وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
əl-Ənfal
لە مەبەستەکانی سورەتەکە:
الامتنان على المؤمنين بنصر الله لهم في بدر، وبيان سنن النصر والهزيمة.
يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡأَنفَالِۖ قُلِ ٱلۡأَنفَالُ لِلَّهِ وَٱلرَّسُولِۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَأَصۡلِحُواْ ذَاتَ بَيۡنِكُمۡۖ وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥٓ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Ey Peyğəmbər! Səhabələrin səndən qənimətlərin necə və kimlər arasında bölünməsi barəsində soruşurlar. Ey Peyğəmbər! Onların suallarına cavab olaraq onlara belə de: "Qənimətlər Allah və Onun Rəsulu - sallallahu aleyhi və səlləm - üçündür, qənimətləri bölməyin və paylamağın hökmü Allaha və Rəsuluna - sallallahu aleyhi və səlləm - aiddir, sizin üzərinizə düşən isə Allah və Rəsulunun - sallallahu aleyhi və səlləm - hökmlərinə boyun əyib, tabe olmaqdır". Ey Möminlər! Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinməklə Allahdan qorxun və aranızdakı düşmənçilik münasibətlərini bir-birinizə qarşı sevği, gözəl əxlaq və əfv etməklə düzəldin. Əgər həqiqətən də möminsinizsə, Allaha və Onun Rəsuluna - sallallahu aleyhi və səlləm - itaət edin. Çünki iman, insanı itaətə əməllərə yönəldər və günah əməllərdən çəkindirər. Səhabələrin Peyğəmbərə - sallallahu aleyhi və səlləm - bu sualı, Bədr döyüşü baş verdikdən sonra olmuşdur.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّمَا ٱلۡمُؤۡمِنُونَ ٱلَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَجِلَتۡ قُلُوبُهُمۡ وَإِذَا تُلِيَتۡ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُهُۥ زَادَتۡهُمۡ إِيمَٰنٗا وَعَلَىٰ رَبِّهِمۡ يَتَوَكَّلُونَ
Həqiqi möminlər ancaq o kəslərdir ki, pak və uca olan Allah anıldığı zaman onların qəlbi qorxuya düşər, qəlbləri və bədənləri itaətə sövq edər, özlərinə Allahın ayələri oxunduqda bu ayələri düşünər və bu onların imanlarının üzərinə imanlarını daha da artar, onlar xeyirlərə nail olub, zərərlərdən qorunmaq üçün yalnız öz Rəbbinə etimad edər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ حَقّٗاۚ لَّهُمۡ دَرَجَٰتٌ عِندَ رَبِّهِمۡ وَمَغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ
Məhz bu sifətlərə sahib olan kimsələr, özlərində iman və zahiri İslam xislətlərini cəm etdikləri üçün onlar həqiqi möminlərdir. Onların Rəbbi yanındakı mükafatı yüksək dərəcələr, günahlarının bağışlanması və bolluca ruzidir. Bu, Allahın onlar üçün hazırladığı nemətlərdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كَمَآ أَخۡرَجَكَ رَبُّكَ مِنۢ بَيۡتِكَ بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّ فَرِيقٗا مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ لَكَٰرِهُونَ
Qənimətlərin bölünməsi barədə öz aranızda ixtilaf etdikdən sonra Uca və Pak olan Allah onun bölgüsünü sizə həvalə etməyib, əksinə, bu işi Allaha və Onun Rəsuluna aid etdiyi kimi. Ey Peyğəmbər! Rəbbin sənə vəhy etdiyi ayələr vasitəsi ilə Mədinədə çıxıb müşriklərlə döyüşə getməyi də əmr etmişdir. Halbuki bu, möminlərdən bir dəstənin xoşuna gəlmirdi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يُجَٰدِلُونَكَ فِي ٱلۡحَقِّ بَعۡدَ مَا تَبَيَّنَ كَأَنَّمَا يُسَاقُونَ إِلَى ٱلۡمَوۡتِ وَهُمۡ يَنظُرُونَ
Ey Peyğəmbər! Möminlərdən həmin dəstə müşriklərlə döyüşmək barədə vəziyyət özlərinə bəlli olduqdan sonra yenə də səninlə mübahisə edirdilər. Sanki onlar öz gözləri ilə baxa-baxa ölümə sürüklənirdilər. Bu onların döyüşə çıxmaq istəmədiklərinə görə idi. Çünki onlar döyüşə çıxmaq üçün özlərinə heç bir hazırlıq görməmişdilər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ يَعِدُكُمُ ٱللَّهُ إِحۡدَى ٱلطَّآئِفَتَيۡنِ أَنَّهَا لَكُمۡ وَتَوَدُّونَ أَنَّ غَيۡرَ ذَاتِ ٱلشَّوۡكَةِ تَكُونُ لَكُمۡ وَيُرِيدُ ٱللَّهُ أَن يُحِقَّ ٱلۡحَقَّ بِكَلِمَٰتِهِۦ وَيَقۡطَعَ دَابِرَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ey Allah yolunda cihad edən möminlər! O vaxt Allah sizə, iki müşrik dəstədən birinin sizin olacağını vəd edirdini yadınıza salın! Bu dəstənin biri, sizin qənimət əldə etmək istədiyiniz müşriklərin mal-dövlətlərini daşıyan karvan, o biri isə onlara qarşı səfərbərlik elan edib, onlarla döyüşüb, onları məğlub edəcəyiniz karvan dəstəsi idi. Siz müşriklərin mal-dövlətlərini daşıyan karvanın döyüşsüz, asan bir şəkildə sizin olmasını arzulayırdınız. Amma Allah sizə döyüşməyi əmr etməklə Öz kəlmələri ilə haqqı gerçəkləşdirmək, kafirlərin başçılarının kökünü kəsmək və İslam dininin qüvvəsi zahir olana qədər onlardan çoxlu sayda əsir əldə etmənizi istəyirdi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لِيُحِقَّ ٱلۡحَقَّ وَيُبۡطِلَ ٱلۡبَٰطِلَ وَلَوۡ كَرِهَ ٱلۡمُجۡرِمُونَ
Allah müşriklərə bu dinin doğruluğuna dəlalət edən dəlilləri göstərməklə İslamı və müsəlmanları zahir edərək haqqı gerçəkləşdirəcək və batilin də batil olduğuna dəlalət edən dəlilləri göstərməklə batili puç edəcəkdir. Müşriklər bunu istəməsələrdə, Allah bu dini izhar edəcəkdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• ينبغي للعبد أن يتعاهد إيمانه ويُنمِّيه؛ لأن الإيمان يزيد وينقص، فيزيد بفعل الطاعة وينقص بضدها.
• İnsan vaxtaşırı öz imanını yoxlamalı və onu artırması üçün səy göstərməlidir. Çünki iman artır və azalır. İman itaət əməl ilə artar, bunun əksi ilə azalar.
• الجدال محله وفائدته عند اشتباه الحق والتباس الأمر، فأما إذا وضح وبان فليس إلا الانقياد والإذعان.
• Mübahisə etmək haqq bəlli olmadıqda və ortada şübhə olduğu zaman caizdir, amma haqq bəlli olduqda və şübhələr aradan gerdikdə isə haqqa boyun əyib, tabe olmaq vacibdir.
إِذۡ تَسۡتَغِيثُونَ رَبَّكُمۡ فَٱسۡتَجَابَ لَكُمۡ أَنِّي مُمِدُّكُم بِأَلۡفٖ مِّنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ مُرۡدِفِينَ
Bədr döyüşü günü düşmənlərinizə qarşı Allahdan yardım dilədiyinizi yadınıza salın. Ey Möminlər! O zaman Allah da sizə bir-birinin ardınca gələn min mələklə yardım edərək duanızı qəbul etmişdi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا جَعَلَهُ ٱللَّهُ إِلَّا بُشۡرَىٰ وَلِتَطۡمَئِنَّ بِهِۦ قُلُوبُكُمۡۚ وَمَا ٱلنَّصۡرُ إِلَّا مِنۡ عِندِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
Ey Möminlər! Allah sizə mələklər vasitəsi ilə yardımını düşməninizə qarşı sizə yardım edəcəyi üçün sizə bir müjdə və bu qələbə ilə qəlbiniz müvəqqəti rahatlıq tapsın deyə belə etdi. Qələbə heç də sayın və ya döyüş alətlərinin çoxluğu ilə deyil, qələbə yalnız Allahdandır. Həqiqətən, Allah Öz mülkündə yenilməz qüvvət sahibidir, kimsə Onu məğlub edə bilməz. O, insanlar üçün qoyduğu şəri hökmlərdə və işlərində hikmətlidir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذۡ يُغَشِّيكُمُ ٱلنُّعَاسَ أَمَنَةٗ مِّنۡهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيۡكُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ لِّيُطَهِّرَكُم بِهِۦ وَيُذۡهِبَ عَنكُمۡ رِجۡزَ ٱلشَّيۡطَٰنِ وَلِيَرۡبِطَ عَلَىٰ قُلُوبِكُمۡ وَيُثَبِّتَ بِهِ ٱلۡأَقۡدَامَ
Ey Möminlər! Yadınıza salın ki, o zaman düşməninizdən qorxmamanız üçün sizə bir təskinlik olsun deyə, Allah sizə yüngül bir mürgü göndərmiş, göydən sizin üzərinizə yağmur endirmişdi ki, onunla sizi pisliklərdən təmizləsin, şeytanın vəsvəsəsini sizdən uzaq etsin, düşmənlə qarşılaşdıqda isə bədəninizi sabit etməklə qəlbinizi möhkəmləndirsin və bu yağmur vasitəsi ilə qumsal yeri dərkidib, ayağlarınız quma batmaması üçün ayağlarınızın altın sabit etmişdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذۡ يُوحِي رَبُّكَ إِلَى ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ أَنِّي مَعَكُمۡ فَثَبِّتُواْ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْۚ سَأُلۡقِي فِي قُلُوبِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلرُّعۡبَ فَٱضۡرِبُواْ فَوۡقَ ٱلۡأَعۡنَاقِ وَٱضۡرِبُواْ مِنۡهُمۡ كُلَّ بَنَانٖ
Ey Peyğəmbər! O zaman Rəbbin Bədrdə möminlərə yardım göndərdiyi mələklərə: "Ey Mələklər! Mən Öz köməyim və yardımımla sizinləyəm! Möminləri düşmənlə döyüşməyə gücləndirin. Mən kafirlərin qəlbinə şiddətli qorxu salacağam. Ey Möminlər! Kafirləri öldürmək üçün onların boyunlarını vurun və sizinlə döyüşə bilməmələri üçün oynaqlarını və əl-ayaqlarını kəsin!" – deyə vəhy etmişdi!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ شَآقُّواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥۚ وَمَن يُشَاقِقِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ فَإِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Kafirlərin döyüş zamanı öldürülməsinin, əl-ayaqlarının kəsilməsinin səbəbi, onların Allaha və Onun rəsuluna - səllallahu aleyhi və səlləm - müxalif olmalarına, onlara əmr olunana əməl etməmələrinə və qadağan olunduqları əməldən əl çəkinmədiklərinə görədir. Kim bu işdə Allaha və Onun rəsuluna - səllallahu aleyhi və səlləm - müxalif olarsa, Allah ona dünyada ölüm və ya əsir düşməklə, axirətdə isə odla şiddətli əzab verər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكُمۡ فَذُوقُوهُ وَأَنَّ لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابَ ٱلنَّارِ
Ey Allahın və Onun rəsulunun əmrlərinə müxalif olan kimsələr! Sizə deyilən bu əzabı dünya həyatında gecikdirilmədən dadın, əgər küfr və inadkarlıq edərək ölərsinizsə, axirətdə sizin üçün Cəhənnəm odunun əzabı da vardır.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا لَقِيتُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ زَحۡفٗا فَلَا تُوَلُّوهُمُ ٱلۡأَدۡبَارَ
Ey Allaha iman gətirib Onun rəsuluna tabe olan kimsələr! Əgər döyüş meydanında müşriklərlə yaxın bir məsafədə qarşı-qarşıya gələrsinizsə, onlara məğlub olmayın və arxanızı onlara çevirib qaçmayın, əksinə, onların qarşısında sabitqədəm olun və onlarla döyüşməkdə səbir nümayiş etdirin. Bilin ki, uca Allah Öz köməyi və yardımı ilə sizinlə birgədir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَن يُوَلِّهِمۡ يَوۡمَئِذٖ دُبُرَهُۥٓ إِلَّا مُتَحَرِّفٗا لِّقِتَالٍ أَوۡ مُتَحَيِّزًا إِلَىٰ فِئَةٖ فَقَدۡ بَآءَ بِغَضَبٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَمَأۡوَىٰهُ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِيرُ
Kim düşmənə yenidən hücum etmək məqsədi ilə hiyləğərlik edib, onlara sanki özünün onlardan qaçdığını göstərib, bir tərəfə çəkilən və ya başqa bir müsəlman camaatından yardım istəmək məqsədi ilə onlara qoşulanlar istisna olmaqla, kim belə bir gündə düşmənə arxa çevirib qaçarsa, Allahın qəzəbinə düçar olar. Onun axirətdə qalacağı yer Cəhənnəmdir. Onun dönüş yeri necə də pis yerdir, onun gedəcəyi yer necə də pis yeridir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• في الآيات اعتناء الله العظيم بحال عباده المؤمنين، وتيسير الأسباب التي بها ثبت إيمانهم، وثبتت أقدامهم، وزال عنهم المكروه والوساوس الشيطانية.
• Bu ayələrdə Əzəmətli Allahın mömin qullarının halına qayğı göstərməsi, imanlarında sabit qalma səbəblərini onlar üçün asanlaşdırması, onları dində sabitqədəm etməsi, onları pisliklərdən və şeytanların vəsvəsələrindən qoruması öz əskini tapmışdır.
• أن النصر بيد الله، ومن عنده سبحانه، وهو ليس بكثرة عَدَدٍ ولا عُدَدٍ مع أهمية هذا الإعداد.
• Qələbə heç də sayın çoxluğu və ya döyüş hazırlığı ilə deyil, o, yalnız Allahın əlindədir və onu istədiyinə yerir. Baxmayaraq ki, sayın çoxluğu və döyüş hazırlığı, bunların hər ikisi döyüşdə böyük əhəmiyyətə malikdir.
• الفرار من الزحف من غير عذر من أكبر الكبائر.
• في الآيات تعليم المؤمنين قواعد القتال الحربية، ومنها: طاعة الله والرسول، والثبات أمام الأعداء، والصبر عند اللقاء، وذِكْر الله كثيرًا.
• Bu ayələrdə möminlərə hərbi döyüşü aparmaq üsulları, Allaha və Onun Rəsuluna tabe olma, düşmən qarşısında əzmli durmaq, düşmənlə qarşı-qarşıya gəldikdə səbir nümayiş etdirmək və Allahı çox zikir etmək haqqında bilği verilmişdir.
فَلَمۡ تَقۡتُلُوهُمۡ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ قَتَلَهُمۡۚ وَمَا رَمَيۡتَ إِذۡ رَمَيۡتَ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ رَمَىٰ وَلِيُبۡلِيَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ مِنۡهُ بَلَآءً حَسَنًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ
Ey möminlər! Bədr döyüşündə müşrikləri öz gücünüz sayəsində siz öldürmədiniz, lakin Allah sizə onları öldürməyə yardım etd. Ey Peyğəmbər! Müşriklərə atdığın zaman sən atmadın, lakin sənin atdığını onlara çatdıran Allah atdı ki, möminlər sayca və döyüş hazırlığı baxımından müşriklərdən qat-qat az olduğunuz bir halda, O, sizə Öz tərəfindən düşmənlərinizə qarşı qələbə verməklə, Onun sizə olan nemətinə şükür etməniz üçün sizi yaxşı bir sınaqdan keçirtsin. Həqiqətən, Allah dualarınızı, dediyiniz sözləri eşidəndir, əməllərinizi görən və sizə xeyirli olan hər şeyi biləndir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكُمۡ وَأَنَّ ٱللَّهَ مُوهِنُ كَيۡدِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Müşrikləri öldürmək, onların məğlub olana qədər atmaları, döyüş meydanından arxalarını sizə çevirib qaçmaları, möminlərin düşmən üzərində qələbə çalma neməti və bunların hamısı, Allahdandır. Allah İslama qarşı hiylə işlədən kafirlərin hiyləsini boşa çıxardar.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِن تَسۡتَفۡتِحُواْ فَقَدۡ جَآءَكُمُ ٱلۡفَتۡحُۖ وَإِن تَنتَهُواْ فَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۖ وَإِن تَعُودُواْ نَعُدۡ وَلَن تُغۡنِيَ عَنكُمۡ فِئَتُكُمۡ شَيۡـٔٗا وَلَوۡ كَثُرَتۡ وَأَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Ey Müşriklər! Əgər siz həddini aşan zalımlara Allahın onlara əzab verməsini diləyirsinizsə, artıq Allah dilədiyiniz əzabı sizə gətirmişdir. Allah sizə, möminlərə ibrət olacaq bir əzab göndərmişdir. Əgər bunu Allahdan diləməkdən əl çəksəniz, bu, sizin üçün xeyirli olar. Ola bilsin ki, Allah bununla sizə bir az möhlət versin və sizdən intiqam almaqa tələsməsin. Yox əgər möminlərə qələbə bəxş edib, sizə əzab verdikdən sonra da Allahdan zalımlara əzab verməsini diləsəniz və möminlərlə döyüşsəniz, bu zaman möminlərin az olmasına rəğmən, sizin sayınız və döyüş hazırlığınız çox olsa belə camaatınız və himayədarlarınızın sizə heç bir faydası olmaz. Şübhəsiz ki, Allah Öz köməyi və yardımı ilə möminlərlə birğədir. Allah kim ilə birğə olarsa, heç kimsə onu məğlub edə bilməz.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَوَلَّوۡاْ عَنۡهُ وَأَنتُمۡ تَسۡمَعُونَ
Ey Allaha iman gətirib Onun rəsuluna tabe olan kimsələr! Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinməklə Allaha və Onun Rəsuluna itaət edin. Allahın ayələri sizə oxunduğunu eşitdiyiniz bir halda, Onun əmrinə müxalif olub, qadağan olunan əməli etməklə Ondan üz çevirməyin.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ إِنَّ شَرَّ ٱلدَّوَآبِّ عِندَ ٱللَّهِ ٱلصُّمُّ ٱلۡبُكۡمُ ٱلَّذِينَ لَا يَعۡقِلُونَ
Şübhəsiz ki, yer üzündə gəzib-dolaşan Allah yanında canlıların ən pisi haqqı eşidib qəbul etməyən karlar, danışa bilməyən lallardır. Məhz belə kimsələr, Allahın əmr və qadağalarını dərk edə bilməyən kimsələrdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡ عَلِمَ ٱللَّهُ فِيهِمۡ خَيۡرٗا لَّأَسۡمَعَهُمۡۖ وَلَوۡ أَسۡمَعَهُمۡ لَتَوَلَّواْ وَّهُم مُّعۡرِضُونَ
Əgər Allah o yalan hesab edən müşriklərdə bir xeyir olduğunu bilsəydi, əlbəttə ki, onlara haqqı eşitdirib, onları faydalandırardı və onlara açıq-aydın dəlilləri göstərərdi. Lakin Allah onlarda xeyirin olmadığını bilirdi. Əgər Allah haqqı onlara eşitdirsəydi belə, yenə də onlar inadkarlıq göstərib üz çevirərək dönüb gedərdilər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱسۡتَجِيبُواْ لِلَّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُمۡ لِمَا يُحۡيِيكُمۡۖ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَحُولُ بَيۡنَ ٱلۡمَرۡءِ وَقَلۡبِهِۦ وَأَنَّهُۥٓ إِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ
Ey Allaha iman gətirib Onun rəsuluna tabe olan kimsələr! Allah və Onun rəsulu - səllallahu aleyhi və səlləm - sizi, sizə həyat verəcək haqqa çağırdığı zaman, Allahın və rəsulunun - səllallahu aleyhi və səlləm - əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkindirərək Allah və Onun rəsulunun - səllallahu aleyhi və səlləm - çağırışına cavab verib, Ona təslim olun. Yəqin olun ki, Allah hər şeyə qadirdir. Siz haqqı inkar etdikdən sonra yenidən haqqa dönmək istədikdə O, sizin haqqa tabe olmanıza mane olmağa qadirdir. Elə isə Ona tərəf tələsin və bilin ki, siz qiyamət günü tək Allahın hüzuruna toplanacaqsınız. O zaman Allah sizə dünyada ikən etdiyiniz əməllərinizin müqabilini verəcəkdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱتَّقُواْ فِتۡنَةٗ لَّا تُصِيبَنَّ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنكُمۡ خَآصَّةٗۖ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Ey Möminlər! Sizlərdən təkcə günahkarlara üz verməyən, əksinə, günahkarı və geyri gühahkarı bürüyəcək əzabdan çəkinin. Bu, insanlar arasında zülüm yayılıb və kiminsə onu dəyişdirməyəcəyi zaman baş verəcəkdir. Yəqin olun ki, Allah günahkarlara şiddətli cəza verəndir. Elə isə Onun qarşı günah etməkdən çəkinin!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• من كان الله معه فهو المنصور وإن كان ضعيفًا قليلًا عدده، وهذه المعية تكون بحسب ما قام به المؤمنون من أعمال الإيمان.
• Allah kiminlə birğə olarsa, o, mütləq yardım olunan kimsədir, hətta düşməndən zəyif və sayca az da olsalar belə. Allahın qulu ilə bu birğəlyi, mömin insanın etdiyi saleh əməlləri sayəsindədir. İnsan nə qədər çox saleh əməllər edərsə, bir o qədər də Allaha yaxın olar.
• المؤمن مطالب بالأخذ بالأسباب المادية، والقيام بالتكليف الذي كلفه الله، ثم يتوكل على الله، ويفوض الأمر إليه، أما تحقيق النتائج والأهداف فهو متروك لله عز وجل.
• Mömin kimsədən maddi səbəblərdən yapışması, Allahın onu mükəlləf etdiyi əməlləri yerinə yetirdikdən sonra Allaha təvəkkül edib və sonda işini Ona həvalə etməsi tələb olunur. Amma nəticələrin və hədəflərin gerçəkləşməsi isə İzzət və Cəlal sahibi Allaha aid olan işdir.
• في الآيات دليل على أن الله تعالى لا يمنع الإيمان والخير إلا عمَّن لا خير فيه، وهو الذي لا يزكو لديه هذا الإيمان ولا يثمر عنده.
• Bu ayələrdə Uca Allahın imanı yalnız qəlbində zərrə qədər xeyir olmayan kimsədən məhrum etdiyinə dair dəlil vardır. İman məhz belə kimsəni təmizə çıxarmaz və o, imandan bəhrələnməz.
وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ أَنتُمۡ قَلِيلٞ مُّسۡتَضۡعَفُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ ٱلنَّاسُ فَـَٔاوَىٰكُمۡ وَأَيَّدَكُم بِنَصۡرِهِۦ وَرَزَقَكُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Ey Möminlər! Yadınıza salın ki, siz Məkkədə olduğunuz zaman sayca az idiniz, insanlar sizi zəif sayıb, sizə zülm edirdilər və düşmənləriniz sizi ələ keçirəcəyindən qorxurdunuz. Allah sizə Mədinədə sığınacaq verdi, Bədir döyüşündə sizə düşmənləriniz üzərində qələbə və düşmənlərinizdən əldə etdiyiniz qənimətlər nəsib etdi ki, bəlkə Allahın sizə olan nemətlərinə şükür edəsinz və Allahda bu nemətləri sizə daha da artırsın. Elə isə bu nemətlərə nankorluq etməyin, yoxsa Allah bu nemətləri sizdən alar və sizə əzab verər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَخُونُواْ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ وَتَخُونُوٓاْ أَمَٰنَٰتِكُمۡ وَأَنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Ey Allaha iman gətirib Onun rəsuluna tabe olan kimsələr! Əmrləri tərk edib və qadağalardan çəkinməməklə Allaha və Onun rəsuluna - səllallahu aleyhi və səlləm - və özünüz də xəyanət olduğunu bildiyiniz bir halda, sizə əmanət edilən borc və s. əmanətlərə xəyanət etməyin, yoxsa zərər çəkənlərdən olarsınız.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَآ أَمۡوَٰلُكُمۡ وَأَوۡلَٰدُكُمۡ فِتۡنَةٞ وَأَنَّ ٱللَّهَ عِندَهُۥٓ أَجۡرٌ عَظِيمٞ
Ey Möminlər! Bilin ki, mal-dövlətiniz və övladlarınız Allahdan sizin üçün yalnız bir sınaqdır. Çünki bunlar sizi axirət həyat üçün saleh əməl etməyə mane olar və sizi xəyanətə sürükləyər. Bilin ki, böyük savab isə Allah yanındadır. Elə isə mal-dövlətə və oğul-uşaqa görə xəyanət edib bu böyük savabı əldən verməyin.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِن تَتَّقُواْ ٱللَّهَ يَجۡعَل لَّكُمۡ فُرۡقَانٗا وَيُكَفِّرۡ عَنكُمۡ سَيِّـَٔاتِكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡۗ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ
Ey Allaha iman gətirib Onun rəsuluna tabe olan kimsələr! Bilin ki, əgər siz Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinərək Allahdan qorxsanız, O sizə haqla batili ayırd etmə bacarığı verər, bundan sonra qəlbinizdə heç bir şübhə qalmaz, Allah sizin etdiyiniz pis əməllərdən keçər və sizin günahlarınızı bağışlayar. Allah böyük lütf sahibidir. Allahın mütəqqi qulları üçün hazırladığı cənnət də, Onun böyük lütfündən biridir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ يَمۡكُرُ بِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِيُثۡبِتُوكَ أَوۡ يَقۡتُلُوكَ أَوۡ يُخۡرِجُوكَۚ وَيَمۡكُرُونَ وَيَمۡكُرُ ٱللَّهُۖ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلۡمَٰكِرِينَ
Ey Peyğəmbər! Bir zaman müşriklər səni həbs etmək, öldürmək yaxud yaşadığın yurdundan başqa bir yerə qovmaq üçün sənə qarşı hiylə qururdularını xatırla. Onlar sənə qarşı hiylə işlətdilər, Allah da onların hiylələrini qaytarıb, özlərinə etdi və Allah onlara qarşı hiylə işlətdi. Allah hiylə işlədənlərin ən yaxşısıdır.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُنَا قَالُواْ قَدۡ سَمِعۡنَا لَوۡ نَشَآءُ لَقُلۡنَا مِثۡلَ هَٰذَآ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ
Sən onlara ayələrimizi oxunduğu zaman onlar haqqa qarşı inadkarlıq və təkəbbürlük edərək belə deyərlər: "Artıq biz bundan əvvəl buna oxşarını eşitdik. Əgər istəsək, biz də buna oxşar Quran deyə bilərik. Eşitdiyimiz bu Quran, keçmişdəkilərin uydurmalarından başqa bir şey deyildir, elə buna görə də, biz heç vaxt iman gətirən deyilik" – deyərlər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ قَالُواْ ٱللَّهُمَّ إِن كَانَ هَٰذَا هُوَ ٱلۡحَقَّ مِنۡ عِندِكَ فَأَمۡطِرۡ عَلَيۡنَا حِجَارَةٗ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ أَوِ ٱئۡتِنَا بِعَذَابٍ أَلِيمٖ
Ey Peyğəmbər! Yadına sal ki, bir zaman müşriklər: "Ey Allah! Əgər Muhəmmədin - səllallahu aleyhi və səlləm - gətirdiyi bu din, haqq dindirsə, onda bizi məhv etmək üçün üstümüzə göydən daş yağdır yaxud bizə ağrılı-acılı bir əzab göndər" – dedilər. Onlar bunu Allaha küfürdə həddlərini aşdıqları üçün belə demişdilər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُعَذِّبَهُمۡ وَأَنتَ فِيهِمۡۚ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ مُعَذِّبَهُمۡ وَهُمۡ يَسۡتَغۡفِرُونَ
Ey Muhəmməd! Sən sağ ikən, onların arasında olduğun halda Allah sənin ümmətinə - istər icabət ümməti olsun, istərsə də ki, dəvət ümməti- əzab verməyəcək. Sənin onlar arsında olmağın onlar üçün bir əmin-amanlıqdır. Onlar Allahdan günahlarının bağışlanmalarını dilədikləri müddətcə Allah onlara əzab verən deyildir!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الشكر نعمة عظيمة يزيد بها فضل الله تعالى، وينقص عند إغفالها.
• Şükür etmək böyük nemətdir, insan Allaha şükür etdikcə Allahın insana olan neməti artar və şükürdən qafil olduqca nemət də azalar.
• للأمانة شأن عظيم في استقامة أحوال المسلمين، ما ثبتوا عليها وتخلقوا بها، وهي دليل نزاهة النفس واعتدال أعمالها.
• Əmanət müsəlmanların həyatında böyük əhəmiyyətə malikdir. Çünki əmanətə vəfalı olmaq, insanın nəfsinin təmizliyinə və ədalətli olmasına bir dəlildir.
• ما عند الله من الأجر على كَفِّ النفس عن المنهيات، خير من المنافع الحاصلة عن اقتحام المناهي لأجل الأموال والأولاد.
• İnsan, qadağan olunan əməllərdən əl çəkdiyinə görə Allah qatında onun üçün hazırlanmış əcr-mükafat, onun, var-dövlətin və oğul-uşağın artıb-çoxalması üçün qadağan olunan əməllərə baş vurmasından daha xeyirlidir.
• في الآيات بيان سفه عقول المعرضين؛ لأنهم لم يقولوا: اللَّهُمَّ إن كان هذا هو الحق من عندك فاهدنا إليه.
• Bu ayələrdə Allahdan üz çevirən kimsələrin səfeh olduqları əks etdirilmişdir. Çünki onlar: "Ey Allahım! Əgər bu Quran Sənin tərəfindən gəlmiş haqdırsa, o zaman bizi doğru yola yönəlt" – demək əvəzinə, "Ey Allahım! Əgər bu Quran Sənin tərəfindən gəlmiş haqdırsa, Onda başımıza göydən daş yağdır və ya bizə şiddətli bir əzab göndər!" – demişdilər.
وَمَا لَهُمۡ أَلَّا يُعَذِّبَهُمُ ٱللَّهُ وَهُمۡ يَصُدُّونَ عَنِ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ وَمَا كَانُوٓاْ أَوۡلِيَآءَهُۥٓۚ إِنۡ أَوۡلِيَآؤُهُۥٓ إِلَّا ٱلۡمُتَّقُونَ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
Onlar insanları Məscidulharama daxil olmağa və orada tavaf etməyə mane olaraq özlərinə əzabın gəlməsini vacib edən əməllər etdikləri bir halda, onlara əzab verməməyə Bizə mane olan nədir?! Müşriklər heç də Allahın övliyaları deyillər, Allahın övliyaları yalnız Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinərək Ondan qorxan müttəqilərdir. Lakin müşriklərin əksəriyyəti özlərinin Allahln övliyası olduğunu idda etsələr də, əslin də isə onlar, özlərinin Allahın övliyası olmadığını bilməzlər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا كَانَ صَلَاتُهُمۡ عِندَ ٱلۡبَيۡتِ إِلَّا مُكَآءٗ وَتَصۡدِيَةٗۚ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡفُرُونَ
Müşriklərin Məscidulharamın yanındakı ibadətləri fit vermək və əl çalmaqdan başqa bir şey deyildir. Ey Müşriklər! Allaha küfr etdiyinizə və Onun rəsulunu - səllallahu aleyhi və səlləm - yalan saydığınıza görə Bədr döyüşün də ölüm və ya əsir düşməklə dadın əzabı!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ لِيَصُدُّواْ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۚ فَسَيُنفِقُونَهَا ثُمَّ تَكُونُ عَلَيۡهِمۡ حَسۡرَةٗ ثُمَّ يُغۡلَبُونَۗ وَٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِلَىٰ جَهَنَّمَ يُحۡشَرُونَ
Şübhəsiz ki, Allaha küfr edən kimsələr insanları Allah dinindən sapdırmaq üçün öz mallarını sərf edirlər. Onlar onu sərf edəcək, lakin istədikləri heç vaxt həyata keçməyəcəkdir, sonra da var-dövlətlərini boş və faydasız yerə xərclədikləri üçün bunun peşmançılığını çəkəcək, daha sonra isə möminlərə məğlub ediləcəklər. Allaha kafir olanlar qiyamət günü Cəhənnəmə sürüklənəcəklər və onlar oda daxil olub, orada əbədi qalacaqlar.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لِيَمِيزَ ٱللَّهُ ٱلۡخَبِيثَ مِنَ ٱلطَّيِّبِ وَيَجۡعَلَ ٱلۡخَبِيثَ بَعۡضَهُۥ عَلَىٰ بَعۡضٖ فَيَرۡكُمَهُۥ جَمِيعٗا فَيَجۡعَلَهُۥ فِي جَهَنَّمَۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Öz var-dövlətini insanları Allah yolundan döndərmək üçün sərf edən kafirlər Qiyamət günü, Allahın murdar kafir dəstəsini, pak mömin dəstəsindən ayırması üçün Cəhənnəm oduna sürükləyəcəklər, məhz o gqn murdar insanları, əməlləri və var-dövlərin hamısını dəstə-dəstə, bir-birinin üstünə qoyub Cəhənnəmə atılacaqdır. Ziyana uğrayanlar da məhz onlardır. Çünki onlar dünyada etdikləri əməllərə görə qiyamət günü nəfslərini və ailələrini ziyana uğratmışdılar.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُل لِّلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِن يَنتَهُواْ يُغۡفَرۡ لَهُم مَّا قَدۡ سَلَفَ وَإِن يَعُودُواْ فَقَدۡ مَضَتۡ سُنَّتُ ٱلۡأَوَّلِينَ
Ey Peyğəmbər! Qövmündən Allaha və Onun rəsuluna - səllallahu aleyhi və səlləm - küfr edənlərə de ki, əgər onlar Allaha və Onun rəsuluna - səllallahu aleyhi və səlləm - küfr etməyə və Allaha iman edənləri Allah yolundan döndərməyə son qoysalar, Allah onların olub-keçən günahlarını bağışlayar. Çünki İslam özündən qabaq olan günahları əfv edər. Yox, əgər etdikləri küfr əməllərə qayıtsalar, atrıq əvvəlki ümmətlər də Allahın sünnəti belə idi ki, əgər onlar Allahı və Onun Rəsullarını yalan hesab edib və bu əməldə dava etdikdə Allah onlara dərhal əzab göndərərdi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَٰتِلُوهُمۡ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتۡنَةٞ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ كُلُّهُۥ لِلَّهِۚ فَإِنِ ٱنتَهَوۡاْ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِمَا يَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ
Ey Möminlər! Din, itaət yalnız şəriki olmayan Allaha məxsus edilənədək düşməniniz kafirlərlə vuruşun, əgər onlar etdikləri əməllərə və insanları Allahın yolundan döndərməyə son qoyarlarsa bu zaman onlarla vuruşmaqdan vaz keçin. Allah etdiyiniz əməlləri görür və Ona heç bir şey gizli qalmaz.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن تَوَلَّوۡاْ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ مَوۡلَىٰكُمۡۚ نِعۡمَ ٱلۡمَوۡلَىٰ وَنِعۡمَ ٱلنَّصِيرُ
Əgər onlar qadağan olunduqları əməllərdən: Allaha və Onun rəsuluna - səllallahu aleyhi və səlləm - küfr etməyə və insanları Allahın yolundan döndərməyə son qoymazlarsa, Ey Möminlər! yəqin olun ki, Allah sizə onlara qarşı mütləq yardım edəcəkdir, Allah himayə etdiyi kimsə üçün ne gözəl himayədarınızdır, yardım etdiyi kimsə üçün nə gözəl yardımçıdır!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الصد عن المسجد الحرام جريمة عظيمة يستحق فاعلوه عذاب الدنيا قبل عذاب الآخرة.
• Məscidulharama mane olmaq böyük günahdır, kim mane olarsa o, axirət əzabından əvvəl dünya əzabına layiq olar.
• عمارة المسجد الحرام وولايته شرف لا يستحقه إلّا أولياء الله المتقون.
• Məscidulharamı təmir etmək və ona qeydinə qalmaq yalnız Allahın müttəqi övliyalarının layiq olduğu bir işdir.
• في الآيات إنذار للكافرين بأنهم لا يحصلون من إنفاقهم أموالهم في الباطل على طائل، وسوف تصيبهم الحسرة وشدة الندامة.
• Bu ayələrdə var-dövlətlərini Allahın dininin qarşısını almaq üçün sərf edən kafirlərə, var-dövlərlərini boş yerə xərclədiklərinə və onlar qiyamət günü buna görə böyük peşmançılığa və həsrətə düçar olacqlarına dair xəbərdarlıq vardır.
۞ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَا غَنِمۡتُم مِّن شَيۡءٖ فَأَنَّ لِلَّهِ خُمُسَهُۥ وَلِلرَّسُولِ وَلِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ إِن كُنتُمۡ ءَامَنتُم بِٱللَّهِ وَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَىٰ عَبۡدِنَا يَوۡمَ ٱلۡفُرۡقَانِ يَوۡمَ ٱلۡتَقَى ٱلۡجَمۡعَانِۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ
Ey möminlər! Əgər siz Allaha və haqla batili bir-birindən ayırd edərək sizə düşməniniz üzərində zəfər çalmağa nəsib etdiyi Bədir günü qulumuz Muhammədə (ona Allahın salavatı və salamı olsun) nazil etdiyimizə iman gətirmisinizsə, bilin ki, Allah yolunda cihad edərkən kafirlərdən zorla əldə etdiyiniz mal beş hissəyə bölünməlidir. Həmən malın beşdə dörd hissəsi mücahidlərin payına düşür. Qalan beşdə bir hissə isə beş qismə bölünərək paylanılmalıdır. Bu malın bir qismi Allah və Rəsulunun payına düşür. Bu qisim, müsəlmanların ümumi məsrəflərinə sərf edilir. Bir qisim Peyğəmbərin (ona Allahın salavatı və salamı olsun) Haşim və Muttalib oğullarından olan yaxınlarının payına düşür. Bir qisim, yetimlərin, bir qisim fəqir və miskinlərin, diğər bir qisim isə yarı yolda qalmış müsafirlərin payına düşür. Sizə yardım edən Allah hər şeyə qadirdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذۡ أَنتُم بِٱلۡعُدۡوَةِ ٱلدُّنۡيَا وَهُم بِٱلۡعُدۡوَةِ ٱلۡقُصۡوَىٰ وَٱلرَّكۡبُ أَسۡفَلَ مِنكُمۡۚ وَلَوۡ تَوَاعَدتُّمۡ لَٱخۡتَلَفۡتُمۡ فِي ٱلۡمِيعَٰدِ وَلَٰكِن لِّيَقۡضِيَ ٱللَّهُ أَمۡرٗا كَانَ مَفۡعُولٗا لِّيَهۡلِكَ مَنۡ هَلَكَ عَنۢ بَيِّنَةٖ وَيَحۡيَىٰ مَنۡ حَيَّ عَنۢ بَيِّنَةٖۗ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَسَمِيعٌ عَلِيمٌ
Yadınıza salın ki, O zaman siz vadinin Mədinəyə yaxın tərəfində, müşriklər vadinin uzaq, yəni, Məkkəyə yaxın tərəfində, karvan isə sizdən aşağıda Qırmızı dənizin sahilinə yaxın bir yerdə idi. Əgər siz və müşriklər Bədrdə qarşı-qarşıya gəlmək üçün vədələşmək istəsəydiniz bir-birinizlə ixtilaf edərdiz. Lakin bütün nöqsanlardan münəzzəh olan Allah sizi aranızda əvvəlcədən vədələşmə olmadan Bədrdə cəm etdi ki, olacaq işi, yəni, möminlərə zəfər nəsib edərək kafirləri zəlil etməyi, dinini izzətli, şirki isə alçaq tutmağı həyata keçirsin. Müşriklərdən həlak olan, möminlərin özlərindən sayca və döyüş hazırlığı baxımından qat-qat az olduğunu açıq-aydın bildikdən sonra həlak olsun, onlardan sağ qalanları da Allahın möminlərə yardım etdiyinə açıq-aydın bir dəlillə sağ qalsın ki, kiminsə Allah yanında bəhanəsi olmasın. Allah hər bir deyilən sözü eşidəndir, hər bir edilən əməli biləndir. Ona heç bir şey gizli qalmaz və O, qulların etdikləri əməllərin müqabilini verəcəkdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذۡ يُرِيكَهُمُ ٱللَّهُ فِي مَنَامِكَ قَلِيلٗاۖ وَلَوۡ أَرَىٰكَهُمۡ كَثِيرٗا لَّفَشِلۡتُمۡ وَلَتَنَٰزَعۡتُمۡ فِي ٱلۡأَمۡرِ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ سَلَّمَۚ إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
Ey Peyğəmbər! Allah yuxunda müşrikləri sənə, onların sizdən sayca az olduqlarını göstərib, sən də möminlərə bu yuxunu xəbər verməyin, onlar da bu müjdə ilə sevinib, özlərində düşmənlə qarşı-qarşıya gəlməyə cəsarət tapmaları, Allahın sənə və möminlərə əta etdiyi nemətlərdən biri olduğunu yadına sal. Əgər Allah sənə yuxuda onların sizdən çox olduqlarını göstərsəydi, bu zaman əshabın düşmənlə qarşı-qarşıya gəlməkdən ruhdan düşər və onlarla döyüşməkdən qorxardılar. Lakin Allah sizi bundan qoruyaraq, sizi bu uğursuzluqdan xilas etdi və beləliklə də onların sayını peyğəmbərinin (sallallahu aleyhi və səlləm) gözündə az sayda olduqlarını göstərdi. Şübhəsiz ki, O, qəlblərdə olub, gizli qalarları bilir!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ يُرِيكُمُوهُمۡ إِذِ ٱلۡتَقَيۡتُمۡ فِيٓ أَعۡيُنِكُمۡ قَلِيلٗا وَيُقَلِّلُكُمۡ فِيٓ أَعۡيُنِهِمۡ لِيَقۡضِيَ ٱللَّهُ أَمۡرٗا كَانَ مَفۡعُولٗاۗ وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ
Ey Möminlər! Yadınıza salın ki, o vaxt müşriklərlə qarşı-qarşıya gəldiyiniz zaman Allah onların sayını sizin gözünüzə az göstərərək sizi düşmənlə döyüşməyə cəsarətli etdi. Sizin də sayınızı onların gözündə azaltdı ki, sizinlə qarşılaşdıqda geriyə dönüb qaçmaq barədə düşünüb döyüşə girməkdən çəkinməsinlər. Bununla Allah olacaq işi yerinə yetirdi və möminlərə müşrikləri qətlə yetirib əsir götürməklə intiqam almaq və düşmən üzərində zəfər çalmaq nemətini bəxş etdi. Bütün işlərin sonu yalnız tək olan Allaha qayıdır. Allah, pislik edənin, etdiyi pisliyinə görə cəzasını, yaxşılıq edənin də, etdiyi yaxşılığa görə mükafatını verəcəkdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا لَقِيتُمۡ فِئَةٗ فَٱثۡبُتُواْ وَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا لَّعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Ey Allaha iman gətirib Onun Rəsuluna tabe olan kimsələr! Kafir bir dəstə ilə üz-üzə gəldikdə möhkəm durun, onlardan qorxmayın, Allahı çox yad edib Ona çox dua edin. Həqiqətən Allah sizi istədiyinizə müvəffəq edib qorxduğunuz şeydən salamat etmək üçün sizə düşməniniz üzərində qələbə nəsib etməyə qadirdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الغنائم لله يجعلها حيث شاء بالكيفية التي يريد، فليس لأحد شأن في ذلك.
• Qənimətlər Allaha məxsusdur. O, qənimətləri istədiyi kimi, istədiyi şəkildə bölmüşdür. Bu bölgüyə kimsə müdaxilə edə bilməz.
وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَلَا تَنَٰزَعُواْ فَتَفۡشَلُواْ وَتَذۡهَبَ رِيحُكُمۡۖ وَٱصۡبِرُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ
Dediyiniz sözlərdə, etdiyiniz əməllərdə və bütünlüklə hər bir halınızda Allaha və Onun Rəsulununun itaətinə bağlı olun. Hər hansı bir şey haqqında fikir yürütdükdə bir-birinizlə mübahisə etməyin, çünki mübahisə zəyifləmənizə, qorxmanıza və həmçinin ruhdan düşmənizə səbəbir. Düşməninizlə qarşı-qarşıya gəldikdə səbirli olun, çünki Allah, Öz qələbəsi, yardımı və köməyilə səbr edənlərlə birgədir. Allaha kiminlə olarsa, onun qalib və müzəffər olacağı qaçılmazdır.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَكُونُواْ كَٱلَّذِينَ خَرَجُواْ مِن دِيَٰرِهِم بَطَرٗا وَرِئَآءَ ٱلنَّاسِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ بِمَا يَعۡمَلُونَ مُحِيطٞ
Məkkədən təkəbbürlə, özlərini insanlara göstərmək üçün çıxan və insanları Allah dinindən sapdıran və bu dini qəbul etməyə mane olan müşriklər kimi olmayın. Allah onların əməllərini hər tərəfdən əhatə etmişdir. Onların etdikləri əməllər Allaha əsla gizli qalmaz və Allah onların etdikləri əməllərin müqabilini verəcəkdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ زَيَّنَ لَهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَعۡمَٰلَهُمۡ وَقَالَ لَا غَالِبَ لَكُمُ ٱلۡيَوۡمَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَإِنِّي جَارٞ لَّكُمۡۖ فَلَمَّا تَرَآءَتِ ٱلۡفِئَتَانِ نَكَصَ عَلَىٰ عَقِبَيۡهِ وَقَالَ إِنِّي بَرِيٓءٞ مِّنكُمۡ إِنِّيٓ أَرَىٰ مَا لَا تَرَوۡنَ إِنِّيٓ أَخَافُ ٱللَّهَۚ وَٱللَّهُ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Ey möminlər! (bədr günü) Allahın sizə olan nemətini yadınıza salın. Belə ki, şeytan müşriklərə əməllərini gözəl göstərib onları müsəlmanlarla qarşı-qarşıya gətirdi və onları döyüşə təhrik edərək: "Bu gün heç kəs sizə qalib gələ bilməz. Mən sizə yardım edən və sizi düşməninizdən qoruyaram!"– demişdir. Elə ki, iki dəstə- mələklərin yardım etdiyi möminlər dəstəsi və şeytanın arxasını çevirib qaçaraq köməksiz qoyduğu müşriklərin dəstəsi ilə qarşı-qarşıya gəldi, şeytan müşriklərə: "Mən sizdən uzağam. Mən möminlərə yardım etmək üçün gəlmiş mələkləri görürəm. Mən, Allahın məni həlak etməsindən qorxuram. Çünki Allah şiddətli cəza verəndir. Onun əzabına kimsə tab gətirə bilməz"– demişdi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذۡ يَقُولُ ٱلۡمُنَٰفِقُونَ وَٱلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٌ غَرَّ هَٰٓؤُلَآءِ دِينُهُمۡۗ وَمَن يَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِ فَإِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Yadınıza salın ki, bir zaman münafiqlər və imanı zəyif olan kimsələr deyirdilər: "Müsəlmanları saylarının azlığına, döyüş hazırlıqlarının kifayət qədər olmamasına, düşmənlərinin onlardan həm sayca, həm də döyüş hazırlığı baxımından özlərindən qat-qat çox olmasına baxmayaraq onlara qələbə vəd verən dinləri aldatdı! Onlar dərk etmirlər ki, kim tək Allaha arxalanıb Onun vəd etdiyi yardıma inanarsa, Allah ona yardım edər, nə qədər zəyif olsa da belə, Allah onu köməksiz qoymaz. Allah güc-qüvvət sahibidir, kimsə ona qələbə çala bilməz. Qəza və qədərində, qoyduğu şəriət qanunlarında hikmət sahibidir!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذۡ يَتَوَفَّى ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَضۡرِبُونَ وُجُوهَهُمۡ وَأَدۡبَٰرَهُمۡ وَذُوقُواْ عَذَابَ ٱلۡحَرِيقِ
Ey Peyğəmbər! Kaş ki, sən Allaha və Onun Rəsullarına küfür edən kafirləri mələklərin onların ruhlarını alanda görərdin! Üzlərinə və dönüb qaçdıqda isə arxalarına vuraraq canlarından alır: "Ey Kafirlər! Dadın yandırıcı odun əzabını!" – deyirlər. Əgər sən buna şahid olsaydın bu zaman dəhşətli bir şeyə şahid olardın.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيكُمۡ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَيۡسَ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ
Ey Kafirlər! Ruhlarınız alınan zaman sizə verilən ağrılı-acılı əzab və həmçinin qəbirlərinizdə və axirətdə sizə ediləcək atəşin əzabı, dünyada ikən öz əllərinizlə etdiyiniz günahlara görədir. Əks təqdirdə isə, Allaha insanlara əsla zülm edən deyildir! Allah qiyamət günü onlar arasında ədalətlə hökm verəcəkdir. Allah, ədalətlə hökm verəndir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كَدَأۡبِ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ فَأَخَذَهُمُ ٱللَّهُ بِذُنُوبِهِمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ قَوِيّٞ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Kafirlərin başına gələn bu əzab heç də tək onlara aid deyil. Əksinə bu, hər zaman və hər yerdə Allahın kafirlər üzərində olan sünnətidir. Firon əhli-əyalı və onlardan əvvəlki ümmətlər Allahın ayələrini yalan saymaları və etdikləri günahlar səbəbindən Allah onları Özünün qüvvət və qüdrətinə layiq şəkildə əzabla yaxalayaraq, onlara əzab nazil etdi. Allah qüvvətlidir, kimsə ona qələbə çala bilməz. Ona asi olanlara qarşı əzabı da şiddətlidir!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• البَطَر مرض خطير ينْخَرُ في تكوين شخصية الإنسان، ويُعَجِّل في تدمير كيان صاحبه.
• Təkəbbürlük insan şəxsiyyətinə xələl gətirən və insanı məhvə sürükləyən təhlükəli bir xəstəlikdir.
• الصبر يعين على تحمل الشدائد والمصاعب، وللصبر منفعة إلهية، وهي إعانة الله لمن صبر امتثالًا لأمره، وهذا مشاهد في تصرفات الحياة.
• Səbir insanı məşəqqətlər və müsibətlər qarşısında sarsılmamağa yardım edir. Səbirli olmağın İlahi bir mənfəəti Allahın səbrlə bağlı əmrini yerinə yetirənə yardım etməsidir. Bu dünya həyatında müşahidə olunan şeylərdəndir.
ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ لَمۡ يَكُ مُغَيِّرٗا نِّعۡمَةً أَنۡعَمَهَا عَلَىٰ قَوۡمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمۡ وَأَنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ
Allahın bir qövmə verdiyi nemətləri almasının və o qövmün şiddətli əzaba düçar olmasının səbəbi, onların Allaha iman edib doğru yolda sabitqədəm olmaq və nemətlərə şükr etmək kimi gözəl hallarını Allaha qarşı küfür, asilik və Onun nemətlərinə naşükürlük etmək kimi pis hala dəyişmələri oldu. Şübhəsiz ki, Allah qullarının danışdıqlarını eşidir, onların nə əməllər etdiklərini görür və bundan Ona heç bir şey gizli qalmaz!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كَدَأۡبِ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡۚ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ فَأَهۡلَكۡنَٰهُم بِذُنُوبِهِمۡ وَأَغۡرَقۡنَآ ءَالَ فِرۡعَوۡنَۚ وَكُلّٞ كَانُواْ ظَٰلِمِينَ
Bu kafirlərin əməli Allaha küfür etmiş Fironun əhli-əyalı və təkzib etmiş əvvəlki qövümlərin əməlinə bənzəyir. Onlar Rəbbinin ayələrini yalan hesab etdilər, Allah da onları etdikləri günahlar səbəbindən məhv etdi. Allah Firon əhli-əyalını dənizdə qərq edərək məhv etdi. Fironun əhli-əyalı və onlardan əvvəlkilər Allaha küfür etdiklərinə və Ona şəriklər qoşduqlarına görə onların hamısı zalım idi. Onlar məhz etdikləri bu əməllərə görə Allahın əzabını özlərinə vacib etdilər və beləliklə də, əzaba düçar oldular.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ شَرَّ ٱلدَّوَآبِّ عِندَ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ
Şübhəsiz ki, yer üzündə gəzib-dolaşan canlıların ən şərlisi Allaha və Onun Rəsullarına kafir olanlardır. Onlara Allahın bütün mövcüzələrini göstərsən də belə, öz küfürlərində israrlı olduqlarına görə əsla iman gətirməzlər. Onlar ağılları ilə haqqı düşünüb dərk etməyən, qulaqları ilə haqqı eşitməyən və gözləri ilə haqqı görməyən kimsələrdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ عَٰهَدتَّ مِنۡهُمۡ ثُمَّ يَنقُضُونَ عَهۡدَهُمۡ فِي كُلِّ مَرَّةٖ وَهُمۡ لَا يَتَّقُونَ
Onlar yəhudu nəslindən olan, Bəni qurayza qəbiləsi kimi hər dəfə sənin onlarla bağladığın əhdlərini pozan və buna görə heç nədən çəkinməyən, əhdlərinə sadiq qalmayan və sizə verdikləri sözlərini tutmayan kimsələrdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَإِمَّا تَثۡقَفَنَّهُمۡ فِي ٱلۡحَرۡبِ فَشَرِّدۡ بِهِم مَّنۡ خَلۡفَهُمۡ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
Ey Peyğəmbər! Əgər əhdlərini pozan o kimsələri döyüşdə yaxalamış olsan, onları elə cəza ver ki, onu eşidən hər bir kəs bundan ibrət alsın və bir daha nə səninlə müharibə etməyə, nə də ki, sənə qarşı müharibə edənlərlə bir sırada olmağa cürət etməsin.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِمَّا تَخَافَنَّ مِن قَوۡمٍ خِيَانَةٗ فَٱنۢبِذۡ إِلَيۡهِمۡ عَلَىٰ سَوَآءٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلۡخَآئِنِينَ
Ey Peyğəmbər! Əgər bir qövmün əməllərindən şübhələnib səninlə bağladıqları əhdi pozacaqları ilə xəyanət etmələrindən qorxarsansa, bu zaman sən onlara əhdini pozduğunu bildir ki, hər iki tərəf bundan xəbərdar olsun. Onlarla bağladığın əhdi pozduğunu onlara bildirmədən onlara qəfildən hücum etmə. Çünki onlara bunu bildirmədən qəfildən hücuma keçməyin xəyanətdir. Şübhəsiz ki, Allah xainləri sevməz. Əksinə Allah xayinlərə əzab verər. Sən özünü xain olmaqdan qoru!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا يَحۡسَبَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ سَبَقُوٓاْۚ إِنَّهُمۡ لَا يُعۡجِزُونَ
Qoy kafirlər Allahın əzabından qaçıb qurtara biləcəklərini zənn etməsinlər. Çünki onlar Allahın əzabından əsla qaçıb yaxa qurtara bilməzlər. Onlar harada olsalar belə, Allahın əzabı mütləq onları yaxalayacaqdır.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَعِدُّواْ لَهُم مَّا ٱسۡتَطَعۡتُم مِّن قُوَّةٖ وَمِن رِّبَاطِ ٱلۡخَيۡلِ تُرۡهِبُونَ بِهِۦ عَدُوَّ ٱللَّهِ وَعَدُوَّكُمۡ وَءَاخَرِينَ مِن دُونِهِمۡ لَا تَعۡلَمُونَهُمُ ٱللَّهُ يَعۡلَمُهُمۡۚ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَيۡءٖ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يُوَفَّ إِلَيۡكُمۡ وَأَنتُمۡ لَا تُظۡلَمُونَ
Ey möminlər! Atıcılıqla və s. bu kimi şeylərlə düşmənlərə qarşı bacardığınız qədər qoşun və qüvvə hazırlayın. Onlarla döyüşə Allah yolunda bəsləyib saxladığınız döyüş atları hazırlayın ki, bununla Allahın düşmənini, kafirlərdən sizə müsibət gəlməsini gözləyən öz düşməninizi və onlardan başqa sizin bilmədiyiniz və həmçinin qəlblərində sizə qarşı düşmənçilik gizlətdiklərini bilmədiyiniz düşmənlərinizi qorxudasınız. Siz onları tanımasanızda lakin Allah onların daha yaxşı tanıyır və onların kim olduğunu və qəlblərində sizə qarşı nə gizlətdiklərini daha yaxşı bilir. Allah yolunda az və ya çox olmasından aslı olmayaraq nə xərcləsəniz, Allah sizə dünya həyatında onun əvəzini, axirət həyatında isə sizə kamil savab bəxş edər. Elə isə malınızı Allah yolunda xərcləməyə tələsin!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَإِن جَنَحُواْ لِلسَّلۡمِ فَٱجۡنَحۡ لَهَا وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Ey Peyğəmbər! Əgər onlar sülhə və həmçinin sizinlə döyüşməkdən əl çəkməyə meyl edərlərsə, sən də ona meyl et, onlarla əhd-peyman bağla, bundan sonra Allaha təvəkkül et və yalnız Ona arxalan. Əgər belə etsən Allah səni əsla köməksiz qoymaz! Həqiqətən, Allah, onların dediklərini sözləri eşidəndir, etdikləri əməlləri və qəlblərində gizlətdikləri biləndir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• من فوائد العقوبات والحدود المرتبة على المعاصي أنها سبب لازدجار من لم يعمل المعاصي، كما أنها زجر لمن عملها ألا يعاودها.
• Günahlara görə tətbiq edilən cəzanın faydalarından biri də budur ki, günah etmək istəyinə düşüb, hələ ki, günah etməyən kimsəni, günah edib ona cəza tətbiq edildikdən sonra bir daha həmən günaha qayıtmaqdan çəkindirdiyi kimi, onu da günah etməkdən çəkindirər.
• من أخلاق المؤمنين الوفاء بالعهد مع المعاهدين، إلا إن وُجِدت منهم الخيانة المحققة.
• Əhd-peyman bağladıqları kimsələrlə, onların xəyanət etməsi müstəsna olmaqla, ədlərinə vəfalı olmaq möminlərin əxlaqındandır.
وَإِن يُرِيدُوٓاْ أَن يَخۡدَعُوكَ فَإِنَّ حَسۡبَكَ ٱللَّهُۚ هُوَ ٱلَّذِيٓ أَيَّدَكَ بِنَصۡرِهِۦ وَبِٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Ey Peyğəmbər! Əgər onlar sülhə meyl etməklə və sizinlə onlar arasında atəşkəsin əldə olunmasını istəməklə yenidən səninlə döyüşməyə hazırlıq görərək səni aldatmaq istəsələr, bil ki, Allah, səni onların hiyləsindən və onların sənə hər hansı bir pislik toxundurmasından qoruyar. O, səni həm Öz köməyi ilə, həm də ki, mühacir və ənsardan olan möminlərin sənə yardım etməsi ilə qüvvətləndirdi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَلَّفَ بَيۡنَ قُلُوبِهِمۡۚ لَوۡ أَنفَقۡتَ مَا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا مَّآ أَلَّفۡتَ بَيۡنَ قُلُوبِهِمۡ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ أَلَّفَ بَيۡنَهُمۡۚ إِنَّهُۥ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Allah sənə yardım edən möminlərin qəlblərini bir-birindən ayrı olduqdan sonra birləşdirdi. Əgər sən yer üzündə olan mal-dövlətin hamısını onların qəlblərini bir-birinə birləşdirmək üçün sərf etsəydin belə, yenə də onların qəlblərini birləşdirə bilməzdin. Lakin Uca Allah onları birləşdirdi. Həqiqətən, Allah qüdrətlidir, heç kimsə onu məğlub edə bilməz, O, işlərində, şəri hökmlərində və insanlar üçün təyin etdiyi qəza-qədərində hikmət sahibidir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ حَرِّضِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ عَلَى ٱلۡقِتَالِۚ إِن يَكُن مِّنكُمۡ عِشۡرُونَ صَٰبِرُونَ يَغۡلِبُواْ مِاْئَتَيۡنِۚ وَإِن يَكُن مِّنكُم مِّاْئَةٞ يَغۡلِبُوٓاْ أَلۡفٗا مِّنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمۡ قَوۡمٞ لَّا يَفۡقَهُونَ
Ey Peyğəmbər! Möminləri döyüşə ruhlandır. Onları kafirlərlə döyüşməyə ürəkləndir. Ey Möminlər! Əgər aranızda kafirlərlə döyüşməyə iyirmi səbirli kişi olsa, kafirlərdən iki yüzünə qalib gələr, əgər aranızda yüz səbirli kişi olsa, kafirlərdən mininə qalib gələr. Çünki onlar Allahın Öz dostlarına yardım etməsini və düşmənlərini isə məhv etməsini anlamayan bir qövümdür. Onlar nə üçün döyüşdüklərini dərk etmirlər. Onlar dünya da ucalmaq, ad-sana və şan-şöhrət nail olmaq üçün döyüşürlər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلۡـَٰٔنَ خَفَّفَ ٱللَّهُ عَنكُمۡ وَعَلِمَ أَنَّ فِيكُمۡ ضَعۡفٗاۚ فَإِن يَكُن مِّنكُم مِّاْئَةٞ صَابِرَةٞ يَغۡلِبُواْ مِاْئَتَيۡنِۚ وَإِن يَكُن مِّنكُمۡ أَلۡفٞ يَغۡلِبُوٓاْ أَلۡفَيۡنِ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ
Ey möminlər! Allah sizin zəif olduğunu bildiyi üçün sizin yükünüzü yüngülləşdirdi və sizə rəhm edərək bu sayı azaltdı. Belə ki, sizdən birinin on kafirlə döyüşmək əvəzinə, iki kafirlə döyüşməyini vacib etdi. Əgər aranızda kafirlərlə döyüşməyə yüz səbirli kişi olsa, onlardan iki yüzünə qalib gələr; əgər aranızda min səbirli kişi olsa, Allahın izni ilə kafirlərdən iki mininə qalib gələr. Allah Öz köməy və yardımı ilə səbir edən möminlərlədir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَن يَكُونَ لَهُۥٓ أَسۡرَىٰ حَتَّىٰ يُثۡخِنَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ تُرِيدُونَ عَرَضَ ٱلدُّنۡيَا وَٱللَّهُ يُرِيدُ ٱلۡأٓخِرَةَۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Peyğəmbərə yer üzündə ona qarşı döyüşən çoxlu sayda kafir qırıb və onların bir daha Peyğəmbərlə döyüşməyə cürət edib, qəlblərinə qorxu salmayınca kafirlərdən əsir götürmək yaraşmaz. Ey Möminlər! Siz Bədrdə əsir düşmüş kimsələrdən fidyə alıb və bunun müqabilində onları sağ buraxmaqla dünya mənfəətlərini istəyirsiniz, Allah isə dinin qələbə çalması və izzətlənməsi ilə axirəti qazanmağınızı istəyir. Allah zatında, sifətlərində və məğlub etməsində yenilməz qüdrət sahibidir, kimsə Onu məğlub edə bilməz. O, insanlar üçün təyin etdiyi qəza-qədərində və qoyduğu şəri hökmlərində hikmət sahibidir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَّوۡلَا كِتَٰبٞ مِّنَ ٱللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمۡ فِيمَآ أَخَذۡتُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Əgər qənimtlərin və əsirlərdən almağınız fidyənin Allah tərəfindən sizə hala olması əzəldən yazılmış bir hökm olmasaydı, əldə etdiyiniz qənimətin və əsirlərdən aldığınız fidyənin hala olması barədə Allah tərəfindən vəhy nazil olmadan əvvəl bu işi etdiyinizə görə sizə böyük bir əzab toxunardı.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَكُلُواْ مِمَّا غَنِمۡتُمۡ حَلَٰلٗا طَيِّبٗاۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Ey möminlər! Kafirlərdən ələ keçirdiyiniz qənimətlərdən yeyin, cünki Allah onu sizə halal etmişdir. Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinərək Allahdan qorxu. Həqiqətən, Allah mömin qullarını bağışlayandır və onlara qarşı rəhmlidir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• في الآيات وَعْدٌ من الله لعباده المؤمنين بالكفاية والنصرة على الأعداء.
• Uca Allah yuxarıda qeyd edilən ayələrdə, mömin qullarına düşmənlərinə qarşı yardım edib, onlara zəfər bəxş edəcəyinə dair vəd vermişdir.
• الثبات أمام العدو فرض على المسلمين لا اختيار لهم فيه، ما لم يحدث ما يُرَخِّص لهم بخلافه.
• Düşmən qarşısında sabitqədəm olmaq müsəlmanlar üzərində fərzdir, bu işdə hər hansı bir müstəsna hal baş vermədikcə onların bundan başqa heç bir seçimi yoxdur.
• الله يحب لعباده معالي الأمور، ويكره منهم سَفْسَافَها، ولذلك حثهم على طلب ثواب الآخرة الباقي والدائم.
• Allah qullarının gözəl əxlaqlı olmasını sevər, onların pis əxlaqlara yaxın durmalarını xoşlamaz, elə buna görə də Allah onlara, dünyada ikən Allahdan daimi qalacaq axirət savabını istəməyə təşvid etdirmişdir.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّبِيُّ قُل لِّمَن فِيٓ أَيۡدِيكُم مِّنَ ٱلۡأَسۡرَىٰٓ إِن يَعۡلَمِ ٱللَّهُ فِي قُلُوبِكُمۡ خَيۡرٗا يُؤۡتِكُمۡ خَيۡرٗا مِّمَّآ أُخِذَ مِنكُمۡ وَيَغۡفِرۡ لَكُمۡۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Ey Peyğəmbər! Bəbr günü əsir götürdüyünüz müşrik əsirlərə de: "Əgər Allah qəlbinizdə xeyirin, niyyətinizin isə saf olduğunu bilsə, sizdən alınan fidyədən daha xeyirlisini sizə verər, elə isə Bədr günü özünüzü əsirlikdən azad etmək üçün sizdən alınan mala görə hüzünlənməyin və üstəlik də günahlarınızı bağışlayar. Allah Ona tövbə edən qullarını bağışlayandır, onlara qarşı rəhmlidir". Artıq Allahın bu vədi Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) əmisi və ondan başqa iman gətirmiş kimsələr üçün həqiqiləşmişdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن يُرِيدُواْ خِيَانَتَكَ فَقَدۡ خَانُواْ ٱللَّهَ مِن قَبۡلُ فَأَمۡكَنَ مِنۡهُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
Ey Muhamməd! Əgər onlar sənə dedikləri sözlərlə sənə xəyanət etmək istəsələr, bilin ki, onlar bundan əvvəl də Allaha xəyanət etmişdilər. Allah sənə onlara qarşı yardım etmiş, belə ki, onlardan bəziləri öldürülmüş, bəziləri isə əsir düşmüşdür. Əgər onlar yenidən sənə xəyanət etmiş olsalar bu zaman özlərindən əvvəlkilərin başına gələn müsibətin öz başlarına da gəlməsini gözləsinlər. Allah qullarına nəyin daha yaxşı olduğunu biləndir, işlərində hikmət sahibidir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوٓاْ أُوْلَٰٓئِكَ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٖۚ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَلَمۡ يُهَاجِرُواْ مَا لَكُم مِّن وَلَٰيَتِهِم مِّن شَيۡءٍ حَتَّىٰ يُهَاجِرُواْۚ وَإِنِ ٱسۡتَنصَرُوكُمۡ فِي ٱلدِّينِ فَعَلَيۡكُمُ ٱلنَّصۡرُ إِلَّا عَلَىٰ قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٞۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ
Həqiqətən, Allaha iman gətirənlər, Onun Rəsulunu təsdiq edənlər, onun gətirdiyi şəriətə əməl edənlər, küfür diyarından İslam diyarına və ya Allaha əmin-amanlıqla ibadət edən bir diyara hicrət edənlər və Allahın kəlməsi uca olması üçün öz malları və canları ilə cihad edən mühacirlər və onlara qonaqpərvərliklə yanaşıb, köməklik göstərən ev sahibi olan ənsarlar məhz onlar bir-birinin dostlarıdırlar. Ey Möminlər! Allaha iman gətirən, lakin küfür diyarından İslam diyarına hicrət etməyənlərə gəldikdə isə, onlar Allah yolunda hicrət etməyincə siz onları qorumağa və himayə etməyə borclu deyilsiniz. Əgər kafirlərin onlara zülüm etdiklərinə görə kafirlərə qarşı sizdən kömək istəsələr,onlara kömək etməyiniz gərəkdir. Əgər sizinlə aranızda əhd olan kafir bir qövmə qarşı özlərinə yardım etmənizi istəsələr bu zaman yardım edib onlarla bağladığınız əhdi pozmaq yalnış addımdır. Allah sizin nə etdiklərinizi görür. Etdiyiniz əməllərdən Ona heç bir şey gizli qalmaz. Allah dünya da ikən gördüyünüz əməllərin müqabilini sizə verəcəkdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٍۚ إِلَّا تَفۡعَلُوهُ تَكُن فِتۡنَةٞ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَفَسَادٞ كَبِيرٞ
Allaha küfür edənlərin hamısı eyni bir dindədirlər. Onlar bir-birinlərinin dostdurlar. Mömin kimsə kafirləri əsla özünə dost tuta bilməz. Əgər siz möminləri özünüzə dost tutmasanız, kafirləri düşmən bilməsəniz, bu zaman möminlər din qardaşlarından kömək görmədikləri üçün onlara böyük bir fitnə olar və onlar yer üzündə Allahın dininin yayılmasına mane olduqları üçün fitnə-fəsad baş verər.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلَّذِينَ ءَاوَواْ وَّنَصَرُوٓاْ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ حَقّٗاۚ لَّهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ
Allaha iman gətirənlər, Onun yolunda hicrət edənlər və Allah üçün hicrət edənlərə sığınacaq verib, köməklik göstərənlər – məhz onlar sözün həqiqi məhasında Allaha iman gətirən möminlərdir. Onlar üçün Allahdan günahlarının bağışlanması, bolluca ruzi və cənnət vardır.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مِنۢ بَعۡدُ وَهَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ مَعَكُمۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ مِنكُمۡۚ وَأُوْلُواْ ٱلۡأَرۡحَامِ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلَىٰ بِبَعۡضٖ فِي كِتَٰبِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمُۢ
Ey möminlər! Mühacir və ənsarlardan sonra İslamı qəbul edənlər və daha sonra küfür diyarından İslam diyarına hicrət edib, kafirlərin kəlməsi alçaq, Allahın kəlməsi isə uca olması üçün cihad edənlər də sizdəndirlər. Onlar da sizilə eyni bərəbər hüquqlara malikdirlər, sizə vacib olanlar onlarada vacib edilmişdir. Qohumlar Allahın hökmünə görə İslamın əvvəllərində olduğu kimi iman və hicrətə görə bir-birilərinə varis olmağa daha yaxındırlar. Həqiqətən, Allah hər şeyi bilir. Ona heç bir şey gizli qalmaz. O, qullarına nəyin daha faydalı olduğunu əvvəlcədən bilib onu da qanun etmişdir.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• يجب على المؤمنين ترغيب الأسرى في الإيمان.
• تضمنت الآيات بشارة للمؤمنين باستمرار النصر على المشركين ما داموا آخذين بأسباب النصر المادية والمعنوية.
• Bu ayələrdə möminlər qələbənin maddi və mənəvi səbəblərindən yapışdıqca müşrüklər üzərində qələbə çalacaqlarını bildirən müjdə vardır.
وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.