡ لَتَشۡهَدُونَ أَنَّ مَعَ ٱللَّهِ ءَالِهَةً أُخۡرَىٰۚ قُل لَّآ أَشۡهَدُۚ قُلۡ إِنَّمَا هُوَ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞ وَإِنَّنِي بَرِيٓءٞ مِّمَّا تُشۡرِكُونَ

Эй Пайғамбар, сизни ёлғончига чиқараётган мушрикларга айтинг: "Менинг ҳақлигимга қайси нарса энг улуғ ва буюк гувоҳ?". Айтинг: "Менинг ҳақлигимга энг улуғ ва буюк гувоҳ Аллоҳдир". У мен билан сизларнинг орамизда Гувоҳдир. Сизларга нимани олиб келганимни ҳам, сизлар уни рад этаётганингизни ҳам билиб туради. Аллоҳ менга бу Қуръонни сизларни ва у етиб борган инсу жинни огоҳлантиришим учун ваҳий қилди. Эй мушриклар, сизлар Аллоҳ билан бирга бошқа маъбудлар ҳам бор, деб ишонасизлар. Эй Пайғамбар, айтингки, мен сизлар ишонаётган сохта худоларга ишонмайман. Аллоҳ Ягонадир, шериксиздир ва мен сизлар келтираётган ширкдан покман.

Versetto: 20

ٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ يَعۡرِفُونَهُۥ كَمَا يَعۡرِفُونَ أَبۡنَآءَهُمُۘ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ

Биз Тавротни берган яҳудийлар ҳам, Инжилни берган насронийлар ҳам Муҳаммад алайҳиссаломни худди ўз болаларини танигандек жуда яхши танийдилар. Улар ўзларини ўзлари дўзахга гирифтор қилиш билан зарарга учраганлардир. Бас, энди улар иймон келтирмайдилар.

Versetto: 21

وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَوۡ كَذَّبَ بِـَٔايَٰتِهِۦٓۚ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلظَّٰلِمُونَ

Аллоҳга бошқа бировни ёки нарсани шерик қилиб, унга ҳам сиғинган ёки Аллоҳнинг пайғамбарига нозил қилган оятларини ёлғонга чиқарган кимсадан кўра золимроқ одам йўқ. Бундай золимлар тавба қилмасалар, ҳеч қачон нажот топмаслар.

Versetto: 22

وَيَوۡمَ نَحۡشُرُهُمۡ جَمِيعٗا ثُمَّ نَقُولُ لِلَّذِينَ أَشۡرَكُوٓاْ أَيۡنَ شُرَكَآؤُكُمُ ٱلَّذِينَ كُنتُمۡ تَزۡعُمُونَ

Қиёмат кунини эсланг. Биз у кунда биронтасини ҳам қолдирмасдан ҳаммасини тўплаб, Аллоҳ билан бирга бошқаларга ҳам сиғинган кимсаларга таҳдид билан: "Аллоҳнинг шериклари, деб ўйлаётган бутларингиз қани?", деймиз.

Versetto: 23

ثُمَّ لَمۡ تَكُن فِتۡنَتُهُمۡ إِلَّآ أَن قَالُواْ وَٱللَّهِ رَبِّنَا مَا كُنَّا مُشۡرِكِينَ

Кейин уларнинг ўша ўзлари сиғинган сохта худоларидан тонишдан бошқа ҳеч қандай узри қолмайди ва: "Парвардигоримиз Аллоҳга қасамки, биз дунёда мушриклар бўлмаганмиз, муваҳҳид мўминлар бўлганмиз", дея ёлғон сўзлайдилар.

Versetto: 24

ٱنظُرۡ كَيۡفَ كَذَبُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡۚ وَضَلَّ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ

Эй Муҳаммад, улар мушриклигидан тониб, ўзларини ўзлари қандай алдаётганини ва дунёда келтирган ширклари - сохта худолари уларга ёрдам беролмай йўқ бўлиб қолаётганини кўринг!

Versetto: 25

وَمِنۡهُم مَّن يَسۡتَمِعُ إِلَيۡكَۖ وَجَعَلۡنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ أَكِنَّةً أَن يَفۡقَهُوهُ وَفِيٓ ءَاذَانِهِمۡ وَقۡرٗاۚ وَإِن يَرَوۡاْ كُلَّ ءَايَةٖ لَّا يُؤۡمِنُواْ بِهَاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءُوكَ يُجَٰدِلُونَكَ يَقُولُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Эй Пайғамбар, Қуръон ўқиган пайтингизда мушриклардан сизга қулоқ соладиганлари ҳам бор. Лекин улар эшитган оятларидан фойдалана олмайдилар. Чунки Биз уларнинг дилларини пардалаб қўйганмиз. Энди улар саркашликлари ва юз ўгирганлари сабабли Қуръонни англай олмайдилар. Қулоқларини ҳам оғир қилиб қўйдик. Энди уларга фойдали гап кирмайди. Ҳар қанча очиқ ҳужжатлару ёрқин далиллар бўлмасин, улар барибир иймон келтирмайдилар. Ҳатто талашиб-тортишиш учун олдингизга келганларида ҳам: "Сен олиб келган нарса олдингиларнинг афсоналаридан олинган", дейдилар.

Versetto: 26

وَهُمۡ يَنۡهَوۡنَ عَنۡهُ وَيَنۡـَٔوۡنَ عَنۡهُۖ وَإِن يُهۡلِكُونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡ وَمَا يَشۡعُرُونَ

Улар одамларни Пайғамбарга иймон келтиришдан қайарадилар, ўзлари ҳам ундан узоқлашадилар. Ўзлари ҳам фойдаланмайдилар, бошқаларни ҳам фойдаланишига қўймайдилар. Бу ишлари билан улар фақат ўзларини ҳалокат чоҳига отадилар. Улар қилаётган ишлари ҳалокатга олиб боришини ўзлари билмайдилар.

Versetto: 27

وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذۡ وُقِفُواْ عَلَى ٱلنَّارِ فَقَالُواْ يَٰلَيۡتَنَا نُرَدُّ وَلَا نُكَذِّبَ بِـَٔايَٰتِ رَبِّنَا وَنَكُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ

Эй Пайғамбар, Қиёмат кунида улар дўзахга рўбарў қилинганларида ҳасрату надоматлар чекиб: "Қанийди дунё ҳаётига қайтарилсагу Аллоҳнинг оятларини ёлғонга чиқармасак ва мўминлардан бўлсак", деб қолганларини кўрсангиз эди.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• بيان الحكمة في إرسال النبي عليه الصلاة والسلام بالقرآن، من أجل البلاغ والبيان، وأعظم ذلك الدعوة لتوحيد الله.

Пайғамбар алайҳиссаломнинг Қуръон билан юборилишларидаги ҳикмат баён қилиняпти. Зеро, ундаги балоғату фасоҳат Аллоҳнинг ягоналигига даъват қилишда жуда катта рол ўйнайди.

• نفي الشريك عن الله تعالى، ودحض افتراءات المشركين في هذا الخصوص.

Аллоҳ таолодан ҳар қандай шерик рад этиляпти. Мушрикларнинг бу борадаги тўқималари маҳв этиляпти.

• بيان معرفة اليهود والنصارى للنبي عليه الصلاة والسلام، برغم جحودهم وكفرهم.

Яҳудий ва насронийларнинг саркашлигу куфрда барқарор бўлишларига қарамасдан Пайғамбар алайҳиссаломни жуда яхши таниганлари баён қилиняпти.

Versetto: 28

بَلۡ بَدَا لَهُم مَّا كَانُواْ يُخۡفُونَ مِن قَبۡلُۖ وَلَوۡ رُدُّواْ لَعَادُواْ لِمَا نُهُواْ عَنۡهُ وَإِنَّهُمۡ لَكَٰذِبُونَ

Иш улар айтгандек эмас. Улар дунё ҳаётига қайтарилсак, иймон келтирардик, дедилар. Аслида уларнинг "Аллоҳга қасамки, биз мушриклар эмасмиз", деган гапларининг миси чиқиб қолди. Чунки уларга қарши ўзларининг тана аъзолари гувоҳлик бердилар. Улар дунё ҳаётига қайтарилган тақдирда ҳам барибир ўша куфру ширкига қайтган бўлардилар. Уларнинг: "Қайтсак, иймон келтирардик", деган даъволари ёлғон.

Versetto: 29

وَقَالُوٓاْ إِنۡ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا ٱلدُّنۡيَا وَمَا نَحۡنُ بِمَبۡعُوثِينَ

Ўша мушриклар: "Шу дунё ҳаётимиздан ўзга ҳаёт йўқ ва биз ҳисоб-китоб учун қайта тирилмасмиз", дедилар.

Versetto: 30

وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذۡ وُقِفُواْ عَلَىٰ رَبِّهِمۡۚ قَالَ أَلَيۡسَ هَٰذَا بِٱلۡحَقِّۚ قَالُواْ بَلَىٰ وَرَبِّنَاۚ قَالَ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡفُرُونَ

Эй Пайғамбар, қайта тирилишни инкор қиладиганлар Парвардигорлари ҳузурида турғизиб қўйилганларида қизиқ бир манзаранинг гувоҳи бўласиз. Ўшанда Аллоҳ уларга: "Мана, сизлар ёлғонга чиқараётган бу қайта тирилиш шак-шубҳасиз рост эканми?!", дейди. Улар: "Бизни яратган Раббимизга қасамки, ҳа, шак-шубҳасиз ҳақ экан", дейдилар. Шунда Аллоҳ уларга: "Мана энди шу кунни инкор қилганингиз учун азобни тотингиз, дунё ҳаётида бу кунни ёлғон дегандингиз", дейди.

Versetto: 31

قَدۡ خَسِرَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِلِقَآءِ ٱللَّهِۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَتۡهُمُ ٱلسَّاعَةُ بَغۡتَةٗ قَالُواْ يَٰحَسۡرَتَنَا عَلَىٰ مَا فَرَّطۡنَا فِيهَا وَهُمۡ يَحۡمِلُونَ أَوۡزَارَهُمۡ عَلَىٰ ظُهُورِهِمۡۚ أَلَا سَآءَ مَا يَزِرُونَ

То Қиёмат тўсатдан келиб қолгунига қадар қайта тирилишни ёлғон деб, Аллоҳ ҳузурида туришни эса бўлиши мумкин эмас иш деб билганлар аниқ зиёнга учрадилар. Ўшанда улар гуноҳларини орқалаб олиб, афсус-надоматлар чекиб: «Удунёда қилган лоқайдлигимизга, Қиёмат куни учун тайёргарлик кўриб олмаганимизга, куфру исёнимизга ҳасрат-надоматлар бўлсин», дерлар. Улар нақадар ёмон нарсани орқалаб юрадилар-а!

Versetto: 32

وَمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَآ إِلَّا لَعِبٞ وَلَهۡوٞۖ وَلَلدَّارُ ٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ

Сизлар ёпишиб олган бу дунё ҳаёти Аллоҳнинг ризоси йўлида ҳаракат қилмайдиганлар учун бир нафаслик ўйин-кулги, чалғишдан бошқа нарса эмас. Аллоҳдан тақво қилиб, иймон келтирган, буюрилган амалларни бажарган ҳамда ширк ва маъсият каби тақиқланган ишлардан тийилган зотлар учун эса охират диёри яхшироқдир. Эй мушриклар, ақлингизни ишлатиб, иймонга келсангиз ва яхши амалларни қилсангиз бўлмайдими?

Versetto: 33

قَدۡ نَعۡلَمُ إِنَّهُۥ لَيَحۡزُنُكَ ٱلَّذِي يَقُولُونَۖ فَإِنَّهُمۡ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَلَٰكِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ يَجۡحَدُونَ

Эй Пайғамбар, зоҳирда улар сизни ёлғончига чиқараётгандек кўринадилар ва бу нарса сизни хафа қилаётганини яхши биламиз. Билингки, аслида улар сизни ёлғончига чиқараётганлари йўқ. Чунки сизнинг ростгўй ва омонатга хиёнат қилмайдиган ҳалол одам эканингизни жуда яхши биладилар. Лекин улар золимлардирки, ичларида сизга ишонсалар ҳам зоҳирда инкор қилаверадилар.

Versetto: 34

وَلَقَدۡ كُذِّبَتۡ رُسُلٞ مِّن قَبۡلِكَ فَصَبَرُواْ عَلَىٰ مَا كُذِّبُواْ وَأُوذُواْ حَتَّىٰٓ أَتَىٰهُمۡ نَصۡرُنَاۚ وَلَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَٰتِ ٱللَّهِۚ وَلَقَدۡ جَآءَكَ مِن نَّبَإِيْ ٱلۡمُرۡسَلِينَ

Ёлғончига чиқариш сиз олиб келган ишнинг ўзигагина хос, деб ўйламанг. Сиздан олдинги пайғамбарлар ҳам ёлғончига чиқарилганлар. Қавмлари уларга ҳам озор етказганлар. То Аллоҳ тарафидан нусрат келгунига қадар даъват ва Аллоҳ учун жиҳод йўлида сабру бардош билан иш олиб борганлар. Аллоҳ таолонинг нусрат ва пайғамбарларини қўллаб-қувватлаш борасидаги ёзиғини ҳеч кимса ҳеч қачон ўзгартира олмайди. Эй Пайғамбар, сизга олдинги пайғамбарларнинг қавмларидан қандай мусибатларга йўлиққанлари, кейин эса Аллоҳ душманларини ҳалок қилиб, уларга нусрат бергани ҳақидаги хабарлар келган-ку.

Versetto: 35

وَإِن كَانَ كَبُرَ عَلَيۡكَ إِعۡرَاضُهُمۡ فَإِنِ ٱسۡتَطَعۡتَ أَن تَبۡتَغِيَ نَفَقٗا فِي ٱلۡأَرۡضِ أَوۡ سُلَّمٗا فِي ٱلسَّمَآءِ فَتَأۡتِيَهُم بِـَٔايَةٖۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَمَعَهُمۡ عَلَى ٱلۡهُدَىٰۚ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡجَٰهِلِينَ

Эй Пайғамбар, сизга уларнинг ёлғончига чиқараётганлари ва сиз олиб келган ҳақдан юз ўгираётганлари оғирлик қилаётган бўлса, қўлингиздан келса, Бизнинг ёрдамимизни кутмасдан, ўзингиз ер остидан бир йўл қилиб ёки осмонга нарвон қўйиб, уларга ҳужжату далилларингизни келтираверинг. Аллоҳ хоҳлаганида, уларни сиз олиб келган ҳидоят устида бирлаштириб қўйган бўларди. Лекин У Ўзи билган бир етук ҳикмат сабабли буни истамади. Шуни билмайдиган, англамайдиган жоҳиллардан бўлиб, улар иймон келтирмаганига ҳасрату надомат ила ўзингизни тугатиб қўйманг.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• من عدل الله تعالى أنه يجمع العابد والمعبود والتابع والمتبوع في عَرَصات القيامة ليشهد بعضهم على بعض.

Қиёматда обиду маъбудни, эргашувчию эргаштирувчини бир майдонга тўплаб, бир-бирлари билан кўриштириши Аллоҳнинг адолатидандир.

• ليس كل من يسمع القرآن ينتفع به، فربما يوجد حائل مثل ختم القلب أو الصَّمَم عن الانتفاع أو غير ذلك.

Қуръонга қулоқ солган ҳар бир одам ҳам ундан фойда олавермайди. Қалбнинг муҳрланиши, эшитишни ёқтирмаслик каби тўсиқлар бўлиши ҳам мумкин.

• بيان أن المشركين وإن كانوا يكذبون في الظاهر فهم يستيقنون في دواخلهم بصدق النبي عليه الصلاة والسلام.

Мушриклар гарчи зоҳирда Пайғамбар алайҳиссаломни ёлғончига чиқарган бўлсалар-да, аслида ичларида у зотнинг ёлғон гапирмаслигини жуда яхши билганлар.

• تسلية النبي عليه الصلاة والسلام ومواساته بإعلامه أن هذا التكذيب لم يقع له وحده، بل هي طريقة المشركين في معاملة الرسل السابقين.

Ёлғончига чиқариш фақат Пайғамбар алайҳиссаломдагина бўлмагани, мушрикларнинг ҳамма пайғамбарлар билан шундай муомала қилганларини айтиш билан у зотга тасалли бериляпти.

Versetto: 36

۞ إِنَّمَا يَسۡتَجِيبُ ٱلَّذِينَ يَسۡمَعُونَۘ وَٱلۡمَوۡتَىٰ يَبۡعَثُهُمُ ٱللَّهُ ثُمَّ إِلَيۡهِ يُرۡجَعُونَ

Гапга қулоқ солиб, уни уққанларгина сиз олиб келган хабарни қабул қиладилар. Кофирлар эса ўликлардир. Уларнинг қалблари ўлган. Ўликларни Аллоҳ Қиёмат куни қайта тирилтиради. Кейин ёлғиз Унинг Ўзига қайтариладилар ва уларга қилган амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради.

Versetto: 37

وَقَالُواْ لَوۡلَا نُزِّلَ عَلَيۡهِ ءَايَةٞ مِّن رَّبِّهِۦۚ قُلۡ إِنَّ ٱللَّهَ قَادِرٌ عَلَىٰٓ أَن يُنَزِّلَ ءَايَةٗ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ

Мушриклар саркашлик билан, иймон келтиришни ортга суриш учун: "Муҳаммадга ҳақлигини кўрсатадиган бирон оят-мўъжиза туширилса эди", дейишади. Эй Пайғамбар, айтинг: "Аллоҳ Ўзи истаганича оят-мўъжизалар туширишга қодир". Лекин шу талабни қўяётган мушриклар билмайдиларки, оят-мўъжиза уларнинг талабларига қараб эмас, ҳикмати илоҳийяга қараб бўлади ва у тушганидан кейин ҳам иймон келтирмасалар, ҳалокатга учрашлари муқаррар.

Versetto: 38

وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا طَٰٓئِرٖ يَطِيرُ بِجَنَاحَيۡهِ إِلَّآ أُمَمٌ أَمۡثَالُكُمۚ مَّا فَرَّطۡنَا فِي ٱلۡكِتَٰبِ مِن شَيۡءٖۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ يُحۡشَرُونَ

Эй Одам болалари, ер бетида ўрмалаб юрган ҳайвон бўладими, самода қанот қоқаётган қуш бўладими, ҳаммаси яратилишда ҳам, ризқланишда ҳам худди сизлар каби умматлардир. Лавҳул-маҳфузда бирон нарсани қолдирмасдан ҳаммасини битганмиз. Аллоҳ ҳаммасини билади. Кейин Қиёмат куни ҳаммангиз Парвардигорингиз ҳузурида тўпланурсиз ва У Зот сизларни ажрим қилиб, ҳар бирингизга амалингизга яраша жазо ёки мукофотингизни берур.

Versetto: 39

وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا صُمّٞ وَبُكۡمٞ فِي ٱلظُّلُمَٰتِۗ مَن يَشَإِ ٱللَّهُ يُضۡلِلۡهُ وَمَن يَشَأۡ يَجۡعَلۡهُ عَلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ

Оятларимизга қулоқ солмайдиганлар эшитмайдиган кар ва гапирмайдиган кўрлардир. Боз устига улар ҳеч нарса кўринмайдиган қоп-қоронғу зулматларда қолганлар. Шу аҳволдаги кимсаларнинг ҳидоят топишига йўл бўлсин! Аллоҳ кимни адаштирмоқчи бўлса, уни адаштиради, кимни ҳиоятга йўлламоқчи бўлса, уни тўғри йўлга солиб қўяди.

Versetto: 40

قُلۡ أَرَءَيۡتَكُمۡ إِنۡ أَتَىٰكُمۡ عَذَابُ ٱللَّهِ أَوۡ أَتَتۡكُمُ ٱلسَّاعَةُ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ تَدۡعُونَ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ

Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Маъбудларимиз фойда келтиради ва зарарни даф қилади, деган гапларингиз рост бўлса, айтинглар-чи, сизларга Аллоҳнинг азоби келса ёки Қиёмат қойим бўлса, балою офатлардан қутқаришини сўраб кимга дуо-илтижо қиласизлар? Аллоҳгами ёки ўша маъбудларингизгами?

Versetto: 41

بَلۡ إِيَّاهُ تَدۡعُونَ فَيَكۡشِفُ مَا تَدۡعُونَ إِلَيۡهِ إِن شَآءَ وَتَنسَوۡنَ مَا تُشۡرِكُونَ

Ҳақиқат шуки, сизлар ўшандай оғир соатларда Яратувчингиз Аллоҳдан бошқага дуо-илтижо қилмайсиз. Кейин Аллоҳ агар истаса, сизлардан балони аритади, зарарни даф қилади. Зеро, Аллоҳ бу ишга қодир. Аллоҳга шерик қилаётган маъбудларингизни эса тарк қиласиз. Чунки уларнинг фойда ҳам, зарар ҳам қила олмаслигини жуда яхши биласизлар.

Versetto: 42

وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَآ إِلَىٰٓ أُمَمٖ مِّن قَبۡلِكَ فَأَخَذۡنَٰهُم بِٱلۡبَأۡسَآءِ وَٱلضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمۡ يَتَضَرَّعُونَ

Эй Пайғамбар, сиздан олдинги умматларга ҳам пайғамбарлар юборганмиз. Улар пайғамбарларни ёлғончига чиқарганлар, олиб келган рисолатларидан юз ўгирганлар. Шунда Биз шояд ўзларига келиб, Парвардигорларига бўйсунсалар деб, уларни камбағаллик, касаллик каби мусибатлар билан жазолаганмиз.

Versetto: 43

فَلَوۡلَآ إِذۡ جَآءَهُم بَأۡسُنَا تَضَرَّعُواْ وَلَٰكِن قَسَتۡ قُلُوبُهُمۡ وَزَيَّنَ لَهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Биз юборган бало келганида тавба-тазарру қилиб, Аллоҳга эгилсалар эди, бўйсунсалар эди. Шунда Аллоҳ уларнинг мусибатини аритарди. Лекин улар бундай қилмадилар. Уларнинг қалблари қотиб, тошбағир бўлиб кетгандилар. Уларга ҳеч қандай насиҳат кор қилмайдиган бўлиб қолганди. Боз устига шайтон уларга қилаётган ишларини, куфру исёнларини чиройли қилиб кўрсатарди. Натижада адашгандан адашиб боравердилар.

Versetto: 44

فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِۦ فَتَحۡنَا عَلَيۡهِمۡ أَبۡوَٰبَ كُلِّ شَيۡءٍ حَتَّىٰٓ إِذَا فَرِحُواْ بِمَآ أُوتُوٓاْ أَخَذۡنَٰهُم بَغۡتَةٗ فَإِذَا هُم مُّبۡلِسُونَ

Камабағаллик ва касаллик каби мусибатлар келиб қолиши мумкинлиги ҳақидаги насиҳатларга қулоқ солмасдан Аллоҳнинг буйруқларини бажаришмагач, уларга ризқнинг ҳамма эшикларини очиб қўйдик. Уларни бой ва соғлом қилдик. Эришган неъматларига маҳлиё бўлиб, ўзларидан кетиб қолган пайтларида эса тўсатдан уларни азоб билан ушладик. Қарабсизки, орзу-умидлари пучга чиқиб, нима қиларини билмай ҳайрон бўлиб қолдилар.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• تشبيه الكفار بالموتى؛ لأن الحياة الحقيقية هي حياة القلب بقَبوله الحق واتباعه طريق الهداية.

Кофирлар ўликларга ўхшатиляпти. Чунки ҳақиқий ҳаёт қалб ҳаётидир. Ҳақни қабул қилган ва ҳидоят йўлида юрган қалб ҳаёти.

• من حكمة الله تعالى في الابتلاء: إنزال البلاء على المخالفين من أجل تليين قلوبهم وردِّهم إلى ربهم.

Буйруққа бўсунмаганларга бало юбориш Аллоҳ таолонинг синов борасидаги ҳикматидандир. Шоядки, улар қалблари юмшаб, Парвардигорларига қайтсалар.

• وجود النعم والأموال بأيدي أهل الضلال لا يدل على محبة الله لهم، وإنما هو استدراج وابتلاء لهم ولغيرهم.

Залолат аҳлининг бой-бадавлат бўлиб, неъматларга бурканиб яшаши уларни Аллоҳ яхши кўришини англатмайди. Бу бир истидрождир, уларнинг ўзларига ҳам, бошқаларга ҳам бир синовдир. (Истидрож - янада баттарроқ маъсият нарвонига кўтарилиши учун атайин жазоламасдан ўз ҳолига ташлаб қўйиш)

Versetto: 45

فَقُطِعَ دَابِرُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْۚ وَٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ

Куфр аҳли таг-туги билан қирилиб битди. Пайғамбарларга Аллоҳнинг нусрати келди. Бунинг учун ҳамма ҳамд, шукр ва сано Аллоҳга бўлсин.

Versetto: 46

قُلۡ أَرَءَيۡتُمۡ إِنۡ أَخَذَ ٱللَّهُ سَمۡعَكُمۡ وَأَبۡصَٰرَكُمۡ وَخَتَمَ عَلَىٰ قُلُوبِكُم مَّنۡ إِلَٰهٌ غَيۡرُ ٱللَّهِ يَأۡتِيكُم بِهِۗ ٱنظُرۡ كَيۡفَ نُصَرِّفُ ٱلۡأٓيَٰتِ ثُمَّ هُمۡ يَصۡدِفُونَ

Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Аллоҳ қулоқларингизни олиб, кар қилиб қўйса, кўзларингизни олиб, кўр қилиб қўйса, қалбингизга муҳрласа, шу билан ҳеч нарсани эшитмайдиган, кўрмайдиган, англамайдиган гумроҳга айлансангизлар, хўш, Аллоҳдан бошқа қайси бир маъбуд сизларга уларни қайтариб бера олади?! Эй Пайғамбар, Бизнинг уларга ҳужжатларни хилма-хил суратда қандай баён қилаётганимиз, уларнинг эса қандай юз ўгириб кетаётганлари ҳақида фикр қилинг.

Versetto: 47

قُلۡ أَرَءَيۡتَكُمۡ إِنۡ أَتَىٰكُمۡ عَذَابُ ٱللَّهِ بَغۡتَةً أَوۡ جَهۡرَةً هَلۡ يُهۡلَكُ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلظَّٰلِمُونَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Айтинг-чи, агар сизларга Аллоҳнинг азоби тўсатдан, кутмаган пайтингизда ёки очиқдан-очиқ келса, унга Аллоҳга куфр келтирган ва пайғамбарларини ёлғончига чиқарган золимларгина гирифтор бўладилар-ку".

Versetto: 48

وَمَا نُرۡسِلُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَۖ فَمَنۡ ءَامَنَ وَأَصۡلَحَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ

Биз пайғамбарларимиздан бирон пайғамбарни иймон ва тоат аҳлига туганмас ноз-неъматлар ҳақида хушхабар етказиш, куфр ва исён аҳлини эса қаттиқ азобдан огоҳлантиришдан бошқа иш учун юбормаймиз. Кимлар пайғамбарларга иймон келтириб, яхши амаллар қилсалар, уларга охиратда хавфу хатар йўқдир ва улар бу дунёда эришолмай қолган насибалари учун ғамгин бўлмаслар.

Versetto: 49

وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَمَسُّهُمُ ٱلۡعَذَابُ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ

Оятларимизни ёлғонга чиқарганлар Аллоҳга итоатсизлик қилганлари учун азобга гирифтор бўладилар.

Versetto: 50

قُل لَّآ أَقُولُ لَكُمۡ عِندِي خَزَآئِنُ ٱللَّهِ وَلَآ أَعۡلَمُ ٱلۡغَيۡبَ وَلَآ أَقُولُ لَكُمۡ إِنِّي مَلَكٌۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّۚ قُلۡ هَلۡ يَسۡتَوِي ٱلۡأَعۡمَىٰ وَٱلۡبَصِيرُۚ أَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ

Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Мен сизларга: "Аллоҳнинг хазиналари менда, уларни ўзим истаганимча тасарруф қиламан", демайман. Ғайбни биламан, деган даъвойим ҳам йўқ. Аллоҳ менга юборган ваҳийдан ўзга ҳеч нарсани билмайман. Яна сизларга: «Мен фариштаман», ҳам демайман. Мен фақат ўзимга ваҳий қилинган нарсаларгагина эргашадиган бир пайғамбарман, холос, ўзимда йўқ нарсани бор, деб даъво қилмайман". Эй Пайғамбар, уларга айтинг: «Кўр билан кўзи очиқ, яъни, ҳақиқатни кўра олмайдиган кофир билан ҳақни кўриб, унга иймон келтирган мўмин баробар бўлурми?! Эй мушриклар, ақлингизни ишлатиб, атрофингиздаги оят-аломатлар ҳақида тафаккур қилмайсизларми?!"

Versetto: 51

وَأَنذِرۡ بِهِ ٱلَّذِينَ يَخَافُونَ أَن يُحۡشَرُوٓاْ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ لَيۡسَ لَهُم مِّن دُونِهِۦ وَلِيّٞ وَلَا شَفِيعٞ لَّعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ

Эй Пайғамбар, бу Қуръон билан Қиёмат кунида Парвардигорлари қошида тўпланишдан қўрқадиган зотларни огоҳлантиринг. Ўшанда улар учун Аллоҳдан ўзга фойда келтира оладиган бир дўст ҳам, улардан зарарни даф қила оладиган бир шафоатчи ҳам бўлмас. Шояд, шунда Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилсалар. Ана шунда улар Қуръондан фойдалана оладиган зотларга айланадилар.

Versetto: 52

وَلَا تَطۡرُدِ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ رَبَّهُم بِٱلۡغَدَوٰةِ وَٱلۡعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجۡهَهُۥۖ مَا عَلَيۡكَ مِنۡ حِسَابِهِم مِّن شَيۡءٖ وَمَا مِنۡ حِسَابِكَ عَلَيۡهِم مِّن شَيۡءٖ فَتَطۡرُدَهُمۡ فَتَكُونَ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ

Эй Пайғамбар, эрта-ю кеч Парвардигорларига ихлос билан ибодат қиладиган зотларни ҳузурингиздан ҳайдаманг! Мушрикларнинг казо-казолари билан овора бўлиб, уларни қувманг. Ўша фақирларнинг ҳисоб-китобларидан бирон нарса сизнинг зиммангизда эмас, ҳаммаси Аллоҳнинг зиммасида ва сизнинг ҳисоб-китобингиздан бирон нарса уларнинг зиммаларида эмас. Сиз уларни ўзингиздан узоқлаштирсангиз, Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошган тажовузкорлардан бўлиб қоласиз.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الأنبياء بشر، ليس لهم من خصائص الربوبية شيء البتة، ومهمَّتهم التبليغ، فهم لا يملكون تصرفًا في الكون، فلا يعلمون الغيب، ولا يملكون خزائن رزق ونحو ذلك.

Пайғамбарлар ҳам одамлар. Уларда ҳеч қанақа парвардигорлик хусусияти йўқ. Уларнинг вазифаси ҳақни етказиш, холос. Улар коинотни бошқара олмайдилар, ғайбни билмайдилар ва ризқ конлари уларнинг қўлида эмас.

• اهتمام الداعية بأتباعه وخاصة أولئك الضعفاء الذين لا يبتغون سوى الحق، فعليه أن يقرِّبهم، ولا يقبل أن يبعدهم إرضاء للكفار.

Даъватчи ўзининг тобеларига алоҳида эътибор қаратмоғи лозим. Айниқса, ҳақдан ўзга нарсани умид қилмайдиган фақир тобеларига. Уларни ўзига яқин олмоғи ва кофирлар кўнглини оламан деб, уларни ўзидан қувмаслиги лозим.

• إشارة الآية إلى أهمية العبادات التي تقع أول النهار وآخره.

Куннинг аввали ва охирида қилинадиган ибодатларнинг нақадар аҳамиятли эканига ишора қилиняпти.

Versetto: 53

وَكَذَٰلِكَ فَتَنَّا بَعۡضَهُم بِبَعۡضٖ لِّيَقُولُوٓاْ أَهَٰٓؤُلَآءِ مَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنۢ بَيۡنِنَآۗ أَلَيۡسَ ٱللَّهُ بِأَعۡلَمَ بِٱلشَّٰكِرِينَ

Шунингдек, уларнинг айримларини айримлари билан синадик-да, уларнинг дунёдан оладиган насибаларини хилма-хил қилдик. Токи, бой кофирлар камбағал мўминлар ҳақида гапириб шундай деб қолсинлар: "Аллоҳ орамиздаги ана шу ялангоёқларга фазл кўрсатиб, уларни ҳидоятга бошлаган эканми?! Агар иймон яхши нарса бўлганида улар биздан пешқадам бўлмас эдилар. Чунки пешқадамлик фақат бизга ярашади". Неъматларига ким шукр қилаётганини Аллоҳнинг Ўзи яхшироқ билмайдими? У Зот кофирларни ҳам яхши билади ва уларни ўз ҳолига ташлаб қўядики, шу билан улар иймонга кела олмайдилар. Орий, шундай. Аллоҳ ҳаммасини кўриб-билиб турадиган Зотдир.

Versetto: 54

وَإِذَا جَآءَكَ ٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِـَٔايَٰتِنَا فَقُلۡ سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۖ كَتَبَ رَبُّكُمۡ عَلَىٰ نَفۡسِهِ ٱلرَّحۡمَةَ أَنَّهُۥ مَنۡ عَمِلَ مِنكُمۡ سُوٓءَۢا بِجَهَٰلَةٖ ثُمَّ تَابَ مِنۢ بَعۡدِهِۦ وَأَصۡلَحَ فَأَنَّهُۥ غَفُورٞ رَّحِيمٞ

Эй Пайғамбар, олдингизга сизнинг ҳақ пайғамбар эканингизга далолат қилувчи оятларимизга иймон келтирадиган зотлар келсалар, саломига эҳтиром ила алик олиб, Аллоҳнинг раҳмати кенг экани ҳақида хушхабар бериб, айтинг: «Сизларга тинчлик бўлсин, Парвардигорингиз Ўз зиммасига раҳмат қилишни ёзган. Бу Аллоҳнинг фазлу карамидандир. Энди сизлардан ким билмасдан бирон гуноҳ иш қилиб қўйса, кейин ўша қилган гуноҳининг ортидан тавба қилиб, амалини ўнглаб олса, бас, албатта Аллоҳ тавба қилувчилар учун Мағфиратли ва Раҳмли Зотдир».

Versetto: 55

وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ وَلِتَسۡتَبِينَ سَبِيلُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ

Сизга юқоридагиларни баён қилганимиздек, ботил аҳлига қарши ҳужжат ва далилларимизни ҳам баён қилурмиз. Токи, жиноятчиларнинг йўли фош бўлсин ва ундан эҳтиёт бўлиш ва четланиш имкони туғилсин.

Versetto: 56

قُلۡ إِنِّي نُهِيتُ أَنۡ أَعۡبُدَ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِۚ قُل لَّآ أَتَّبِعُ أَهۡوَآءَكُمۡ قَدۡ ضَلَلۡتُ إِذٗا وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُهۡتَدِينَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Аллоҳ мени сизлар ибодат қилаётган бутларга бандалик қилишдан қайтарган". Яна айтинг: "Аллоҳдан бошқасига ибодат қилишга чорлайдиган ҳавойи нафсларингизга эргашмайман. Эргашадиган бўлсам, ҳақ йўлдан озган, ҳидоят топмаган гумроҳлардан бўлиб қоламан. Аллоҳ тарафидан келган бирон ҳужжатсиз қуруқ ҳавойи нафснинг ўзига эргашганларнинг оқибати мана шундай бўлади".

Versetto: 57

قُلۡ إِنِّي عَلَىٰ بَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّي وَكَذَّبۡتُم بِهِۦۚ مَا عِندِي مَا تَسۡتَعۡجِلُونَ بِهِۦٓۚ إِنِ ٱلۡحُكۡمُ إِلَّا لِلَّهِۖ يَقُصُّ ٱلۡحَقَّۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡفَٰصِلِينَ

Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: «Мен Парвардигорим тарафидан аниқ ҳужжат ва далилга эгаман. Сизлар эса уни ёлғонга чиқардингиз. Сизлар шошилтираётган азоб ҳам, талаб қилаётган фавқулоддаги ишлар ҳам менинг қўлимда эмас. Уларнинг ҳаммаси Аллоҳнинг Қўлида. Ҳамма ҳукм, жумладан, сизлар талаб қилаётган ҳукм ҳам ёлғиз Аллоҳникидир. У фақат ҳақни гапиради ва ҳаққоний ҳукм қилади. Ҳар қандай нуқсондан пок У Зот ҳақ билан ботилни ажратиб беришда энг яхши ажрим қилувчидир".

Versetto: 58

قُل لَّوۡ أَنَّ عِندِي مَا تَسۡتَعۡجِلُونَ بِهِۦ لَقُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ بَيۡنِي وَبَيۡنَكُمۡۗ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِٱلظَّٰلِمِينَ

Эй Пайғамбар, айтинг: «Сизлар шошилтираётган азоб менинг қўлимда бўлганда эди, уни мен туширган ва шу билан мен билан сизларнинг орамиздаги иш аллақачон битган бўлар эди. Аллоҳ золимларни ҳам, уларга қанча муҳлат бериш ва қандай жазолаш кераклигини ҳам жуда яхши билгувчидир».

Versetto: 59

۞ وَعِندَهُۥ مَفَاتِحُ ٱلۡغَيۡبِ لَا يَعۡلَمُهَآ إِلَّا هُوَۚ وَيَعۡلَمُ مَا فِي ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِۚ وَمَا تَسۡقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلَّا يَعۡلَمُهَا وَلَا حَبَّةٖ فِي ظُلُمَٰتِ ٱلۡأَرۡضِ وَلَا رَطۡبٖ وَلَا يَابِسٍ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ

Ғайб хазиналари ёлғиз Аллоҳнинг қўлидадир. Уларни Аллоҳдан ўзга ҳеч кимса билмас. Аллоҳ қуруқликдаги ва денгиздаги ҳамма ҳайвонот, наботот ва жонсиз нарсалардан хабардордир. Қаердадир бирон барг дарахтдан узилиб тушса, Аллоҳ уни ҳам аниқ билади. Ер тубидаги бирон дон бўладими, бирон бир ҳўл ё қуруқ бўладими, ҳамма-ҳаммаси очиқ китобда - лавҳул-маҳфузда битилгандир.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الله تعالى يجعل العباد بعضهم فتنة لبعض، فتتفاوت درجاتهم في الرزق وفي الكفر والإيمان، والكفر والإيمان ليس منوطًا بسعة الرزق وضيقه.

Аллоҳ таоло бандаларнинг айримларини бошқалари билан синайди. Ризқ, куфр ва иймон борасида уларни турли хил қилиб қўяди. Куфр ва иймон ризқнинг оз ё кўплигига қараб бўлмайди.

• من أخلاق الداعية طلاقة الوجه وإلقاء التحية والتبسط والسرور بأصحابه.

Очиқ юзлик, серсаломлик, бағрикенглик ва ҳаммага табассум улашиб юриш даъватчининг ахлоқидандир.

• على الداعية اجتناب الأهواء في عقيدته ومنهجه وسلوكه.

Даъватчи ақидада ҳам, манҳажу маслакда ҳам ҳавойи нафсдан узоқлашиши лозим.

• إثبات تفرد الله عز وجل بعلم الغيب وحده لا شريك له، وسعة علمه في ذلك، وأنه لا يفوته شيء ولا يعزب عنه من مخلوقاته شيء إلا وهو مثبت مدوَّن عنده سبحانه بأدق تفاصيله.

Ғайб илмининг ёлғиз Аллоҳга аёнлиги, У Зотнинг билими бепоёнлиги, бирон нарса У Зот учун ноаён эмаслиги энг нозик тафсилотлари ила ўз исботини топиб турибди.

Versetto: 60

وَهُوَ ٱلَّذِي يَتَوَفَّىٰكُم بِٱلَّيۡلِ وَيَعۡلَمُ مَا جَرَحۡتُم بِٱلنَّهَارِ ثُمَّ يَبۡعَثُكُمۡ فِيهِ لِيُقۡضَىٰٓ أَجَلٞ مُّسَمّٗىۖ ثُمَّ إِلَيۡهِ مَرۡجِعُكُمۡ ثُمَّ يُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ

Аллоҳ шундай Зотки, ухлаётган пайтингизда жонингизни вақтинчага олиб қўяди ва кундузи қилиб юрган ишларингизни билади. Кундузида ишларингизни адо этишингиз учун кечаси олган жонингизни қайтариб беради. То Ўзи белгилаб қўйган муддат етиб келгунига қадар шундай бўлади. Кейин эса Қиёмат куни борар жойингиз ёлғиз Унгадир. Сўнг шу дунёда қилиб ўтган ишларингизнинг хабарини бериб, ўшанга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.

Versetto: 61

وَهُوَ ٱلۡقَاهِرُ فَوۡقَ عِبَادِهِۦۖ وَيُرۡسِلُ عَلَيۡكُمۡ حَفَظَةً حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَكُمُ ٱلۡمَوۡتُ تَوَفَّتۡهُ رُسُلُنَا وَهُمۡ لَا يُفَرِّطُونَ

Аллоҳ бандалари устидан ғолибдир, ҳар жиҳатдан олийдирки, ҳамма нарса Унинг қаршисида хордир, Унга бўйсунадир. Бу ердаги устунлик Аллоҳ таолонинг буюклигига лойиқ устунликдир. Эй одамлар, У Зот сизларга улуғ фаришталарни элчи қилиб юборади. Улар амалларингизни ҳисоблаб борадилар. То биронтангизнинг ажали етса, ўлим фариштаси ва ёрдамчилари унинг жонини ҳеч бир камчиликка йўл қўймасдан оладилар.

Versetto: 62

ثُمَّ رُدُّوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ مَوۡلَىٰهُمُ ٱلۡحَقِّۚ أَلَا لَهُ ٱلۡحُكۡمُ وَهُوَ أَسۡرَعُ ٱلۡحَٰسِبِينَ

Кейин жони олинганларнинг ҳаммаси ҳақиқий хожалари Аллоҳга қайтарилурлар. Аллоҳ уларнинг амалларига яраша жазо ёки мукофотларини берур. Бандалар устидан адолатли ҳукм чиқариш Унгагина хосдир. У энг тезкор ҳисоб олувчидир.

Versetto: 63

قُلۡ مَن يُنَجِّيكُم مِّن ظُلُمَٰتِ ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِ تَدۡعُونَهُۥ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةٗ لَّئِنۡ أَنجَىٰنَا مِنۡ هَٰذِهِۦ لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلشَّٰكِرِينَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Қуруқлик ва денгиз зулматларида ҳалокатга учрасангиз, сизга ким нажот берур? Ким жонингизни сақлаб қолур? Парвардигоро, бизни мана шу ҳалокатдан қутқарсанг, неъматларингга шукр қилиб, Сендан бошқасига бандалик қилмаймиз, дея ичингизда-ю ташингизда тавба-тазарру билан ялиниб-ёлвориб ёлғиз Унинг Ўзига илтижо қилиб қоласизлар-ку!"

Versetto: 64

قُلِ ٱللَّهُ يُنَجِّيكُم مِّنۡهَا وَمِن كُلِّ كَرۡبٖ ثُمَّ أَنتُمۡ تُشۡرِكُونَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Сизларни ўша балолардан ҳам, ҳар бир ғамдан ҳам асрайдиган Ўша Аллоҳ-ку! Сизлар эса шундан кейин ҳам сал бемалол, хотиржам бўлиб қолсангизлар, ширк келтираверасизлар. Сизларнинг шу қилмишингиздан ҳам каттароқ зулм борми?!"

Versetto: 65

قُلۡ هُوَ ٱلۡقَادِرُ عَلَىٰٓ أَن يَبۡعَثَ عَلَيۡكُمۡ عَذَابٗا مِّن فَوۡقِكُمۡ أَوۡ مِن تَحۡتِ أَرۡجُلِكُمۡ أَوۡ يَلۡبِسَكُمۡ شِيَعٗا وَيُذِيقَ بَعۡضَكُم بَأۡسَ بَعۡضٍۗ ٱنظُرۡ كَيۡفَ نُصَرِّفُ ٱلۡأٓيَٰتِ لَعَلَّهُمۡ يَفۡقَهُونَ

Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Аллоҳ устингиздан тош, чақмоқ ва тўфон каби балоларни юборишга ҳам, остингиздан зилзила, ер ютиши каби балоларни юборишга ҳам ёки қалбларни, ўй-истакларни бир-бирига қарама-қарши қилиб, ҳамма ўз билганича ҳавойи нафсига эргашиб, бир-бирлари билан урушиб-талашиб юрадиган қилиб қўйишга ҳам қодир". Эй Пайғамбар, сиз олиб келган ҳақнинг ҳақлигини англай олармикинлар, дея далил ва ҳужжатларни қандай хилма-хил қилаётганимизга назар солинг.

Versetto: 66

وَكَذَّبَ بِهِۦ قَوۡمُكَ وَهُوَ ٱلۡحَقُّۚ قُل لَّسۡتُ عَلَيۡكُم بِوَكِيلٖ

Қавмингиз Қуръонни ёлғонга чиқарди. Аслида эса унинг Аллоҳ тарафидан юборилган ҳақ эканига ҳеч қандай шубҳа йўқ. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Мен сизларга кўз-қулоқ бўлиб туришга вакил эмасман. Менинг вазифам сизларни бўлажак азобдан огоҳлантириб қўйиш, холос".

Versetto: 67

لِّكُلِّ نَبَإٖ مُّسۡتَقَرّٞۚ وَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ

Ҳар бир хабарнинг ўз ўрни, маскани, ибтидоси-ю интиҳоси бор. Қайтиб борар жойингиз ва оқибатингиз ҳақидаги хабар ҳам шу хабарлар жумласидандир. Уни яқинда, Қиёмат куни қайта тирилган пайтингизда билиб оласизлар.

Versetto: 68

وَإِذَا رَأَيۡتَ ٱلَّذِينَ يَخُوضُونَ فِيٓ ءَايَٰتِنَا فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِۦۚ وَإِمَّا يُنسِيَنَّكَ ٱلشَّيۡطَٰنُ فَلَا تَقۡعُدۡ بَعۡدَ ٱلذِّكۡرَىٰ مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ

Эй Пайғамбар, мушрикларнинг оятларимизни мазах-масхара қилаётганини кўрсангиз, то улар бошқа гапга ўтмагунларича улардан узоқлашинг. Агар шайтон эсингиздан чиқариб, улар билан ўтирган бўлсангиз, эсингизга тушган заҳоти у ерни тарк этинг ва у тажовузкорлар билан бирга ўтирманг.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• إثبات أن النومَ موتٌ، وأن الأرواح تُقْبض فيه، ثم تُرَد عند الاستيقاظ.

Уйқунинг ўлим экани, уйқу пайтида жон олиниши, уйғонгандан кейин қайта берилиши ўз исботини топяпти.

• الاستدلال على استحقاق الله تعالى للألوهية بدليل الفطرة، فإن أهل الكفر يؤمنون بالله تعالى ويرجعون لفطرتهم عند الاضطرار والوقوع في المهالك، فيسألون الله تعالى وحده.

Илоҳликка ёлғиз Аллоҳгина ҳақли эканини табиатнинг ўзи далолат қилиб турибди. Чунки ҳатто кофирлар ҳам бошига бир мусибат тушиб, мажбур бўлиб қолганларида табиатан ёлғиз Аллоҳга илтижо қила бошлайдилар.

• إلزام المشركين بمقتضى سلوكهم، وإقامة الدليل على انقلاب فطرتهم، بكونهم يستغيثون بالله وحده في البحر عند الشدة، ويشركون به حين يسلمهم وينجيهم إلى البر.

Мушриклар ўзларининг йўли билан мот қилиниб, уларнинг табиати доим ўзгариб туриши далиллар билан исботланяпти. Улар денгизда фалокатга учраган пайтида тавба-тазарру билан Аллоҳга илтижо қилсалар, Аллоҳ уларга нажот бериб, эсон-омон қуруқликка чиқиб олганларидан кейин эса яна ширкларини давом эттираверадилар.

• عدم جواز الجلوس في مجالس أهل الباطل واللغو، ومفارقتُهم، وعدم العودة لهم إلا في حال إقلاعهم عن ذلك.

Аҳли ботил - сафсатабозлар, истеҳзони касб қилиб олган масхарабозлар билан бирга ўтиришнинг жоиз эмаслиги уқтириляпти. То улар бошқа гапга ўтмагунларича уларни тарк қилишга буюриляпти.

Versetto: 69

وَمَا عَلَى ٱلَّذِينَ يَتَّقُونَ مِنۡ حِسَابِهِم مِّن شَيۡءٖ وَلَٰكِن ذِكۡرَىٰ لَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ

Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қиладиган зотлар зиммасида анави золимларнинг ҳисобидан ҳеч нарса йўқ. Уларнинг вазифаси уларни қилаётган гуноҳларидан қайтариб қўйиш, холос. Шояд, шунда Аллоҳдан тақво қилиб, буйруқларини бажарсалар ва тақиқларидан тийилсалар.

Versetto: 70

وَذَرِ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ دِينَهُمۡ لَعِبٗا وَلَهۡوٗا وَغَرَّتۡهُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَاۚ وَذَكِّرۡ بِهِۦٓ أَن تُبۡسَلَ نَفۡسُۢ بِمَا كَسَبَتۡ لَيۡسَ لَهَا مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٞ وَلَا شَفِيعٞ وَإِن تَعۡدِلۡ كُلَّ عَدۡلٖ لَّا يُؤۡخَذۡ مِنۡهَآۗ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ أُبۡسِلُواْ بِمَا كَسَبُواْۖ لَهُمۡ شَرَابٞ مِّنۡ حَمِيمٖ وَعَذَابٌ أَلِيمُۢ بِمَا كَانُواْ يَكۡفُرُونَ

Эй Пайғамбар, динини ўйин, кўнгилхушлик қилиб олган анави масхарабоз мушрикларни қўяверинг. Уларни дунё ҳаётининг фоний неъматлари алдаб қўйган. Эй Пайғамбар, сиз одамларга Қуръон билан насиҳат қилаверинг. Токи, бирон жон ўз қилмишлари туфайли Аллоҳдан бошқа ёрдам берадиган дўсти ҳам, Аллоҳнинг азобидан қутқариб қоладиган оқловчиси ҳам бўлмаган, Аллоҳнинг азобидан қутулиш учун ҳамма нарсасини берган тақдирда ҳам ундан қабул қилинмайдиган қиёмат кунида ҳалокатга юз тутмасин. Улар қиёмат кунида ўз қилмишлари туфайли ўзларини ўзлари ҳалокатга отадиган кимсалардир. У кунда кофирликлари учун ичадиган ичимликлари қайноқ сув бўлади, ўзларига аламли азоб бордир.

Versetto: 71

قُلۡ أَنَدۡعُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَنفَعُنَا وَلَا يَضُرُّنَا وَنُرَدُّ عَلَىٰٓ أَعۡقَابِنَا بَعۡدَ إِذۡ هَدَىٰنَا ٱللَّهُ كَٱلَّذِي ٱسۡتَهۡوَتۡهُ ٱلشَّيَٰطِينُ فِي ٱلۡأَرۡضِ حَيۡرَانَ لَهُۥٓ أَصۡحَٰبٞ يَدۡعُونَهُۥٓ إِلَى ٱلۡهُدَى ٱئۡتِنَاۗ قُلۡ إِنَّ هُدَى ٱللَّهِ هُوَ ٱلۡهُدَىٰۖ وَأُمِرۡنَا لِنُسۡلِمَ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ

Эй Пайғамбар, айтинг: «Аллоҳни қўйиб, бизга фойда ҳам, зарар ҳам келтирмайдиган бутларга ибодат қиламизми? Худди дўстлари, бу ёққа кел, деб ҳидоятга чақириб турган бўлса ҳам уларга қулоқ солмай, шайтоннинг гапига кириб, йўлдан адашиб, ҳайрону саргардон юрган кимсага ўхшаб, бизни Аллоҳ ҳидоят қилганидан кейин ҳам яна ортимизга қайтиб, иймондан юз ўгирамизми, муртад бўламизми?» Эй Пайғамбар, айтинг: «Аллоҳнинг ҳидоятигина чин ҳидоятдир. Аллоҳ бизни Уни ягона деб билиш ва ёлғиз Унгагина ибодат қилишга буюрган. У барча оламлар Парвардигоридир".

Versetto: 72

وَأَنۡ أَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَٱتَّقُوهُۚ وَهُوَ ٱلَّذِيٓ إِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ

Аллоҳ бизга намозни тўкис адо этишни ва Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилишни буюрди. У шундай Зотки, Қиёмат кунида барча бандалар Унинг олдида тўпланурлар ва уларнинг амалларига яраша жазо ёки мукофотларини берур.

Versetto: 73

وَهُوَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِٱلۡحَقِّۖ وَيَوۡمَ يَقُولُ كُن فَيَكُونُۚ قَوۡلُهُ ٱلۡحَقُّۚ وَلَهُ ٱلۡمُلۡكُ يَوۡمَ يُنفَخُ فِي ٱلصُّورِۚ عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِۚ وَهُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡخَبِيرُ

Осмонлару ерни ҳақ билан яратган зот Аллоҳ субҳонаҳудир. У бир нарсага, бўл деса, тамом, у бўлур. Қиёмат кунида, туринглар деса, ҳамма бандалар туриб келади. Унинг айтгани ҳақдирки, албатта рўй беради. Қиёмат куни Исрофил иккинчи сурни чалганда подшоҳлик ёлғиз Уникидир. Яширин нарсаларни ҳам, ошкора нарсаларни ҳам Билувчидир. Яратишида ҳам, тадбирида ҳам ҳикмат билан иш қилувчидир. Хабардор Зотдирки, ҳеч нарса Ундан яширин қолмас. У Зот учун яширин ишлар ҳам ошкора ишлардек аёндир.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الداعية إلى الله تعالى ليس مسؤولًا عن محاسبة أحد، بل هو مسؤول عن التبليغ والتذكير.

Аллоҳга чақирадиган даъватчи ҳеч кимнинг ҳисоб-китобига масъул эмас. У фақат етказиш ва эслатиш ишигагина жавобгардир.

• الوعظ من أعظم وسائل إيقاظ الغافلين والمستكبرين.

Ғофиллар ва мутакаббирларни уйғотишнинг энг катта усули ваъз-насиҳатдир.

• من دلائل التوحيد: أن من لا يملك نفعًا ولا ضرًّا ولا تصرفًا، هو بالضرورة لا يستحق أن يكون إلهًا معبودًا.

Тавҳид далилларидан: Фойда ҳам, зарар ҳам келтира олмайдиган, ҳеч ишнинг уддасидан чиқолмайдиган нарса ўз-ўзидан илоҳ, маъбуд бўлишга нолойиқдир.

Versetto: 74

۞ وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِيمُ لِأَبِيهِ ءَازَرَ أَتَتَّخِذُ أَصۡنَامًا ءَالِهَةً إِنِّيٓ أَرَىٰكَ وَقَوۡمَكَ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ

Эй Пайғамбар, эсланг! Иброҳим алайҳиссалом мушрик отаси Озарга шундай деганди: "Аллоҳни қўйиб, бутларни худо қилиб оласизми ва уларга ибодат қиласизми? Мен сизни ва бутларга бандалик қиладиган қавмингизни очиқ залолатда ва ҳақ йўлдан озганлар, деб биламан. Чин маъбуд Аллоҳдир. Қолгани ёлғон маъбудлардир".

Versetto: 75

وَكَذَٰلِكَ نُرِيٓ إِبۡرَٰهِيمَ مَلَكُوتَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلِيَكُونَ مِنَ ٱلۡمُوقِنِينَ

Иброҳимга отаси ва қавмининг залолатда эканини кўрсатиб берганимиздек, осмонлару ернинг бепоён мулкини ҳам кўрсатдик. Токи, уни Аллоҳнинг ягоналигига, маъбудликка ёлғиз Угина ҳақли эканига далил, ҳужжат қилсин. Токи, ўзи Аллоҳнинг ёлғиз, шериксиз ва ҳар ишга қодир эканига аниқ ишонувчилар сафига қўшилсин.

Versetto: 76

فَلَمَّا جَنَّ عَلَيۡهِ ٱلَّيۡلُ رَءَا كَوۡكَبٗاۖ قَالَ هَٰذَا رَبِّيۖ فَلَمَّآ أَفَلَ قَالَ لَآ أُحِبُّ ٱلۡأٓفِلِينَ

Кеч кириб, ҳамма ёқни қоронғулик қоплаганида юлдузни кўриб: «Мана шу Парвардигорим», деди. У ғойиб бўлгач: «Ғойиб бўладиганларни ёқтирмайман, чунки ҳақиқий худо доим бор бўлади, ҳеч қачон ғойиб бўлмайди», деди.

Versetto: 77

فَلَمَّا رَءَا ٱلۡقَمَرَ بَازِغٗا قَالَ هَٰذَا رَبِّيۖ فَلَمَّآ أَفَلَ قَالَ لَئِن لَّمۡ يَهۡدِنِي رَبِّي لَأَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلضَّآلِّينَ

Чиқаётган ойни кўргач: «Мана шу Парвардигорим», деди. У ҳам ғойиб бўлгач: «Парвардигорим мени Ўзининг ягоналиги ва ёлғиз маъбуд эканига муваффақ қилмаса, аниқ йўлдан озган, чин диндан адашган, узоқлашган қавмдан бўлиб қолурман», деди.

Versetto: 78

فَلَمَّا رَءَا ٱلشَّمۡسَ بَازِغَةٗ قَالَ هَٰذَا رَبِّي هَٰذَآ أَكۡبَرُۖ فَلَمَّآ أَفَلَتۡ قَالَ يَٰقَوۡمِ إِنِّي بَرِيٓءٞ مِّمَّا تُشۡرِكُونَ

Чиқаётган қуёшни кўргач: «Мана шу чиққан Парвардигорим. Бу юлдуздан ҳам, ойдан ҳам каттароқ», деди. У ҳам ғойиб бўлгач: "Эй қавмим, мен сизлар Аллоҳга келтираётган ширкдан покман", деди.

Versetto: 79

إِنِّي وَجَّهۡتُ وَجۡهِيَ لِلَّذِي فَطَرَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ حَنِيفٗاۖ وَمَآ أَنَا۠ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ

Мен булғанган ширкдан соф тавҳид сари мойил бўлиб, осмонлару ерни йўқдан бор қилган Зотга юзландим, холис Унгагина бўйин эгдим.

Versetto: 80

وَحَآجَّهُۥ قَوۡمُهُۥۚ قَالَ أَتُحَٰٓجُّوٓنِّي فِي ٱللَّهِ وَقَدۡ هَدَىٰنِۚ وَلَآ أَخَافُ مَا تُشۡرِكُونَ بِهِۦٓ إِلَّآ أَن يَشَآءَ رَبِّي شَيۡـٔٗاۚ وَسِعَ رَبِّي كُلَّ شَيۡءٍ عِلۡمًاۚ أَفَلَا تَتَذَكَّرُونَ

Мушрик қавми Иброҳим алайҳиссалом билан Аллоҳнинг ягоналиги ҳақида тортишиб, уни ўзларининг бутларидан қўрқитмоқчи бўлганларида шундай деди: «Мен билан Аллоҳнинг ягоналиги ва ёлғиз маъбудлиги ҳақида тортишасизми?! Ҳолбуки, Парвардигорим менга тавфиқ берди. Мен бутларингиздан қўрқмайман. Чунки улар фойда ҳам, зарар ҳам келтира олмайдилар. Фақат Парвардигорим хоҳлаган нарсагина бўлур. Аллоҳ хоҳлагани бўлиши муқаррар. Парвардигорим учун осмонлару ердаги бирон нарса яширин эмас. У барча нарсани Ўз илми билан қамраб олгандир. Бас, шулардан ибрат олиб, куфру ширкдан қайтсангизлар ва Аллоҳнинг ягоналигига иймон келтирсангизлар бўлмайдими?!»

Versetto: 81

وَكَيۡفَ أَخَافُ مَآ أَشۡرَكۡتُمۡ وَلَا تَخَافُونَ أَنَّكُمۡ أَشۡرَكۡتُم بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ عَلَيۡكُمۡ سُلۡطَٰنٗاۚ فَأَيُّ ٱلۡفَرِيقَيۡنِ أَحَقُّ بِٱلۡأَمۡنِۖ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ

Сизлар ҳеч бир ҳужжатсиз Аллоҳга бемалол ширк келтира туриб қўрқмайсизлар-у, мен сизларнинг бутларингиздан қўрқар эканманми? Хўш, айтингларчи, қайси гуруҳ қўрқмасликка, хотиржам бўлишга ҳақлироқ? Аллоҳни бир деб билган муваҳҳидлар гуруҳими ёки Унга ширк келтирган мушриклар гуруҳими? Агар жуда билимдон бўлсангизлар, қайси бири ҳақлироқ эканини ажрата олсангизлар, ўшанисига эргашинглар. Шак-шубҳасиз хотиржамликка энг ҳақлироғи мўмин-муваҳҳидлар гуруҳи экани маълум-ку!

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الاستدلال على الربوبية بالنظر في المخلوقات منهج قرآني.

Махлуқотлар ҳақида тафаккур қилиш орқали Аллоҳнинг парвардигорлигини исботлаш Қуръоний услубдир.

• الدلائل العقلية الصريحة توصل إلى ربوبية الله.

Очиқ ақлий далиллар Аллоҳнинг парвардигорлигини англашга олиб боради.

Versetto: 82

ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يَلۡبِسُوٓاْ إِيمَٰنَهُم بِظُلۡمٍ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱلۡأَمۡنُ وَهُم مُّهۡتَدُونَ

Тинчлик ва саломатлик Аллоҳга иймон келтириб, шариатига эргашиб, иймонига ширкни аралаштирмаган зотларгагина хосдир. Улар Парвардигорининг тавфиқига сазовор бўлиб, ҳидоят топган кишилардир.

Versetto: 83

وَتِلۡكَ حُجَّتُنَآ ءَاتَيۡنَٰهَآ إِبۡرَٰهِيمَ عَلَىٰ قَوۡمِهِۦۚ نَرۡفَعُ دَرَجَٰتٖ مَّن نَّشَآءُۗ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٞ

Ўша ҳужжат, яъни, Аллоҳ таолонинг: "Бу икки гуруҳдан қайси бири тинчлик-омонликка ҳақлироқ", деган гапи билан Иброҳим қавми устидан ғалаба қозонди. Бу Бизнинг ҳужжатимиздирки, уни Иброҳимга бердик. Биз истаган бандамизни дунёда ҳам, охиратда ҳам юқори мартабаларга кўтарурмиз. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз яратишида ҳам, тадбирида ҳам ҳар ишни ҳикмат билан қиладиган, бандаларини жуда яхши биладиган Зотдир.

Versetto: 84

وَوَهَبۡنَا لَهُۥٓ إِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَۚ كُلًّا هَدَيۡنَاۚ وَنُوحًا هَدَيۡنَا مِن قَبۡلُۖ وَمِن ذُرِّيَّتِهِۦ دَاوُۥدَ وَسُلَيۡمَٰنَ وَأَيُّوبَ وَيُوسُفَ وَمُوسَىٰ وَهَٰرُونَۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُحۡسِنِينَ

Иброҳимга ўғли Исҳоқ ва набираси Яъқубни бериб, ҳар иккисини тўғри йўлга солиб қўйдик. Ундан олдин Нуҳ ва унинг зурриёти Довуд, Довуднинг ўғли Сулаймон, Айюб, Юсуф, Мусо ва унинг укаси Ҳорун алайҳиссаломларга ҳам тавфиқ бериб, ҳаммасини ҳақ йўлга муваффақ айладик. Пайғамбарларга қилган яхшиликларига яраша мукофот берганимиздек, бошқа яхшилик қилгувчиларни ҳам яхшиликларига яраша мукофотлаймиз.

Versetto: 85

وَزَكَرِيَّا وَيَحۡيَىٰ وَعِيسَىٰ وَإِلۡيَاسَۖ كُلّٞ مِّنَ ٱلصَّٰلِحِينَ

Шунингдек Закариё, Яҳё, Ийсо ибн Марям ва Илёс алайҳиссаломларнинг ҳаммасига тавфиқ бердик. Аллоҳ бандалари орасидан бу солиҳларни пайғамбарликка саралаб олди.

Versetto: 86

وَإِسۡمَٰعِيلَ وَٱلۡيَسَعَ وَيُونُسَ وَلُوطٗاۚ وَكُلّٗا فَضَّلۡنَا عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ

Шу билан бирга Исмоил, Ясаъ, Юнус ва Лут алайҳиссаломларга ҳам тавфиқ бердик. Муҳаммад алайҳиссалом бош ўлароқ бу пайғамбарларнинг барчасини бутун оламлардан афзал қилдик.

Versetto: 87

وَمِنۡ ءَابَآئِهِمۡ وَذُرِّيَّٰتِهِمۡ وَإِخۡوَٰنِهِمۡۖ وَٱجۡتَبَيۡنَٰهُمۡ وَهَدَيۡنَٰهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ

Уларнинг аждоди, авлоди ва биродарларидан Ўзимиз истаган айримларини танлаб олиб, уларни тўғри йўлга - Аллоҳнинг Ўзигагина ибодат ва Унга итоат қилиш йўлига муваффақ айладик.

Versetto: 88

ذَٰلِكَ هُدَى ٱللَّهِ يَهۡدِي بِهِۦ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۚ وَلَوۡ أَشۡرَكُواْ لَحَبِطَ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Уларга берилган тавфиқ Аллоҳнинг тавфиқидир. Аллоҳ Ўзи истаган бандасига тавфиқ беради. Агар улар Аллоҳга бошқани шерик қилганларида амаллари ҳабата кетган бўлар эди. Чунки ширк солиҳ амални барбод қилади.

Versetto: 89

أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحُكۡمَ وَٱلنُّبُوَّةَۚ فَإِن يَكۡفُرۡ بِهَا هَٰٓؤُلَآءِ فَقَدۡ وَكَّلۡنَا بِهَا قَوۡمٗا لَّيۡسُواْ بِهَا بِكَٰفِرِينَ

Мазкур пайғамбарларга Биз китоблар, ҳикмат ва нубувватни ато этдик. Энди қавмингиз Биз уларга ато этган шу уч неъматдан қайси бирига куфр келтирса, биз уларга куфр келтирмайдиган, аксинча, иймон келтирадиган ва амал қиладиган қавмни тайёрлаб қўйганмиз. Улар муҳожирлар, ансорлар ва то қиёматгача уларга яхшилик билан эргашиб борадиган солиҳ бандалардир.

Versetto: 90

أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ هَدَى ٱللَّهُۖ فَبِهُدَىٰهُمُ ٱقۡتَدِهۡۗ قُل لَّآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ أَجۡرًاۖ إِنۡ هُوَ إِلَّا ذِكۡرَىٰ لِلۡعَٰلَمِينَ

Ўша пайғамбарлар ва улар билан бирга тилга олинган уларнинг аждоди, авлоди ва биродарлари чин ҳидоят аҳлидир. Бас, уларга эргашинг ва улардан ўрнак олинг. Эй Пайғамбар, қавмингизга айтинг: "Бу Қуръонни етказганим учун сизлардан бирон мукофот кутмайман. Зеро, Қуръон инсу жин оламларига бир ваъз-насиҳатдан ўзга нарса эмас. Токи, улар Қуръон орқали тўғри, соғлом йўлни топиб олсинлар".

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• من فضائل التوحيد أنه يضمن الأمن للعبد، خاصة في الآخرة حين يفزع الناس.

Аллоҳни бир деб билишнинг фазилатларидан бири бандага тинчлик-хотиржамлик бахш этади. Айниқса, охиратда - ҳамма одамлар қўрқувдан ваҳимага тушган пайтларида.

• تُقَرِّر الآيات أن جميع من سبق من الأنبياء إنما بَلَّغوا دعوتهم بتوفيق الله تعالى لا بقدرتهم.

Ўтган ҳамма пайғамбарлар даъватни ўз куч-қувватлари билан эмас, Аллоҳнинг тавфиқи билан етказганлигини оятлар таъкидлаб турибди.

• الأنبياء يشتركون جميعًا في الدعوة إلى توحيد الله تعالى مع اختلاف بينهم في تفاصيل التشريع.

Тавҳидга - Аллоҳни бир деб билишга даъват қилиш борасида ҳамма пайғамбарлар баробардир. Уларнинг шариатларидагина фарқ бор, холос.

• الاقتداء بالأنبياء سنة محمودة، وخاصة في أصول التوحيد.

Пайғамбарларга, айниқса, тавҳид асосида эргашиш суннати маҳмудадир.

Versetto: 91

وَمَا قَدَرُواْ ٱللَّهَ حَقَّ قَدۡرِهِۦٓ إِذۡ قَالُواْ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ عَلَىٰ بَشَرٖ مِّن شَيۡءٖۗ قُلۡ مَنۡ أَنزَلَ ٱلۡكِتَٰبَ ٱلَّذِي جَآءَ بِهِۦ مُوسَىٰ نُورٗا وَهُدٗى لِّلنَّاسِۖ تَجۡعَلُونَهُۥ قَرَاطِيسَ تُبۡدُونَهَا وَتُخۡفُونَ كَثِيرٗاۖ وَعُلِّمۡتُم مَّا لَمۡ تَعۡلَمُوٓاْ أَنتُمۡ وَلَآ ءَابَآؤُكُمۡۖ قُلِ ٱللَّهُۖ ثُمَّ ذَرۡهُمۡ فِي خَوۡضِهِمۡ يَلۡعَبُونَ

Мушриклар ўзларининг пайғамбари Муҳаммад алайҳиссаломга: "Аллоҳ инсон зотига ваҳий қилган эмас", деган гаплари билан Аллоҳни улуғлаётганлари йўқ. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Мусога Тавротни нур, ҳидоят ва қавмини тўғри йўлга бошлайдиган иршод қилиб нозил қилган ким? Яҳудийлар уни дафтарларга ёзиб олиб, ўз ҳавойи нафсларига тўғри келадиган жойларини ошкор этиб, Муҳаммад алайҳиссаломнинг сифатлари баёни каби ўзларига ёқмайдиган жойларини эса яширдилар. Эй араблар, сизлар ҳам Қуръондан ўзингиз ҳам, ота-боболарингиз ҳам билмайдиган нарсаларингизни ўргандингиз". Эй Пайғамбар, саволингизга ўзингиз жавоб бериб: "Аллоҳ қилган", деб айтинг. Кейин эса уларни тек қўйинг. То ажаллари келгунига қадар ўзларининг жаҳолатию залолатида адашиб юраверсинлар.

Versetto: 92

وَهَٰذَا كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ مُبَارَكٞ مُّصَدِّقُ ٱلَّذِي بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَلِتُنذِرَ أُمَّ ٱلۡقُرَىٰ وَمَنۡ حَوۡلَهَاۚ وَٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ يُؤۡمِنُونَ بِهِۦۖ وَهُمۡ عَلَىٰ صَلَاتِهِمۡ يُحَافِظُونَ

Эй Пайғамбар, бу Қуръон ўзидан олдинги самовий китобларни тасдиқлайдиган бир китобдирки, сиз у билан Макка аҳлини ҳам, ернинг машриқию мағрибидаги бошқаларни ҳам Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирасиз. Токи, улар ҳидоят топсинлар. Охират ҳаётига ишонадиган кишилар бу Қуръонга ҳам иймон келтириб, унинг кўрсатмаларига амал қиладилар ҳамда намозларини ўз вақтида фарзлари, рукнлари, мустаҳабларига тўла риоя этиб, тўкис адо этиш ила асраб-авайлайдилар.

Versetto: 93

وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَوۡ قَالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَلَمۡ يُوحَ إِلَيۡهِ شَيۡءٞ وَمَن قَالَ سَأُنزِلُ مِثۡلَ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُۗ وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ فِي غَمَرَٰتِ ٱلۡمَوۡتِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ بَاسِطُوٓاْ أَيۡدِيهِمۡ أَخۡرِجُوٓاْ أَنفُسَكُمُۖ ٱلۡيَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ عَذَابَ ٱلۡهُونِ بِمَا كُنتُمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ غَيۡرَ ٱلۡحَقِّ وَكُنتُمۡ عَنۡ ءَايَٰتِهِۦ تَسۡتَكۡبِرُونَ

Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиб: "Аллоҳ инсон зотига ҳеч қандай ваҳий қилган эмас" ёки "Менга ваҳий қилган" ёхуд "Мен ҳам Аллоҳ нозил қилган Қуръонга ўхшаш китобни нозил қила оламан" деган гапларни айтган кимсадан кўра золимроқ одам йўқ. Эй Пайғамбар, бу золимларни ўлим гирдобида қолган пайтларида ўлим фаришталари уларга азоблаш ва уриш учун қўлларини чўзиб, одам боласи тоқат қила олмайдиган важоҳат ила: «Жонларингизни чиқарингиз! Биз уларни оламиз! Бу кун Аллоҳ шаънига ноҳақ гапларни айтганингиз ва мутакаббирлик қилиб, Унинг оятларидан юз ўгирганингиз учун хорлик азоби билан жазоланасизлар», деб турган пайтда бир кўрсангиз эди.

Versetto: 94

وَلَقَدۡ جِئۡتُمُونَا فُرَٰدَىٰ كَمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ أَوَّلَ مَرَّةٖ وَتَرَكۡتُم مَّا خَوَّلۡنَٰكُمۡ وَرَآءَ ظُهُورِكُمۡۖ وَمَا نَرَىٰ مَعَكُمۡ شُفَعَآءَكُمُ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُمۡ أَنَّهُمۡ فِيكُمۡ شُرَكَٰٓؤُاْۚ لَقَد تَّقَطَّعَ بَيۡنَكُمۡ وَضَلَّ عَنكُم مَّا كُنتُمۡ تَزۡعُمُونَ

Қайта тирилиш куни уларга шундай дейилади: "Мана бугун Бизнинг ҳузуримизга ёлғиз ўзингиз келяпсиз. Мол-давлатингиз ҳам, зўрлигингиз ҳам ортда қолди. Янги туғилган пайтингизда қандай бўлсангиз, худди ўшандай қип-яланғоч қошимизда турибсиз. Сизларга берган нарсаларимизни ортингизда қолдиришга мажбур бўлгансиз. Нимагадир ўзингизча, бизга воситачилик қилади, деб билган худоларингизни кўрмаяпмиз?! Уларни Аллоҳга шерик қилиб, маъбуд билган эдингиз, шекилли?! Орангиз узилди. Ўша ишонганларингиз сиздан юз ўгириб кетди.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• إنزال الكتب على الأنبياء هو سُنَّة الله في المرسلين، والنبي عليه الصلاة والسلام واحد منهم.

Пайғамбарларга китоблар нозил қилиш Аллоҳнинг шу борадаги қонуниятидир. Пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссалом ҳам ўша пайғамбарларнинг биридир.

• أعظم الناس كذبًا وفرية هو الذي يكذب على الله تعالى، فينسب أو ينفي ويثبت في حق الله تعالى أمرًا ليس عليه دليل صحيح.

Энг катта ёлғончи ва бўҳтончи Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиб, Аллоҳ ҳақида ҳеч бир саҳиҳ далилсиз гапирадиган кимсадир.

• كل أحد يبعث يوم القيامة فردًا متجردًا عن المناصب والألقاب، فقيرًا، ويحاسب وحده.

Ҳар бир одам Қиёмат куни мансабу мартабасини ортда қолдириб, якка ўзи қайта тирилади ва ёлғиз ўзи ҳисобга тутилади.

Versetto: 95

۞ إِنَّ ٱللَّهَ فَالِقُ ٱلۡحَبِّ وَٱلنَّوَىٰۖ يُخۡرِجُ ٱلۡحَيَّ مِنَ ٱلۡمَيِّتِ وَمُخۡرِجُ ٱلۡمَيِّتِ مِنَ ٱلۡحَيِّۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُۖ فَأَنَّىٰ تُؤۡفَكُونَ

Уруғни ёриб, ундан экинларни чиқарадиган, данаклардан хурмо, узум каби дарахтларни пайдо қиладиган зот - ёлғиз Аллоҳдир. У Зот ўликдан тирикни чиқаради. Инсон ва бошқа ҳайвонларни бир томчи жонсиз суюқликдан пайдо қилади. Ўлик тухумдан тирик жўжани яратади. Тирикдан эса ўликни чиқаради. Ўша ўлик бир томчи суюқликни тирик инсон ёки ҳайвондан чиқаради. Шу ишларнинг ҳаммасини Аллоҳ қилади. Эй мушриклар, шунча ажойиботларни кўра-била туриб, яна қандай қилиб ҳақдан юз ўгирасизлар?!

Versetto: 96

فَالِقُ ٱلۡإِصۡبَاحِ وَجَعَلَ ٱلَّيۡلَ سَكَنٗا وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ حُسۡبَانٗاۚ ذَٰلِكَ تَقۡدِيرُ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡعَلِيمِ

Аллоҳ субҳонаҳу кечани ёриб, ундан кундузини чиқарди. Тириклик кўйида юриб чарчаган тана хордиқ чиқариши учун тунни оромгоҳ қилиб берди. Қуёш ва ойни муайян ҳисоб билан юрадиган қилиб қўйди. Мана шу ғаройиб ишларнинг ҳаммаси барчадан Ғолиб, Азиз Зотнинг, Ўзи яратган махлуқотларни ҳам, улар учун нима яхши бўлишини ҳам жуда яхши биладиган Зотнинг санъатидир.

Versetto: 97

وَهُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلنُّجُومَ لِتَهۡتَدُواْ بِهَا فِي ظُلُمَٰتِ ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِۗ قَدۡ فَصَّلۡنَا ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَعۡلَمُونَ

Эй Одам болалари, қуруқлигу денгиздаги сафарларингизда йўл тополмай, сарсон бўлмаслигингиз учун Аллоҳ субҳонаҳу сизларга осмондаги юлдузларни яратди. Биз қудратимизга далолат қиладиган оят-аломатларни улар ҳақида фикр юритиб, улардан фойдалана оладиган одамлар учун баён қилдик.

Versetto: 98

وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ فَمُسۡتَقَرّٞ وَمُسۡتَوۡدَعٞۗ قَدۡ فَصَّلۡنَا ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَفۡقَهُونَ

Аллоҳ субҳонаҳу сизларни бир жондан - отангиз Одамдан яратди. Дастлаб отангизни лойдан яратди. Сизларни эса отангиздан яратди. Сизларга она қорнини қароргоҳ, ота пуштини эса омонат турар жой қилди. Биз оятларни Аллоҳнинг каломини тушунадиган, англайдиган қавм учун баён қилдик.

Versetto: 99

وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦ نَبَاتَ كُلِّ شَيۡءٖ فَأَخۡرَجۡنَا مِنۡهُ خَضِرٗا نُّخۡرِجُ مِنۡهُ حَبّٗا مُّتَرَاكِبٗا وَمِنَ ٱلنَّخۡلِ مِن طَلۡعِهَا قِنۡوَانٞ دَانِيَةٞ وَجَنَّٰتٖ مِّنۡ أَعۡنَابٖ وَٱلزَّيۡتُونَ وَٱلرُّمَّانَ مُشۡتَبِهٗا وَغَيۡرَ مُتَشَٰبِهٍۗ ٱنظُرُوٓاْ إِلَىٰ ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثۡمَرَ وَيَنۡعِهِۦٓۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكُمۡ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ

Осмондан ёмғир ёғдирган Зот Аллоҳдир. У билан Биз турли хил набототни чиқардик. Набототдан экинларни, яшил дарахтларни чиқардик. Улардан эса бири бирига чирмашган дони тўла бошоқларни чиқарамиз. Хурмо ва унинг новдаларидан, эгилиб турган, ўтирганнинг ҳам, турганнинг ҳам бўйи етаверадиган шингиллар чиқарамиз. Узум боғларини чиқардик. Барглари бир-бирига ўхшайдиган, мевалари эса ўхшамайдиган зайтун ва анорларни чиқардик. Эй одамлар, олдин уларнинг дастлабки мева туккан пайтидаги мевасига, кейин эса пишган пайтидаги ҳолатига назар солинг. Эй одамлар, бу ишларда иймон келтирган зотлар учун Аллоҳнинг қудратига далолат қилувчи очиқ-ойдин далиллар бор. Бу ҳужжат ва далиллардан фақат мўминларгина фойда топадилар.

Versetto: 100

وَجَعَلُواْ لِلَّهِ شُرَكَآءَ ٱلۡجِنَّ وَخَلَقَهُمۡۖ وَخَرَقُواْ لَهُۥ بَنِينَ وَبَنَٰتِۭ بِغَيۡرِ عِلۡمٖۚ سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يَصِفُونَ

Мушриклар жинларни маъбудликда Аллоҳга шерик қилиб, улар ҳам фойда-зарар келтира олади, дея эътиқод қилдилар. Ҳолбуки, жинларни Аллоҳ яратган. Аллоҳдан бошқаси яратмаган. Маъбудликка ёлғиз Аллоҳ ҳақлидир. Яҳудийлар Узайрни, насронийлар эса Ийсони Аллоҳнинг ўғиллари, деган бўлсалар, мушриклар фаришталарни Аллоҳнинг қизлари, дедилар. Шуларга ўхшаб, улар ҳам Аллоҳга ўғилларни ясаб олдилар. Аллоҳ ботил аҳли айтаётган бу сифатлардан олий, пок ва муқаддасдир.

Versetto: 101

بَدِيعُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُۥ وَلَدٞ وَلَمۡ تَكُن لَّهُۥ صَٰحِبَةٞۖ وَخَلَقَ كُلَّ شَيۡءٖۖ وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ

Осмонларни яратган ҳам, ерни яратган ҳам Аллоҳ субҳонаҳудир. Унинг жуфти йўқ-ку, қаёқдан боласи бўлсин! У ҳамма нарсани яратди ва У ҳамма нарсани Билгувчидир. Бирон нарса Ундан яширин бўла олмайди.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الاستدلال ببرهان الخلق والرزق (تخليق النبات ونموه وتحول شكله وحجمه ونزول المطر) وببرهان الحركة (حركة الأفلاك وانتظام سيرها وانضباطها)؛ وكلاهما ظاهر مشاهَد - على انفراد الله سبحانه وتعالى بالربوبية واستحقاق الألوهية.

Яратиш ва ўсимликларни турли хил қилиб чиқариб қўйиш, ўстириш, ёмғир ёғдириш каби ризқ беришга оид ҳужжатларда ҳамда коинотнинг бир маромда тартиб билан юриши каби ҳаракатга оид ҳужжатларда Аллоҳ таолонинг парвардигорликда танҳолиги ва маъбудликка ёлғиз Ўзи ҳақлиги ўз исботини топиб турибди.

• بيان ضلال وسخف عقول المشركين في عبادتهم للجن.

Мушрикларнинг жинга ибодат қилишлари нақадар ақлсиз эканликларини кўрсатиб турибди.

Versetto: 102

ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ خَٰلِقُ كُلِّ شَيۡءٖ فَٱعۡبُدُوهُۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ وَكِيلٞ

Эй одамлар, бу сифатларга эга бўлган зот Парвардигорингиздир. Сизлар учун Ундан ўзга парвардигор ҳам, чин маъбуд ҳам йўқ. Бас, ёлғиз Унгагина бандалик қилингиз. Зеро маъбудликка танҳо Угина ҳақлидир ва У ҳамма нарсани муҳофаза этгувчидир.

Versetto: 103

لَّا تُدۡرِكُهُ ٱلۡأَبۡصَٰرُ وَهُوَ يُدۡرِكُ ٱلۡأَبۡصَٰرَۖ وَهُوَ ٱللَّطِيفُ ٱلۡخَبِيرُ

Уни кўзлар қамраб ололмас. У кўзларни қамраб олур. У бандаларига Марҳаматли, уларнинг аҳволидан Хабардор Зотдир.

Versetto: 104

قَدۡ جَآءَكُم بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمۡۖ فَمَنۡ أَبۡصَرَ فَلِنَفۡسِهِۦۖ وَمَنۡ عَمِيَ فَعَلَيۡهَاۚ وَمَآ أَنَا۠ عَلَيۡكُم بِحَفِيظٖ

Эй одамлар, сизларга Парвардигорингиз тарафидан очиқ-ойдин ҳужжатлар ва далиллар келди. Ким ақлини ишлатиб, улар ҳақида фикр юритса ва бўйин эгса, ўзига фойда. Ким ақлини ишлатмасдан, улар ҳақида фикр юритмаса ва бўйин эгмаса, ўзига зарар. Мен сизларнинг амалларингизни санаб турадиган устингиздан қўйилган назоратчи эмасман. Мен Парвардигорингиз тарафидан юборилган бир пайғамбарман, холос. Сизларни устингиздан кузатиб, назорат қилиб турадиган Унинг Ўзидир.

Versetto: 105

وَكَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ ٱلۡأٓيَٰتِ وَلِيَقُولُواْ دَرَسۡتَ وَلِنُبَيِّنَهُۥ لِقَوۡمٖ يَعۡلَمُونَ

Аллоҳнинг қудратига далолат қилувчи ҳужжат ва далилларни хилма-хил қилганимиздек, хушхабару огоҳлантириш ҳамда ваъзу насиҳат маъносидаги оятларимизни ҳам хилма-хил қилдик. Мушриклар: "Булар ваҳий эмас, сен уларни олдинги аҳли китоблардан ўрганиб олгансан", дейдилар. Биз оятларни Муҳаммад алайҳиссалом уммати орасидаги мўминларга хилма-хиллаштириб, ҳақни одамларга баён қиламиз. Зеро, ҳақни мўминларгина қабул қиладилар ва унга эргашадилар.

Versetto: 106

ٱتَّبِعۡ مَآ أُوحِيَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡمُشۡرِكِينَ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз сизга ваҳий қилган ҳаққа эргашинг. У Зот ҳар қандай нуқсондан покдир. У Зотдан ўзга чин маъбуд йўқдир. Қалбингизни кофирлар ва уларнинг гап уқмасликлари билан банд қилиб қўйманг. Уларнинг ишини Аллоҳнинг Ўзи ҳал қилади.

Versetto: 107

وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَآ أَشۡرَكُواْۗ وَمَا جَعَلۡنَٰكَ عَلَيۡهِمۡ حَفِيظٗاۖ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِوَكِيلٖ

Аллоҳ уларнинг ширк келтирмасликларини истаганида улар мушрик бўлмас эдилар. Эй Пайғамбар, биз сизни уларнинг амалларини ҳисоблаб турадиган кузатувчи, назоратчи қилиб юбормадик. Сиз бир элчисиз, холос. Вазифангиз хабарни етказиб қўйишдан бошқа нарса эмас.

Versetto: 108

وَلَا تَسُبُّواْ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَيَسُبُّواْ ٱللَّهَ عَدۡوَۢا بِغَيۡرِ عِلۡمٖۗ كَذَٰلِكَ زَيَّنَّا لِكُلِّ أُمَّةٍ عَمَلَهُمۡ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّهِم مَّرۡجِعُهُمۡ فَيُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Эй мўминлар, мушриклар ибодат қиладиган бут-санамларни қаттиқ ҳам, юмшоқ ҳам ҳақорат қилманглар. Токи, мушриклар ҳам нондонликларига бориб, жавоб тарзида Аллоҳни ҳақорат қилиб қўймасинлар. Уларга ўзларининг залолатлари безаб кўрсатилганидек, ҳар бир умматга амалларини яхши бўлсин, ёмон бўлсин, чиройли қилиб кўрсатдик. Шу билан улар ўзларига чиройли кўринган ишларни қила-қила Қиёмат куни Парвардигорлари ҳузурига келурлар ва амалларига яраша жазо ёки мукофотларини олурлар.

Versetto: 109

وَأَقۡسَمُواْ بِٱللَّهِ جَهۡدَ أَيۡمَٰنِهِمۡ لَئِن جَآءَتۡهُمۡ ءَايَةٞ لَّيُؤۡمِنُنَّ بِهَاۚ قُلۡ إِنَّمَا ٱلۡأٓيَٰتُ عِندَ ٱللَّهِۖ وَمَا يُشۡعِرُكُمۡ أَنَّهَآ إِذَا جَآءَتۡ لَا يُؤۡمِنُونَ

Мушриклар жон-жаҳдлари билан Аллоҳ номига қасам ичиб: "Биз айтган оятлардан биронтасини нозил қилганида унга албатта ишонар эдик", дейдилар. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Оятлар менинг ҳузуримда эмаски, истаганимча нозил қилаверсам. Улар Аллоҳнинг ҳузуридадир. Ўзи истаган вақтида нозил қилур. Эй мўминлар, улар айтган оятлар нозил қилинса, улар иймон келтирадилар, деб ўйлайсизларми? Йўқ, иймон келтирмас эдилар. Аксинча, боягидек гап уқмаслигу инкор қилишда давом этаверардилар. Чунки уларга ҳидоят керак эмас".

Versetto: 110

وَنُقَلِّبُ أَفۡـِٔدَتَهُمۡ وَأَبۡصَٰرَهُمۡ كَمَا لَمۡ يُؤۡمِنُواْ بِهِۦٓ أَوَّلَ مَرَّةٖ وَنَذَرُهُمۡ فِي طُغۡيَٰنِهِمۡ يَعۡمَهُونَ

Дастлаб саркашликлари туфайли улар билан иймон орасини тўсиб қўйганимиздек, уларнинг кўзлари ва диллари билан ҳаққа ҳидоят топиш орасига парда тортурмиз. Шу билан залолату эсанкираш гирдобида қолишларига қўйиб берурмиз.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• تنزيه الله تعالى عن الظلم الذي ترسِّخُه عقيدة (الجَبْر)، وبيان أن كفر العباد وشركهم أمر يحدث باختيارهم.

Жабария ақидаси қўллаб-қувватлайдиган зулмдан Аллоҳнинг поклиги ва бандаларнинг куфр ва ширк келтиришлари ўз ихтиёрлари билан бўлиши баён қилиняпти.

• ليس بمقدور نبي من الأنبياء أن يأتي بآية من عند نفسه، أو متى شاء، بل ذلك أمر مردود لله تعالى، فهو القادر وحده على ذلك، وهو الحكيم الذي يُقَدِّر نوع الآية ووقت إظهارها.

Бирон пайғамбар бирон оятни ўзича келтира олмайди. Бу иш тўла Аллоҳнинг Қўлидадир. Бу ишга ёлғиз Угина қодирдир. У қандай оятни қайси вақтда кўрсатиш кераклигини жуда яхши биладиган Ҳаким Зотдир.

• النهي عن سب آلهة المشركين حذرًا من مفسدة أكبر وهي التعدي بالسب على جناب رب العالمين.

Мушрикларнинг худоларини сўкишдан қайтариляпти. Токи, ундан-да каттароқ фасод рўй бермасин, яъни, улар ҳам ҳадларидан ошиб, оламлар Парвардигорини сўкиб қўймасинлар.

• قد يحول الله سبحانه وتعالى بين العبد والهداية، ويُصرِّف بصره وقلبه على غير الطاعة؛ عقوبة له على اختياره الكفر.

Гоҳида Аллоҳ банда билан ҳидоят орасини тўсиб, унинг кўзи ва қалбини тоатдан буриб қўяди. Бу бандага куфрни танлагани учун берилган жазодир.

Versetto: 111

۞ وَلَوۡ أَنَّنَا نَزَّلۡنَآ إِلَيۡهِمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ وَكَلَّمَهُمُ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَحَشَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ كُلَّ شَيۡءٖ قُبُلٗا مَّا كَانُواْ لِيُؤۡمِنُوٓاْ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ يَجۡهَلُونَ

Биз уларнинг талабларини қондириб, фаришталарни туширсак ҳам, уларга ўликлар гапириб, сиз олиб келган ваҳий ҳақ эканини айтсалар ҳам, хуллас, улар қўяётган талабларнинг ҳаммасини олдиларига қўйиб қўйсак ва ўз кўзлари билан кўрсалар ҳам барибир иймон келтирмайдилар. Аллоҳ Ўзи ҳидоят берганларигина бундан мустасно. Лекин уларнинг кўплари буни билмайдилар. Шунинг учун ҳидоятга муваффақ айлашини сўраб, Аллоҳга илтижо қилмайдилар.

Versetto: 112

وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوّٗا شَيَٰطِينَ ٱلۡإِنسِ وَٱلۡجِنِّ يُوحِي بَعۡضُهُمۡ إِلَىٰ بَعۡضٖ زُخۡرُفَ ٱلۡقَوۡلِ غُرُورٗاۚ وَلَوۡ شَآءَ رَبُّكَ مَا فَعَلُوهُۖ فَذَرۡهُمۡ وَمَا يَفۡتَرُونَ

Сизни мушрикларнинг адовати билан синаганимиздек, сиздан олдинги пайғамбарларга ҳам синов юбориб, уларга инсу жин шайтонларини душман қилиб қўйдик. Улар бир-бирларини алдаш учун ялтироқ сўзлар айтиб васваса қиладилар. Аллоҳ истаганида бундай қилмаган бўлардилар. Лекин Аллоҳ уларни синаш учун шуни хоҳлади. Бас, уларга эътибор берманг. Уларни куфру ноҳақликларига ташлаб қўяверинг!

Versetto: 113

وَلِتَصۡغَىٰٓ إِلَيۡهِ أَفۡـِٔدَةُ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ وَلِيَرۡضَوۡهُ وَلِيَقۡتَرِفُواْ مَا هُم مُّقۡتَرِفُونَ

Токи, охиратга иймон келтирмайдиганларнинг диллари бу васвасаларга мойиб бўлиб, уларни мамнуният билан қабул қилиб, қилмоқчи бўлган гуноҳларини ўйнаб-кулиб қилаверсинлар.

Versetto: 114

أَفَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡتَغِي حَكَمٗا وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ إِلَيۡكُمُ ٱلۡكِتَٰبَ مُفَصَّلٗاۚ وَٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ يَعۡلَمُونَ أَنَّهُۥ مُنَزَّلٞ مِّن رَّبِّكَ بِٱلۡحَقِّۖ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡمُمۡتَرِينَ

Эй Пайғамбар, анави Аллоҳдан бошқага ибодат қилаётган мушрикларга айтинг: "Аллоҳдан бошқани ҳакам қилиб олишим ақл бовар қиладиган ишми? Сизларга Қуръонни ҳамма-ҳамма нарсанинг тўла баёни билан нозил қилган Зот Аллоҳ-ку! Биз Тавротни берган яҳудийлар ҳам, Биз Инжилни берган насронийлар ҳам, Қуръоннинг сизга нозил қилинган ҳақ эканини жуда яхши биладилар. Чунки ўша китобларида бунга далил бор. Шундай экан, сиз Биз қилган ваҳий ҳақида ҳаргиз шак-шубҳага бора кўрманг!

Versetto: 115

وَتَمَّتۡ كَلِمَتُ رَبِّكَ صِدۡقٗا وَعَدۡلٗاۚ لَّا مُبَدِّلَ لِكَلِمَٰتِهِۦۚ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ

Қуръоннинг сўзлари ҳам, хабарлари ҳам бағоят ростдир. Унинг сўзларини ўзгартиргувчи йўқдир. Аллоҳ бандаларининг сўзларини Эштгувчи ва уларнинг ҳолидан Хабардордир. Ҳеч нарса У Зотдан яширин бўла олмас. Яқинда У Зотнинг сўзларини ўзгартирмоқчи бўлганларнинг жазосини берур.

Versetto: 116

وَإِن تُطِعۡ أَكۡثَرَ مَن فِي ٱلۡأَرۡضِ يُضِلُّوكَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۚ إِن يَتَّبِعُونَ إِلَّا ٱلظَّنَّ وَإِنۡ هُمۡ إِلَّا يَخۡرُصُونَ

Эй Пайғамбар, ер юзидаги аксар одамларга эргашган бўлганингизда сизни Аллоҳнинг динидан оздирган бўлар эдилар. Ҳақнинг озчилик тарафида бўлиши Аллоҳнинг қонуниятидир. Чунки одамларнинг кўплари ҳеч қандай асоси йўқ гумонгагина эргашиб, ўзларининг маъбудлари Аллоҳга яқинлаштиради, деган даъвони қилиб, ёлғон сўзлайдилар.

Versetto: 117

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعۡلَمُ مَن يَضِلُّ عَن سَبِيلِهِۦۖ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِينَ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз Ўзининг йўлидан адашган кимсаларни жуда яхши билгувчидир ва У ҳидоят топганларни ҳам жуда яхши билгувчидир. Бирон нарса У Зотдан яширин бўла олмас.

Versetto: 118

فَكُلُواْ مِمَّا ذُكِرَ ٱسۡمُ ٱللَّهِ عَلَيۡهِ إِن كُنتُم بِـَٔايَٰتِهِۦ مُؤۡمِنِينَ

Эй одамлар, очиқ ҳужжатларни кўриб, Аллоҳга ҳақиқатда иймон келтирган бўлсангиз, Унинг номи айтилиб сўйилган ҳайвонларнинг гўштларидан енглар.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• يجب أن يكون الهدف الأعظم للعبد اتباع الحق، ويطلبه بالطرق التي بيَّنها الله، ويعمل بذلك، ويرجو عَوْن ربه في اتباعه، ولا يتكل على نفسه وحوله وقوته.

Банданинг энг олий мақсади ҳаққа тобе бўлиш, уни Аллоҳ баён қилган йўллар орқали излаш, унга амал қилиш ва бу йўлда Парвардигоридан мадад умид қилиш, ўзининг куч-қувватига суяниб қолмаслик бўлмоғи лозим.

• من إنصاف القرآن للقلة المؤمنة العالمة إسناده الجهل والضلال إلى أكثر الخلق.

Қуръоннинг жаҳлу залолатни катта кўпчиликка нисбат бериши уни англайдиган озчилик мўминларга нисбатан қилган адолатидандир.

• من سنّته تعالى في الخلق ظهور أعداء من الإنس والجنّ للأنبياء وأتباعهم؛ لأنّ الحقّ يعرف بضدّه من الباطل.

Пайғамбарлар ва уларнинг тобеларига қарши инсу жиндан иборат душманларнинг пайдо бўлиши Аллоҳ таолонинг қонуниятидир. Зеро, ҳақ ўзининг кушандаси ботил орқали танилади.

• القرآن صادق في أخباره، عادل في أحكامه،لا يُعْثَر في أخباره على ما يخالف الواقع، ولا في أحكامه على ما يخالف الحق.

Қуръон хабар беришда ростгўй, ҳукм қилишда эса одилдир. Унинг хабарлари орасида воқега зид, ҳукмлари орасида эса ҳақиқатга зид бирон жойи йўқ.

Versetto: 119

وَمَا لَكُمۡ أَلَّا تَأۡكُلُواْ مِمَّا ذُكِرَ ٱسۡمُ ٱللَّهِ عَلَيۡهِ وَقَدۡ فَصَّلَ لَكُم مَّا حَرَّمَ عَلَيۡكُمۡ إِلَّا مَا ٱضۡطُرِرۡتُمۡ إِلَيۡهِۗ وَإِنَّ كَثِيرٗا لَّيُضِلُّونَ بِأَهۡوَآئِهِم بِغَيۡرِ عِلۡمٍۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُعۡتَدِينَ

Эй мўминлар, сизларни Аллоҳнинг номи айтиб сўйилган ҳайвоннинг гўштини ейишдан нима ман қиляпти? Аллоҳ сизларга нима ҳаромлигини баён қилди-ку! Энди уни тарк қилиш сизларга вожиб-ку! Фақат зарурат туфайлигина уни ейишингиз мумкин. Чунки зарурат ман қилинган нарсани ҳам мубоҳга айлантиради. Кўп мушриклар нодонликлари ва бузуқи фикрлари туфайли ўз тобеларини ҳақиқатдан узоқлаштирмоқчи бўлиб, Аллоҳ ҳаром қилган ўлимтик кабиларни ҳалолга айлантириб оладилар. Аллоҳ ҳалол қилган баҳийра, васийла ва ҳомий (туяларнинг турлари) кабиларни эса ҳаромга айлантирадилар. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз Аллоҳнинг ҳадларидан ошганларни жуда яхши билгувчидир. Уларни яқинда жазосини берур.

Versetto: 120

وَذَرُواْ ظَٰهِرَ ٱلۡإِثۡمِ وَبَاطِنَهُۥٓۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡسِبُونَ ٱلۡإِثۡمَ سَيُجۡزَوۡنَ بِمَا كَانُواْ يَقۡتَرِفُونَ

Эй одамлар, ошкора гуноҳларни ҳам, яширин гуноҳларни ҳам тарк қилинглар. Чунки гуноҳ ошкора қилинса ҳам, яширин қилинса ҳам Аллоҳ унга жазо берур.

Versetto: 121

وَلَا تَأۡكُلُواْ مِمَّا لَمۡ يُذۡكَرِ ٱسۡمُ ٱللَّهِ عَلَيۡهِ وَإِنَّهُۥ لَفِسۡقٞۗ وَإِنَّ ٱلشَّيَٰطِينَ لَيُوحُونَ إِلَىٰٓ أَوۡلِيَآئِهِمۡ لِيُجَٰدِلُوكُمۡۖ وَإِنۡ أَطَعۡتُمُوهُمۡ إِنَّكُمۡ لَمُشۡرِكُونَ

Эй мусулмонлар, Аллоҳнинг номи айтилмасдан сўйилган ҳайвоннинг гўштини еманглар. Бунда Аллоҳдан бошқанинг номи айтиладими, йўқми, фарқ қилмайди. Ундан тановул қилиш Аллоҳга итоатсизликдир, маъсиятдир. Шайтонлар ошналарининг кўнглига шубҳалар солиб, уларни сизлар билан ўлимтикни ейиш борасида талашиб-тортишишга васваса қиладилар. Эй мусулмонлар, уларга бош эгиб, ўлимтикни мубоҳга айлантирадиган бўлсангизлар, ўзларингиз ҳам худди улардек мушрикка айланасизлар.

Versetto: 122

أَوَمَن كَانَ مَيۡتٗا فَأَحۡيَيۡنَٰهُ وَجَعَلۡنَا لَهُۥ نُورٗا يَمۡشِي بِهِۦ فِي ٱلنَّاسِ كَمَن مَّثَلُهُۥ فِي ٱلظُّلُمَٰتِ لَيۡسَ بِخَارِجٖ مِّنۡهَاۚ كَذَٰلِكَ زُيِّنَ لِلۡكَٰفِرِينَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Аллоҳ ҳидоят бермасидан олдин куфр, жаҳолат ва гуноҳлари туфайли ўлик (каби бўлган) одам иймон, илм-маърифат ва тоат сари ҳидоят сабабли тирик танага айланганидан кейин куфр, жаҳолат ва гуноҳлар зулмати қўйнида ҳидоят топа олмасдан, сарсон-саргардон юрган одам билан баробарми? Мушрикларга ширк амаллари, ўлимтикни ейиш ва ноҳақ талашиб-тортишиш жозибадор қилиб кўрсатилаган бўлса, кофирларга куфр ва гуноҳлар жимжимадор қилиб кўрсатилган. Токи, шу ишлари учун Қиёмат кунида аламли азобга гирифтор бўлсинлар.

Versetto: 123

وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَا فِي كُلِّ قَرۡيَةٍ أَكَٰبِرَ مُجۡرِمِيهَا لِيَمۡكُرُواْ فِيهَاۖ وَمَا يَمۡكُرُونَ إِلَّا بِأَنفُسِهِمۡ وَمَا يَشۡعُرُونَ

Маккадаги мушрикларнинг улуғлари Аллоҳнинг йўлидан тўсганидек, ҳар бир қишлоқда ўшандоқ "улуғлар"ни бор қилдикки, улар ҳам шайтон йўлига даъват қилишда ўзларининг ҳамма ҳийла-найрангларини ишга соладилар. Натижада эса барча макру ҳийлалари ўзларига зарар бўлиб қайтади. Лекин улар нодонликлари ва ҳавойи нафсларига тобеликлари туфайли буни сезмайдилар.

Versetto: 124

وَإِذَا جَآءَتۡهُمۡ ءَايَةٞ قَالُواْ لَن نُّؤۡمِنَ حَتَّىٰ نُؤۡتَىٰ مِثۡلَ مَآ أُوتِيَ رُسُلُ ٱللَّهِۘ ٱللَّهُ أَعۡلَمُ حَيۡثُ يَجۡعَلُ رِسَالَتَهُۥۗ سَيُصِيبُ ٱلَّذِينَ أَجۡرَمُواْ صَغَارٌ عِندَ ٱللَّهِ وَعَذَابٞ شَدِيدُۢ بِمَا كَانُواْ يَمۡكُرُونَ

Аллоҳ таоло пайғамбарига нозил қилган оятлардан бири келса, кофирларнинг улуғлари: "Аллоҳ олдинги пайғамбарларга берган нубувват ва рисолатнинг айни ўзини бизга ҳам бермагунича иймон келтирмаймиз", дейдилар. Аллоҳ уларга раддия билдириб, рисолатга ким ҳақли эканини ва унинг юкини ким кўтара олишини Ўзи яхши билишини баён қилди. У тажовузкор золимлар мутакаббирлик билан ҳақдан юз ўгирганлари ва макру найранглари туфайли хору зорликка ҳамда қаттиқ азобга йўлиқадилар.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الأصل في الأشياء والأطعمة الإباحة، وأنه إذا لم يرد الشرع بتحريم شيء منها فإنه باق على الإباحة.

Барча нарсалар ва таомлардаги асл - мубоҳликдир. Модомики, уларнинг ҳаромлигига бирон шаръий далил келмаган экан, улар мубоҳлигича қолаверадилар.

• كل من تكلم في الدين بما لا يعلمه، أو دعا الناس إلى شيء لا يعلم أنه حق أو باطل، فهو معتدٍ ظالم لنفسه وللناس، وكذلك كل من أفتى وليس هو بكفء للإفتاء.

Дин борасида билмаганини гапирган ёки бир нарсага унинг ҳақ ё ноҳақлигини билмай туриб даъват қилган ҳар бир одам ўзига ҳам, бошқаларга ҳам зулм қилган тажовузкордир. Фатво беришга нолойиқ бўла туриб фатво берган одам ҳам шулар жумласидандир.

• منفعة المؤمن ليست مقتصرة على نفسه، بل مُتَعدِّية لغيره من الناس.

Мўминнинг нафи ўзи билангина чекланиб қолмай, бошқаларга ҳам тегади.

Versetto: 125

فَمَن يُرِدِ ٱللَّهُ أَن يَهۡدِيَهُۥ يَشۡرَحۡ صَدۡرَهُۥ لِلۡإِسۡلَٰمِۖ وَمَن يُرِدۡ أَن يُضِلَّهُۥ يَجۡعَلۡ صَدۡرَهُۥ ضَيِّقًا حَرَجٗا كَأَنَّمَا يَصَّعَّدُ فِي ٱلسَّمَآءِۚ كَذَٰلِكَ يَجۡعَلُ ٱللَّهُ ٱلرِّجۡسَ عَلَى ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ

Аллоҳ кимга ҳидоят беришни истаса, унинг қалбини кенг қилиб, Исломни мамнуният билан қабул қилишга тайёрлаб қўяди. Кимга ҳидоятни раво кўрмаса, унинг ичини торайтириб юборади ва у ҳақни қабул қила олмасдан худди самога кўтарилаётган одамдек нафаси сиқиладиган бўлиб қолади. Аллоҳ адашганларни шу аҳволга солганидек, иймон келтирмаганларга азоб ҳам тайёрлаб қўйгандир.

Versetto: 126

وَهَٰذَا صِرَٰطُ رَبِّكَ مُسۡتَقِيمٗاۗ قَدۡ فَصَّلۡنَا ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَذَّكَّرُونَ

Эй Пайғамбар, Биз шариат қилиб берган бу дин Аллоҳнинг энг тўғри йўлидир. Биз оятларни тушунадиган, англайдиган зотлар учун баён қилдик.

Versetto: 127

۞ لَهُمۡ دَارُ ٱلسَّلَٰمِ عِندَ رَبِّهِمۡۖ وَهُوَ وَلِيُّهُم بِمَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Улар учун бир диёр бордирки, унда асло озорга учрамаслар. У жаннатдир. Шу дунёда қилиб ўтган яхши амаллари учун мукофот ўлароқ, Аллоҳ уларни қўллаб-қувватлайдиган мададкори бўлур.

Versetto: 128

وَيَوۡمَ يَحۡشُرُهُمۡ جَمِيعٗا يَٰمَعۡشَرَ ٱلۡجِنِّ قَدِ ٱسۡتَكۡثَرۡتُم مِّنَ ٱلۡإِنسِۖ وَقَالَ أَوۡلِيَآؤُهُم مِّنَ ٱلۡإِنسِ رَبَّنَا ٱسۡتَمۡتَعَ بَعۡضُنَا بِبَعۡضٖ وَبَلَغۡنَآ أَجَلَنَا ٱلَّذِيٓ أَجَّلۡتَ لَنَاۚ قَالَ ٱلنَّارُ مَثۡوَىٰكُمۡ خَٰلِدِينَ فِيهَآ إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ إِنَّ رَبَّكَ حَكِيمٌ عَلِيمٞ

Эй Пайғамбар, эсланг! Аллоҳ инсу жинни маҳшаргоҳга йиғиб: "Эй жинлар жамоаси, одамларни жуда кўп йўлдан урдинглар, Аллоҳнинг йўлига ғов бўлдинглар", дейди. Шунда жинларнинг исонлардан бўлган тобелари Парвардигорларига жавоб бериб: "Парвардигоро, биз бир-биримиздан фойдаландик. Жинлар одамларнинг уларга итоат этишларидан фойдаланган бўлсалар, одамлар шаҳватларини қондиришдан наф кўрдилар. Шу алфозда белгиланган ажалимиз етиб келди ва мана, Қиёмат кунида турибмиз", деганларида Аллоҳ айтур: «Жойингиз жаҳаннамдир! Унда абадий қолурсиз, фақат Аллоҳ хоҳлаган муддатда у ерда бўлмайсизлар. Бу қабрларидан қайта тирилиб, то жаҳаннамга боргунларигача бўлган муддат. Аллоҳ уларнинг дўзахда абадий қолишларидан истисно қилган муддат мана шудир». Эй Пайғамбар, албатта, Парвардигорингиз Ўзининг ҳар бир тақдирию тадбирида ҳикмат билан иш қиладиган ҳамда бандаларини ва улардан қайсилари азобга лойиқлигини жуда яхши биладиган Зотдир.

Versetto: 129

وَكَذَٰلِكَ نُوَلِّي بَعۡضَ ٱلظَّٰلِمِينَ بَعۡضَۢا بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ

Золим жинларга йўлдан оздиришлари учун айрим инсонлар устидан салтанатни бериб қўйганимиздек, ҳар бир золимни яна бир золимга дўст қилиб қуюрмиз. Токи бир-бирларини ёзвузликка ундаб, эзгуликдан қайтарсинлар. Бу уларга қилган гуноҳлари учун берилган жазодир.

Versetto: 130

يَٰمَعۡشَرَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ أَلَمۡ يَأۡتِكُمۡ رُسُلٞ مِّنكُمۡ يَقُصُّونَ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتِي وَيُنذِرُونَكُمۡ لِقَآءَ يَوۡمِكُمۡ هَٰذَاۚ قَالُواْ شَهِدۡنَا عَلَىٰٓ أَنفُسِنَاۖ وَغَرَّتۡهُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَشَهِدُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَنَّهُمۡ كَانُواْ كَٰفِرِينَ

Уларга Қиёмат куни шундай деймиз: "Эй инсу жин жамоаси, сизларга ўзларингиздан, яъни, инсондан бўлган бир пайғамбарлар келиб, сизларга Аллоҳ нозил қилган оятларни тиловат қилиб бермадими? Сизларни мана шу Қиёмат кунида учрашув борлигидан огоҳлантирмадими?" Бунга жавобан ҳаммалари: "Ҳа, мана бугун иқрормиз. Пайғамбарларинг бизга бу хабарларни етказишган эди. Лекин биз пайғамбарларингни ёлғончига чиқардик, шу кундаги мана шу учрашувни ҳам ёлғон дедик", дейдилар. Уларни дунё ҳаётининг ўткинчи зебу зийнатлари, фоний неъматлари алдаб қўйганди. Бу дунёда Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирганларига иқрор бўлдилар. Энди бу иқрорлари ҳам, иймон келтиришлари ҳам уларга асло фойда бермас. Чунки фурсат ўтиб кетиб бўлган.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• سُنَّة الله في الضلال والهداية أنهما من عنده تعالى، أي بخلقه وإيجاده، وهما من فعل العبد باختياره بعد مشيئة الله.

Залолат ва ҳидоят борасидаги Аллоҳнинг қонунияти шуки, ҳар иккиси ҳам Аллоҳ тарафидан бўлур. Яъни, уларни яратадиган ҳам, бор қиладиган ҳам Аллоҳдир. Айни пайтда улар Аллоҳнинг иродасидан кейин банданинг ихтиёри билан бўладиган ишлардир.

• ولاية الله للمؤمنين بحسب أعمالهم الصالحة، فكلما زادت أعمالهم الصالحة زادت ولايته لهم والعكس.

Аллоҳнинг мўминларга дўстлиги солиҳ амалларига қараб бўлади. Солиҳ амаллари ортгани сайин Аллоҳнинг дўстлиги ҳам ортиб бораверади. Ёки аксинча...

• من سُنَّة الله أن يولي كل ظالم ظالمًا مثله، يدفعه إلى الشر ويحثه عليه، ويزهِّده في الخير وينفِّره عنه.

Бир золимни ўзига ўхшаган яна бир золимга дўст қилиб қўйиш ҳам Аллоҳнинг қонуниятидир. Токи, бир-бирларини ёмонликка ундаб, яхшиликдан қайтарсинлар.

Versetto: 131

ذَٰلِكَ أَن لَّمۡ يَكُن رَّبُّكَ مُهۡلِكَ ٱلۡقُرَىٰ بِظُلۡمٖ وَأَهۡلُهَا غَٰفِلُونَ

Инсу жинга пайғамбарларнинг юборилиши узрга жой қолдирмаслик учундир. Токи, пайғамбарлар орқали олдиндан огоҳлантирилмасдан туриб, бирон кимса жинояти учун жазоланмасин. Бас, Биз олдиндан пайғамбарлар юбормай туриб, бирон умматни азоблаган эмасмиз.

Versetto: 132

وَلِكُلّٖ دَرَجَٰتٞ مِّمَّا عَمِلُواْۚ وَمَا رَبُّكَ بِغَٰفِلٍ عَمَّا يَعۡمَلُونَ

Улардан ҳар бири қилган амалига яраша бир мартабага эга. Ёмонлиги кўп одам билан озроқ ёмонлик қиладиган одам тенг эмас. Тобе билан раҳнамо баробар эмас. Шунингдек, яхши амалларни қиладиганларнинг савоби ҳам амалига қараб ҳар хил бўлади. Парвардигорингиз улар қилаётган ишлардан бехабар эмас, ҳаммасини кўриб-билиб туради, бирон нарса У Зотдан яширин бўла олмайди. Яқинда ҳаммаларига амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради.

Versetto: 133

وَرَبُّكَ ٱلۡغَنِيُّ ذُو ٱلرَّحۡمَةِۚ إِن يَشَأۡ يُذۡهِبۡكُمۡ وَيَسۡتَخۡلِفۡ مِنۢ بَعۡدِكُم مَّا يَشَآءُ كَمَآ أَنشَأَكُم مِّن ذُرِّيَّةِ قَوۡمٍ ءَاخَرِينَ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз бандаларидан беҳожатдир. У Зот бандаларнинг ўзларига ҳам, қиладиган ибодатларига ҳам муҳтож эмас. Уларнинг куфр келтиришлари У Зотга зарар қилмас. Беҳожат бўла туриб У Зот бандаларига Меҳрибон. Эй осий бандалар, агар У Зот истаганида Ўзи тарафидан бир азоб юбориб, сизларни батамом қириб ташлаган, кейин эса Ўзига иймон келтирадиган ва итоат қиладиган бошқа одамларни яратган бўларди. Мана, сизларни ҳам олдинги бошқа бир қавмнинг наслидан яратган-ку.

Versetto: 134

إِنَّ مَا تُوعَدُونَ لَأٓتٖۖ وَمَآ أَنتُم بِمُعۡجِزِينَ

Эй кофирлар, сизларга ваъда қилинаётган қайта тирилиш, маҳшаргоҳда тўпланиш, ҳисоб-китоб қилиниш ва жазоланиш каби ишлар шак-шубҳасиз рўй бергай. Парвардигорингиздан қочиб қутула олмагайсиз. У Зот пешона сочингиздан ушлаб, Ўзининг азобига гирифтор этгай.

Versetto: 135

قُلۡ يَٰقَوۡمِ ٱعۡمَلُواْ عَلَىٰ مَكَانَتِكُمۡ إِنِّي عَامِلٞۖ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ مَن تَكُونُ لَهُۥ عَٰقِبَةُ ٱلدَّارِۚ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلظَّٰلِمُونَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Эй қавм, куфру залолат йўлингизда барқарор тураверинг. Мен сизларга ҳақни очиқ етказиб, сизларга қарши ҳужжатни қойим қилиб қўйдим, узрга жой қолмади. Энди сизларнинг куфру залолатингизга парво қилмайман. Мен ўзимнинг ҳақ йўлимдан оғишмай, собитқадамлик билан давом этавераман. Бу дунёда ким ғалаба қилишини, замин кимга қолишини, охират кимга насиб қилишини яқинда билиб оласизлар. Мушриклар бу дунёда ҳам, охиратда ҳам зафар қучмаслар. Гарчи дунёдан бироз фойдаланиб олаётгандек кўринсалар-да, уларнинг оқибати муваффақиятсизликдан бошқа нарса эмас.

Versetto: 136

وَجَعَلُواْ لِلَّهِ مِمَّا ذَرَأَ مِنَ ٱلۡحَرۡثِ وَٱلۡأَنۡعَٰمِ نَصِيبٗا فَقَالُواْ هَٰذَا لِلَّهِ بِزَعۡمِهِمۡ وَهَٰذَا لِشُرَكَآئِنَاۖ فَمَا كَانَ لِشُرَكَآئِهِمۡ فَلَا يَصِلُ إِلَى ٱللَّهِۖ وَمَا كَانَ لِلَّهِ فَهُوَ يَصِلُ إِلَىٰ شُرَكَآئِهِمۡۗ سَآءَ مَا يَحۡكُمُونَ

Мушриклар ўзларича янгилик яратиб, экинлар ва ҳайвонлардан бир қисмини Аллоҳга, бошқа қисмини бут-санамларига атадилар. Бут ва санамларига атаган қисмларидан Аллоҳнинг шариатида айтилган жойларга, масалан, фақир ва мискинларга насиба етиб бормайди. Аллоҳга атаган қисмларидан эса бут ва санамларининг харажатлари учун сарфланадиган жойларга етиб бораверади. Уларнинг бу ҳукми ва тақсимоти нақадар ёмон-а!

Versetto: 137

وَكَذَٰلِكَ زَيَّنَ لِكَثِيرٖ مِّنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ قَتۡلَ أَوۡلَٰدِهِمۡ شُرَكَآؤُهُمۡ لِيُرۡدُوهُمۡ وَلِيَلۡبِسُواْ عَلَيۡهِمۡ دِينَهُمۡۖ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا فَعَلُوهُۖ فَذَرۡهُمۡ وَمَا يَفۡتَرُونَ

Шайтон мушрикларга мана шу адолатсиз ҳукмни чиройли қилиб кўрсатганидек, кўп мушрикларга ўзларининг шайтонлардан иборат ҳамтовоқлари камбағалликдан қўрқиб болаларини ўлдиришни ҳам чиройли қилиб кўрсатди. Токи, улар Аллоҳ ҳаром қилган қотиллик жиноятини содир этсинлар. Токи, уларга динлари аралаш-қуралаш бўлиб кетсин ва нима шариатдан-у, нима шариатдан эмаслигини ажратолмай қолсинлар. Аллоҳ хоҳламаганида бундай қилмаган бўлардилар. Лекин У Зот Ўзи билган бир етук ҳикмат сабабли шундай қилишларини истади. Эй Пайғамбар, мушрикларни тўқиётган туҳматларига ташлаб қўяверинг. Бу иш сизга зарар қилмас. Уларнинг ишини Аллоҳга қўйиб бераверинг.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• تفاوت مراتب الخلق في أعمال المعاصي والطاعات يوجب تفاوت مراتبهم في درجات العقاب والثواب.

Гуноҳ амалларни қилишда ҳам, савоб ишларни қилишда ҳам мартабалар ҳар хил бўлади. Шунга қараб, жазо ва мукофотлар ҳам турлича бўлади.

• اتباع الشيطان موجب لانحراف الفطرة حتى تصل لاستحسان القبيح مثل قتل الأولاد ومساواة أصنامهم بالله سبحانه وتعالى.

Шайтонга эргашиш табиатнинг бузилишига олиб боради. Натижада шайтоннинг тобелари болаларни ўлдириш-у, бут-санамларни Аллоҳга тенглаштиришдек қабоҳатни гўзал, жозибадор бир ишдек кўрадиган бўлиб қоладилар.

Versetto: 138

وَقَالُواْ هَٰذِهِۦٓ أَنۡعَٰمٞ وَحَرۡثٌ حِجۡرٞ لَّا يَطۡعَمُهَآ إِلَّا مَن نَّشَآءُ بِزَعۡمِهِمۡ وَأَنۡعَٰمٌ حُرِّمَتۡ ظُهُورُهَا وَأَنۡعَٰمٞ لَّا يَذۡكُرُونَ ٱسۡمَ ٱللَّهِ عَلَيۡهَا ٱفۡتِرَآءً عَلَيۡهِۚ سَيَجۡزِيهِم بِمَا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ

Мушриклар дедилар: "Мана бу чорва ва экинлардан биз истаган одамлардан, яъни, бутларнинг ходимлари каби кишилардан бошқа ҳеч ким ейиши мумкин эмас. Мана бу ҳайвонларни эса миниш ҳам, уларнинг устига юк ортиш ҳам мумкин эмас. Улар баҳийра, соиба ва ҳомийлардир (туянинг турлари)". Айрим ҳайвонларни Аллоҳнинг номини эмас, бутларининг номларини айтиб сўядилар. Шу ишларни Аллоҳ тарафидан дейиш билан Аллоҳга туҳмат қилишдек оғир жиноятни содир этдилар. Яқинда Аллоҳ уларни қилган амаллари сабабли азоб билан жазолайди.

Versetto: 139

وَقَالُواْ مَا فِي بُطُونِ هَٰذِهِ ٱلۡأَنۡعَٰمِ خَالِصَةٞ لِّذُكُورِنَا وَمُحَرَّمٌ عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِنَاۖ وَإِن يَكُن مَّيۡتَةٗ فَهُمۡ فِيهِ شُرَكَآءُۚ سَيَجۡزِيهِمۡ وَصۡفَهُمۡۚ إِنَّهُۥ حَكِيمٌ عَلِيمٞ

Яна дедилар: "Соиба ва баҳийраларнинг қоринларидаги тирик туғилса, эркакларимизга ҳалол, аёлларимизга эса ҳаром бўлади. Агар ўлик туғилса, эркаклар ҳам. аёллар ҳам унга шерикчилик қилаверадилар. Яқинда Аллоҳ уларни шу гаплари учун жазолайди. Аллоҳ Ўзининг шариатида ҳам, тадбирида ҳам ҳикмат билан иш қиладиган, бандаларининг аҳволидан хабардор Зотдир.

Versetto: 140

قَدۡ خَسِرَ ٱلَّذِينَ قَتَلُوٓاْ أَوۡلَٰدَهُمۡ سَفَهَۢا بِغَيۡرِ عِلۡمٖ وَحَرَّمُواْ مَا رَزَقَهُمُ ٱللَّهُ ٱفۡتِرَآءً عَلَى ٱللَّهِۚ قَدۡ ضَلُّواْ وَمَا كَانُواْ مُهۡتَدِينَ

Нодонлиги ва ақли пастлигидан келиб чиқиб, ўз болаларини ўлдирганлар ҳамда Аллоҳга туҳмат қилиб, У Зот ризқ қилиб берган чорваларни ҳаромга айлантирганлар ҳалок бўлгай. Улар тўғри йўлнинг яқинига ҳам йўламаган, ҳидоят топмаган сарсонлардир.

Versetto: 141

۞ وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَ جَنَّٰتٖ مَّعۡرُوشَٰتٖ وَغَيۡرَ مَعۡرُوشَٰتٖ وَٱلنَّخۡلَ وَٱلزَّرۡعَ مُخۡتَلِفًا أُكُلُهُۥ وَٱلزَّيۡتُونَ وَٱلرُّمَّانَ مُتَشَٰبِهٗا وَغَيۡرَ مُتَشَٰبِهٖۚ كُلُواْ مِن ثَمَرِهِۦٓ إِذَآ أَثۡمَرَ وَءَاتُواْ حَقَّهُۥ يَوۡمَ حَصَادِهِۦۖ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ

Аллоҳ субҳонаҳу ер юзида боғлар яратди. Уларнинг дарахтлари орасида ишкомларга кўтарилганлари ҳам. кўтарилмаганлари ҳам бор. У Зот хурмони ва шакли-ю, таъми турли хил экинларни яратди. У Зот зайтун ва анорни яратди. Уларнинг барглари бир-бирига ўхшайди, таъми эса ўхшамайди. Эй одамлар, унинг мевасидан енглар, йиғим-терим пайтида закотини беринглар. Ейишда ҳам, бошқаларга беришда ҳам шариат белгилаб қўйган ҳадлардан ошманглар. Аллоҳ Ўзи белгилаб қўйган ҳадлардан ошганларни севмайди. Уларни ёмон кўради. Шуларнинг ҳаммасини яратган Зот уларни бандаларига ҳалол қилиб берди. Энди уларни ҳаром қилишга мушрикларнинг ҳаққи йўқ.

Versetto: 142

وَمِنَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ حَمُولَةٗ وَفَرۡشٗاۚ كُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُ وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّيۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٞ

Аллоҳ сизларга ҳайвонлардан катта туялар каби юк кўтара оладиганини ҳам, кичик туя ва қўйлар каби устига юк ортиб бўлмайдиганларини ҳам яратди. Эй одамлар, Аллоҳ сизларга ризқ қилиб берган бу неъматлардан баҳраманд бўлинглар, тановул қилинглар. Шайтоннинг изидан бориб, мушрикларга ўхшаб, Аллоҳ ҳаром қилган нарсани ҳалол, Аллоҳ ҳалол қилган нарсани эса ҳаром қилиб юрманглар. Эй одамлар, шайтон сизларга очиқдан-очиқ душмандирки, унинг мақсади сизларни Аллоҳга гуноҳ қилдиришдир.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• ذم الله المشركين بسبع صفات هي : الخسران والسفاهة وعدم العلم وتحريم ما رزقهم الله والافتراء على الله والضلال وعدم الاهتداء؛ فهذه أمور سبعة، وكل واحد منها سبب تام في حصول الذم.

Аллоҳ мушрикларни етти сифат билан мазаммат қилди. Улар: муваффақиятсизлик, калтабинлик, илмсизлик, Аллоҳ берган ҳалол ризқни ҳаромга айлантириш, Аллоҳ шаънига бўҳтон қилиш, залолат ва ҳидоят топмаслик. Бу етти ишнинг ҳар бирида маззаммат қилинишга лойиқ етарли сабаб бор.

• الأهواء سبب تحريم ما أحل الله وتحليل ما حرم الله.

Аллоҳ ҳалол қилган нарсани ҳаром қилиш ва Аллоҳ ҳаром қилган нарсани ҳалол қилиш каби жиноятлар ҳавойи нафс касофати туфайли содир бўлади.

• وجوب الزكاة في الزروع والثمار عند حصادها، مع جواز الأكل منها قبل إخراج زكاتها، ولا يُحْسَب من الزكاة.

Экин ва меваларнинг йиғим-терим пайтида закотини бериш вожиб. Закотини чиқармасдан олдин улардан тановул қилиш жоиз. Униси закотдан ҳисобланмайди.

• التمتع بالطيبات مع عدم الإسراف ومجاوزة الحد في الأكل والإنفاق.

Ҳалол неъматлардан исроф қилмасдан, ҳаддан ошмасдан ейиш ҳам, бошқаларга инфоқ-эҳсон қилиш ҳам мумкин.

Versetto: 143

ثَمَٰنِيَةَ أَزۡوَٰجٖۖ مِّنَ ٱلضَّأۡنِ ٱثۡنَيۡنِ وَمِنَ ٱلۡمَعۡزِ ٱثۡنَيۡنِۗ قُلۡ ءَآلذَّكَرَيۡنِ حَرَّمَ أَمِ ٱلۡأُنثَيَيۡنِ أَمَّا ٱشۡتَمَلَتۡ عَلَيۡهِ أَرۡحَامُ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۖ نَبِّـُٔونِي بِعِلۡمٍ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ

Сизларга саккиз турдаги жуфтликни яратди. Қўйдан бир жуфтликни - эркак ва урғочисини, эчкидан ҳам бир жуфтликни. Эй Пайғамбар, мушрикларга айтинг: "Аллоҳ уларнинг эркакларини эркак бўлганлари учун ҳаром қилдими? Ёки урғочиларини бачадони бўлгани учун ҳаром қилдими?" Агар улар биринчи саволингизга, ҳа, деб жавоб берсалар: "Нега унда урғочиларини ҳаром қиласизлар?", деб айтинг. Агар улар иккинчи саволингизга ҳам, ҳа, деб жавоб берсалар: "Нега унда ўша бачадондаги жонни иккига ажратиб, ҳали эркагини, ҳали урғочисини ҳаром қиласизлар? Эй мушриклар, гапинглар рост бўлса, айтинглар-чи, мана шу ҳаром қилишлар Аллоҳ тарафидан деган даъвойингларда қайси соғлом илмга таяняпсизлар?", деб айтинг.

Versetto: 144

وَمِنَ ٱلۡإِبِلِ ٱثۡنَيۡنِ وَمِنَ ٱلۡبَقَرِ ٱثۡنَيۡنِۗ قُلۡ ءَآلذَّكَرَيۡنِ حَرَّمَ أَمِ ٱلۡأُنثَيَيۡنِ أَمَّا ٱشۡتَمَلَتۡ عَلَيۡهِ أَرۡحَامُ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۖ أَمۡ كُنتُمۡ شُهَدَآءَ إِذۡ وَصَّىٰكُمُ ٱللَّهُ بِهَٰذَاۚ فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبٗا لِّيُضِلَّ ٱلنَّاسَ بِغَيۡرِ عِلۡمٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ

Саккиз жуфтликнинг қолганлари туядан бир жуфтлик ва сигирдан бир жуфтлик. Эй Пайғамбар, мушрикларга айтинг: "Аллоҳ ҳаром қилган бўлса, эркаклиги учун ҳаром қилганми ё урғочи бўлгани, бачадони борлиги учунми? Ёки Аллоҳ сизларга шу ҳайвонларни ҳаром қилаётганида воқеа устида гувоҳ бўлиб турганмидингизлар? Одамларни тўғри йўлдан оздириш учун нодонларча Аллоҳга ёлғондан бўҳтон тўқиган одамдан кўра оғирроқ жиноятчи ва золим йўқ. Аллоҳ золимларни шу бўҳтонлари туфайли ҳидоятга муваффақ қилмайди".

Versetto: 145

قُل لَّآ أَجِدُ فِي مَآ أُوحِيَ إِلَيَّ مُحَرَّمًا عَلَىٰ طَاعِمٖ يَطۡعَمُهُۥٓ إِلَّآ أَن يَكُونَ مَيۡتَةً أَوۡ دَمٗا مَّسۡفُوحًا أَوۡ لَحۡمَ خِنزِيرٖ فَإِنَّهُۥ رِجۡسٌ أَوۡ فِسۡقًا أُهِلَّ لِغَيۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦۚ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَيۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَإِنَّ رَبَّكَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Аллоҳ менга ҳаромлигини ваҳий қилган нарса ўлимтик ё оққан қон ёки тўнғиз гўшти ёхуд Аллоҳдан бошқанинг, масалан, бутларнинг номи айтиб сўйилган жонивордир. Ким ўта очқаб кетганидан мажбур бўлиб қолгани туфайли лаззатланишни кўзламасдан, зарурат ҳаддидан ошмасдан еса, унга гуноҳ йўқ". Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз мажбур бўлиб қолган одамни кечирар ва унга раҳм қилар.

Versetto: 146

وَعَلَى ٱلَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمۡنَا كُلَّ ذِي ظُفُرٖۖ وَمِنَ ٱلۡبَقَرِ وَٱلۡغَنَمِ حَرَّمۡنَا عَلَيۡهِمۡ شُحُومَهُمَآ إِلَّا مَا حَمَلَتۡ ظُهُورُهُمَآ أَوِ ٱلۡحَوَايَآ أَوۡ مَا ٱخۡتَلَطَ بِعَظۡمٖۚ ذَٰلِكَ جَزَيۡنَٰهُم بِبَغۡيِهِمۡۖ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ

Яҳудийларга туя ва туяқуш каби туёқлари айрилмаган ҳайвонларни ҳамда сигир ва қўйларнинг ёғларини ҳаром қилдик. Орқаларидаги ё ичларидаги ёки суякка ёпишиб қолган ёғлар бундан мустасно. Уларни мана шу ҳаром қилиш жиноятини содир этиш билан қилган зулмларига яраша жазоладик. Биз бераётган ҳар бир хабаримизда рост сўзлагувчимиз.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• في الآيات دليل على إثبات المناظرة في مسائل العلم، وإثبات القول بالنظر والقياس.

Мазкур оятларда илмий масалаларда мунозара қилиш ҳамда айтилган гапни фикр ва қиёс билан исботлаш мумкинлигига далил бор.

• الوحي وما يستنبط منه هو الطريق لمعرفة الحلال والحرام.

Ҳалол ва ҳаромни ажратиб олишнинг ягона йўли ваҳий ва ундан олинадиган ҳукмлардир.

• إن من الظلم أن يُقْدِم أحد على الإفتاء في الدين ما لم يكن قد غلب على ظنه أنه يفتي بالصواب الذي يرضي الله.

Аллоҳ рози бўладиган тўғри фатво бераётганига ишонч ҳосил қилмай туриб фатво бериш зулмдир.

• من رحمة الله بعباده الإذن لهم في تناول المحرمات عند الاضطرار.

Бандаларига мажбур бўлиб қолганда ҳаром луқма тановул қилишга рухсат бергани Аллоҳнинг марҳаматидандир.

Versetto: 147

فَإِن كَذَّبُوكَ فَقُل رَّبُّكُمۡ ذُو رَحۡمَةٖ وَٰسِعَةٖ وَلَا يُرَدُّ بَأۡسُهُۥ عَنِ ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡمُجۡرِمِينَ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз тарафидан олиб келган хабарингизга ишонмасдан, сизни ёлғончига чиқарадиган бўлсалар, уларни қизиқтириш учун шундай деб айтинг: "Парвардигорингиз бепоён марҳамат соҳибидир. Сизларга тез азоб юбормасдан, муҳлат бериб тургани ҳам ўша марҳаматининг бир кўринишидир". Энди уларни огоҳлантириб шундай деб айтинг: "У Зотнинг азобини гуноҳу маъсиятлар содир этган қавмдан ҳеч кимса даф қила олмас".

Versetto: 148

سَيَقُولُ ٱلَّذِينَ أَشۡرَكُواْ لَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَآ أَشۡرَكۡنَا وَلَآ ءَابَآؤُنَا وَلَا حَرَّمۡنَا مِن شَيۡءٖۚ كَذَٰلِكَ كَذَّبَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ حَتَّىٰ ذَاقُواْ بَأۡسَنَاۗ قُلۡ هَلۡ عِندَكُم مِّنۡ عِلۡمٖ فَتُخۡرِجُوهُ لَنَآۖ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا ٱلظَّنَّ وَإِنۡ أَنتُمۡ إِلَّا تَخۡرُصُونَ

Мушриклар ўзларининг ширкига Аллоҳнинг иродаси ва қадарини ҳужжат қилиб, дейдилар: "Аллоҳ истаганида биз ҳам, ота-боболаримиз ҳам ширк келтирмаган бўлар эдик. Аллоҳ хоҳлаганида анави нарсаларни ўзимизга ҳаром қилиб олмаган бўлар эдик". Улардан олдингилар ҳам мана шундай ботил ҳужжат келтириб, шундай дегандилар: "Аллоҳ истаганида биз пайғамбарларни ёлғончига чиқармаган бўлар эдик". Улар то Бизнинг азобимизни тотгунларига қадар мана шу ёлғончига чиқаришда давом этавердилар. Эй Пайғамбар, ўша мушрикларга айтинг: "Ширкингизга ҳамда ҳалолни ҳаром, ҳаромни эса ҳалол қилиб олаётганингизга Аллоҳ рози бўлганига бирон далилингиз борми? Шу иш сизлардан содир бўлаётганининг ўзи ундан Аллоҳ рози бўлаётганини англатмайди. Бу ишда сизлар фақат гумонга эргашяпсизлар. Гумон эса ҳақнинг ўрнини боса олмайди. Ҳақнинг бир учини ҳам қоплаёлмайди. Сизлар ғирт ёлғончисизлар.

Versetto: 149

قُلۡ فَلِلَّهِ ٱلۡحُجَّةُ ٱلۡبَٰلِغَةُۖ فَلَوۡ شَآءَ لَهَدَىٰكُمۡ أَجۡمَعِينَ

Эй Пайғамбар, мушрикларга айтинг: "Сизларда фақат мана шу тош босмас ҳужжатлардан бошқа далил бўлмаса, билингизки, Аллоҳнинг ҳужжати ўта кучлидирки, унинг қаршисида сизлар келтираётган биронта узрингиз ўтмай қолади ва сизлар таянаётган ҳамма шубҳаларингиз чиппакка чиқади. Эй мушриклар, Аллоҳ истаганида сизларга тавфиқ берган бўларди".

Versetto: 150

قُلۡ هَلُمَّ شُهَدَآءَكُمُ ٱلَّذِينَ يَشۡهَدُونَ أَنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَ هَٰذَاۖ فَإِن شَهِدُواْ فَلَا تَشۡهَدۡ مَعَهُمۡۚ وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ وَهُم بِرَبِّهِمۡ يَعۡدِلُونَ

Эй Пайғамбар, Аллоҳ ҳалол қилган нарсани ҳаром қилиб, яна буни Аллоҳнинг Ўзи ҳаром қилган, дея даъво қилаётган ўша мушрикларга айтинг: "Шу нарсаларни Аллоҳ ҳаром қилганига гувоҳларингизни - далилларингизни келтиринг". Эй Пайғамбар, уларни Аллоҳ ҳаром қилганига илмга асосланмаган, пуч далилларни - гувоҳларни келтирсалар, уларга инонманг. Чунки бу ёлғон гувоҳликдир. Сиз ҳавойи нафсларини ўзларига ҳакам қилиб олганларнинг истакларига эргашманг. Улар Аллоҳ ҳалол қилган нарсаларни ҳаром қилиш билан оятларимизни ёлғонга чиқардилар. Сиз охиратга ишонмайдиганларга эргашманг. Улар Парвардигорларига ширк келтирадилар, бошқани Унга тенглаштирадилар. Қандай қилиб Ўз Парвардигорига шундай муносабатда бўлган кимсаларга эргашиш мумкин?!

Versetto: 151

۞ قُلۡ تَعَالَوۡاْ أَتۡلُ مَا حَرَّمَ رَبُّكُمۡ عَلَيۡكُمۡۖ أَلَّا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡـٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗاۖ وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَوۡلَٰدَكُم مِّنۡ إِمۡلَٰقٖ نَّحۡنُ نَرۡزُقُكُمۡ وَإِيَّاهُمۡۖ وَلَا تَقۡرَبُواْ ٱلۡفَوَٰحِشَ مَا ظَهَرَ مِنۡهَا وَمَا بَطَنَۖ وَلَا تَقۡتُلُواْ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِي حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۚ ذَٰلِكُمۡ وَصَّىٰكُم بِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ

Эй Пайғамбар, одамларга айтинг: "Келинглар, сизларга Аллоҳ ҳаром қилган нарсаларни ўқиб бераман. Сизларга ширк келтиришни, ота-онага оқ бўлишни, болаларингизни фақирликдан қўрқиб ўлдиришни, ошкораю яширин бузуқчиликлар қилишни, ноҳақ одам ўлдиришни ҳаром қилди. Аллоҳга биронта ҳам махлуқотини шерик қилманглар. Ота-онангизга фақат яхшилик қилинглар. Болани ўлдириш жоҳилят сарқити, унга яқинлаша кўрманглар. Сизларнинг ҳам, болаларингизнинг ҳам ризқини Аллоҳ беради. Оиласи бўла туриб зино қилиш ёки мусулмон бўлганидан кейин диндан қайтиш каби ўлим жазосига лойиқ қилиб қўядиган жиноятларни содир этгандагина одамни ўлдириш мумкин бўлади. Аллоҳ сизларга мана шундай ишларни буюради. Шояд, У Зотнинг буйруқлари ва тақиқлари ҳақида ақл юритсангизлар.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• الحذر من الجرائم الموصلة لبأس الله؛ لأنه لا يُرَدُّ بأسه عن القوم المجرمين إذا أراده.

Мазкур оятларда Аллоҳнинг ғазабини келтирадиган жиноятлардан огоҳлантириляпти. Чунки жиноятчи қавмдан Аллоҳнинг азобини ҳеч кимса қайтара олмайди.

• الاحتجاج بالقضاء والقدر بعد أن أعطى الله تعالى كل مخلوق قُدْرة وإرادة يتمكَّن بهما من فعل ما كُلِّف به؛ ظُلْمٌ مَحْض وعناد صرف.

Аллоҳ таоло ҳар бир махлуққа ўз вазифасини адо этишга қодир бўла оладиган қудрат ва ирода берганидан кейин яна қазойи қадарни ҳужжат қилиш ғирт зулм ва саркашликнинг айнан ўзидир.

• دَلَّتِ الآيات على أنه بحسب عقل العبد يكون قيامه بما أمر الله به.

Оятлар банданинг Аллоҳ буюрган амалларни бажариши унинг ақли миқдорига қараб бўлишига далолат қиляпти.

• النهي عن قربان الفواحش أبلغ من النهي عن مجرد فعلها، فإنه يتناول النهي عن مقدماتها ووسائلها الموصلة إليها.

Ёмон ишларга яқин бўлишдан қайтариш уларни қилишдан қайтаришдан кўра кучлироқ тақиқдир. Чунки бунда ёмон ишларни қилишга олиб борадиган сабаблару воситалардан ҳам қайтариш бор.

Versetto: 152

وَلَا تَقۡرَبُواْ مَالَ ٱلۡيَتِيمِ إِلَّا بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ أَشُدَّهُۥۚ وَأَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ وَٱلۡمِيزَانَ بِٱلۡقِسۡطِۖ لَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۖ وَإِذَا قُلۡتُمۡ فَٱعۡدِلُواْ وَلَوۡ كَانَ ذَا قُرۡبَىٰۖ وَبِعَهۡدِ ٱللَّهِ أَوۡفُواْۚ ذَٰلِكُمۡ وَصَّىٰكُم بِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ

Аллоҳ етимнинг молига то у балоғат ёшига етиб, фойда-зарарни ажратадиган бўлгунига қадар дахл қилишни ҳаром қилди. Лекин агар бу ишда етимнинг молига фойда бўлса, зарари йўқ. Тарози ва бошқа ўлчовларда уриб қолишни ҳаром қилди. Олди-сотди ишларида адолат билан иш тутмоқ вожиб. Биз бир жонга тоқатидан ортиқ вазифа юкламаймиз. Ўлчовлардаги эҳтиёт бўлишнинг имкони бўлмаган миқдордаги кўп ё кам бўлиш ҳолати учун жазо берилмайди. Сизларга бирон хабар етказиш ёки гувоҳ бўлишда бирон дўстингиз ёки яқинингизнинг тарафини олиб, ёлғон сўзлашни ҳаром қилди. Сизларга Аллоҳга берган ваъдангизга ёки Аллоҳ номига қасам ичиб берган ваъдангизга вафо қилмасликни ҳаром қилди. Ваъдага вафо қилишингиз вожиб. Шу ўтганларни Аллоҳ қаттиқ тайинлаб буюрди. Шоядки, оқибатни ўйлаб иш қилсангизлар.

Versetto: 153

وَأَنَّ هَٰذَا صِرَٰطِي مُسۡتَقِيمٗا فَٱتَّبِعُوهُۖ وَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلسُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمۡ عَن سَبِيلِهِۦۚ ذَٰلِكُمۡ وَصَّىٰكُم بِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ

Аллоҳ сизларга залолат йўлларига эргашишни ҳаром қилди. Аллоҳнинг тўғри йўлига эргашишингиз вожиб. Залолат йўллари сизларни тафриқага ва ҳақ йўлдан узоқлашишга олиб боради. Аллоҳ сизларга тавсия қилган, буюрган иш Аллоҳнинг тўғри йўлига эргашмоғингиздир. Шоядки, Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилсангизлар.

Versetto: 154

ثُمَّ ءَاتَيۡنَا مُوسَى ٱلۡكِتَٰبَ تَمَامًا عَلَى ٱلَّذِيٓ أَحۡسَنَ وَتَفۡصِيلٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٗ لَّعَلَّهُم بِلِقَآءِ رَبِّهِمۡ يُؤۡمِنُونَ

Мазкур хабарлардан кейин Биз Мусога унинг қилган пухта амалини муносиб тақдирлаш, динида керакли бўлган ҳар бир нарсани баён қилиб бериш, ҳаққа ундаш ва марҳамат кўрсатиш тарзида Тавротни берганимиз ҳақида хабар берурмиз.

Versetto: 155

وَهَٰذَا كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ مُبَارَكٞ فَٱتَّبِعُوهُ وَٱتَّقُواْ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ

Қуръон Биз нозил қилган энг баракали китобдир. Зеро, у ҳам диний ва ҳам дунёвий манфаатларни ўз ичига олади. Унда нозил қилинган ҳукмларга эргашингиз. Унга қарши чиқишдан эҳтиёт бўлингиз. Шояд, шунда раҳм қилинсангизлар.

Versetto: 156

أَن تَقُولُوٓاْ إِنَّمَآ أُنزِلَ ٱلۡكِتَٰبُ عَلَىٰ طَآئِفَتَيۡنِ مِن قَبۡلِنَا وَإِن كُنَّا عَن دِرَاسَتِهِمۡ لَغَٰفِلِينَ

Эй араб мушриклари: "Аллоҳ Таврот ва Инжилни олдинги яҳудий ва насронийларга нозил қилди, бизга эса китоб нозил қилмади ва биз уларнинг китобларини ўқий олмаймиз, чунки уларнинг тилларини билмаймиз", демасликларингиз учун (Биз Қуръонни нозил қилдик).

Versetto: 157

أَوۡ تَقُولُواْ لَوۡ أَنَّآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا ٱلۡكِتَٰبُ لَكُنَّآ أَهۡدَىٰ مِنۡهُمۡۚ فَقَدۡ جَآءَكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞۚ فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَذَّبَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَصَدَفَ عَنۡهَاۗ سَنَجۡزِي ٱلَّذِينَ يَصۡدِفُونَ عَنۡ ءَايَٰتِنَا سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ بِمَا كَانُواْ يَصۡدِفُونَ

"Аллоҳ яҳудий ва насронийларга нозил қилганидек, бизга ҳам нозил қилганида биз улардан кўра кўпроқ амал қилган бўлар эдик", демасликларингиз учун сизларга Аллоҳ пайғамбарингиз Муҳаммад алайҳиссалом орқали Қуръонни ўз тилингизда нозил қилди. Қуръон очиқ ҳужжат, ҳақни кўрсатиб турувчи маёқ ва уммат учун раҳматдир. Энди арзимас баҳоналарни рўкач қилавермангиз, ноҳақ сабаблар кўрсатавермангиз. Аллоҳнинг оятларини ёлғонга чиқариб, улардан юз ўгирган кимсадан кўра золимроқ одам йўқ. Оятларимиздан юз ўгирганларни қилмишларига яраша жазолаб, дўзахга солурмиз ва қаттиқ азобга гирифтор қилурмиз.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• لا يجوز التصرف في مال اليتيم إلّا في حدود مصلحته، ولا يُسلَّم ماله إلّا بعد بلوغه الرُّشْد.

Етимнинг молини фақат унга фойда бўладиган ўринлардагина ишлатиш мумкин, холос. Унинг моли балоғатга етганидан кейингина ўзига берилади.

• سبل الضلال كثيرة، وسبيل الله وحده هو المؤدي إلى النجاة من العذاب.

Залолат йўллари кўп. Лекин ёлғиз Аллоҳнинг йўлигина нажотга олиб боради.

• اتباع هذا الكتاب علمًا وعملًا من أعظم أسباب نيل رحمة الله.

Бу Китобни ўрганиш ва унга амал қилиш Аллоҳнинг марҳаматига ноил бўлишнинг энг катта асосидир.

Versetto: 158

هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن تَأۡتِيَهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَوۡ يَأۡتِيَ رَبُّكَ أَوۡ يَأۡتِيَ بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَۗ يَوۡمَ يَأۡتِي بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَ لَا يَنفَعُ نَفۡسًا إِيمَٰنُهَا لَمۡ تَكُنۡ ءَامَنَتۡ مِن قَبۡلُ أَوۡ كَسَبَتۡ فِيٓ إِيمَٰنِهَا خَيۡرٗاۗ قُلِ ٱنتَظِرُوٓاْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ

Ҳақни ёлғонга чиқараётганлар нималарни кутмоқдалар? Улар ўлим фариштаси келиб, жонларини олишини ёки охиратда, ҳақ билан ноҳақ ажрим қилинадиган кунда Парвардигорингиз келиб, улар устидан Ўз ҳукмини ўқишини ёхуд Қиёмат аломатлари содир бўлишини кутмоқдалар. Қуёшнинг машриқдан эмас, мағрибдан чиқиши каби Қиёмат аломатлари зоҳир бўлганидан кейин иймонсизнинг иймон келтириши ҳам, амалсизнинг амал қилиши ҳам фойда бермайди. Эй Пайғамбар, ҳақни ёлғонга чиқараётган мушрикларга айтинг: "Шу ишлардан бирини кутаверинглар. Биз ҳам кутамиз".

Versetto: 159

إِنَّ ٱلَّذِينَ فَرَّقُواْ دِينَهُمۡ وَكَانُواْ شِيَعٗا لَّسۡتَ مِنۡهُمۡ فِي شَيۡءٍۚ إِنَّمَآ أَمۡرُهُمۡ إِلَى ٱللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡعَلُونَ

Эй Пайғамбар, динини бўлакларга ажратиб, айрим бўлакларини олиб, қолганини ташлаб, гуруҳ-гуруҳларга бўлиниб кетган яҳудий ва насронийларга сизнинг ҳеч қандай алоқангиз йўқ. Уларнинг залолатидан сиз поксиз. Сизнинг вазифангиз уларни огоҳлантириб қўйиш, холос. Уларнинг ишини Аллоҳга ташлаб қўяверинг. Парвардигорингизнинг ўзи Қиёмат кунида уларнинг бу дунёда қилиб ўтган ишларини юзларига солиб, жазосини бергай.

Versetto: 160

مَن جَآءَ بِٱلۡحَسَنَةِ فَلَهُۥ عَشۡرُ أَمۡثَالِهَاۖ وَمَن جَآءَ بِٱلسَّيِّئَةِ فَلَا يُجۡزَىٰٓ إِلَّا مِثۡلَهَا وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ

Қайси бир мўмин Қиёмат кунига бир яхшилик билан келса, Аллоҳ уни ўнта қилиб кўпайтириб беради. Бир ёмонлик билан келса, ўша ёмонликка яраша жазо олади, холос. Ёмонлик оғир-енгиллик жиҳатидан ҳам, катта-кичиклик жиҳатидан ҳам кўпайтирилмайди. Улар Қиёмат кунида зулмга йўлиқмайдилар. Яъни, улар қилган яхшиликларнинг савоби камайтирилмайди, ёмонликларнинг жазоси эса кўпайтирилмайди.

Versetto: 161

قُلۡ إِنَّنِي هَدَىٰنِي رَبِّيٓ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ دِينٗا قِيَمٗا مِّلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۚ وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ

Эй Пайғамбар, анави ҳақни ёлғонга чиқараётган мушрикларга айтинг: "Парвардигорим мени тўғри йўлга бошлаб қўйган. У дунё ва охират манфаатлари устига қурилган дин йўлидир. У ҳақ тарафида турган ва мушриклардан бўлмаган Иброҳим миллатидир".

Versetto: 162

قُلۡ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي وَمَحۡيَايَ وَمَمَاتِي لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Намозим, Аллоҳ учун ва Аллоҳ номига сўйган қурбонлигим, ҳаётим ва мамотим, ҳамма-ҳаммаси барча махлуқотни яратган ёлғиз Аллоҳ учундир".

Versetto: 163

لَا شَرِيكَ لَهُۥۖ وَبِذَٰلِكَ أُمِرۡتُ وَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ

Аллоҳ ҳар қандай нуқсондан покдир. Шериксиздир. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Аллоҳ мени мана шу ширк аралашмаган тавҳидга буюрди ва мен бу уммат ичидаги энг биринчи бўйсунувчиман.

Versetto: 164

قُلۡ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡغِي رَبّٗا وَهُوَ رَبُّ كُلِّ شَيۡءٖۚ وَلَا تَكۡسِبُ كُلُّ نَفۡسٍ إِلَّا عَلَيۡهَاۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُم مَّرۡجِعُكُمۡ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ

Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Аллоҳдан бошқа парвардигор излайми? Ҳолбуки, У Зот ҳар қандай нуқсондан покдир. Олийдир. Ҳамма нарсанинг парвардигоридир. У ўша сизлар ибодат қилаётган, қўлидан фойда ҳам, зарар ҳам келмайдиган маъбудаларнинг ҳам парвардигоридир. Пировардда Қиёмат кунида қайтиб борар жойингиз ҳам Ўша Зотгадир. Ўшанда бу дунёда дин борасидаги қилиб ўтган ихтилофларингизни юзингизга солур.

Versetto: 165

وَهُوَ ٱلَّذِي جَعَلَكُمۡ خَلَٰٓئِفَ ٱلۡأَرۡضِ وَرَفَعَ بَعۡضَكُمۡ فَوۡقَ بَعۡضٖ دَرَجَٰتٖ لِّيَبۡلُوَكُمۡ فِي مَآ ءَاتَىٰكُمۡۗ إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ ٱلۡعِقَابِ وَإِنَّهُۥ لَغَفُورٞ رَّحِيمُۢ

Ер юзини обод қилишингиз учун сизларни олдингиларнинг давомчиси қилиб қўйган ҳам Аллоҳдир. Яратилиш жиҳатидан ҳам, ризқ жиҳатидан ҳам, бошқа соҳаларда ҳам айримларингизни айримларингиздан бир неча даража устун қилди. Сизларни шу билан синади. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз тез жазо бергувчидир. Келиши керак бўлган нарсанинг замони яқиндир. Аллоҳ бандаларидан тавба қилганларини Кечиргувчидир, уларга Меҳрибондир.

Alcuni insegnamenti da trarre da questi versi sono:

• أن الدين يأمر بالاجتماع والائتلاف، وينهى عن التفرق والاختلاف.

Дин бирлашишга ва ўзаро иттифоқ бўлишга буюради. Гуруҳларга бўлиниб кетиш ва ихтилофдан қайтаради.

• من تمام عدله تعالى وإحسانه أنه يجازي بالسيئة مثلها، وبالحسنة عشرة أمثالها، وهذا أقل ما يكون من التضعيف.

Ёмонликка ўзига яраша жазо бериб, яхшиликни ўн баробар қилиб мукофотлаш Аллоҳ таолонинг етук адолати ва эҳсонидандир. Бу кўпайтириб беришнинг энг оз миқдори.

• الدين الحق القَيِّم يتطَلب تسخير كل أعمال العبد واهتماماته لله عز وجل، فله وحده يتوجه العبد بصلاته وعبادته ومناسكه وذبائحه وجميع قرباته وأعماله في حياته وما أوصى به بعد وفاته.

Чин, баркамол дин бандадан ҳамма диққат-эътиборини ёлғиз Аллоҳга қаратишини талаб қилади. Банданинг намози, ибодати, қурбонлиги, ҳаётидаги ҳамма-ҳамма амаллари, ҳатто ҳаётидан кейинги қолдирган васияти ҳам ёлғиз Аллоҳга қаратилган бўлмоғи лозим.