وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - وەرگێڕاوی دغبانیە * - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان


وه‌رگێڕانی ماناكان سوره‌تی: سورەتی الأعراف   ئایه‌تی:

سورەتی الأعراف

الٓمٓصٓ
1. Alif-Laam-Miim-Suaad (A.L.M.S.). [Bachi gaŋ gaŋ ŋɔ maa wuhirimi ni Alkur’aani nyɛla Muɣujizah (lahiʒibsi din ka ŋmali) dama so ʒi di fasara naɣila Naawuni].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كِتَٰبٌ أُنزِلَ إِلَيۡكَ فَلَا يَكُن فِي صَدۡرِكَ حَرَجٞ مِّنۡهُ لِتُنذِرَ بِهِۦ وَذِكۡرَىٰ لِلۡمُؤۡمِنِينَ
2. (Yaa nyini Annabi)! Di (Alkur’aani) nyɛla litaafi shɛli bɛ ni siɣisi n­zaŋ kana a sani, dinzuɣu di chε ka muɣisigu be a suhu ni ni dina, domin a zaŋ li n-varsi ninsalinima, ka nyɛ teebu n-ti ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱتَّبِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ وَلَا تَتَّبِعُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَۗ قَلِيلٗا مَّا تَذَكَّرُونَ
3. Doli ya bɛ ni siɣisi shɛli n-tin ya na yi Duuma (Naawuni) sani, ka di doli ya duuma shεba kapa ni Ŋuna, biɛla ka yi teeri Naawuni yɛla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَكَم مِّن قَرۡيَةٍ أَهۡلَكۡنَٰهَا فَجَآءَهَا بَأۡسُنَا بَيَٰتًا أَوۡ هُمۡ قَآئِلُونَ
4. Yaha! Di kuli zooiya ka Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ tiŋgbani shɛlinim’ hallaka, ka Ti daazaaba shee bɛ zuɣu na yuŋ, bee ka bɛ na be wuntaŋgom ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَمَا كَانَ دَعۡوَىٰهُمۡ إِذۡ جَآءَهُم بَأۡسُنَآ إِلَّآ أَن قَالُوٓاْ إِنَّا كُنَّا ظَٰلِمِينَ
5. Bɛ daa ka bɛ ni kuhiri bɔri shɛli saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba ni daa kaba na naɣila bɛ yεrimi: “Achiika! Ti nyɛla zualindiriba.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَنَسۡـَٔلَنَّ ٱلَّذِينَ أُرۡسِلَ إِلَيۡهِمۡ وَلَنَسۡـَٔلَنَّ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
6. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti bɔhi ninvuɣu shεba bɛ ni tim tuumba na bɛ sani. Yaha! Achiika! Ti ni bɔhi tuumba.[1]
[1] Naawuni sa yɛn bɔhila tummba maa bɛ ni daa boli bɛ niriba shɛm, ka b ɔhi bɛ niriba maa gba bɛ ni daa saɣi bɛ tuumba maa boligu shɛm.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَنَقُصَّنَّ عَلَيۡهِم بِعِلۡمٖۖ وَمَا كُنَّا غَآئِبِينَ
7. Dinzuɣu! Achiika! Ti ni ti ba lahibali (n-zaŋ chaŋ bε ni daa tum shεli kam bε Dunia ʒii puuni) ni baŋsim. Yaha! Ti daa pala ban sɔɣi (ka chɛ ba).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلۡوَزۡنُ يَوۡمَئِذٍ ٱلۡحَقُّۚ فَمَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
8. Dindali maa (ninsalinim’ tuuntumsa) zahimbu yɛn ti nyɛla yεlimaŋli, dinzuɣu ŋun binzahindigu ti niŋ timsim, tɔ! Bannim’ maa n-nyɛ ninvuɣu shɛba ban nya tarli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُم بِمَا كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَظۡلِمُونَ
9. Yaha! Ninvuɣu so ŋun binzahindigu ti leei zaɣivuɣu (ka tuunvɛla kadini), tɔ! Bana n-nyɛ ban niŋ bɛ maŋ’ ashaara, domin bɛ ni daa di Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ zualinsi la zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ مَكَّنَّٰكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَجَعَلۡنَا لَكُمۡ فِيهَا مَعَٰيِشَۗ قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ
10. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) tin ya la yiko tiŋgbani yaaŋa zuɣu. Yaha! Ka Ti zali ya din yɛn gbibi yi biɛhigu di puuni. Amaa! Biɛla ka yi paɣira (Mani Naawuni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ خَلَقۡنَٰكُمۡ ثُمَّ صَوَّرۡنَٰكُمۡ ثُمَّ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ لَمۡ يَكُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِينَ
11. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) nam ya mi, din nyaaŋa ka Ti tin ya ŋmahimgbana, ka yεli Malaaikanima: “Niŋmi ya suzuuda n-ti Annabi Adam, ka bɛ (Malaaikanim’ maa) niŋ suzuuda, naɣila shintaŋ n-nyɛŋun daa ka ban niŋ suzuuda maa ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ مَا مَنَعَكَ أَلَّا تَسۡجُدَ إِذۡ أَمَرۡتُكَۖ قَالَ أَنَا۠ خَيۡرٞ مِّنۡهُ خَلَقۡتَنِي مِن نَّارٖ وَخَلَقۡتَهُۥ مِن طِينٖ
12. Ka O (Naawuni) yεli: “Bimbo n-leei mɔŋ a ni a niŋ suzuuda saha shεli N-ni daa puhi a di niŋbu? Ka o (shintaŋ) yεli: “Mani n-gari o, domin A nam ma mi ni buɣum,ka nam o ni taŋkpaɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ فَٱهۡبِطۡ مِنۡهَا فَمَا يَكُونُ لَكَ أَن تَتَكَبَّرَ فِيهَا فَٱخۡرُجۡ إِنَّكَ مِنَ ٱلصَّٰغِرِينَ
13. Ka O (Naawuni) yεli: “Ka Sheemi di (Alizanda) puuni. Di bi tu kamaata ni a tibgi a maŋ’ di puuni, dinzuɣu yima, achiika! A be ban filiŋ puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ أَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ
14. Ka o (shintaŋ)yεli: “[Yaa N Duuma Naawuni]! Ka naɣisim ti ma hali ni dabsi’ shεli bɛ ni yɛn ti yiɣisi ba (bɛ gbala ni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ إِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ
15. Ka O (Naawuni) yεli: “Achiika! A be bɛ ni yɛn naɣisi n-ti shεba ni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ فَبِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأَقۡعُدَنَّ لَهُمۡ صِرَٰطَكَ ٱلۡمُسۡتَقِيمَ
16. Ka o (shintaŋ) yεli: “Domin A ni birgi ma maa zuɣu, achiika! N-ni ʒini taɣi ba (Adam bihi) ka chε A sochibga.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ لَأٓتِيَنَّهُم مِّنۢ بَيۡنِ أَيۡدِيهِمۡ وَمِنۡ خَلۡفِهِمۡ وَعَنۡ أَيۡمَٰنِهِمۡ وَعَن شَمَآئِلِهِمۡۖ وَلَا تَجِدُ أَكۡثَرَهُمۡ شَٰكِرِينَ
17. Din nyaaŋa, achiika! N-nyɛla ŋun yɛn kaba na bɛ tooni mini bɛ nyaaŋa, ni bɛ nuzaa mini bɛ nudirigu polo, A mi ku nya bɛ pam ka bɛ nyɛ ban paɣira.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱخۡرُجۡ مِنۡهَا مَذۡءُومٗا مَّدۡحُورٗاۖ لَّمَن تَبِعَكَ مِنۡهُمۡ لَأَمۡلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنكُمۡ أَجۡمَعِينَ
18. Ka O (Naawuni) yεli: “Yim di (Alizanda) puuni, ka nyɛla bɛ ni galim so, ni bɛ ni kari so, ŋun mitidoli abɛ (ninsalinim’) puuni, tɔ! Achiika! N nyɛla Ŋun yɛn pali ʒahannama buɣum ni yi (ninsalinim’) puuni namgbaniyini.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَٰٓـَٔادَمُ ٱسۡكُنۡ أَنتَ وَزَوۡجُكَ ٱلۡجَنَّةَ فَكُلَا مِنۡ حَيۡثُ شِئۡتُمَا وَلَا تَقۡرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ
19. Yaha! (Ka Naawuni yεli): “Yaa nyini Adam! A mini a paɣa (Hawa) ʒinimi ya Alizanda (puuni), ka dim ya di puuni luɣulikam yi ni bɔra, amaa! Di miri ya tia ŋɔ maa, ka pahi zualindiriba ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَوَسۡوَسَ لَهُمَا ٱلشَّيۡطَٰنُ لِيُبۡدِيَ لَهُمَا مَا وُۥرِيَ عَنۡهُمَا مِن سَوۡءَٰتِهِمَا وَقَالَ مَا نَهَىٰكُمَا رَبُّكُمَا عَنۡ هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةِ إِلَّآ أَن تَكُونَا مَلَكَيۡنِ أَوۡ تَكُونَا مِنَ ٱلۡخَٰلِدِينَ
20. Ka shintaŋ zaŋ yɛltɔɣabɛri niŋ bɛ niriba ayi maa sunsuuni, domin o zaŋ bɛ ni zaŋ shɛli n-taɣi bɛ zaɣim wuhi ba (ka yεli ba): “Pa shεli zuɣu ka yi Duuma (Naawuni) mɔŋ ya tia ŋɔ maa dibu mpahila (O je mi) ni yi leei Malaaikanim’ ayi, bee ka yi leei ninvuɣu shɛba ban yɛn kpalim (ka bɛ kpira).”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَاسَمَهُمَآ إِنِّي لَكُمَا لَمِنَ ٱلنَّٰصِحِينَ
21. Ka o (shintaŋ) po ba Naawuni (ka yεli): “Achiika! Mani nyɛla ŋunbeban saɣisiri yi niriba ayi maa puuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَدَلَّىٰهُمَا بِغُرُورٖۚ فَلَمَّا ذَاقَا ٱلشَّجَرَةَ بَدَتۡ لَهُمَا سَوۡءَٰتُهُمَا وَطَفِقَا يَخۡصِفَانِ عَلَيۡهِمَا مِن وَرَقِ ٱلۡجَنَّةِۖ وَنَادَىٰهُمَا رَبُّهُمَآ أَلَمۡ أَنۡهَكُمَا عَن تِلۡكُمَا ٱلشَّجَرَةِ وَأَقُل لَّكُمَآ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ لَكُمَا عَدُوّٞ مُّبِينٞ
22. Ka o (shintaŋ) kpεhi ba yɔɣu ni yɔhim. Saha shεli bɛ niriba ayi maa ni lam tia maa, ka bɛ zaɣim yiba na polo ni, ka bɛ naan zaŋdi Alizanda puuni vari n-lirti bɛ zaɣim, ka bɛ Duuma boli ba (ka yεli): “Di ni bɔŋɔ, m-bi mɔŋ ya tia ŋɔ maa dibu, ka yεli ya ni shintaŋ nyɛla dima n-tin ya polo ni?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَا رَبَّنَا ظَلَمۡنَآ أَنفُسَنَا وَإِن لَّمۡ تَغۡفِرۡ لَنَا وَتَرۡحَمۡنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
23. Kabɛ niriba ayi maa (Annabi Adam mini o paɣa) yεli: “Yaa ti Duuma! Ti di ti maŋ zualinsi, A mi yi bi chε m-paŋ ti, ka zo ti nambɔɣu, tɔ! Achiika! Ti ni pahi ninvuɣu shɛba ban kɔhilu puuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱهۡبِطُواْ بَعۡضُكُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوّٞۖ وَلَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُسۡتَقَرّٞ وَمَتَٰعٌ إِلَىٰ حِينٖ
24. Ka O (Naawuni) yεli: “Sheemi ya tiŋgbani yaaŋa zuɣu. Yi (zuliyanim’) ni ti leei dimbi ni taba. Yaha! Tiŋgbani ni n-yɛn nyɛ yi bɛhigu shee, ni nyɛɣisim wumbu shee hali ni saha shɛli.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ فِيهَا تَحۡيَوۡنَ وَفِيهَا تَمُوتُونَ وَمِنۡهَا تُخۡرَجُونَ
25. Ka O (Naawuni) yεli: “Di (tiŋgbani maa) puuni ka yi yɛn be. Yaha! Di puuni ka yi yɛn ti kpi. ka bɛ lahi yɛn ti yihi ya di puuni (Zaadali).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ قَدۡ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكُمۡ لِبَاسٗا يُوَٰرِي سَوۡءَٰتِكُمۡ وَرِيشٗاۖ وَلِبَاسُ ٱلتَّقۡوَىٰ ذَٰلِكَ خَيۡرٞۚ ذَٰلِكَ مِنۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
26. Yaa yinim’ Adam bihi! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) siɣisi ya la sitira na, domin di ti liriti yi zaɣim, ka lahi nyɛ nachinsi tin ya. Amaa! Wuntia sitira nnyɛ din gari. Dini maa be Naawun daliri nim puuni (n­zaŋ ti ninsalinima), di yi pa shɛli, bɛ ni teei Naawuni yɛla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ لَا يَفۡتِنَنَّكُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ كَمَآ أَخۡرَجَ أَبَوَيۡكُم مِّنَ ٱلۡجَنَّةِ يَنزِعُ عَنۡهُمَا لِبَاسَهُمَا لِيُرِيَهُمَا سَوۡءَٰتِهِمَآۚ إِنَّهُۥ يَرَىٰكُمۡ هُوَ وَقَبِيلُهُۥ مِنۡ حَيۡثُ لَا تَرَوۡنَهُمۡۗ إِنَّا جَعَلۡنَا ٱلشَّيَٰطِينَ أَوۡلِيَآءَ لِلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ
27. Yaa yinim’ Adam bihi! Di chεn ya ka shintaŋ birgi ya, kamani o ni daa yihi yi ba ni yi ma (Annabi Adam mini Hawa) Alizanda puuni shεm, o daa dargi mi yihi bɛ sitira ka chε ba, domin o zaŋ bɛ zaɣim wuhi ba. Achiika! O (shintaŋ) mini o balli nyari ya luɣushεli polo yi ni bi nyari ba. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋla shintana ka bɛ nyɛ sɔŋdiba n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban bi ti Ti (Tinim’ Naawuni) yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا فَعَلُواْ فَٰحِشَةٗ قَالُواْ وَجَدۡنَا عَلَيۡهَآ ءَابَآءَنَا وَٱللَّهُ أَمَرَنَا بِهَاۗ قُلۡ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَأۡمُرُ بِٱلۡفَحۡشَآءِۖ أَتَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
28. Yaha! Bɛ (Makka chɛfurinim’ maa) yi tum kavituma, ka bɛ yεli: “Achiika! Tinim’ paaila ti banim’ (ka bɛ niŋdi lala),[2] ka Naawuni lahi puhi ti di niŋbu.” Yεlima: “Achiika! Naawuni bi puhiri (niriba) ni kavituma. Di ni bɔŋɔ, yiyεrila yi ni ka shɛli baŋsim n-zaŋ jɛndi Naawuni? ”
[2] Larbunim’ daa yi pirgirila bɛ zaɣim ka gindi Ka’aba ka laɣindi ni bɛ paɣaba, ka yɛli ni bɛ paaila bɛ banim’ ka bɛ niŋdi lala, dinzuɣu pa binshɛɣu kam yaannim’ ni daa tum ka chɛ n-nyɛ zaɣiviɛlli Naawuni sani.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ أَمَرَ رَبِّي بِٱلۡقِسۡطِۖ وَأَقِيمُواْ وُجُوهَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَٱدۡعُوهُ مُخۡلِصِينَ لَهُ ٱلدِّينَۚ كَمَا بَدَأَكُمۡ تَعُودُونَ
29. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “N Duuma (Naawuni) puhila aadalsi niŋbu. Dinzuɣu, zanimi ya n-tuhi Naawuni yi jiŋli kam puuni. Yaha! Suhimi ya O, ka nyɛla ban niŋdi Okasi ni jɛma, kamani O ni daa pili yi nambu shεm, tɔ! Lala ka yi yɛn ti labi na (Zaadali).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَرِيقًا هَدَىٰ وَفَرِيقًا حَقَّ عَلَيۡهِمُ ٱلضَّلَٰلَةُۚ إِنَّهُمُ ٱتَّخَذُواْ ٱلشَّيَٰطِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَيَحۡسَبُونَ أَنَّهُم مُّهۡتَدُونَ
30. Zamaatu shɛba beni nyɛla ban dolsi, ka birginsim niŋ talahi shεba mizuɣu, achiika! Bɛ gbibila shintana ka bɛ nyɛ simnim’ ka pa ni Naawuni, ka tεhiri ni bɛ nyεla ninvuɣu shɛba ban dolsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ خُذُواْ زِينَتَكُمۡ عِندَ كُلِّ مَسۡجِدٖ وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ وَلَا تُسۡرِفُوٓاْۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُسۡرِفِينَ
31. Yaa yinim’ Adam bihi! Gbibi ya yi nachinsi jiŋli kam puuni. Yaha! Dim ya ka nyu, ka miri ya ka yi saɣindi tiŋgbani yaaŋa zuɣu. Achiika! O (Naawuni) bi bɔri ninvuɣu shεba ban saɣinda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ مَنۡ حَرَّمَ زِينَةَ ٱللَّهِ ٱلَّتِيٓ أَخۡرَجَ لِعِبَادِهِۦ وَٱلطَّيِّبَٰتِ مِنَ ٱلرِّزۡقِۚ قُلۡ هِيَ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا خَالِصَةٗ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ كَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَعۡلَمُونَ
32. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Ŋuni n-leei mɔŋ Naawuni nachin’ shεŋa O ni yihi na, ni bindira puuni din viɛla, ka di nyɛla O daba zuɣu? Yεlima: “Di yɛn ti nyɛla ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli Dunia bεhigu puuni koŋko dini Zaadali.” Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) kahigiri aayanima n-tiri ninvuɣu shεba ban mi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ ٱلۡفَوَٰحِشَ مَا ظَهَرَ مِنۡهَا وَمَا بَطَنَ وَٱلۡإِثۡمَ وَٱلۡبَغۡيَ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَأَن تُشۡرِكُواْ بِٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ سُلۡطَٰنٗا وَأَن تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
33. Yεlima: “Achiika! N Duuma mɔŋla kavituma, di puuni din yi polo ni ni din sɔɣi, n-ti pahi Naawuni taali kpεbu, ni zualinsi dibu ka di pa ni yεlimaŋli soli, ni yi laɣim Naawuni ni shɛli jεm, ka di nyɛla Naawuni ni bi siɣisi shɛli daliri na, ni yi lahi yεli yini ʒi shɛli n-zaŋ jɛndi Naawuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلِكُلِّ أُمَّةٍ أَجَلٞۖ فَإِذَا جَآءَ أَجَلُهُمۡ لَا يَسۡتَأۡخِرُونَ سَاعَةٗ وَلَا يَسۡتَقۡدِمُونَ
34. Ali’umma kam malila bɛ saha, dinzuɣu, saha shεli bɛ ni zali ba yi ti kana, bɛ bi yεn naɣisi, bɛ mi ku daŋ kpibu (poi ni laala saha maa).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰبَنِيٓ ءَادَمَ إِمَّا يَأۡتِيَنَّكُمۡ رُسُلٞ مِّنكُمۡ يَقُصُّونَ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتِي فَمَنِ ٱتَّقَىٰ وَأَصۡلَحَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
35. Yaa yinim’ Adam bihi! Di yi ti niŋ ka tuun’ shɛba kanyana yi puuni, n-ti karindi ya N aayanima, tɔ! Ŋun zo Naawuni, ka vεlgi O tuma, bɛ ti ka dabεm shεli, bɛ mi ti ka suhusaɣiŋgu ni (Zaadali).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱسۡتَكۡبَرُواْ عَنۡهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
36. Yaha! Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri, ka tibgi bɛ maŋ’ ka chε li, tɔ! Bana n-nyɛ buɣum bihi, ka bɛ nyɛla ban yɛn ti kpalim di puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَوۡ كَذَّبَ بِـَٔايَٰتِهِۦٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ يَنَالُهُمۡ نَصِيبُهُم مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُنَا يَتَوَفَّوۡنَهُمۡ قَالُوٓاْ أَيۡنَ مَا كُنتُمۡ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِۖ قَالُواْ ضَلُّواْ عَنَّا وَشَهِدُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَنَّهُمۡ كَانُواْ كَٰفِرِينَ
37. Dinzuɣu, ŋuni n-leei nyɛ zualindira n-ti lahi paai ŋun ŋma ʒiri pa Naawuni, bee ka o ŋma ʒiri m-pa O aayanima, tɔ! Bannim’ maa ni nya bɛ tarli (bɛ ni nya Naawuni ni sabi shɛli n-ti ba (Dunia ŋɔ), hali ni Ti (Tinim’ Naawuni) tuumba yi ti kaba na n-ti deeri bɛ nyεvuya, ka bɛ (Malaaikanim’) yεli: “Yapolo ka duuma shεba yini daa jεmdi ka pa ni Naawuni la be? Ka bɛ yεli: “Bɛ bɔrgiya ka chε ti.” Ka bɛ di bɛ maŋ’ shɛhira kadama bɛ daa shiri nyεla gutulunima.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱدۡخُلُواْ فِيٓ أُمَمٖ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِكُم مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِ فِي ٱلنَّارِۖ كُلَّمَا دَخَلَتۡ أُمَّةٞ لَّعَنَتۡ أُخۡتَهَاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا ٱدَّارَكُواْ فِيهَا جَمِيعٗا قَالَتۡ أُخۡرَىٰهُمۡ لِأُولَىٰهُمۡ رَبَّنَا هَٰٓؤُلَآءِ أَضَلُّونَا فَـَٔاتِهِمۡ عَذَابٗا ضِعۡفٗا مِّنَ ٱلنَّارِۖ قَالَ لِكُلّٖ ضِعۡفٞ وَلَٰكِن لَّا تَعۡلَمُونَ
38. Ka O (Naawuni) yɛli: “Kpεm ya(ʒahannama buɣum ni), n- ti pahi ali’umma shεba ban gari poi ni yinima, alizinnim’ mini ninsalinim’ puuni. Saha shεli kam ka zamaatu shεba ti kpe (buɣum maa ni), ka bɛ narim bɛ mabia, hali ka bɛ zaa ti laɣim di (buɣum maa) puuni namgbaniyini, ka bɛ nyaandoliba naan yεli toondannima: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Bambɔŋɔnima n-daa birigi ti, dinzuɣu tim ba azaaba shɛli din nabgi buɣum ni, ka O (Naawuni) yεli: “Yi zaɣiyino kam mali (azaaba) din nabgi, amaa! Yinim’ bi mi.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَتۡ أُولَىٰهُمۡ لِأُخۡرَىٰهُمۡ فَمَا كَانَ لَكُمۡ عَلَيۡنَا مِن فَضۡلٖ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡسِبُونَ
39. Ka bɛ toondannim’ yεli bɛ nyaandoliba: “Yi ka jilma shɛli ti zuɣu. Dinzuɣu, lammi ya azaaba, domin yi ni daa tumdi tuun’ shɛŋa zuɣu.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَٱسۡتَكۡبَرُواْ عَنۡهَا لَا تُفَتَّحُ لَهُمۡ أَبۡوَٰبُ ٱلسَّمَآءِ وَلَا يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ حَتَّىٰ يَلِجَ ٱلۡجَمَلُ فِي سَمِّ ٱلۡخِيَاطِۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُجۡرِمِينَ
40. Achiika! Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri, ka tibgi bɛ maŋ’ ka chɛ li, bɛ ti ku yooi sagbana dindoya n-tiba, bɛ mi ti ku kpe Alizanda, shee di yi ti niŋ ka laakumi (bee gabga) ni tooi kpe shεrinyee ni. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) yɛn ti yo bibɛhi samli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَهُم مِّن جَهَنَّمَ مِهَادٞ وَمِن فَوۡقِهِمۡ غَوَاشٖۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلظَّٰلِمِينَ
41. Bɛ yɛn ti malila bindoo (garo) ʒahannama buɣum ni, ka bɛ zuɣusaa mali saɣili. Yaha! Lala ka Tinim’ (Naawuni) yɔri zualindiriba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
42. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka tum tuunsuma, Ti (Tinim’ Naawuni) bi niŋdi nyεvuli shεli talahi naɣila din ni tooi shεli. Bannim’ maa n-nyɛ Alizanda bihi, ka bɛ nyɛla ban yɛn ti kpalim di puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلّٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي هَدَىٰنَا لِهَٰذَا وَمَا كُنَّا لِنَهۡتَدِيَ لَوۡلَآ أَنۡ هَدَىٰنَا ٱللَّهُۖ لَقَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّۖ وَنُودُوٓاْ أَن تِلۡكُمُ ٱلۡجَنَّةُ أُورِثۡتُمُوهَا بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
43. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) yihi dimli din be bɛ (Alizanda bihi) suhiri ni, ka kulibɔna zɔri gindi di (Alizanda maa) lɔŋ ni. Kabɛ yɛli: “Paɣibu balibu kam nyɛla Naawuni so Ŋun dolsi ti ni dimbɔŋɔ maa (Muslinsi daadiini). Ti mi di pala ban yɛn tooi dolsi, ka di pala Naawuni n-dolsi ti. Achiika! Ti Duuma (Naawuni) tuumba daa ka na ni yεlimaŋli. Ka bɛ (Malaaikanim’) boli ba (ka yεli ba): “Yi da Alizanda maa mbɔŋɔ, ka bɛ dihi ya di fali domin yi ni daa tumid tuun’ shɛŋa (Dunia) la zuɣu.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ أَصۡحَٰبَ ٱلنَّارِ أَن قَدۡ وَجَدۡنَا مَا وَعَدَنَا رَبُّنَا حَقّٗا فَهَلۡ وَجَدتُّم مَّا وَعَدَ رَبُّكُمۡ حَقّٗاۖ قَالُواْ نَعَمۡۚ فَأَذَّنَ مُؤَذِّنُۢ بَيۡنَهُمۡ أَن لَّعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ
44. Ka Alizanda bihi boli buɣum bihi (ka yεra): “Achiika! Tinim’ shiri nya ti Duuma (Naawuni) ni gbaai ti alikauli shεli maa ka di nyɛla yεlimaŋli. Di nibɔŋɔ, yi gba nya yi Duuma (Naawuni) ni daa gbaai ya alikauli shεlimaa ka di nyɛ yεlimaŋli? Kabɛ yεli: “Di shiri niŋ ya.” Ka mololan’ so (Malaaika) moli bɛ sunsuuni ka yɛli: “Naawuni narimbu be zualindiriba zuɣu.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ كَٰفِرُونَ
45. Ninvuɣu shεba ban taɣiri (niriba) ka chε Naawuni soli, ka bɔri ni di gɔŋ ka nyɛla ban niŋ chɛfuritali ni Zaadali.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَبَيۡنَهُمَا حِجَابٞۚ وَعَلَى ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٞ يَعۡرِفُونَ كُلَّۢا بِسِيمَىٰهُمۡۚ وَنَادَوۡاْ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَن سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡۚ لَمۡ يَدۡخُلُوهَا وَهُمۡ يَطۡمَعُونَ
46. Ka saɣili be bɛ (Alizanda bihi mini buɣum bihi) sunsuuni, (dina n­nyɛ goondaa), ka ninvuɣu shεba naan pa goondaa maa zuɣu, ka baŋdi sokam (Alizanda bihi mini buɣum bihi) ni bɛŋmali.[3] Kabɛ boli Alizanda bihi (ka yεli ba): “Suhudoo be yi zuɣu,” Bɛ na bi yɛn kpε li (Alizanda maa), ka pun nyɛla ban mali tamaha.
[3] Goondaa n-yεn ti be buɣum mini Alizanda sunsuuni, ka ninvuɣu sh εba naan pa di zuɣu. Ka baŋdi ban nyε buɣum bihi mini Alizanda bihi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَإِذَا صُرِفَتۡ أَبۡصَٰرُهُمۡ تِلۡقَآءَ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ قَالُواْ رَبَّنَا لَا تَجۡعَلۡنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
47. Yaha! Bɛ yi ti ŋmalgi bɛ nina kpa buɣum bihi polo, ka bɛ yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Miri ka A laɣim ti mini ninvuɣu shεba ban nyɛ zualindiriba.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَعۡرَافِ رِجَالٗا يَعۡرِفُونَهُم بِسِيمَىٰهُمۡ قَالُواْ مَآ أَغۡنَىٰ عَنكُمۡ جَمۡعُكُمۡ وَمَا كُنتُمۡ تَسۡتَكۡبِرُونَ
48. Ka ban pa goondaa zuɣu maa boli ninvuɣu shεba bɛ ni baŋ ba ni bɛŋmali maa, ka yεli: “Yi ni daa laɣim arzichi shεli, n-ti pahi yi maŋ’ tibgibu la bi niŋ ya anfaani.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَهَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَقۡسَمۡتُمۡ لَا يَنَالُهُمُ ٱللَّهُ بِرَحۡمَةٍۚ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ لَا خَوۡفٌ عَلَيۡكُمۡ وَلَآ أَنتُمۡ تَحۡزَنُونَ
49. (Ka Malaaikanim’ yɛli): “Di ni bɔŋɔ, bambɔŋɔnima (Muslinnim’) ka yi daa po kadama Naawuni ku zo ba nambɔɣu la? (Ka bɛ yεli ba): “Kpεm ya Alizanda, yi ka dabεm, yi mi ka suhusaɣiŋgu ni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَادَىٰٓ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ أَنۡ أَفِيضُواْ عَلَيۡنَا مِنَ ٱلۡمَآءِ أَوۡ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُۚ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ حَرَّمَهُمَا عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
50. Ka buɣum bihi boli Alizanda bihi (ka yεli ba): “Kpaami ya ko’shɛli m-pa ti zuɣu na (ka ti niŋgbina maai), bee Naawuni ni largi ya shɛli puuni.” Ka bɛ (Alizanda bihi) yεli: “Achiika! Naawuni mɔŋ chεfurinim’ yɛla ayi maa.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ دِينَهُمۡ لَهۡوٗا وَلَعِبٗا وَغَرَّتۡهُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَاۚ فَٱلۡيَوۡمَ نَنسَىٰهُمۡ كَمَا نَسُواْ لِقَآءَ يَوۡمِهِمۡ هَٰذَا وَمَا كَانُواْ بِـَٔايَٰتِنَا يَجۡحَدُونَ
51. Ninvuɣu shεba ban gbibi bɛ daadiini ka di nyɛ kpεrigu mini dεma, ka Dunia bεhigu yɔhim ba maa, tɔ! Zuŋ Ti (Tinim’ Naawuni) ni tam bɛ yεla kamani bɛ ni daa tam bɛ zuŋɔ dabsili ŋɔ laɣimbu shεm, n-ti pahi bɛ ni daa zaɣisiri Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ la zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ جِئۡنَٰهُم بِكِتَٰبٖ فَصَّلۡنَٰهُ عَلَىٰ عِلۡمٍ هُدٗى وَرَحۡمَةٗ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
52. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) kaba mi na ni litaafi (Alkur’aani) shεli Ti ni kahigi li ka di tam baŋsim zuɣu,ka nyɛ dolsigu ni nambɔzɔbo n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّا تَأۡوِيلَهُۥۚ يَوۡمَ يَأۡتِي تَأۡوِيلُهُۥ يَقُولُ ٱلَّذِينَ نَسُوهُ مِن قَبۡلُ قَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُ رَبِّنَا بِٱلۡحَقِّ فَهَل لَّنَا مِن شُفَعَآءَ فَيَشۡفَعُواْ لَنَآ أَوۡ نُرَدُّ فَنَعۡمَلَ غَيۡرَ ٱلَّذِي كُنَّا نَعۡمَلُۚ قَدۡ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَضَلَّ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ
53. Bɛ (chεfurinim’) bi guhiri shɛli mpahila di (azaaba maa) bahigu, dabsi’ shɛli di (azaaba maa) bahigu ni yɛn ti kana, ninvuɣu shεba ban daa tam di yεla pɔi ni dini maa ni yεli: “Achiika! Ti Duuma (Naawuni) tuumba daa ka ti na ni yɛlimaŋli. Dini bɔŋɔ, ti mali ban yɛn suhudee ka bɛ suhudee ti, bee ka bɛ labsi ti (Dunia) ka ti ti tum tuun’ shɛli din pa ti ni daa tumdi shɛla maa? Achiika! Bɛ niŋ bɛ maŋ’ ashaara, ka bɛ mi ni daa namdi ʒiri shεŋa maa bɔrgi ka chɛ ba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ رَبَّكُمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ يُغۡشِي ٱلَّيۡلَ ٱلنَّهَارَ يَطۡلُبُهُۥ حَثِيثٗا وَٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ وَٱلنُّجُومَ مُسَخَّرَٰتِۭ بِأَمۡرِهِۦٓۗ أَلَا لَهُ ٱلۡخَلۡقُ وَٱلۡأَمۡرُۗ تَبَارَكَ ٱللَّهُ رَبُّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
54. Achiika! Yi Duuma Naawuni n-nyɛŊun nam sagbana mini tiŋgbana dabsa ayɔbu puuni, din’ nyaaŋa kaOniŋ dede Al-arshi (O nam garo) zuɣu. O malila yuŋ n-limsiri wuntaŋni, ka di bɔri di (wuntaŋni maa) shee ni yomyoma. Yaha! Wuntaŋ’ ni goli n-ti pahi saŋmarsi nyɛla bɛ ni balgi shɛli ni O zaligu. Wumma! Ŋuna n-su nambu ni zaligu. Naawuni nam tibgiya, Ŋuna nnyɛ binnamda Duuma.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱدۡعُواْ رَبَّكُمۡ تَضَرُّعٗا وَخُفۡيَةًۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ
55. Suhimi ya yi Duuma (Naawun) ni maŋ’ gbargibu mini sɔɣisinli. Achiika! O (Naawuni) bi bɔri ninvuɣu shεba ban kpahiri yεɣiri targa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَا وَٱدۡعُوهُ خَوۡفٗا وَطَمَعًاۚ إِنَّ رَحۡمَتَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ مِّنَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
56. Yaha! Di saɣindi ya tiŋgbani yaaŋa zuɣu di malibu nyaaŋa, ka suhi ya O (Naawuni) ka nyɛla ban zɔri dabiεm ni kore. Achiika! Naawuni nambɔzɔbo be yoma ni tuunsuma nima.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَهُوَ ٱلَّذِي يُرۡسِلُ ٱلرِّيَٰحَ بُشۡرَۢا بَيۡنَ يَدَيۡ رَحۡمَتِهِۦۖ حَتَّىٰٓ إِذَآ أَقَلَّتۡ سَحَابٗا ثِقَالٗا سُقۡنَٰهُ لِبَلَدٖ مَّيِّتٖ فَأَنزَلۡنَا بِهِ ٱلۡمَآءَ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦ مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِۚ كَذَٰلِكَ نُخۡرِجُ ٱلۡمَوۡتَىٰ لَعَلَّكُمۡ تَذَكَّرُونَ
57. Yaha! Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊun timdi pɔhim na, ka di nyɛla suhupiɛlli lahibali din daŋdi O nambɔzɔbo (sakom) na, hali ni pɔhim maa ti ʒi sagbaŋ shɛŋa din tibsa na, ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ li nyuhi tiŋgbani shɛli din kpi, din nyaaŋa ka Ti zaŋ li n-siɣisi sakom na, ka zaŋ li yihi binwola balibu kam. Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) yɛn ti neei kpiimba, domin achiika! Yi ni leei ban teeri Naawuni yɛla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلۡبَلَدُ ٱلطَّيِّبُ يَخۡرُجُ نَبَاتُهُۥ بِإِذۡنِ رَبِّهِۦۖ وَٱلَّذِي خَبُثَ لَا يَخۡرُجُ إِلَّا نَكِدٗاۚ كَذَٰلِكَ نُصَرِّفُ ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يَشۡكُرُونَ
58. Yaha! Tiŋgbani suŋ yihirila di bimbila ni di Duuma (Naawuni) yɛdda, tiŋgbani shεli din mi bi viεla bi yihiri bimbila, naɣila ni namsa (wahala). Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) kahigiri aayanima n-tiri ninvuɣu shεba ban paɣira.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ فَقَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓ إِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ
59. Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa tim Annabi Nuhu n-zaŋ chaŋ o niriba sani, ka o ti yεli: “Yaa yinim’ n niriba! Jεmmi ya Naawuni, yi ka duuma so ka pa ni Ŋuna, Achiika! Mani zɔrila dabiεm n-tiri ya ni dabsi’ titali la daazaaba ti paai ya.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِهِۦٓ إِنَّا لَنَرَىٰكَ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
60. Ka asanzanim’ o niriba puuni yεli: “Achiika! Tinim’ kuli nyara ka a be la bɔrginsim polo ni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ يَٰقَوۡمِ لَيۡسَ بِي ضَلَٰلَةٞ وَلَٰكِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
61. Ka oyεli: “Yaa yinim’ n niriba! M-pala ŋun bɔrgi, amaa! Mani nyɛla tuun’ so ŋun yi binnamda Duuma sani na.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنصَحُ لَكُمۡ وَأَعۡلَمُ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
62. “N-tiri ya la n Duuma (Naawuni) tuuntali, ka saɣisiri ya, ka mi binshɛɣu yi ni ʒi ka di nyɛla din yi Naawuni sani na.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡ وَلِتَتَّقُواْ وَلَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ
63. Di ni bɔŋɔ, yi niŋdila lahiʒiba ni teebu kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani, ka di nyɛla yi puuni ninvuɣu so sani ka di yina, domin o ti varsi ya ka yi zo Naawuni, achiika! Yi nyɛla bɛ ni yɛn zo shɛba nambɔɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَكَذَّبُوهُ فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ فِي ٱلۡفُلۡكِ وَأَغۡرَقۡنَا ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَآۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ قَوۡمًا عَمِينَ
64. Ka bɛ labsi o ʒirilana, ka Ti (Tinim’ Naawuni) tilgi o mini ninvuɣu shɛba ban be ŋarim la puuni, ka chε ka kom di ninvuɣu shεba ban labsi Ti aayanim’ ʒiri. Achiika! Bɛ daa nyɛla ninvuɣu shεba ban nyɛ zoomba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمۡ هُودٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ
65. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa tim Annabi Hudu n-zaŋ kana Aadunim’ sani, ka o ti yεli: “Yaa yinim’ n niriba! Jɛmmi ya Naawuni, yi ka duuma so ka pa ni Ŋuna. Dini bɔŋɔ, yi pala ban yɛn zo Naawuni?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦٓ إِنَّا لَنَرَىٰكَ فِي سَفَاهَةٖ وَإِنَّا لَنَظُنُّكَ مِنَ ٱلۡكَٰذِبِينَ
66. Ka asanzanim’ ban niŋ chɛfuritali o niriba puuni yεli: “Achiika! Tinim’ kuli nya a ka jεrlim tabi a. Yaha! Tinim’ tεhi ya ni achiika! A be ʒirinim’ puuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ يَٰقَوۡمِ لَيۡسَ بِي سَفَاهَةٞ وَلَٰكِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
67. Ka o (Annabi Hudu) yεli: “Yaa yinim’ n niriba: “Jεrlim bi tabi ma, amaa! achiika! Mani nyεla tuun’ so ŋun yi bin-namda Duuma sani na.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أُبَلِّغُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَأَنَا۠ لَكُمۡ نَاصِحٌ أَمِينٌ
68. “Ka n-chɛ ka tuuntali paari ya n Duuma (Naawuni) sani na. Yaha! N nyεla yɛmbahigalana, ni saɣisigulana ntin ya.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَعَجِبۡتُمۡ أَن جَآءَكُمۡ ذِكۡرٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ مِّنكُمۡ لِيُنذِرَكُمۡۚ وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ قَوۡمِ نُوحٖ وَزَادَكُمۡ فِي ٱلۡخَلۡقِ بَصۜۡطَةٗۖ فَٱذۡكُرُوٓاْ ءَالَآءَ ٱللَّهِ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
69. Bee yi niŋla lahiʒiba ni teebu yi yi Duuma (Naawuni) sani n-kana yi puuni so zinli zuɣu domin o tin ya saɣisigu? Yaha! Teemi ya saha shεli O (Naawuni) ni daa zali ya ka yi nyɛ ninvuɣu shɛba ban deeri taba tiŋgbani yaaŋa zuɣu Annabi Nuhu niriba nyaaŋa, ka pahi ya yaa ni galsim yi niŋgbina puuni, dinzuɣu teemi ya Naawuni yolisa (O ni’ima nima), achiika! Yi nyɛla ban yɛn nyɛ tarli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُوٓاْ أَجِئۡتَنَا لِنَعۡبُدَ ٱللَّهَ وَحۡدَهُۥ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعۡبُدُ ءَابَآؤُنَا فَأۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
70. Ka bɛ yεli:“Dini bɔŋɔ,akatimina ni titijεm Naawuni ko, ka chɛ ti banim’ ni daa jεmdi shεli maa? Tɔ! Tahimi ti a ni gbaari ti alikauli (azaaba) shɛli maa na, a yi nyɛla ninvuɣu so ŋun be yεlimaŋlinim’ puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ قَدۡ وَقَعَ عَلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡ رِجۡسٞ وَغَضَبٌۖ أَتُجَٰدِلُونَنِي فِيٓ أَسۡمَآءٖ سَمَّيۡتُمُوهَآ أَنتُمۡ وَءَابَآؤُكُم مَّا نَزَّلَ ٱللَّهُ بِهَا مِن سُلۡطَٰنٖۚ فَٱنتَظِرُوٓاْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ ٱلۡمُنتَظِرِينَ
71. Ka o (Annabi Hudu) yεli: “Achiika! Azaaba mini sujee shee yi zuɣu na yi Duuma (Naawuni) sani. Di ni bɔŋɔ, yi ŋmεri ma la namgbankpeeni n-zaŋ chaŋ yuli shεŋa yi mini yi banim’ ni boli? Ka di nyɛla Naawuni bi siɣisi daliri shεli na di zuɣu, dinzuɣu guhimi ya, achiika! Mani gba pahi yi zuɣu ban guhiri puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَنجَيۡنَٰهُ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَقَطَعۡنَا دَابِرَ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۖ وَمَا كَانُواْ مُؤۡمِنِينَ
72. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa tilgi o mini ban daa pahi o zuɣu ni nambɔzɔbo din yi Ti sani na, ka ŋmaai ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri maa bahigu. Yaha! Bɛ daa pala ban ti Naawuni yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمۡ صَٰلِحٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ قَدۡ جَآءَتۡكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡۖ هَٰذِهِۦ نَاقَةُ ٱللَّهِ لَكُمۡ ءَايَةٗۖ فَذَرُوهَا تَأۡكُلۡ فِيٓ أَرۡضِ ٱللَّهِۖ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوٓءٖ فَيَأۡخُذَكُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
73. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa tim Samuudunim’ mabia Sālihu bɛ sani, Kao ti yεli ba: “Yaa yinim’ n niriba! Jεmmi ya Naawuni, yi ka duuma so ka pa ni Ŋuna. Achiika! Kahigibu kan ya na yi Duuma sani. Naawuni laakumi mbɔŋɔ ka o nyɛla alaama shɛli n-zaŋ tin ya, dinzuɣu chεliyaokao di Naawuni tiŋgbani ni, ka miri ya ka yi niŋ o biɛrim shεli, ka azaabakpeeni ti gbaai ya.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ جَعَلَكُمۡ خُلَفَآءَ مِنۢ بَعۡدِ عَادٖ وَبَوَّأَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ تَتَّخِذُونَ مِن سُهُولِهَا قُصُورٗا وَتَنۡحِتُونَ ٱلۡجِبَالَ بُيُوتٗاۖ فَٱذۡكُرُوٓاْ ءَالَآءَ ٱللَّهِ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ
74. Yaha! Teemi ya saha shεli O (Naawuni) ni daa zali ya ka yi nyɛ falidiriba Aadunim’ nyaaŋa, ka ʒili ya tiŋgbani ni, ka yi mεri yiliwaɣila tamdi di zoya zuɣu,ka kpɛri zoya ka di nyɛ yiya. Dinzuɣu, teemi ya Naawuni ni niŋ ya ni’ima shεŋa, ka miriyakayisaɣindi tiŋgbani yaaŋa zuɣu,ka nyɛla ban tumdi tuumbɛri.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لِلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ لِمَنۡ ءَامَنَ مِنۡهُمۡ أَتَعۡلَمُونَ أَنَّ صَٰلِحٗا مُّرۡسَلٞ مِّن رَّبِّهِۦۚ قَالُوٓاْ إِنَّا بِمَآ أُرۡسِلَ بِهِۦ مُؤۡمِنُونَ
75. Ka asanzanim’ o (Annabi Sālihu) niriba puuni yεli bɛ puuni tarimba ban ti Naawuni yεlimaŋli:“Di ni bɔŋɔ, yi mini la Sālihu shiri nyɛla tuun’ so o Duuma sani? Ka bɛ (tarimba) yεli: “Tinim’ ti yεlimaŋli ni shɛli zuɣubɛ ni tim o maa na.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُوٓاْ إِنَّا بِٱلَّذِيٓ ءَامَنتُم بِهِۦ كَٰفِرُونَ
76. Ka ninvuɣu shɛba ban tibgi bɛ maŋ’yεli: “Achiika! Tinim’ nyɛla ban niŋ chɛfuritali ni yi ni ti shɛli yεlimaŋli maa.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَعَقَرُواْ ٱلنَّاقَةَ وَعَتَوۡاْ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِمۡ وَقَالُواْ يَٰصَٰلِحُ ٱئۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
77. Ka bɛ ku laakumi maa, ka kpahi yεɣibɛ Duuma (Naawuni) zaligu, ka naan yεli: “Yaa nyini Sālihu! Tahimi ti a ni gbaari ti alikauli (azaaba) shɛli maa na, a yi nyɛla ŋun be Naawuni tuumba ni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلرَّجۡفَةُ فَأَصۡبَحُواْ فِي دَارِهِمۡ جَٰثِمِينَ
78. Ka tahigu gbaai ba yim zuɣu,ka bɛ leei ninvuɣu shɛba ban gbaŋgbaya (ka bɛ leei ban kpi n-do bɛ yiŋsi puuni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰقَوۡمِ لَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُمۡ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحۡتُ لَكُمۡ وَلَٰكِن لَّا تُحِبُّونَ ٱلنَّٰصِحِينَ
79. Ka o (Annabi Sālihu) lebi biri ba, ka yεli: “Yaa yinim’ n niriba: “Achiika! Mani tin ya n Duuma (Naawuni) tuuntali, ka tin ya saɣisigu, amaa! Yi bi bɔri saɣisigunima.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلُوطًا إِذۡ قَالَ لِقَوۡمِهِۦٓ أَتَأۡتُونَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مَا سَبَقَكُم بِهَا مِنۡ أَحَدٖ مِّنَ ٱلۡعَٰلَمِينَ
80. Ni Annabi Lutu, saha shɛlionidaa yɛli o niriba: “Di ni bɔŋɔ, yi tahirila tuumbe’ shεli ninvuɣuso ni bi daŋ ya ntum li binnamda puuni?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّكُمۡ لَتَأۡتُونَ ٱلرِّجَالَ شَهۡوَةٗ مِّن دُونِ ٱلنِّسَآءِۚ بَلۡ أَنتُمۡ قَوۡمٞ مُّسۡرِفُونَ
81. Achiika! Yinim kore bela dobba ni ka chεri paɣaba. Chɛli gba! Yi nyɛla ninvuɣu shɛba ban nyɛ barina nima.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا كَانَ جَوَابَ قَوۡمِهِۦٓ إِلَّآ أَن قَالُوٓاْ أَخۡرِجُوهُم مِّن قَرۡيَتِكُمۡۖ إِنَّهُمۡ أُنَاسٞ يَتَطَهَّرُونَ
82. Yaha! O niriba maa daa ka bɛ ni labsiri o yεltɔɣa shεli m-pahila bɛ yεli: “Yihimi ya o (Annabi Lutu) yi tiŋ’ ŋɔ ni, achiika! Bana n-tooi nyɛ ninvuɣu shεba ban simsiri bɛ maŋa.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَنجَيۡنَٰهُ وَأَهۡلَهُۥٓ إِلَّا ٱمۡرَأَتَهُۥ كَانَتۡ مِنَ ٱلۡغَٰبِرِينَ
83. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa tilgi o mini o niriba, naɣila o paɣa ko n-daa kpalim m-pahi ninvuɣu shɛba ban niŋ hallaka puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِم مَّطَرٗاۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
84. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) mi ba (buɣum) sakurli. Dinzuɣu, yulmi tuumbɛrinim’ bahigu ni daa ti nyɛ shɛm.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِلَىٰ مَدۡيَنَ أَخَاهُمۡ شُعَيۡبٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ قَدۡ جَآءَتۡكُم بَيِّنَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡۖ فَأَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ وَٱلۡمِيزَانَ وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ وَلَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ بَعۡدَ إِصۡلَٰحِهَاۚ ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
85. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa Tim Madyananim’ mabia Annabi Sayibu n-zaŋ kana bɛ sani, ka o ti yεli ba: “Yaa yinim’ n niriba! Jεmmi ya Naawuni, yi ka duuma so ka pa ni Ŋuna. Achiika! Daliri kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani, dinzuɣu palmi ya yi zaɣa mini binzahindigu ka miri ya ka yi filindi ninsalinim’ binyεra. Yaha! Miri ya ka yi saɣindi tiŋgbani yaaŋa zuɣu di malibu nyaaŋa, dina n-nyɛ zaɣivεlli tin ya, yi yi nyɛla ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَقۡعُدُواْ بِكُلِّ صِرَٰطٖ تُوعِدُونَ وَتَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ مَنۡ ءَامَنَ بِهِۦ وَتَبۡغُونَهَا عِوَجٗاۚ وَٱذۡكُرُوٓاْ إِذۡ كُنتُمۡ قَلِيلٗا فَكَثَّرَكُمۡۖ وَٱنظُرُواْ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
86. Yaha! Di ʒindi ya soli kam ni nvarsiri niriba, ka taɣiri ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka chεri Naawuni soli, ka yi bɔri ni di leei sogɔŋ. Yaha! Teemi ya saha shεli yi ni daa nyɛ biɛla, ka O (Naawuni) chɛ ka yi zooi. Yaha! Yulmi ya barinanim’ bahigu ni daa ti nyɛ shεm.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن كَانَ طَآئِفَةٞ مِّنكُمۡ ءَامَنُواْ بِٱلَّذِيٓ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦ وَطَآئِفَةٞ لَّمۡ يُؤۡمِنُواْ فَٱصۡبِرُواْ حَتَّىٰ يَحۡكُمَ ٱللَّهُ بَيۡنَنَاۚ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلۡحَٰكِمِينَ
87. Yaha! Di yi niŋ ka zamaatu shɛba yi puuni ti yεlimaŋli ni binshɛɣu bɛ ni tim ma na, ka shεba bi ti yɛlimaŋli, tɔ! Yin niŋmi suɣulo hali ka Naawuni ti niŋ fukumsi ti sunsuuni. Yaha! Ŋuna n-nyɛŊun gari ŋun kam niŋdi fukumsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ قَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لَنُخۡرِجَنَّكَ يَٰشُعَيۡبُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَكَ مِن قَرۡيَتِنَآ أَوۡ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَاۚ قَالَ أَوَلَوۡ كُنَّا كَٰرِهِينَ
88. Ka asanzanim’ o niriba puuni yεli: “Achiika! Yaa nyini Sayibu Ti ni yihi a mini ninvuɣu shɛba ban tiyεlimaŋli pahia zuɣu maa ti tiŋ’ ŋɔ ni, bee ka a labi ti daadiini puuni na, ka o yɛli: “Hali di yi niŋ ka ti bi bɔra?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَدِ ٱفۡتَرَيۡنَا عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا إِنۡ عُدۡنَا فِي مِلَّتِكُم بَعۡدَ إِذۡ نَجَّىٰنَا ٱللَّهُ مِنۡهَاۚ وَمَا يَكُونُ لَنَآ أَن نَّعُودَ فِيهَآ إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُ رَبُّنَاۚ وَسِعَ رَبُّنَا كُلَّ شَيۡءٍ عِلۡمًاۚ عَلَى ٱللَّهِ تَوَكَّلۡنَاۚ رَبَّنَا ٱفۡتَحۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَ قَوۡمِنَا بِٱلۡحَقِّ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡفَٰتِحِينَ
89. Di yi shiri niŋ ka ti labi yi daadiini puuni Naawuni ni gu ti ŋɔ nyaaŋa, tɔ! Achiika! Ti ŋma ʒiri m-pa Naawuni, di mi bi tu kamaata ni ti lahi labi di puuni, naɣila ti Duuma Naawuni yi yu. Ti Duuma (Naawuni) yɛlim gari binshɛɣu kam ni baŋsim. Naawuni zuɣu ka ti dalim. “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Niŋmi fukumsi ti mini ti niriba sunsuuni ni yεlimaŋli. Yaha! Nyini n­ nyɛŊun gari ŋun kam niŋdi fukumsi?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ لَئِنِ ٱتَّبَعۡتُمۡ شُعَيۡبًا إِنَّكُمۡ إِذٗا لَّخَٰسِرُونَ
90. Ka asanzanim’ ban niŋ chεfuritali o niriba puuni yεli: “Achiika! Yi yi doli Sayibu, tɔ! Yi leei ninvuɣu shɛba ban niŋ ashaara.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلرَّجۡفَةُ فَأَصۡبَحُواْ فِي دَارِهِمۡ جَٰثِمِينَ
91. Dinzuɣu, ka tahigu gbaai ba yim zuɣu,ka bɛ leei ninvuɣu shεba ban gbaŋgbaya (ka bɛ kpi) bɛ yiŋsi puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ شُعَيۡبٗا كَأَن لَّمۡ يَغۡنَوۡاْ فِيهَاۚ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ شُعَيۡبٗا كَانُواْ هُمُ ٱلۡخَٰسِرِينَ
92. Ka di ŋmanila ninvuɣu shεba ban labsi ʒiri niŋ Annabi Sayibu noli ni maa na ʒinbe di (tiŋ’ maa) puuni. Ninvuɣu shεba ban labsi ʒiri niŋ Annabi Sayibu noli ni maa daa nyɛla ban kɔhilu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَتَوَلَّىٰ عَنۡهُمۡ وَقَالَ يَٰقَوۡمِ لَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُمۡ رِسَٰلَٰتِ رَبِّي وَنَصَحۡتُ لَكُمۡۖ فَكَيۡفَ ءَاسَىٰ عَلَىٰ قَوۡمٖ كَٰفِرِينَ
93. Ka o (Annabi Sayibu) lebi biri ba, ka yεli: “Yaa yinim’ n niriba! Achiika! N tin ya n Duuma (Naawuni) tuuntali, ka tin ya saɣisigu, ka wula ka n-yɛn niŋ suhusaɣiŋgu chɛfurinim’ zuɣu?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا فِي قَرۡيَةٖ مِّن نَّبِيٍّ إِلَّآ أَخَذۡنَآ أَهۡلَهَا بِٱلۡبَأۡسَآءِ وَٱلضَّرَّآءِ لَعَلَّهُمۡ يَضَّرَّعُونَ
94. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) na ʒin tim Annabi so na tiŋgbani shɛli ni, naɣila ti dargila di ninsalinim’ tibli ni fara mini doriti, di yi pa shɛli, bɛ ni leei ban gbargiri bɛ maŋa (n- tiri Naawuni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ بَدَّلۡنَا مَكَانَ ٱلسَّيِّئَةِ ٱلۡحَسَنَةَ حَتَّىٰ عَفَواْ وَّقَالُواْ قَدۡ مَسَّ ءَابَآءَنَا ٱلضَّرَّآءُ وَٱلسَّرَّآءُ فَأَخَذۡنَٰهُم بَغۡتَةٗ وَهُمۡ لَا يَشۡعُرُونَ
95. Din nyaaŋa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) taɣi ka zaŋ din vεla n-zali din be zaa ni hali ka bɛ ti nabgi. Yaha! Ka bɛ yεli: “Achiika, wahala mini faako daa paai ti banima.” Lala zuɣu ka Ti daa gbaai ba yim zuɣu ka bɛ nyɛla ban bi lahi mi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡ أَنَّ أَهۡلَ ٱلۡقُرَىٰٓ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَفَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَرَكَٰتٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَٰكِن كَذَّبُواْ فَأَخَذۡنَٰهُم بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
96. Yaha! Di yi di niŋ ka tiŋgbananim’ ti yεlimaŋli, ka zo Naawuni dabɛm, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) naan yooi ba alibarika soya zuɣusaa mini tiŋgbani ni na, amaa! Bɛ labsila (tuumba maa) ʒirinima, ka Ti (Tinim’ Naawuni) gbaai ba ni bɛ tuuntumsa ni daa nyɛ shɛli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَأَمِنَ أَهۡلُ ٱلۡقُرَىٰٓ أَن يَأۡتِيَهُم بَأۡسُنَا بَيَٰتٗا وَهُمۡ نَآئِمُونَ
97. Di ni bɔŋɔ, tiŋgbananim’ niŋla yεmbahiga ni Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba ti kaba na yuŋ ka bɛ nyɛla ban be gom ni?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَأَمِنَ أَهۡلُ ٱلۡقُرَىٰٓ أَن يَأۡتِيَهُم بَأۡسُنَا ضُحٗى وَهُمۡ يَلۡعَبُونَ
98. Bee tiŋgbananim’ niŋla yεmbahiga ni Ti (Tinim’ Naawuni) daazaaba ti kaba na wuntaŋpalli, ka bɛ nyɛla ban dɛmda?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَأَمِنُواْ مَكۡرَ ٱللَّهِۚ فَلَا يَأۡمَنُ مَكۡرَ ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
99. Di ni bɔŋɔ,bɛ niŋla yεmbahiga ni Naawuni nari? So bi niŋdi yεmbahiga ni Naawuni nari naɣila ninvuɣu shεba ban kɔhilu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَلَمۡ يَهۡدِ لِلَّذِينَ يَرِثُونَ ٱلۡأَرۡضَ مِنۢ بَعۡدِ أَهۡلِهَآ أَن لَّوۡ نَشَآءُ أَصَبۡنَٰهُم بِذُنُوبِهِمۡۚ وَنَطۡبَعُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ فَهُمۡ لَا يَسۡمَعُونَ
100. Di ni bɔŋɔ, di pala dolsigu n-zaŋ ti ninvuɣu shεba ban diri tiŋgbani fali ban su li kpibu nyaaŋa kadama Ti (Tinim’ Naawuni) yi di bɔra, Ti naan gbaai ba ni bɛ tuumbiɛri, ka Ti lahi to n-ŋari bɛ suhuri, ka bɛ nyɛla ban bi wumda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
تِلۡكَ ٱلۡقُرَىٰ نَقُصُّ عَلَيۡكَ مِنۡ أَنۢبَآئِهَاۚ وَلَقَدۡ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَمَا كَانُواْ لِيُؤۡمِنُواْ بِمَا كَذَّبُواْ مِن قَبۡلُۚ كَذَٰلِكَ يَطۡبَعُ ٱللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
101. (Yaa nyini Annabi)! Lala tiŋgbana maa ka Ti (Tinim’ Naawuni) tiri a di lahibaya. Achiika! Bɛ tuumba daa kaba na ni dalirinim’ polo ni, ka bɛ daa pa ban tiri Naawuni yεlimaŋli domin bɛ ni labsi (tuumba) ʒirinim’ maa zuɣu. Lala ka Naawuni ŋariti chεfurinim’ suhiri zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا وَجَدۡنَا لِأَكۡثَرِهِم مِّنۡ عَهۡدٖۖ وَإِن وَجَدۡنَآ أَكۡثَرَهُمۡ لَفَٰسِقِينَ
102. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) bi nya ka bɛ (ninsalinim’) pam paandi bɛ daalikauli. Achiika! Ti nyɛ bɛ pam ka bɛ nyɛla ban kpeeri yira.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ بَعَثۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِم مُّوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَآ إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَظَلَمُواْ بِهَاۖ فَٱنظُرۡ كَيۡفَ كَانَ عَٰقِبَةُ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
103. Din nyaaŋa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) tim Annabi Musa bɛ nyaaŋa ni Ti dalirinima n-zaŋ chaŋ Fir’auna mini o niriba sani, ka bɛ di zualinsi ni dina. Tɔ! Yulimi ninvuɣu shεba ban saɣinda tiŋgbani yaaŋa zuɣu bahigu ni daa ti nyɛ shεm.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ مُوسَىٰ يَٰفِرۡعَوۡنُ إِنِّي رَسُولٞ مِّن رَّبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
104. Ka Annabi Musa yεli: “Yaa nyini Fir’auna! Achiika! Mani nyɛla tuun’ so Ŋun yi binnamda Duuma sani na.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
حَقِيقٌ عَلَىٰٓ أَن لَّآ أَقُولَ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ قَدۡ جِئۡتُكُم بِبَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّكُمۡ فَأَرۡسِلۡ مَعِيَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
105. Di nyɛla pali n-ti ma kadama n-di yεli yεltɔɣa shεli n-zaŋ jɛndi Naawuni naɣila di nyɛla yεlimaŋli. Achiika! Nkan ya mi na ni daliri din yi yi Duuma sani. Dinzuɣu, (yaa nyini Fir’auna)! Chεli ka Israaila bihi pahi n-zuɣu, ka nzaŋ ba ka ti yi (Misra tiŋgbani ni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ إِن كُنتَ جِئۡتَ بِـَٔايَةٖ فَأۡتِ بِهَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
106. Ka o (Fir’auna) yεli: “Ayi nyɛla ŋun kana ni alaama shεli, tɔ! Nyin tahimi li na, a yi shiri be yεlimaŋlinim’ puuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَلۡقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعۡبَانٞ مُّبِينٞ
107. Ka o (Annabi Musa) zaŋ o jaangbee labi (tiŋgbani ni), ka di leei wahu polo ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَزَعَ يَدَهُۥ فَإِذَا هِيَ بَيۡضَآءُ لِلنَّٰظِرِينَ
108. Ka yihi o nuu, ka di leei zaɣipεlli n-zaŋ ti ban lihira.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِ فِرۡعَوۡنَ إِنَّ هَٰذَا لَسَٰحِرٌ عَلِيمٞ
109. Ka asanzanim’ Fir’auna niriba puuni yεli: “Achiika! Ŋumbɔŋɔ maa nyɛla sihiralana so ŋun nyɛ baŋda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يُرِيدُ أَن يُخۡرِجَكُم مِّنۡ أَرۡضِكُمۡۖ فَمَاذَا تَأۡمُرُونَ
110. “O bɔrimi ni o yihi ya yi tiŋgbani ni, dinzuɣu saɣisigu dini ka yi leei yɛn zaŋ ti?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُوٓاْ أَرۡجِهۡ وَأَخَاهُ وَأَرۡسِلۡ فِي ٱلۡمَدَآئِنِ حَٰشِرِينَ
111. Ka bɛ yεli: “Naɣisim ti o mini o mabia (Haruna) maa, ka tim tiŋsi ni ka bɛ ti laɣim sihiranim’ na.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَأۡتُوكَ بِكُلِّ سَٰحِرٍ عَلِيمٖ
112. “Bɛ ni ka a na ni sihiranim’ balibu kam, ni ŋun nyɛ baŋda na.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَجَآءَ ٱلسَّحَرَةُ فِرۡعَوۡنَ قَالُوٓاْ إِنَّ لَنَا لَأَجۡرًا إِن كُنَّا نَحۡنُ ٱلۡغَٰلِبِينَ
113. Ka Fir’auna sihiranim’ ti kana, ka yεli: “Achiika! Ti mali sanyo’ shɛli, di yiniŋ ka tinim’ n-nyɛ ban nyɛŋ (Musa).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ نَعَمۡ وَإِنَّكُمۡ لَمِنَ ٱلۡمُقَرَّبِينَ
114. Ka o (Fir’auna) yεli: “Di paliya, ka yi lahi be ninvuɣu shεba ban miri ma puuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُواْ يَٰمُوسَىٰٓ إِمَّآ أَن تُلۡقِيَ وَإِمَّآ أَن نَّكُونَ نَحۡنُ ٱلۡمُلۡقِينَ
115. Ka bɛ (sihiranim’ maa) yεli: “Yaa nyini Musa! Di ni bɔŋɔ, a nyɛla ŋun yɛn daŋ (a jaangbee maa) labbu, bee tinim’ n-nyɛ ban yɛn labi?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ أَلۡقُواْۖ فَلَمَّآ أَلۡقَوۡاْ سَحَرُوٓاْ أَعۡيُنَ ٱلنَّاسِ وَٱسۡتَرۡهَبُوهُمۡ وَجَآءُو بِسِحۡرٍ عَظِيمٖ
116. Ka o (Annabi Musa) yεli: “Yinim’ labmi ya,” Saha shεli bɛ ni zaŋ bɛ gabsi labi tiŋgbani ni, ka bɛ lebgi ninsalinim’ nina, ka kpεhi ba dabεm, ka tahi sihira din galsi na.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ أَنۡ أَلۡقِ عَصَاكَۖ فَإِذَا هِيَ تَلۡقَفُ مَا يَأۡفِكُونَ
117. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) tim ni wahayi n-zaŋ chaŋ Annabi Musa sani, (ka yɛli): “Zaŋmi a jaangbee maa labi (tiŋgbani ni),” (ka o shiri zaŋ li labi), ka di leei din vaandi bɛ ni kpiri ʒiri shɛŋa maa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَوَقَعَ ٱلۡحَقُّ وَبَطَلَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
118. Ka yεlimaŋli tum tuma, ka bɛ ni niŋ shɛli maa zaa saɣim.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَغُلِبُواْ هُنَالِكَ وَٱنقَلَبُواْ صَٰغِرِينَ
119. Ka bɛ (Annabi Musa) nyɛŋ ba nimaa ni, ka bɛŋmalgi ni filiŋ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأُلۡقِيَ ٱلسَّحَرَةُ سَٰجِدِينَ
120. Ka sihiranim’ maa lu tiŋgbani ni, ka nyɛla ban niŋ suzuuda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
121. Ka bɛ (sihiranim’ maa) yεli:“Ti ti yεlimaŋli ni binnamda Duuma.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
رَبِّ مُوسَىٰ وَهَٰرُونَ
122. Annabi Musa mini Annabi Haruna Duuma.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ فِرۡعَوۡنُ ءَامَنتُم بِهِۦ قَبۡلَ أَنۡ ءَاذَنَ لَكُمۡۖ إِنَّ هَٰذَا لَمَكۡرٞ مَّكَرۡتُمُوهُ فِي ٱلۡمَدِينَةِ لِتُخۡرِجُواْ مِنۡهَآ أَهۡلَهَاۖ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ
123. Ka Fir’auna yεli: “Di ni bɔŋɔ, yi yɛn ti o (Annabi Musa) la yεlimaŋli, pɔi ka n-na bi saɣi tin ya? Achiika! Ŋɔ maa nyɛla yi nabεri, kayina litiŋ ŋɔ ni, ni yi zaŋ li n-yihi di niriba, tɔ! Ni baalim, yi ni baŋ.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَأُقَطِّعَنَّ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَرۡجُلَكُم مِّنۡ خِلَٰفٖ ثُمَّ لَأُصَلِّبَنَّكُمۡ أَجۡمَعِينَ
124. Achiika! N-nyɛla ŋun yɛn ŋmahi yi nuhi mini yi napɔna ka di wolgi ni taba. Din nyaaŋa, achiika! N-nyɛla Ŋun yɛn kpahi yi zaasa yili namgbaniyini.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُوٓاْ إِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ
125. Ka bɛ yεli: “Achiika ! Tinim’ nyɛla ban yɛn labi ti Duuma (Naawuni) sani.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا تَنقِمُ مِنَّآ إِلَّآ أَنۡ ءَامَنَّا بِـَٔايَٰتِ رَبِّنَا لَمَّا جَآءَتۡنَاۚ رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَتَوَفَّنَا مُسۡلِمِينَ
126. Yaha! Ka shεli zuɣuka a yɛn niŋ ti azaaba m-pahila tinim’ tila ti Duuma (Naawuni) aayanim’ yɛlimaŋli saha shɛli di ni ka ti na. “Yaa ti Duuma! Tim ti suɣulo din galsi, ka deei ti nyɛvuya ka ti nyɛla Muslinnima.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِ فِرۡعَوۡنَ أَتَذَرُ مُوسَىٰ وَقَوۡمَهُۥ لِيُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَيَذَرَكَ وَءَالِهَتَكَۚ قَالَ سَنُقَتِّلُ أَبۡنَآءَهُمۡ وَنَسۡتَحۡيِۦ نِسَآءَهُمۡ وَإِنَّا فَوۡقَهُمۡ قَٰهِرُونَ
127. Ka asanzanim’ Fir’auna niriba puuni yεli: “(Yaa nyini Fir’auna)! Di ni bɔŋɔ,ayɛn chɛla Musa mini o niriba ka bɛ saɣindi tiŋgbani yaaŋa zuɣu ka chɛ a mini a duumanim’ maa? Ka o (Fir’auna) yεli: “Ni baalim, ti ni ku bɛ (Israaila bihi) bidibsi, ka chɛ bɛ bipuɣinsi. Ti mi nyɛla ban mali nasara bɛ zuɣu.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱللَّهِ وَٱصۡبِرُوٓاْۖ إِنَّ ٱلۡأَرۡضَ لِلَّهِ يُورِثُهَا مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلۡمُتَّقِينَ
128. Ka Annabi Musa yεli o niriba: “Bom ya Naawuni sɔŋsim ni suɣulo, achiika! Naawuni n-su tiŋgbani, ka O zaŋdi li dihiri Onibɔri so fali O daba puuni. Yaha! Bahigu (nasara) yɛn ti nyɛla wuntizɔriba dini.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالُوٓاْ أُوذِينَا مِن قَبۡلِ أَن تَأۡتِيَنَا وَمِنۢ بَعۡدِ مَا جِئۡتَنَاۚ قَالَ عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يُهۡلِكَ عَدُوَّكُمۡ وَيَسۡتَخۡلِفَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَيَنظُرَ كَيۡفَ تَعۡمَلُونَ
129. Ka bɛ (Israaila bihi) yεli (Annabi Musa): “Bɛ daa pun niŋ ti chuuta pɔi ni a kandi na, ni a kandi na nyaaŋa, ka o (Annabi Musa) yεli: “Di yi pa shɛli ka yi Duuma gbaai yi dim’ (Fir’auna) maa, ka zaŋ ya ʒili tiŋgbani yaaŋa zuɣu (Masar tiŋgbani ni), ka nya yi ni yɛn niŋ shɛm?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ أَخَذۡنَآ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ بِٱلسِّنِينَ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلثَّمَرَٰتِ لَعَلَّهُمۡ يَذَّكَّرُونَ
130. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) daa dahim Fir’auna niriba ni sanzali mini binwola poobu, domin achiika! Bɛ leei ban teeri Naawuni yɛla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَإِذَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡحَسَنَةُ قَالُواْ لَنَا هَٰذِهِۦۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةٞ يَطَّيَّرُواْ بِمُوسَىٰ وَمَن مَّعَهُۥٓۗ أَلَآ إِنَّمَا طَٰٓئِرُهُمۡ عِندَ ٱللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
131. Din vεla yi ti kaba na, ka bɛ yεli: “Ŋɔ maa nyɛla ti dini,” Amaa! Din be yi nya ba, bɛ zaŋdi li mi m-pa Annabi Musa mini o niriba zuɣu. Wumma! Bɛ zuɣubetali maa yila Naawuni sani na, amaa! Bɛ pam bi mi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالُواْ مَهۡمَا تَأۡتِنَا بِهِۦ مِنۡ ءَايَةٖ لِّتَسۡحَرَنَا بِهَا فَمَا نَحۡنُ لَكَ بِمُؤۡمِنِينَ
132. Ka bɛ yεli: “A (Musa) yi ka ti na ni alaama kam, domin a zaŋ li niŋ ti sihira, tinim’ pala ban yɛntia yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلطُّوفَانَ وَٱلۡجَرَادَ وَٱلۡقُمَّلَ وَٱلضَّفَادِعَ وَٱلدَّمَ ءَايَٰتٖ مُّفَصَّلَٰتٖ فَٱسۡتَكۡبَرُواْ وَكَانُواْ قَوۡمٗا مُّجۡرِمِينَ
133. Dinzuɣu ka Ti (Tinim’ Naawuni) tim tuufaani (kokpεɣu) bɛ sani na, ni toya mini jεbɔbri, n-ti pahi poloya, ni ʒim, ka di nyɛ Ti nam yεlikpahinda din wolgi do polo ni, ka bɛ (Fir’auna niriba) daa tibgila bɛ maŋa, kadaa nyɛla bibɛhi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَمَّا وَقَعَ عَلَيۡهِمُ ٱلرِّجۡزُ قَالُواْ يَٰمُوسَى ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ بِمَا عَهِدَ عِندَكَۖ لَئِن كَشَفۡتَ عَنَّا ٱلرِّجۡزَ لَنُؤۡمِنَنَّ لَكَ وَلَنُرۡسِلَنَّ مَعَكَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
134. Yaha! Saha shεli azaaba ni daa shee bɛ zuɣu, ka bɛ yεli: “Yaa nyini Musa! Suhimi a Duuma (Naawuni) maa ti ti domin alikauli shεli O ni gbaai a sani, achiika! A yi vuui azaaba ŋɔ maa ka chɛ ti, achiika! Ti ni ti a yεlimaŋli. Yaha! Ti ni bahi Israaila bihi ka a mini ba chaŋ (yi yaannim’ tiŋgbani ni).”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا كَشَفۡنَا عَنۡهُمُ ٱلرِّجۡزَ إِلَىٰٓ أَجَلٍ هُم بَٰلِغُوهُ إِذَا هُمۡ يَنكُثُونَ
135. Saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa vuui azaaba maa ka chɛ ba hali ni wokati shεli Tinizali ka bɛ yɛn ti paai, ka bɛ leei ban yiɣisiri alikauli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ فَأَغۡرَقۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡيَمِّ بِأَنَّهُمۡ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَكَانُواْ عَنۡهَا غَٰفِلِينَ
136. Dinzuɣu ka Ti (Tinim’ Naawuni) niŋ ba azaaba, ka chɛ ka kom di ba teeku ni, dama achiika! Bɛ daa zaŋ Ti aayanim’ leei ʒiri, ka daa leei ban tam di yεla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَوۡرَثۡنَا ٱلۡقَوۡمَ ٱلَّذِينَ كَانُواْ يُسۡتَضۡعَفُونَ مَشَٰرِقَ ٱلۡأَرۡضِ وَمَغَٰرِبَهَا ٱلَّتِي بَٰرَكۡنَا فِيهَاۖ وَتَمَّتۡ كَلِمَتُ رَبِّكَ ٱلۡحُسۡنَىٰ عَلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ بِمَا صَبَرُواْۖ وَدَمَّرۡنَا مَا كَانَ يَصۡنَعُ فِرۡعَوۡنُ وَقَوۡمُهُۥ وَمَا كَانُواْ يَعۡرِشُونَ
137. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ tiŋgbani shɛli Ti ni niŋ alibarka niŋ di puuni maa wulimpuhili mini di wulinluhili n-dihi ninvuɣu shɛba bɛ ni daa filinda maa fali, ka a Duuma yɛltɔɣa suŋ (nasara) niŋ dihitabli n-ti Israaila bihi, domin suɣulo shεli bɛ ni daa niŋ maa zuɣu, ka Ti (Tinim’ Naawuni) wurim binshɛɣu Fir’auna mini o niriba ni daa niŋda, ni bɛ ni daa mɛri yiliwaɣila shɛŋa maa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَجَٰوَزۡنَا بِبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱلۡبَحۡرَ فَأَتَوۡاْ عَلَىٰ قَوۡمٖ يَعۡكُفُونَ عَلَىٰٓ أَصۡنَامٖ لَّهُمۡۚ قَالُواْ يَٰمُوسَى ٱجۡعَل لَّنَآ إِلَٰهٗا كَمَا لَهُمۡ ءَالِهَةٞۚ قَالَ إِنَّكُمۡ قَوۡمٞ تَجۡهَلُونَ
138. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ Israaila bihi n-duhi kuligu duli, ka bɛ chana n-ti chirgi ninvuɣu shεba ban jεmdi buɣa, ka yεli: “Yaa nyini Musa! Zalmi ti gba duuma so (ka ti jεmdi o), kamani bambɔŋɔnim’ maa gba ni mali duumanim’ shεm ŋɔ,kao yεli: “Yi shiri nyɛla ninvuɣu shεba ban ʒi.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ مُتَبَّرٞ مَّا هُمۡ فِيهِ وَبَٰطِلٞ مَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
139. (Ka Annabi Musa lahi yεli): “Achiika! Bambɔŋɔnim’ ni be shɛli ni maa nyɛla hallaka, bɛ mini jεmdi shεli maa nyɛla din yɛn saɣim.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ أَبۡغِيكُمۡ إِلَٰهٗا وَهُوَ فَضَّلَكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
140. Ka o (Annabi Musa) yεli: “Di nibɔŋɔ, N-ni bo duuma so n-tin ya ka pa ni Naawuni, ka di nyɛla Ŋuna n-nyɛŊun tibgi ya (yi zaamani puuni) binnamda zuɣu?”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ أَنجَيۡنَٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَسُومُونَكُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ يُقَتِّلُونَ أَبۡنَآءَكُمۡ وَيَسۡتَحۡيُونَ نِسَآءَكُمۡۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَآءٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَظِيمٞ
141. Yaha! Teemi ya saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa tilgi ya ka chɛ Fir’auna niriba, ka bɛ lamdi ya azaaba biεɣu, bɛ daa kuri yi bidibsi, ka chɛri yi bipuɣinsi. Yaha! Lala ŋɔ maa daa nyɛla dahimbu zaɣatitali din yi yi Duuma (Naawuni) sani na.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَوَٰعَدۡنَا مُوسَىٰ ثَلَٰثِينَ لَيۡلَةٗ وَأَتۡمَمۡنَٰهَا بِعَشۡرٖ فَتَمَّ مِيقَٰتُ رَبِّهِۦٓ أَرۡبَعِينَ لَيۡلَةٗۚ وَقَالَ مُوسَىٰ لِأَخِيهِ هَٰرُونَ ٱخۡلُفۡنِي فِي قَوۡمِي وَأَصۡلِحۡ وَلَا تَتَّبِعۡ سَبِيلَ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
142. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) gbaai alikauli ni Annabi Musa yuŋ yuŋ pihita, din nyaaŋa ka Ti lahi pali li ni yuŋ yuŋ pia, ka a Duuma (Naawuni) daalikauli dabsa pali yuŋ pihi nahi.[4] Ka Annabi Musa yεli o mabia Haruna! Zanimi n zaa ni n niriba ŋɔ puuni (ka nchaŋ ka kana), ka wuhiri ba din tu kamaata, ka miri ka a doli barinanim’ soli.
[4] Annabi Musa daa gbaaila alikauli ni Israaila bihi kadama Naawuni yi chŋ Fir’auna naai, o ni ɛ ka o nyɛ tahi ba litaafi shɛli na Naawuni sani. ka di ɛli Naawuni ni shiri gbaai Fir’auna puuni mali zalsi, saha shnaai, ka o suhi o Duuma ni O ti o litaafi maa. Ka Naawuni yɛli ni o lom noli biɛɣu pihita. Annabi Musa ni daa lo noli maa ka di ti pali biɛɣu pihita maa, ka o ŋubi dibga, ka Naawuni yɛli: “Yaa n yini Musa! A bi mi ni nolora noli ni nyom nyɛɣisa Naawuni sani n -gari almiski tulaale. Ka yɛli ni o pahimi biɛɣu pia ka di ni ŋ biɛɣu pihinahi. Ka Naawuni naan ti o Attaura litaafi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَمَّا جَآءَ مُوسَىٰ لِمِيقَٰتِنَا وَكَلَّمَهُۥ رَبُّهُۥ قَالَ رَبِّ أَرِنِيٓ أَنظُرۡ إِلَيۡكَۚ قَالَ لَن تَرَىٰنِي وَلَٰكِنِ ٱنظُرۡ إِلَى ٱلۡجَبَلِ فَإِنِ ٱسۡتَقَرَّ مَكَانَهُۥ فَسَوۡفَ تَرَىٰنِيۚ فَلَمَّا تَجَلَّىٰ رَبُّهُۥ لِلۡجَبَلِ جَعَلَهُۥ دَكّٗا وَخَرَّ مُوسَىٰ صَعِقٗاۚ فَلَمَّآ أَفَاقَ قَالَ سُبۡحَٰنَكَ تُبۡتُ إِلَيۡكَ وَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
143. Yaha! Saha shɛli Annabi Musa ni daa kana Ti (Tinim’ Naawuni) ni niŋ o alikauli luɣushεli maa, ka o Duuma (Naawuni) tɔɣisi o yεltɔɣa,kao yεli: “Yaa n Duuma: “Chɛ kan nya A, ka o (Naawuni) yεli: “Di kariya ka a nya ma, amaa! Yulimi zoli ŋɔ maa zuɣu,di yi niŋ ka di ʒe di zaashee maa, ni baalim a ni nya ma,” Saha shεli o Duuma (neesim) ni neei zoli maa zuɣu, ka o (Naawuni) zaŋ li leei din bursi, ka Annabi Musa lu n-tarigi. Saha shεli o nini ni ti neei, ka o yεli: “(Yaa n Duuma Naawuni)! A nam simsiya, achiika! Mani niŋ tuuba n-labi A sani na. Yaha! Mani n-nyɛ pilgu ban ti A yɛlimaŋli.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ يَٰمُوسَىٰٓ إِنِّي ٱصۡطَفَيۡتُكَ عَلَى ٱلنَّاسِ بِرِسَٰلَٰتِي وَبِكَلَٰمِي فَخُذۡ مَآ ءَاتَيۡتُكَ وَكُن مِّنَ ٱلشَّٰكِرِينَ
144. Ka O (Naawuni) yεli: “Yaa nyini Musa! Mani n-gahimma ninsalinim’ puuni ni N tuuntali mini N yɛltɔɣa, dinzuɣu, gbibi N-ni ti a shεli maa, ka be ninvuɣu shɛba ban paɣi (Mani Naawuni) puuni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَكَتَبۡنَا لَهُۥ فِي ٱلۡأَلۡوَاحِ مِن كُلِّ شَيۡءٖ مَّوۡعِظَةٗ وَتَفۡصِيلٗا لِّكُلِّ شَيۡءٖ فَخُذۡهَا بِقُوَّةٖ وَأۡمُرۡ قَوۡمَكَ يَأۡخُذُواْ بِأَحۡسَنِهَاۚ سَأُوْرِيكُمۡ دَارَ ٱلۡفَٰسِقِينَ
145. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) sabi binshɛɣu kam din be (Attaura) wolsi puuni n-ti o, ka di nyɛla wa’azu ni yɛllikam kahigibu, dinzuɣu (yaa nyini Musa)! Gbibi li ni yaa, ka puhi a niriba kadama bɛ gbibi di zaɣiviεlli ni nyɛ shɛli. Ni baalim, N (Mani Naawuni) ni wuhi ya ninvuɣu shεba ban kpee yi yiŋsi (ni daa ti kpalim shɛm).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سَأَصۡرِفُ عَنۡ ءَايَٰتِيَ ٱلَّذِينَ يَتَكَبَّرُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَإِن يَرَوۡاْ كُلَّ ءَايَةٖ لَّا يُؤۡمِنُواْ بِهَا وَإِن يَرَوۡاْ سَبِيلَ ٱلرُّشۡدِ لَا يَتَّخِذُوهُ سَبِيلٗا وَإِن يَرَوۡاْ سَبِيلَ ٱلۡغَيِّ يَتَّخِذُوهُ سَبِيلٗاۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَكَانُواْ عَنۡهَا غَٰفِلِينَ
146. Ni baalim, N (Mani Naawuni) ni ŋmalgi ninvuɣu shεba ban tibgi bɛ maŋ’ tiŋgbani yaaŋa zuɣu ka di pa niyεlimaŋ’ shεli maa haŋkaya ka chɛ N dalirinima, dinzuɣubɛ yi nya daliri kam, bɛ ku tili yɛlimaŋli. Yaha! Bɛ yi nya dolsigu soli, bɛ bi gbibri li ka di nyɛ soli ti ba, amaa! Bɛ yi nya bɔrginsim soli, ka bɛ gbibi li ka di nyɛ soli, domin achiika! Bɛ labsila Ti (Tinim Naawuni) aayanim’ ʒiri, ka nyɛla ban tam di yεla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَلِقَآءِ ٱلۡأٓخِرَةِ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡۚ هَلۡ يُجۡزَوۡنَ إِلَّا مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
147. Yaha! Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri, n-ti pahi Zaadali laɣimbu, tɔ!Bɛ tuuntumsa saɣim ya. Di ni bɔŋɔ,bɛ ni yoba sam shɛli m-pahila bɛ ni daa tumdi shɛli?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱتَّخَذَ قَوۡمُ مُوسَىٰ مِنۢ بَعۡدِهِۦ مِنۡ حُلِيِّهِمۡ عِجۡلٗا جَسَدٗا لَّهُۥ خُوَارٌۚ أَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّهُۥ لَا يُكَلِّمُهُمۡ وَلَا يَهۡدِيهِمۡ سَبِيلًاۘ ٱتَّخَذُوهُ وَكَانُواْ ظَٰلِمِينَ
148. Ka Annabi Musa niriba gbibi naɣibila so jɛmdi o nyaaŋa, ka di nyɛla bɛ ni zaŋ bɛ nachinsi binyɛra mali shɛli, ka di mali vuri (ka ŋmani naɣibila kumsi la). Di ni bɔŋɔ, bɛ bi nya kadama di (naɣibila maa) bi tɔɣisiri ba yɛltɔɣa, ka mi ku tooi dolsi ba zaŋ chaŋ sochibga? Bɛ daa gbibi li mi jɛmda, ka daa nyɛla zualindiriba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَمَّا سُقِطَ فِيٓ أَيۡدِيهِمۡ وَرَأَوۡاْ أَنَّهُمۡ قَدۡ ضَلُّواْ قَالُواْ لَئِن لَّمۡ يَرۡحَمۡنَا رَبُّنَا وَيَغۡفِرۡ لَنَا لَنَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
149. Yaha! Saha shεli bɛ ni daa yoli chεm, kabaŋ kadama bɛ bɔrgi ya, ka bɛ yεli: “Achiika! Ti Duuma (Naawuni) yi bi zo ti nambɔɣu, ka chε m-paŋ ti, achiika! Ti ni leei ninvuɣu shɛba ban kɔhi lu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَمَّا رَجَعَ مُوسَىٰٓ إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ غَضۡبَٰنَ أَسِفٗا قَالَ بِئۡسَمَا خَلَفۡتُمُونِي مِنۢ بَعۡدِيٓۖ أَعَجِلۡتُمۡ أَمۡرَ رَبِّكُمۡۖ وَأَلۡقَى ٱلۡأَلۡوَاحَ وَأَخَذَ بِرَأۡسِ أَخِيهِ يَجُرُّهُۥٓ إِلَيۡهِۚ قَالَ ٱبۡنَ أُمَّ إِنَّ ٱلۡقَوۡمَ ٱسۡتَضۡعَفُونِي وَكَادُواْ يَقۡتُلُونَنِي فَلَا تُشۡمِتۡ بِيَ ٱلۡأَعۡدَآءَ وَلَا تَجۡعَلۡنِي مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
150. Yaha! Saha shεli Annabi Musa ni daa labi na o niriba sani, ka nyɛla ŋun je suli ka niŋ suhusaɣiŋgu, ka yεli: “Yi ni tum tuun shεli n nyaaŋa ŋɔ nyɛla din be. Di ni bɔŋɔ, yi bola yom ni yi Duuma (Naawuni) zaligu? Ka o (Annabi Musa) zaŋ (Attaura) wolsi maa labi tiŋgbani ni, ka naan gbaai o mabia (Haruna) zabri nvoori labsiri o polo. Ka o (Annabi Haruna) yεli! Yaa nyini m mabia! Achiika! A niriba maa daa filim ma, ka daa chɛ bɛla ni bɛ ku ma, dinzuɣu, miri ka a chɛ ka n dimba la ma. Yaha! Di zaŋ ma pahi ninvuɣu shεba ban nyɛ zualindiriba ni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ رَبِّ ٱغۡفِرۡ لِي وَلِأَخِي وَأَدۡخِلۡنَا فِي رَحۡمَتِكَۖ وَأَنتَ أَرۡحَمُ ٱلرَّٰحِمِينَ
151. Ka o (Annabi Musa) yεli: “Yaa n Duuma (Naawuni)! Chεli paŋ m mini m mabia maa, ka zaŋ ti kpεhi A nambɔzɔbo puuni, domin nyini n-nyɛŊun zɔri nambɔɣu n-gari ban zɔri nambɔɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ ٱلۡعِجۡلَ سَيَنَالُهُمۡ غَضَبٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَذِلَّةٞ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۚ وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡمُفۡتَرِينَ
152. Achiika! Ninvuɣu shεba ban zaŋ naɣibila maa leei bɛ duuma, sujee ni nya ba bɛ Duuma (Naawuni) sani ni filiŋ Dunia bεhigu puuni. Yaha! Lala ka Ti yɔri ninvuɣu shεba baŋŋmari ʒiri samli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ عَمِلُواْ ٱلسَّيِّـَٔاتِ ثُمَّ تَابُواْ مِنۢ بَعۡدِهَا وَءَامَنُوٓاْ إِنَّ رَبَّكَ مِنۢ بَعۡدِهَا لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
153. Yaha! Ninvuɣu shεba ban tum tuumbiεri, ka niŋ tuuba di nyaaŋa, ka lahi ti Naawuni yεlimaŋli, tɔ! Achiika! A Duuma (Naawuni) nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَمَّا سَكَتَ عَن مُّوسَى ٱلۡغَضَبُ أَخَذَ ٱلۡأَلۡوَاحَۖ وَفِي نُسۡخَتِهَا هُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّلَّذِينَ هُمۡ لِرَبِّهِمۡ يَرۡهَبُونَ
154. Yaha! Saha shεli Annabi Musa suhi ni daa ti maai, ka o kpiɣi wolsi maa, ka din be di puuni nyɛla dolsigu mini nambɔzɔbo n­zaŋ ti ninvuɣu shεba ban zɔri bɛ Duuma (Naawuni).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱخۡتَارَ مُوسَىٰ قَوۡمَهُۥ سَبۡعِينَ رَجُلٗا لِّمِيقَٰتِنَاۖ فَلَمَّآ أَخَذَتۡهُمُ ٱلرَّجۡفَةُ قَالَ رَبِّ لَوۡ شِئۡتَ أَهۡلَكۡتَهُم مِّن قَبۡلُ وَإِيَّٰيَۖ أَتُهۡلِكُنَا بِمَا فَعَلَ ٱلسُّفَهَآءُ مِنَّآۖ إِنۡ هِيَ إِلَّا فِتۡنَتُكَ تُضِلُّ بِهَا مَن تَشَآءُ وَتَهۡدِي مَن تَشَآءُۖ أَنتَ وَلِيُّنَا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَاۖ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡغَٰفِرِينَ
155. Ka Annabi Musa gahim o niriba puuni ninvuɣu pihiyɔpɔin(ni bɛ ti suhi gaafara Naawuni sani) ni Ti (Tinim’ Naawuni) ni pii saha shεli n-ti ba. Saha shεli tahigu ni gbaai ba, ka o (Annabi Musa) yεli: “Yaa n Duuma (Naawuni)! A yi di bɔra, A naan niŋ ba hallaka, n-ti pahi m mammaŋ’ zuɣu. Di ni bɔŋɔ, Ayɛn niŋ ti la hallaka ni ti puuni jɛra ni tum shɛli? Achiika! Ŋɔ maa nyɛla A dahimbu, ka A mali li birgiri A ni bɔri so, ka lahi mali li dolsiri A ni bɔri so. Nyini n-nyɛ Ŋun guli ti. Dinzuɣu chεli paŋ ti, ka zo ti nambɔɣu, domin nyini nnyɛŊun gari ŋun kam chεri paŋda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَٱكۡتُبۡ لَنَا فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ إِنَّا هُدۡنَآ إِلَيۡكَۚ قَالَ عَذَابِيٓ أُصِيبُ بِهِۦ مَنۡ أَشَآءُۖ وَرَحۡمَتِي وَسِعَتۡ كُلَّ شَيۡءٖۚ فَسَأَكۡتُبُهَا لِلَّذِينَ يَتَّقُونَ وَيُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلَّذِينَ هُم بِـَٔايَٰتِنَا يُؤۡمِنُونَ
156. Yaha! Sabmi ti bɛrisuŋ Dunia ŋɔ puuni, ni Chiyaama. Achiika! Ti niŋ tuuba n-labi A sani na. Ka O (Naawuni) yεli: “N-zaŋdila N daazaaba niŋdi N-ni bɔri so. Yaha! N nambɔzɔbo gilila binshɛɣu kam, dinzuɣu ni baalim, N-ni zali li talahi n-ti ninvuɣu shεba ban mali wuntia, ka tiri zakka, ni ninvuɣu shεba ban tiri Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ يَتَّبِعُونَ ٱلرَّسُولَ ٱلنَّبِيَّ ٱلۡأُمِّيَّ ٱلَّذِي يَجِدُونَهُۥ مَكۡتُوبًا عِندَهُمۡ فِي ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَٱلۡإِنجِيلِ يَأۡمُرُهُم بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَيَنۡهَىٰهُمۡ عَنِ ٱلۡمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيۡهِمُ ٱلۡخَبَٰٓئِثَ وَيَضَعُ عَنۡهُمۡ إِصۡرَهُمۡ وَٱلۡأَغۡلَٰلَ ٱلَّتِي كَانَتۡ عَلَيۡهِمۡۚ فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِهِۦ وَعَزَّرُوهُ وَنَصَرُوهُ وَٱتَّبَعُواْ ٱلنُّورَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ مَعَهُۥٓ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
157. Ninvuɣu shεba ban doli (Naawuni) tumo Annabi (Annabi Muhammadu) so ŋun bi karim, ka mi ʒi sabbu, ŋuna n-nyɛ bɛ (Yahuudunim’) ni nyari o (o yεltɔɣa), ka di sabi be Attaura mini Injiila puuni. Ka di puhiri ba tuunvεla tumbu, ka mɔŋdi badinbe. Kaniŋdi bindirsuma halalsi n-tiri ba, ka lahi mɔŋdi ba bindir’ shεŋa Naawuni ni mɔŋ ba di dibu, ka suuri bɛʒilitimsa ni bandi (ankufunima) din daa pampa bɛ zuɣu ka chɛri ba. Dinzuɣu, ninvuɣu shεba ban tio (Annabi Muhammadu) yεlimaŋli, ka tibgi o, ka lahi sɔŋ o, ka doli neesim shεli bɛ ni siɣisi na n-ti ti o maa, tɔ! Bannim’ maa n-nyɛ ninvuɣu shεba ban nya tarli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنِّي رَسُولُ ٱللَّهِ إِلَيۡكُمۡ جَمِيعًا ٱلَّذِي لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِ ٱلنَّبِيِّ ٱلۡأُمِّيِّ ٱلَّذِي يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَكَلِمَٰتِهِۦ وَٱتَّبِعُوهُ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
158. (Yaa nyini Annabi)! Yɛlima: “Yaa yinim’ ninsalinima! Achiika! N nyɛla Naawuni tumo n-zaŋ kana yi sani namgbaniyini, Ŋuna (Naawuni) n-su sagbana ni tiŋgbani yiko, duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila Ŋuna, O neerimi ka kura. Dinzuɣu, tim ya Naawuni niO tumoyɛlimaŋli, Annabi so ŋun bi karim, ka mi ʒi sabbu, ŋuna n­nyɛŋun tiri Naawuni mini O yɛltɔɣayɛlimaŋli. Yaha! Doli ya o, achiika! Yi nyɛla ban yɛn dolsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمِن قَوۡمِ مُوسَىٰٓ أُمَّةٞ يَهۡدُونَ بِٱلۡحَقِّ وَبِهِۦ يَعۡدِلُونَ
159. Yaha! Ninvuɣu shεba daa be Annabi Musa niriba puuni n-nyɛ ban dolsiri ni yεlimaŋli, ka mali li n-niŋdi aadalsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَطَّعۡنَٰهُمُ ٱثۡنَتَيۡ عَشۡرَةَ أَسۡبَاطًا أُمَمٗاۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ إِذِ ٱسۡتَسۡقَىٰهُ قَوۡمُهُۥٓ أَنِ ٱضۡرِب بِّعَصَاكَ ٱلۡحَجَرَۖ فَٱنۢبَجَسَتۡ مِنۡهُ ٱثۡنَتَا عَشۡرَةَ عَيۡنٗاۖ قَدۡ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٖ مَّشۡرَبَهُمۡۚ وَظَلَّلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلۡغَمَٰمَ وَأَنزَلۡنَا عَلَيۡهِمُ ٱلۡمَنَّ وَٱلسَّلۡوَىٰۖ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡۚ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
160. Yaha! Ka Tinim’ (Naawuni) pirpir ba (Israaila bihi), ka bi leei yaansi pia ni ayi. Ka Ti tim ni wahayi n-zaŋ kana Annabi Musa sani saha shεli o niriba ni suhi o sakom, (Ka Naawuni yεli): “Zaŋmi a jaangbee maa n-fεbi kuɣili ŋɔ maa, (ka o niŋ lala maa), ka kobilnina pia ni ayi puhi di puuni na, ka niriba (zuliya) kam baŋ bɛ nyubu shee. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) lahi chɛ ka sagbaŋ niŋ mahim bɛ zuɣusaa. Yaha! Ka Ti siɣisi ba Maana mini Salwa na[5] (Ka Naawuni yεli): “Dim ya bindir’ nyεɣisa shεli Ti ni largi ya.” Bɛ daa bi di Ti (Tinim’ Naawuni) zualinsi, amaa! Bɛ mammaŋ’ ka bɛ daa di zualinsi.
[5] Manna maa daa nyɛɣisimi kamani shiri la, ka di yiri zuɣusaa luri tia zuɣu na, ka Salwa mi ŋmani kamani ŋmambihi, ka di zaɣiyini kam yiri zuɣusaa luri tiŋgbani ni na, ka Israaila bihi diri li. Ka Affa shɛba yɛli ni di nyɛla Alizanda bindirigu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ قِيلَ لَهُمُ ٱسۡكُنُواْ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةَ وَكُلُواْ مِنۡهَا حَيۡثُ شِئۡتُمۡ وَقُولُواْ حِطَّةٞ وَٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا نَّغۡفِرۡ لَكُمۡ خَطِيٓـَٰٔتِكُمۡۚ سَنَزِيدُ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
161. Yaha (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shɛli bɛ ni daa yεli ba (Israaila bihi): “Ʒinimi ya tiŋ’ ŋɔ ni (Baitul Mukaddas).Yaha! Dim ya di puuni luɣulikam yi ni bɔra, ka yɛli ya: “Hittatun (Yaa ti Duuma! Nyɛhimi ti taya).” Yaha! Kpɛm ya di (tiŋ’ maa) dindoli ni, ka nyɛla ban niŋ suzuuda, Tinim’ (Naawuni) ni chɛ yi taya m-paŋ ya. Ni baalim, Ti ni nabgi ninvuɣu shɛba ban tumdi tuunviɛla (laara).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَبَدَّلَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡهُمۡ قَوۡلًا غَيۡرَ ٱلَّذِي قِيلَ لَهُمۡ فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمۡ رِجۡزٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ بِمَا كَانُواْ يَظۡلِمُونَ
162. Ka ninvuɣu shεba ban di zualinsi bɛ (Israaila bihi) puuni maa taɣiyεltɔɣa shεli din pa bɛ ni yεli ba shεli maa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) tim azaaba na zuɣusaa ka di ti gbaai ba zualinsi shɛli bɛ ni daa diri maa zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَسۡـَٔلۡهُمۡ عَنِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلَّتِي كَانَتۡ حَاضِرَةَ ٱلۡبَحۡرِ إِذۡ يَعۡدُونَ فِي ٱلسَّبۡتِ إِذۡ تَأۡتِيهِمۡ حِيتَانُهُمۡ يَوۡمَ سَبۡتِهِمۡ شُرَّعٗا وَيَوۡمَ لَا يَسۡبِتُونَ لَا تَأۡتِيهِمۡۚ كَذَٰلِكَ نَبۡلُوهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
163. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Bɔhimi ba tiŋ’ shee din daa be kulinoli la yεltɔɣa, saha shεli bɛ ni daa kpeeri yira Asibri dabsili ni. Saha shɛli bɛ zahima ni daa kani ba na Asibri dali polo ni, (ka Naawuni mi daa mɔŋ ba zahim gbaabu Asibri dali), dabsi’ shɛli mi din pa Asibri, ka zahima maa bi kani ba na. Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) daa dahindi ba domin bɛ ni daa kpeeri yiri maa zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ قَالَتۡ أُمَّةٞ مِّنۡهُمۡ لِمَ تَعِظُونَ قَوۡمًا ٱللَّهُ مُهۡلِكُهُمۡ أَوۡ مُعَذِّبُهُمۡ عَذَابٗا شَدِيدٗاۖ قَالُواْ مَعۡذِرَةً إِلَىٰ رَبِّكُمۡ وَلَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ
164. Yaha! Teemi saha shεli ninvuɣu shεba bɛ puuni ni daa yεli: “Bozuɣu ka yi niŋdi ninvuɣu shεba Naawuni ni yɛn ti niŋ hallaka wa’azu, bee ka O yɛn ti niŋ ba azaabakpeeni? Ka bɛ yεli: “Ti bɔrimi ni ti ti mali fabla n-zaŋ chaŋ yi Duuma (Naawuni) sani. Yaha! Achiika! Bɛ nyɛla ban yɛn zo Naawuni.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا نَسُواْ مَا ذُكِّرُواْ بِهِۦٓ أَنجَيۡنَا ٱلَّذِينَ يَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلسُّوٓءِ وَأَخَذۡنَا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ بِعَذَابِۭ بَـِٔيسِۭ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
165. Saha shεli bɛ nidaa tambɛ ni teeri ba shɛli maa, Ka Ti (Tinim’ Naawuni) tilgi ninvuɣu shεba ban mɔŋdi tuumbiεri tumbu maa, ka gbaai zualindiriba maa ni azaababɛɣu, domin bɛ ni daa kpeeri yiri maa zuɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا عَتَوۡاْ عَن مَّا نُهُواْ عَنۡهُ قُلۡنَا لَهُمۡ كُونُواْ قِرَدَةً خَٰسِـِٔينَ
166. Dinzuɣu, saha shεli bɛ ni daa kpahi yεɣi targa ka chɛ bɛ ni mɔŋdi ba shεli niŋbu maa, ka Ti (Tinim’ Naawuni) yεli ba: “Leemi ya jεŋsi ban filiŋ.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ تَأَذَّنَ رَبُّكَ لَيَبۡعَثَنَّ عَلَيۡهِمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَن يَسُومُهُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِۗ إِنَّ رَبَّكَ لَسَرِيعُ ٱلۡعِقَابِ وَإِنَّهُۥ لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ
167. Yaha! Teemi saha shεli a Duuma (Naawuni) ni daa baŋsi (Israaila bihi) kadama achiika! O nyɛla Ŋun kuli yɛn timdi ninvuɣu shεba ban yɛn chɛ ka bɛ lamdi azaababεɣu na hali ni Zaadali. Achiika! A Duuma (Naawuni) nyɛla Ŋun niŋdi azaaba ni yomyoma. Yaha! O nyɛla Chεmpaŋlana, Nambɔzobonaa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَطَّعۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أُمَمٗاۖ مِّنۡهُمُ ٱلصَّٰلِحُونَ وَمِنۡهُمۡ دُونَ ذَٰلِكَۖ وَبَلَوۡنَٰهُم بِٱلۡحَسَنَٰتِ وَٱلسَّيِّـَٔاتِ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
168. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) piri piri ba ka bɛ nyɛ ali’ummanim’ tiŋgbani yaaŋa zuɣu, bɛ puuni shɛba beni nyɛ ninvuɣusuma, ka bɛ shɛba mi pa lala, ka Ti dahim ba ni tuunvɛla mini tuumbɛri tumbu, domin achiika! Bɛ labi na (sochibgu zuɣu).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَخَلَفَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ خَلۡفٞ وَرِثُواْ ٱلۡكِتَٰبَ يَأۡخُذُونَ عَرَضَ هَٰذَا ٱلۡأَدۡنَىٰ وَيَقُولُونَ سَيُغۡفَرُ لَنَا وَإِن يَأۡتِهِمۡ عَرَضٞ مِّثۡلُهُۥ يَأۡخُذُوهُۚ أَلَمۡ يُؤۡخَذۡ عَلَيۡهِم مِّيثَٰقُ ٱلۡكِتَٰبِ أَن لَّا يَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّ وَدَرَسُواْ مَا فِيهِۗ وَٱلدَّارُ ٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّلَّذِينَ يَتَّقُونَۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
169. Ka ninvuɣu shεba kana bɛ nyaaŋa n-ti di litaafi maa (Attaura) fali, ka bɛ deeri Dunia ŋɔ maa laɣichɔɣima (ka taɣiri Naawuni yɛltɔɣa), ka naan yɛra: “Ni baalim, bɛ ni chε m-paŋ ti.” Yaha! Laɣ’ shɛŋa di tatabo yi kaba na, ka bɛ deeri li. Di ni bɔŋɔ,bɛ daa bi gbaai ba alikauli (Attaura) litaafi puuni kadama bɛ miri ka bɛ yεli yεltɔɣa shεli n-dalim Naawuni naɣila ni yεlimaŋli? Ka bɛ nyɛla ban karim din be di (litaafi maa) puuni. Yaha! Chiyaama yili n-nyɛ din gari n-zaŋ ti nyinvuɣu shεba ban zɔri Naawuni. Di ni bɔŋɔ, bi ku niŋ haŋkali?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ يُمَسِّكُونَ بِٱلۡكِتَٰبِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُصۡلِحِينَ
170. Yaha! Ninvuɣu shεba ban gbibi litaafi (Alkur’aani) ni yεlimaŋli, ka puhiri jiŋli, tɔ! Achiika! Ti (Tnim’ Naawuni) bi bahiri ninvuɣu shɛba ban tumdi tuunvɛla sanyoo yoli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَإِذۡ نَتَقۡنَا ٱلۡجَبَلَ فَوۡقَهُمۡ كَأَنَّهُۥ ظُلَّةٞ وَظَنُّوٓاْ أَنَّهُۥ وَاقِعُۢ بِهِمۡ خُذُواْ مَآ ءَاتَيۡنَٰكُم بِقُوَّةٖ وَٱذۡكُرُواْ مَا فِيهِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
171. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Teemi saha shεli Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa duhi zoli bɛ (Israaila bihi) zuɣusaa, ka di ŋmani sagbaŋ n-nyɛ li la, ka bɛ tεhi ni di yɛn lula bɛ zuɣu,(ka Tiyεli): “Gbibi ya Ti ni tin ya shɛli ni yaa, ka teei ya din be di puuni, achiika! Yi ni nya wuntia.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ أَخَذَ رَبُّكَ مِنۢ بَنِيٓ ءَادَمَ مِن ظُهُورِهِمۡ ذُرِّيَّتَهُمۡ وَأَشۡهَدَهُمۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ أَلَسۡتُ بِرَبِّكُمۡۖ قَالُواْ بَلَىٰ شَهِدۡنَآۚ أَن تَقُولُواْ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ إِنَّا كُنَّا عَنۡ هَٰذَا غَٰفِلِينَ
172. Yaha! Teemi saha shεli a Duuma (Naawuni) ni daa yihi Adam bihi zuliya bɛ banim’ yaansi ni, ka chε ka bɛ di bɛ maŋsi shɛhira (ka yεli): “Di ni bɔŋɔ, Mpala yi Duuma? Ka bɛ yεli: “Di shiri paliya, ti di shɛhira.” (Ka Naawuni yεli): Tɔ! Zaadali, miri ya ka yi ti yεli: “Achiika! Tinim’ daa nyɛla ban tam ŋɔ maa yεla.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوۡ تَقُولُوٓاْ إِنَّمَآ أَشۡرَكَ ءَابَآؤُنَا مِن قَبۡلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةٗ مِّنۢ بَعۡدِهِمۡۖ أَفَتُهۡلِكُنَا بِمَا فَعَلَ ٱلۡمُبۡطِلُونَ
173. Bee ka yiti yεli: “Achiika! Ti banima n-daa pun bo duumanim’ m-pahi Naawuni zuɣu n-jεmda, ti mi daa nyɛla zuliyanim’ bɛ nyaaŋa. (Yaa ti Duuma Naawuni)! Di ni bɔŋɔ,A yɛn niŋ tila hallaka ni ban saɣindi ni tum shεli?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَكَذَٰلِكَ نُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ وَلَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
174. Yaha! Lala ka Ti (Tinim’ Naawuni) kahigiri aayanima, domin achiika! Bɛ labi na (sochibga zuɣu).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱتۡلُ عَلَيۡهِمۡ نَبَأَ ٱلَّذِيٓ ءَاتَيۡنَٰهُ ءَايَٰتِنَا فَٱنسَلَخَ مِنۡهَا فَأَتۡبَعَهُ ٱلشَّيۡطَٰنُ فَكَانَ مِنَ ٱلۡغَاوِينَ
175. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Karimmi ba ninvuɣu so[6] Ti (Tinim’ Naawuni) ni daa ti Ti aayanim’ ka o ŋooi o maŋ’ ka chε li la lahibali, ka shintaŋ doli o, ka o pahi ban bɔrgi puuni.
[6] Ŋuna n-nyɛ Bil’amu Bin Baa’ura, Naawuni daa ti o la Attaura litaafi baŋsim, ka o be Israaila bihi puuni, ka Annabi Musa daa tim o ti ŋ shee naa sani, ni o ti dolsi ba. Tiŋ maa yuli Madyana, ka tiŋ maa naa ti yɔhimmi o ni liɣiri, ka yɛ li o ni o labmi bɛ yaa nnim daadiini puuni, ka o shiri saɣi ti lala naa maa, ka daa birgi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡ شِئۡنَا لَرَفَعۡنَٰهُ بِهَا وَلَٰكِنَّهُۥٓ أَخۡلَدَ إِلَى ٱلۡأَرۡضِ وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُۚ فَمَثَلُهُۥ كَمَثَلِ ٱلۡكَلۡبِ إِن تَحۡمِلۡ عَلَيۡهِ يَلۡهَثۡ أَوۡ تَتۡرُكۡهُ يَلۡهَثۚ ذَّٰلِكَ مَثَلُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَاۚ فَٱقۡصُصِ ٱلۡقَصَصَ لَعَلَّهُمۡ يَتَفَكَّرُونَ
176. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yi di bɔra, Ti naan zaŋ li n- duhi o zuɣusaa, amaa! Ŋuna n-zaŋ o maŋ dalim Dunia polo ka doli o suhuyurlim, dinzuɣu o kotomsi ŋmanila baa, a yi tahi o zuɣu, o yihirila o zinli na, a mi yi lahi chɛ o, ka o yihi o zilli na. Lala n­nyɛ ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri maa kotmosi. Dinzuɣu (Yaa nyini Annabi)! Tim ba lahibaya, achiika! Bɛ nyɛla ban yɛntɛhi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سَآءَ مَثَلًا ٱلۡقَوۡمُ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَأَنفُسَهُمۡ كَانُواْ يَظۡلِمُونَ
177. Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri maa kotomsi nyɛladinbe, bɛ mi maŋ’ka bɛ daa diri zualinsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَهُوَ ٱلۡمُهۡتَدِيۖ وَمَن يُضۡلِلۡ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
178. Naawuni ni dolsi ninvuɣu so, tɔ! Ŋuna n-nyɛŋun dolsi, ŋun mi bɔrgi, tɔ! Bannim’ maa n-nyɛ ban kɔhi lu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ ذَرَأۡنَا لِجَهَنَّمَ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِۖ لَهُمۡ قُلُوبٞ لَّا يَفۡقَهُونَ بِهَا وَلَهُمۡ أَعۡيُنٞ لَّا يُبۡصِرُونَ بِهَا وَلَهُمۡ ءَاذَانٞ لَّا يَسۡمَعُونَ بِهَآۚ أُوْلَٰٓئِكَ كَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡغَٰفِلُونَ
179. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) namla ninsalinim’ mini alizinnim’ pam ʒahannama (buɣum) zuɣu. Bɛ malila suhiri ka bi baŋdi yεlimaŋli, ka mali nimbihi ka bi mali li nyari yɛlimaŋli. Yaha! Ka bɛ mali tiba ka bi mali wumda (yɛlimaŋli), bannim’ maa ŋmanila biŋkɔbri. Chɛli gba! Bana n-nyɛ ban bɔrgi gari lala. Bana n-nyɛ ninvuɣu shɛba ban tam Naawuni yεla.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلِلَّهِ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ فَٱدۡعُوهُ بِهَاۖ وَذَرُواْ ٱلَّذِينَ يُلۡحِدُونَ فِيٓ أَسۡمَٰٓئِهِۦۚ سَيُجۡزَوۡنَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
180. Yaha! Naawuni malila yuliviεla, dinzuɣu, bolimi ya O ni dina, ka chεn ya ninvuɣu shεba ban ŋmalgiri Naawuni yuya ka chεri di yɛlimaŋli.[7] Ni baalim, bɛ ni ti yoba samli ni bɛ ni daa tumdi shɛli.
[7] Kamani Maka chεfurinim’ ni zaŋ Naawuni yuli Allahu boli buɣu sh εli din yuli boondi laata, ka uzza mi yi Aziiz puuni na, ka zaŋ Naawuni yuli Mannan boli Manaat.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمِمَّنۡ خَلَقۡنَآ أُمَّةٞ يَهۡدُونَ بِٱلۡحَقِّ وَبِهِۦ يَعۡدِلُونَ
181. Yaha! Di be Ti (Tinim’ Naawuni) ni nam shɛli puuni, ali’umma shɛba ban dolsira ni yɛlimaŋli, ka mali li niŋdi aadalsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا سَنَسۡتَدۡرِجُهُم مِّنۡ حَيۡثُ لَا يَعۡلَمُونَ
182. Yaha! Ninvuɣu shεba ban labsi Ti (Tinim’ Naawuni) aayanim’ ʒiri maa, ni baalim, Ti ni puɣisi ba, n-ti gbaai ba luɣushεli polo bɛ ni bi mi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأُمۡلِي لَهُمۡۚ إِنَّ كَيۡدِي مَتِينٌ
183. Yaha! N (Mani Naawuni) naɣisiri mi n-tiri ba, achiika! N nari nyɛla din kpεma.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَلَمۡ يَتَفَكَّرُواْۗ مَا بِصَاحِبِهِم مِّن جِنَّةٍۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا نَذِيرٞ مُّبِينٌ
184. Di ni bɔŋɔ,bɛ (Maka chεfurinim’) maa bi tεhiri ni bɛ zo maa (Annabi Muhammadu) bi kpela yinyεri? O pala so naɣila saɣisigulana polo ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَلَمۡ يَنظُرُواْ فِي مَلَكُوتِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا خَلَقَ ٱللَّهُ مِن شَيۡءٖ وَأَنۡ عَسَىٰٓ أَن يَكُونَ قَدِ ٱقۡتَرَبَ أَجَلُهُمۡۖ فَبِأَيِّ حَدِيثِۭ بَعۡدَهُۥ يُؤۡمِنُونَ
185. Di ni bɔŋɔ, bɛ bi yuunda n-zaŋ kpa sagbana mini tiŋgbana sulinsi, n-ti pahi binshɛɣu kam Naawuni ni nam? Yaha! Di yi pa shεli ka bɛ nyεvuya miri naabu, ka lahibali dini ka bɛ yɛnti yεlimaŋli di (Alkur’aani) nyaaŋa?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَا هَادِيَ لَهُۥۚ وَيَذَرُهُمۡ فِي طُغۡيَٰنِهِمۡ يَعۡمَهُونَ
186. Naawuni ni birigi so, tɔ! Oka ŋun yɛn dolisi o, ka O (Naawuni) chɛri ba bɛ saɣiŋgu puuni, ka bɛ kuli birinda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلسَّاعَةِ أَيَّانَ مُرۡسَىٰهَاۖ قُلۡ إِنَّمَا عِلۡمُهَا عِندَ رَبِّيۖ لَا يُجَلِّيهَا لِوَقۡتِهَآ إِلَّا هُوَۚ ثَقُلَتۡ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ لَا تَأۡتِيكُمۡ إِلَّا بَغۡتَةٗۗ يَسۡـَٔلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنۡهَاۖ قُلۡ إِنَّمَا عِلۡمُهَا عِندَ ٱللَّهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
187. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔhira nzaŋ saha (Chiyaama yiɣisibu)? Yεlima: “Achiika! Di baŋsim bela N Duuma (Naawuni) sani, so n-kani yɛn tooi baŋ di dabsili maa naɣila Ŋuna, Di (dabsili maa) timsim nyɛŋ sagbana ni tiŋgbana, di bi yɛn kan ya na, naɣila yim zuɣu. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔhira kamani a nyɛla ŋun mali di baŋsim la. Yεlima: “Achiika! Di baŋsim bela Naawuni sani, amaa! Ninsalinim’ pam bi mi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُل لَّآ أَمۡلِكُ لِنَفۡسِي نَفۡعٗا وَلَا ضَرًّا إِلَّا مَا شَآءَ ٱللَّهُۚ وَلَوۡ كُنتُ أَعۡلَمُ ٱلۡغَيۡبَ لَٱسۡتَكۡثَرۡتُ مِنَ ٱلۡخَيۡرِ وَمَا مَسَّنِيَ ٱلسُّوٓءُۚ إِنۡ أَنَا۠ إِلَّا نَذِيرٞ وَبَشِيرٞ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
188. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “N-ku tooi niŋ m maŋ’ anfaani bee chuuta shεli naɣila Naawuni yi yu shεli. Yaha! (Yεlima): “N-yi di mi din sɔɣi, tɔ! N-naan zooi alheeri (arzichi) laɣimbu. Yaha! Din be naan ku tooi shihi ma, m-pa so m-pahila saɣisigulana, ka lahi nyɛ suhupɛlli lahabali tira n-ti ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ هُوَ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَجَعَلَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا لِيَسۡكُنَ إِلَيۡهَاۖ فَلَمَّا تَغَشَّىٰهَا حَمَلَتۡ حَمۡلًا خَفِيفٗا فَمَرَّتۡ بِهِۦۖ فَلَمَّآ أَثۡقَلَت دَّعَوَا ٱللَّهَ رَبَّهُمَا لَئِنۡ ءَاتَيۡتَنَا صَٰلِحٗا لَّنَكُونَنَّ مِنَ ٱلشَّٰكِرِينَ
189. Ŋuna (Naawuni) n-nyɛŊunnam yaka yi yinyεvuli yini (Annabi Adam) puuni na, ka naan nam o paɣa (Hawa) ka o yi di puuni na, domin o ʒini ni ŋuna (Adam), saha shεli o (Annabi Adam) ni laɣim ni ŋuna, kaoniŋ pubila, ka gbibi li, saha shεli puli maa ni ti zooi, ka bɛ niriba ayi maa (Annabi Adam mini o paɣa) suhi bɛ Duuma Naawuni (ka yεli): “Achiika! A yi ti ti bia suŋ, ti nyɛlaban yɛn paɣi.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّآ ءَاتَىٰهُمَا صَٰلِحٗا جَعَلَا لَهُۥ شُرَكَآءَ فِيمَآ ءَاتَىٰهُمَاۚ فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ عَمَّا يُشۡرِكُونَ
190. Saha shεli O (Naawuni) ni ti ba bia suŋ maa, ka bɛ niriba ayi maa (zuliya) bo nyintahi O ni ti ba shɛli maa ni. Naawuni nam duya ka chɛ bɛ ni laɣindi O mini shɛli jɛmdi maa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَيُشۡرِكُونَ مَا لَا يَخۡلُقُ شَيۡـٔٗا وَهُمۡ يُخۡلَقُونَ
191.Dinibɔŋɔ,bɛ laɣindila (Naawuni) mini din ku tooi nam shεli ka nyɛla bɛ ni namdi shɛli?
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا يَسۡتَطِيعُونَ لَهُمۡ نَصۡرٗا وَلَآ أَنفُسَهُمۡ يَنصُرُونَ
192.Yaha! Bɛ (buɣa maa) ku tooi sɔŋ ba, ka mi ku tooi sɔŋ bɛ maŋsi.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن تَدۡعُوهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ لَا يَتَّبِعُوكُمۡۚ سَوَآءٌ عَلَيۡكُمۡ أَدَعَوۡتُمُوهُمۡ أَمۡ أَنتُمۡ صَٰمِتُونَ
193. Yaha! Yi (Muslinnim’) yi boli ba (chɛfurinim’ maa) n-zaŋ chaŋ dolsigu, bɛ ku doli ya, di nyɛla yim, yi boli ba, bee yi nyɛla ban shini.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ عِبَادٌ أَمۡثَالُكُمۡۖ فَٱدۡعُوهُمۡ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
194. Achiika! Yi (chɛfurinim’) ni jεmdi binyεr’ shεŋa din pa Naawuni maa nyεla daba yi tatabonima. Dinzuɣu, bolimi ya ba (ka nya) bɛ ni saɣi yi boligu maa, yi yi nyɛla yεlimaŋlinima.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَلَهُمۡ أَرۡجُلٞ يَمۡشُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ أَيۡدٖ يَبۡطِشُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ أَعۡيُنٞ يُبۡصِرُونَ بِهَآۖ أَمۡ لَهُمۡ ءَاذَانٞ يَسۡمَعُونَ بِهَاۗ قُلِ ٱدۡعُواْ شُرَكَآءَكُمۡ ثُمَّ كِيدُونِ فَلَا تُنظِرُونِ
195. Di ni bɔŋɔ,bɛ (yi buɣa maa) mali la napɔna n-chana? Bee bɛ malila nuhi ka mali li gbaara, bee bɛ malila nimbihi ka mali li nyara, bee bɛ mali la tiba ka mali li wumda? (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Bolimi ya yi duumanim’ maa na, din nyaaŋa, nam ya ma nabiεri, ka miri ya ka yi naɣisi n-ti ma.”
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ وَلِـِّۧيَ ٱللَّهُ ٱلَّذِي نَزَّلَ ٱلۡكِتَٰبَۖ وَهُوَ يَتَوَلَّى ٱلصَّٰلِحِينَ
196. Achiika! N sɔŋda n-nyɛ Naawuni so Ŋun siɣisi litaafi (Alkur’aani) na ni yɛlimaŋli, Ŋuna mi n-nyɛŊun sɔŋdi ninvuɣusuma.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا يَسۡتَطِيعُونَ نَصۡرَكُمۡ وَلَآ أَنفُسَهُمۡ يَنصُرُونَ
197. Yaha! Yi ni jεmdi binyɛr’ shɛŋa din pa Naawuni maa ku tooi sɔŋ ya, bɛ mi ku tooi sɔŋ bɛ maŋa.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن تَدۡعُوهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ لَا يَسۡمَعُواْۖ وَتَرَىٰهُمۡ يَنظُرُونَ إِلَيۡكَ وَهُمۡ لَا يُبۡصِرُونَ
198. Yaha! Yi yi boli ba n-zaŋ chaŋ dolsigu, bɛ ku tooi wum. Ka a nya ba (buɣa maa) ka bɛ yuundi zaŋ kana a sani, ka mi nyɛla ban bi nyara.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
خُذِ ٱلۡعَفۡوَ وَأۡمُرۡ بِٱلۡعُرۡفِ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡجَٰهِلِينَ
199. (Yaa nyini Annabi)! Gbibi chεmpaŋ, ka puhi (ninsalinim’) ni zaɣivεlli, ka yi ninvuɣu shɛba ban ʒiyɛla ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِمَّا يَنزَغَنَّكَ مِنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ نَزۡغٞ فَٱسۡتَعِذۡ بِٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
200. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Di yi ti niŋ ka shintaŋ yɛn zaŋ yɛltɔɣabiɛɣu niŋ a suhi ni, tɔ! Nyini bom taɣibu ni Naawuni. Achiika! O (Naawuni) nyɛla Wumda, Baŋda.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ إِذَا مَسَّهُمۡ طَٰٓئِفٞ مِّنَ ٱلشَّيۡطَٰنِ تَذَكَّرُواْ فَإِذَا هُم مُّبۡصِرُونَ
201. Achiika! Ninvuɣu shεba ban mali wuntia maa, shintaŋ laɣiŋgu yi ti yɛn shihi ba, ka bɛ teei Naawuni yεla,kaa nya ba ka bɛ nyɛla ban suhiri ne.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِخۡوَٰنُهُمۡ يَمُدُّونَهُمۡ فِي ٱلۡغَيِّ ثُمَّ لَا يُقۡصِرُونَ
202. Ka bɛ (shitaŋ) mabihi kuli vɔri ba m-kpεhiri bɔrginsim ni, ka kuli bi waɣisiri ba.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا لَمۡ تَأۡتِهِم بِـَٔايَةٖ قَالُواْ لَوۡلَا ٱجۡتَبَيۡتَهَاۚ قُلۡ إِنَّمَآ أَتَّبِعُ مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّ مِن رَّبِّيۚ هَٰذَا بَصَآئِرُ مِن رَّبِّكُمۡ وَهُدٗى وَرَحۡمَةٞ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
203. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! A yi bi tahi ba (chɛfurinim’ maa) alaama shεli na, bɛ yɛrimi ni bozuɣu ka a bi tahi li na.Yεlima: “Achiika! N-dolila bɛ ni siɣisi shɛli wahayi n Duuma (Naawuni) sani na. Ŋɔ maa nyɛla dalirinim’ din yi yi Duuma (Naawuni) sani na, ka lahi nyɛ dolsigu mini nambɔzɔbo n-ti ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا قُرِئَ ٱلۡقُرۡءَانُ فَٱسۡتَمِعُواْ لَهُۥ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمۡ تُرۡحَمُونَ
204.Yaha! Bɛ yi ti karindi Alkur’aani, tɔ! Yin wummi ya li ka fo, achiika! Yi nyɛla bɛ ni yɛn zo shɛba nambɔɣu.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱذۡكُر رَّبَّكَ فِي نَفۡسِكَ تَضَرُّعٗا وَخِيفَةٗ وَدُونَ ٱلۡجَهۡرِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ وَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡغَٰفِلِينَ
205.Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Teemi a Duuma (Naawuni) yɛla a suhi ni ka nyɛla ŋun gbargiri a maŋa, ka di lahi nyɛ sɔɣisinli ni, ka pa ni a yihi la a yεltɔɣa polo ni Asiba mini Zaawuni, ka miri ka a pahi ninvuɣu shɛba ban ʒi maa ni.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلَّذِينَ عِندَ رَبِّكَ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيُسَبِّحُونَهُۥ وَلَهُۥ يَسۡجُدُونَۤ۩
206. Achiika! Ban be a Duuma sani maa (Malaaikanima) bi tibgiri bɛ maŋ’ ka chɛ Ojεma, ka simsiri O, Ŋuna kabε lahi niŋdi suzuuda n-tira.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
 
وه‌رگێڕانی ماناكان سوره‌تی: سورەتی الأعراف
پێڕستی سوره‌ته‌كان ژمارەی پەڕە
 
وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - وەرگێڕاوی دغبانیە - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان

وەرگێڕاوی ماناکانی قورئانی پیرۆز بۆ زمانی دغبانی، وەرگێڕان: محمد بابا غطوبو.

داخستن