وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
سورەتی مریم
لە مەبەستەکانی سورەتەکە:
إبطال عقيدة نسبة الولد لله من المشركين والنصارى، وبيان سعة رحمة الله بعباده.
قَالَ رَبِّ إِنِّي وَهَنَ ٱلۡعَظۡمُ مِنِّي وَٱشۡتَعَلَ ٱلرَّأۡسُ شَيۡبٗا وَلَمۡ أَكُنۢ بِدُعَآئِكَ رَبِّ شَقِيّٗا
پاڕایەوە و وتی: ئەی پەروەردگارم بێگومان خۆت چاک دەزانیت ئێسکەکانم لاواز بووە، وە مووە سپیەکانی سەریشم زۆر بوون و پیر بووم، وە ھیچ نائومێدیش نیم لە گیرا نەبوونی نزا و پاڕانەوەکانم کە لێت دەپارێمەوە، بەڵکو ھەرکاتێک داوام لێت کردبێت وەڵامت داومەتەوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِنِّي خِفۡتُ ٱلۡمَوَٰلِيَ مِن وَرَآءِي وَكَانَتِ ٱمۡرَأَتِي عَاقِرٗا فَهَبۡ لِي مِن لَّدُنكَ وَلِيّٗا
وە من دەترسم لە پاش مردنم خزم و کەسە نزیکەکانم بە ھۆی سەرقاڵیان بە دونیاوە بە پێی پێویست ھەڵنەسن بەبەرپاکردنی ئاینەکەت، وە ژنەکەیشم نەزۆکە و مناڵی نابێت، ئەی پەروەردگارم لەلایەن خۆتەوە مناڵێکم پێ ببەخشە تاوەکو ببێتە جێگرەوەی خۆم لەپاش مردنم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰزَكَرِيَّآ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَٰمٍ ٱسۡمُهُۥ يَحۡيَىٰ لَمۡ نَجۡعَل لَّهُۥ مِن قَبۡلُ سَمِيّٗا
خوای گەورە نزاکەی زەکەریای گیرا کرد، وە بانگی کرد: ئەی زەکەریا، ئێمە موژدەیەکی دڵخۆشکەرت دەدەینێ، وە بێگومان نزاکەمان گیرا کردیت، وە کوڕێکت پێ دەبەخشین ناوی (یەحیا) یە، پێشتر ھیچ کەسێکی ترمان بەم ناوەوە ناو نەناوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ رَبِّ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَٰمٞ وَكَانَتِ ٱمۡرَأَتِي عَاقِرٗا وَقَدۡ بَلَغۡتُ مِنَ ٱلۡكِبَرِ عِتِيّٗا
زەکەریا سەری سوڕما لە گەورەیی دەسەڵاتی خوا و وتی: ئەی پەروەردگارم چۆن من منداڵم دەبێت، لە کاتێکدا ژنەکەم نەزۆکە و مناڵی نابێت، خۆیشم پیر بووم و گەیشتومەتە کۆتایی تەمەنم و ئێسکەکانم لاواز و سست بوون ؟!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ كَذَٰلِكَ قَالَ رَبُّكَ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٞ وَقَدۡ خَلَقۡتُكَ مِن قَبۡلُ وَلَمۡ تَكُ شَيۡـٔٗا
فریشتەیەک ھاتە لای و پێی وت : ئەوەی کە دەڵێیت ڕاستەو وایە، ژنەکەت نەزۆکە و مناڵی نابێت، وە خۆیشت پیر بوویت و گەیشتوویتە کۆتایی تەمەنت و ئێسکەکانت سست و لاواز بوون، بەڵام پەروەردگارت دەفەرموێت: بەدیھێنانی (یەحیا) و بوونی لە ژنێکی نەزۆک و پیاوێکی پیر، تەمەنی گەیشتبێتە کۆتاییەکانی بۆ خوای گەورە ھەر زۆر ئاسانە، - ئەی زەکەریا- من پێشتر تۆم بەدیھێناوە لە نەبوونەوە، پێشتر شتێک نەبویت باس بکرێیت و ناوت بھێنرێت، چونکە بوونت نەبووە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ رَبِّ ٱجۡعَل لِّيٓ ءَايَةٗۖ قَالَ ءَايَتُكَ أَلَّا تُكَلِّمَ ٱلنَّاسَ ثَلَٰثَ لَيَالٖ سَوِيّٗا
ئەمجا زەکەریا وتی: ئەی پەروەردگارم نیشانەیەکم بدەرێ بۆ دڵنیا بوون لەوەی بەڵگە بێت لەسەر ھاتنەدی ئەو موژدەیەی فریشتەکە پێیدام، خوای گەورە پێی فەرموو: نیشانەی ھاتنەدی موژدەکەت ئەوەیە ناتوانیت بۆ ماوەی سێ ڕۆژ لەگەڵ خەڵکیدا قسە بکەیت لەکاتێکدا تۆ ساغ و سەلیمیت و نەخۆش نیت، وە بە بێ بوونی ھیچ ھۆیەک وات لێدێت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَخَرَجَ عَلَىٰ قَوۡمِهِۦ مِنَ ٱلۡمِحۡرَابِ فَأَوۡحَىٰٓ إِلَيۡهِمۡ أَن سَبِّحُواْ بُكۡرَةٗ وَعَشِيّٗا
زەکەریا لە شوێنی نوێژەکەی چووە دەرەوە بۆ لای گەل و خزم و کەسوکارەکەی، بەئاماژەکردن و بە بێ قسەکردن تێی گەیاندن: لەسەرەتای ڕۆژ و کۆتاییەکەیەوە پاکو بێگەردی خوای گەورە دووپات بکەنەوە زۆر (سبحان اللە) بکەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الضعف والعجز من أحب وسائل التوسل إلى الله؛ لأنه يدل على التَّبَرُّؤِ من الحول والقوة، وتعلق القلب بحول الله وقوته.
لاوازی و بێدەسەڵاتی خۆشەویسترین ھۆکارن لای خوای گەورە کە مرۆڤی باوەڕدار لە نزاکانیدا تەوەسولیان پێ بکات و خۆی پێ لە خوای گەورە نزیک بکاتەوە، چونکە نیشانەی دەرخستنی بێ ھێزی و بێ دەسەڵاتی ئەو کەسەیە، وە پەیوەستکردنی دڵەکانە بەیارمەتی و پشتیوانی و دەسەڵاتی خواوە.
• يستحب للمرء أن يذكر في دعائه نعم الله تعالى عليه، وما يليق بالخضوع.
سوننەتە و واباشە مرۆڤ لەکاتی نزاکانیدا باسی ئەو نیعمەت و بەخششانە بکات کە خوای گەورە پێی بەخشیوە، وە ھەرشتێکی تریش کە گەردنکەچی و زەلیلی لەبەردەم خوای گەورەدا بگەیەنێت.
• الحرص على مصلحة الدين وتقديمها على بقية المصالح.
يَٰيَحۡيَىٰ خُذِ ٱلۡكِتَٰبَ بِقُوَّةٖۖ وَءَاتَيۡنَٰهُ ٱلۡحُكۡمَ صَبِيّٗا
یەحیا لەدایک بوو، جا کاتێک گەورە بوو، گەیشتە ئەو تەمەنەی قسەی لەگەڵ بکرێت، پێمان وت: ئەی یەحیا بە ھەرچی تواناتەوە ھەیە تەورات بگرە، وە ھێشتا ھەر مناڵ بوو تێگەیشتن و زانست و زانیاری و سووربوون لەسەر کارەکەیمان پێ بەخشی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَبَرَّۢا بِوَٰلِدَيۡهِ وَلَمۡ يَكُن جَبَّارًا عَصِيّٗا
ئەو چاکەکار بوو بەرامبەر دایک و باوکی، بەسۆز و نەرم و نیان بوو لەگەڵیان، بەباشی ھەڵسوکەوتی لەگەڵ دەکردن، وە کەسێکی خۆبەزلزان و لوتبەرز نەبوو لەئاست تاعەت و گوێڕایەڵی پەروەردگار و دایک و باوکی، وە کەسێکی سەرپێچیکاریش نەبوو بەرامبەر پەروەردگار و دایک و باوکی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَسَلَٰمٌ عَلَيۡهِ يَوۡمَ وُلِدَ وَيَوۡمَ يَمُوتُ وَيَوۡمَ يُبۡعَثُ حَيّٗا
درود و سڵاو و دڵنیایی لەلایەن خواوە بۆ ئەو، ھەر لەو ڕۆژەی لەدایک بوو، وە لەو ڕۆژەیش کە دەمرێت و لەم ژیانە دەگوازێتەوە، وە لەو ڕۆژەیش کە تێیدا زیندوو دەکرێتەوە لە ڕۆژی قیامەت ، ئەم سێ کات و شوێنە ترسناکترین قۆناغە کەمرۆڤ پێیدا تێپەڕ دەکات، بۆیە ئەگەر ھاتوو مرۆڤ لەو سێ قۆناغەدا دڵنیا و بێ ترس بوو، ئیتر لەوەو پاش ھیچ ترس و دڵەڕاوکێیەک ڕووی تێ ناکات.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ مَرۡيَمَ إِذِ ٱنتَبَذَتۡ مِنۡ أَهۡلِهَا مَكَانٗا شَرۡقِيّٗا
- ئەی پێغەمبەر - باسی چیرۆک و بەسەرھاتی مەریم (سەلامی خوای لێ بێت) كه لەم قورئانەدا بۆت دابەزیووە بکە، کاتێک لە خزم و کەسوکارەکەی خۆی بەدوور گرت، لەلای ڕۆژھەڵاتی ئەوانەوە شوێنێکی بۆ خۆی دیاری کرد و بەتەنھا تێیدا مایەوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱتَّخَذَتۡ مِن دُونِهِمۡ حِجَابٗا فَأَرۡسَلۡنَآ إِلَيۡهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرٗا سَوِيّٗا
جا پەردەیەکی بۆ خۆی گێڕایەوە بۆ ئەوەی دوور بێت لەگەل و خزم و کەسوکارەکەی بۆ ئەوەی خەڵکی نەیبینێت لەکاتی پەرستنی پەروەردگاری، ئێمەیش جوبرەئیلمان (سەلامی خوای لێ بێت) لەسەر شێوەی مرۆڤێکی تەواو نارد بۆ لای، مەریەم ترسا لێی کە تووشی خراپەیەکی بکات.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ كَذَٰلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٞۖ وَلِنَجۡعَلَهُۥٓ ءَايَةٗ لِّلنَّاسِ وَرَحۡمَةٗ مِّنَّاۚ وَكَانَ أَمۡرٗا مَّقۡضِيّٗا
جوبرەئیل (سەلامی خوای لێ بێت) پێی فەرموو: ئەوەی دەیڵێیت ڕاست و دروستە کە مێردت نەکردووە و کەسیش دەستی لەدەستت نەکەوتووە و داوێن پیسیش نیت، بەڵام پەروەردگارت (پاکو بێگەردی بۆ زاتی بەرزی ئەو) دەفەرموێت: بەدیھێنان و بەخشینی مناڵ، بەبێ شووکردن و بێ باوک بۆ من زۆر ئاسانە، بۆ ئەوەی ئەو مناڵەی پێت دەبەخشین ببێتە نیشانە و ئایەت و بەڵگەیەک بۆ خەڵکی لەسەر دەسەڵاتی خوای گەورە، وە چاکە و میھرەبانیەکیش بێت بۆ تۆ و ئەوانەیش باوەڕی پێ دەھێنن، بەدیھێنانی کوڕەکەت پێشتر بڕیاری لەسەر دراوە و جێ بەجێ دەبێت، وە لە (لوح المحفوظ) دا نوسراوە کە دەبێت ببێت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ فَحَمَلَتۡهُ فَٱنتَبَذَتۡ بِهِۦ مَكَانٗا قَصِيّٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَجَآءَهَا ٱلۡمَخَاضُ إِلَىٰ جِذۡعِ ٱلنَّخۡلَةِ قَالَتۡ يَٰلَيۡتَنِي مِتُّ قَبۡلَ هَٰذَا وَكُنتُ نَسۡيٗا مَّنسِيّٗا
ئەمجا ژانی مناڵ بوون گرتی و بردی بەرەو قەدی دار خورمایەک، مەریەم (سەلامی خوای لێ بێت) لەم کاتەدا وتی: ئای خۆزگە پێش ئەم ڕۆژە بمردایەم ، خۆزگە شتێک بومایە ھەر باس نەکرامایە، تاوەکو خەڵکی گومانی خراپیان پێ نەبردمایە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَهُزِّيٓ إِلَيۡكِ بِجِذۡعِ ٱلنَّخۡلَةِ تُسَٰقِطۡ عَلَيۡكِ رُطَبٗا جَنِيّٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الصبر على القيام بالتكاليف الشرعية مطلوب.
ئارامگرتن لەسەر تەکلیف و داخوازییە شەرعییەکان داواکارییەکی پەروەردگارە و دەبێت مرۆڤی باوەڕدار پێی ھەڵسێت.
• علو منزلة بر الوالدين ومكانتها عند الله، فالله قرنه بشكره.
بەرزی و بڵندی پلە و پایەی چاکەکردن لەگەڵ دایک و باوک لای خوای گەورە، چونکە خوای گەورە کردویەتی بە ھاوشانی شوکری نعمەت و بەخششەکانی خۆی.
• مع كمال قدرة الله في آياته الباهرة التي أظهرها لمريم، إلا أنه جعلها تعمل بالأسباب ليصلها ثمرة النخلة.
لەگەڵ ئەوەی خوای گەورە دەسەڵاتی ڕەھای گەورەی پێشانی مەریەمدا، بەوەی کوڕێکی بەبێ باوک پێ بەخشی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا فەرمانی پێ دەکات کە ھۆکارێک بگرێتەبەر بۆ ئەوەی خورما تەڕ وتازەکەی بۆ بکەوێتە خوارەوە، پێی دەفەرموێت قەدی دار خورماکە ڕاوەشێنە.
فَكُلِي وَٱشۡرَبِي وَقَرِّي عَيۡنٗاۖ فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ ٱلۡبَشَرِ أَحَدٗا فَقُولِيٓ إِنِّي نَذَرۡتُ لِلرَّحۡمَٰنِ صَوۡمٗا فَلَنۡ أُكَلِّمَ ٱلۡيَوۡمَ إِنسِيّٗا
ئەی مەریەم لەو خورما تەڕ و تازەیە بخۆ، وە لەو ئاوەیش بۆت ھەڵقوڵاوە بخۆرەوە، وە دڵ و دەرونت ئاسوودە بکە بە لەدایک بوونی مناڵە ساواکەت و ھیچ خەفەتیش مەخۆ، وە ئەگەر ھەر کەسێکیشت بینی پرسیاری لێکردیت سەبارەت بە مناڵە ساواکەت، بە ئاماژە تێی بگەیەنە کە: من لەسەری خۆمم پێویست کردووە لەبەر ڕەزامەندنی خوای میھرەبان قسە لەگەڵ ھیچ کەسێکدا نەکەم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَتَتۡ بِهِۦ قَوۡمَهَا تَحۡمِلُهُۥۖ قَالُواْ يَٰمَرۡيَمُ لَقَدۡ جِئۡتِ شَيۡـٔٗا فَرِيّٗا
مەریەم (سەلامی خوای لێ بێت) کوڕەکەی ھەڵگرت و ھاتەوە بۆ ناو گەل و خزم و کەسوکارەکەی، ئەوانیش بەسەر سوڕمان و نکۆڵی لێکردنەوە پێیان وت: ئەی مەریەم بەڕاستی کارێکی نەشیاوی زۆر خراپی ئابڕوبەرانەت کردووە، بەوەی مناڵێکت ھێناوەتەوە بەبێ ئەوەی باوکی ھەبێت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأُخۡتَ هَٰرُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ ٱمۡرَأَ سَوۡءٖ وَمَا كَانَتۡ أُمُّكِ بَغِيّٗا
ئەی ئەو کەسەی لە خواپەرستیدا لە ھارون دەکەیت (ھارون پیاوێکی ساڵح و خواناس بوو، نەک ھارونی برای موسا پێغەمبەر) باوکت کەسێکی زیناکەر نەبووە، وە دایکیشت ئافرەتێکی داوێن پیس نەبووە، تۆ لە بنەماڵەیەکی پاک و خاوێن و ناوبانگ بەچاکەیت، چۆن بە مناڵێکی بێ باوکەوە ھاتویتەوە؟!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكَ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَۖ قَوۡلَ ٱلۡحَقِّ ٱلَّذِي فِيهِ يَمۡتَرُونَ
- ئەی پێغەمبەری خوا- ئەوەی کە باسکرا بەو سیفاتانەوە عیسای کوڕی مەریەمە، گوفتاری ڕاست و دروستیش سەبارەت بەو ھەر ئەمەیە، نەک ئەوەی گومڕاکان دەیڵێن، ئەوانەی گومان و دوو دڵن لەبارەیەوە و ڕایان جیاوازە سەبارەت بە ئەو.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَا كَانَ لِلَّهِ أَن يَتَّخِذَ مِن وَلَدٖۖ سُبۡحَٰنَهُۥٓۚ إِذَا قَضَىٰٓ أَمۡرٗا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ
ھەرگیز بۆ خوا شیاو نییە مناڵ بۆ خۆی بڕیار بدات، پاکوبێگەردی بۆ ئەو لەوەی کارێکی وا بکات، ئەو ھەر کاڕێکی بوێت تەنھا ھێندەی بەسە بەو شتە بڵێ ببە بەبێ ئەوەی ھیچ شتێک ببێتە ڕێگر یەکسەر دەبێت، زاتێک ئەوە سیفات و دەسەڵاتی بێت بێگومان زۆر لەوە پاکوبێگەردترە کە پێویستی بە مناڵ ھەبێت و مناڵ بۆ خۆی بڕیار بدات.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِنَّ ٱللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمۡ فَٱعۡبُدُوهُۚ هَٰذَا صِرَٰطٞ مُّسۡتَقِيمٞ
وە بێگومان (اللە) تەعالا پاکوبێگەردی بۆ زاتی ئەو، پەروەردگاری من و پەروەردگاری ھەموو ئێوەیشە، کەوابێت تەنھا ھەر ئەو بپەرستن، ئەوەی بۆم باسکردن ئەوە ڕێگای ڕاست و دروستە کەبەندەکان دەگەیەنێتە ڕەزامەندی خوای گەورە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱخۡتَلَفَ ٱلۡأَحۡزَابُ مِنۢ بَيۡنِهِمۡۖ فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن مَّشۡهَدِ يَوۡمٍ عَظِيمٍ
لەگەڵ ئەوەیشدا ئەوانەی ڕایان جیاواز بوو سەبارەت بە عیسا (سەلامی خوای لێ بێت) ناکۆکی کەوتە نێوانیانەوە و بوون بەچەند دەستە و کۆمەڵێکی جیاوازەوە، ھەندێکیان باوەڕیان پێھێنا و وتیان: عیسا پێغەمبەری خوایە، وە ھەندێکی تریان وەک جولەکەکان باوەڕیان پێ نەھێنا، وە چەند دەستە و تاقمێکیش زیادەڕۆییان تێدا کرد، ھەندێکیان وتیان: عیسا خوایە، وە ھەندێکی تریان وتیان: نەخێر عیسا کوڕی خوایە، پاک و بێگەردی بۆ خوای گەورە لە ھەموو ئەو ناھەقیانەی دەیڵێن، دەسا وەیل و ھاوار و تیاچوون بۆ ئەوانەی لەبارەی ئەوەوە ڕایان جیاواز بوو لەدیمەنەکانی ڕۆژی قیامەت کە ڕۆژێکی یەکجار گەورەیە، کە دیمەنی زۆر ترسناک و لێپرسینەوە و تۆڵە و سزای تێدایە بۆ بێباوەڕان، بەتایبەت بۆ ئەوانەی باوەڕیان وایە عیسا کوڕی خوایە (بەرز و بڵندی بۆ خوای تاک و تەنھا لەوەی بۆی ھەڵدەبەستن).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَسۡمِعۡ بِهِمۡ وَأَبۡصِرۡ يَوۡمَ يَأۡتُونَنَا لَٰكِنِ ٱلظَّٰلِمُونَ ٱلۡيَوۡمَ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
لەو ڕۆژەدا ئەوانە چەند بیستن و بینینیان بەھێزە، بیستیان بەڵام کاتێک بیستیان بیستن ھیچ سوودێکی نەبوو بۆیان، وە کاتێکیش بینیان بینین ھیچ سوودێکی پێ نەگەیاندن، بەڵام ئەمڕۆ ستەمکاران لە ژیانی دونیا ھێشتا لە گومڕاییەکی ڕوون و ئاشکرادان، وە ڕێگای ڕاست ناگرنە بەر، خۆیان ئامادە ناکەن بۆ ژیانی دواڕۆژ، تا ئەو کاتەی لەپڕ ڕۆژی دوایی دێت، کەچی ئەوان ھێشتا لەناو ستەم و گومڕایی خۆیاندا مەست بوون.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• في أمر مريم بالسكوت عن الكلام دليل على فضيلة الصمت في بعض المواطن .
لەبارەی ئەو شێوازەوە کە مەریەم گرتیە بەر کە بێدەنگی ھەڵبژارد لەبەرامبەر قسە و قسەڵۆکی خەڵکی، بەڵگەیە لەسەر فەزیڵەت و چاکی بێدەنگی لە ھەندێک جێگا و وێستەگەی ژیاندا.
• نذر الصمت كان جائزًا في شرع من قبلنا، أما في شرعنا فقد دلت السنة على منعه.
نەزرکردن بە بێدەنگ بوون و قسە نەکردن ڕێگەپێدراو بوو لە شەریعەتەکانى پێشوو بەڵام لە شەریعەتی ئێمەدا لە سوننەتدا بەڵگە هاتووە لەسەر ڕێگری لێکردنی.
• أن ما أخبر به القرآن عن كيفية خلق عيسى هو الحق القاطع الذي لا شك فيه، وكل ما عداه من تقولات باطل لا يليق بالرسل.
بێگومان ئەوەی قورئان لەبارەی چۆنیەتی خەلقکردن و بەدیھێنانی عیساوە باسی کردووە، ئەوە ھەق و ڕاستی ڕەھا و تەواوە و ھیچ گومان و دوو دڵییەکی تێدا نییە، ئیتر جگە لەم ھەقیقەتە ھەرچییەک باس بکرێت قسە و قسەڵۆک و باتڵ و ناھەقە و شایستەی پێغەمبەران نییە.
• في الدنيا يكون الكافر أصم وأعمى عن الحق، ولكنه سيبصر ويسمع في الآخرة إذا رأى العذاب، ولن ينفعه ذلك.
لە دونیادا بێباوەڕان کەڕ و کوێرن لە ئاست بینین و بیستنی ھەق و ڕاستییەکان، بەڵام لە دواڕۆژدا کاتێک کە سزا و تۆڵەی خۆیان دەبینن، ئیتر ئەو کاتە زۆر چاک دەبینن و زۆر چاکیش دەبیستن، بەڵام بەداخەوە بیستن و بینینی ئەو ڕۆژە ھیچ سودێکی بۆیان نابێت.
وَأَنذِرۡهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡحَسۡرَةِ إِذۡ قُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ وَهُمۡ فِي غَفۡلَةٖ وَهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ
- ئەی پێغەمبەری خوا - خەڵکی بترسێنە و بەئاگایان بھێنەوە لە ڕۆژی پەشیمانی، ئەو ڕۆژەی گوناھباران و تاوانباران پەشیمانن لە تاوان و گوناھەکانیان، وە چاکەکارانیش پەشیمانن لەوەی زیاتر خواپەرستی و تاعەتی خوایان نەکردووە، ئەو کاتەی نامەی کار و کردەوەی بەندەکان دەپێچرێتەوە و لێپرسینەوەیان تەواو دەبێت، ھەر کەسێک گەیشت بەو ئەنجامەی پێش خۆی خستبوو، خەڵکی بەناز و نیعمەت و خۆشییەکانی دونیا ھەڵخەڵەتاون و بێئاگان لە ڕۆژی دوایی، وە باوەڕیان نییە بە ڕۆژی قیامەت و زیندووبوونەوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّا نَحۡنُ نَرِثُ ٱلۡأَرۡضَ وَمَنۡ عَلَيۡهَا وَإِلَيۡنَا يُرۡجَعُونَ
بێگومان پاش لەناوچوونی بەدیھێنراوەکانی خوا ھەر ئێمە دەمێنینەوە، دەبین بەمیراتگری زەوی، دەبین بەمیراتگر و خاوەنی ئەوەی لەسەریەتی، چونکە ئەوان تیادەچن و ئەوەی دەمێنێتەوە ھەر ئێمەین، وە دەبین بەخاوەنی ئەوەی لەزەوی و ئاسمانەکاندایە، وە بەو شێوەیەش دەمانەوێت ھەڵسوکەوتیان پێوە دەکەین، وە لە ڕۆژی قیامەتیشدا ھەر بۆ لای ئێمەیش دەگەڕێنەوە، تاوەکو لێپرسینەوەیان لەگەڵدا بکەین و پاداشتیان بدەینەوە و تۆڵە و سزایان بەگوێرەی کار و کردەوەیان لێ بسێنینەوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ إِبۡرَٰهِيمَۚ إِنَّهُۥ كَانَ صِدِّيقٗا نَّبِيًّا
- ئەی پێغەمبەری خوا - لەم قورئانەی دابەزیووە بۆ سەرت باسی بەسەرھاتی ئیبراھیم (سەلامی خوای لێ بێت) بکە، بێگومان ئەو کەسێکی زۆر ڕاستگۆ بوو، وە زۆریش باوەڕی بە بەڵگە و نیشانەکانی خوای گەورە دەکرد، وە یەکێک بوو لەو پێغەمبەرانەی کە خوای گەورە ڕەوانەی کردبوو بۆ ناو گەل و ھۆزەکەی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذۡ قَالَ لِأَبِيهِ يَٰٓأَبَتِ لِمَ تَعۡبُدُ مَا لَا يَسۡمَعُ وَلَا يُبۡصِرُ وَلَا يُغۡنِي عَنكَ شَيۡـٔٗا
کاتێک ئیبراھیم بە ئازەری باوکی وت: ئەی باوکە گیان، بۆچی لەبری خوای گەورە بتانێک دەپەرستیت ئەگەر ھاواریان لێ بکەیت ھاوارەکەت نابیستن؟ وە ناتوانن ناڕەحەتی و ناخۆشیت لەسەر لاببەن، یان خۆشی و قازانج و سوودت پێ بگەیەنن ؟!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَٰٓأَبَتِ إِنِّيٓ أَخَافُ أَن يَمَسَّكَ عَذَابٞ مِّنَ ٱلرَّحۡمَٰنِ فَتَكُونَ لِلشَّيۡطَٰنِ وَلِيّٗا
ئەی باوکە گیان، بەڕاستی دەترسم ئەگەر لەسەر بێباوەڕی بمریت ئەوا لەلایەن خوای میھرەبانەوە دووچاری سزا ببیت، ئەو کاتە لەناو ئاگری دۆزەخ ببیت بە ھاوڕێ و ھاودەمی شەیتان لەبەر دۆستایەتی و خۆشەویستیت بۆی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ أَرَاغِبٌ أَنتَ عَنۡ ءَالِهَتِي يَٰٓإِبۡرَٰهِيمُۖ لَئِن لَّمۡ تَنتَهِ لَأَرۡجُمَنَّكَۖ وَٱهۡجُرۡنِي مَلِيّٗا
ئازەر بە ئیبراھیمی کوڕی وت (سەلامی خوای لێ بێت) : ئەی ئیبراهیم ئایا تۆ پشت دەکەیتە پەرستنی ئەو بتانە (ئەو خوایانە) ی من دەیانپەرستم؟! ئەگەر دەست ھەڵنەگریت لە قسەو وتن بەو بتانە ئەوا بەرد بارانت دەکەم، بڕۆ ماوەیەکی دوور و درێژ لێم دووربە و قسەم لەگەڵدا مەکە و لەگەڵم کۆمەبەرەوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ سَلَٰمٌ عَلَيۡكَۖ سَأَسۡتَغۡفِرُ لَكَ رَبِّيٓۖ إِنَّهُۥ كَانَ بِي حَفِيّٗا
ئیبراھیم (سەلامی خوای لێ بێت) بە باوکی فەرموو: سەلامی منت لێ بێت، لەمنەوە دووچاری شتێک نابیت پێت ناخۆش بێت، لەخوای گەورەش داوای لێخۆشبوون و ھیدایەتت بۆ دەکەم، بێگومان خوای گەورە زۆر بە بەزەیی و میھرەبانە بەرامبەرم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَعۡتَزِلُكُمۡ وَمَا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَأَدۡعُواْ رَبِّي عَسَىٰٓ أَلَّآ أَكُونَ بِدُعَآءِ رَبِّي شَقِيّٗا
من لە ئێوە و ئەو خوایانەی جگە لە (اللە) دەیانپەرستن جیا دەبمەوە، وە لەپەروەردگارم دەپارێمەوە، وە ھیچ شەریک و ھاوەڵێکیشی بۆ دانانێم، بە ئومێدی ئەوەی ئەگەر لێی پاڕامەوە ڕێگریم لێ نەکات، ئەو کاتە بەو نزا و پاڕانەوانەم بەدبەدخت و نائومێدبم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَمَّا ٱعۡتَزَلَهُمۡ وَمَا يَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَهَبۡنَا لَهُۥٓ إِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَۖ وَكُلّٗا جَعَلۡنَا نَبِيّٗا
کاتێک وازی ھێنا لە ئەوان و ئەو خوایانەیش کە لە جگە لە (اللە) دەیانپەرستن، قەرەبووی دوور کەوتنەوە لەکەسوکاریمان کردەوە، ئیسحاقمان پێ بەخشی، لە ئیسحاقیش یەعقوبمان پێ بەخشی، ھەر یەکێکیش لەوانمان کرد بە پێغەمبەر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• لما كان اعتزال إبراهيم لقومه مشتركًا فيه مع سارة، ناسب أن يذكر هبتهما المشتركة وحفيدهما، ثم جاء ذكر إسماعيل مستقلًّا مع أن الله وهبه إياه قبل إسحاق.
کاتێک ئیبراھیم بە ھاوڕێیەتی سارەی خێزانی وازی لە گەلەکەی ھێنا، شیاوی ئەوە بوون خوای گەورە بەخششێکی گەورەیان پێ ببەخشێت، کە ئیسحاق بوو، لە ئیسحاقیش یەعقوبی پێ بەخشین، پاشان بەسەربەخۆیی باسی ئیسماعیل دەکات، لەگەڵ ئەوەدا خوای گەورە پێش ئەوەی ئیسحاقی پێ ببەخشێت ئیسماعیلی پێ بەخشی.
• التأدب واللطف والرفق في محاورة الوالدين واختيار أفضل الأسماء في مناداتهما.
ڕەچاوکردنی ئەدەب و بەکارھێنانی شێوازی نەرم و نیانی کاتێک مرۆڤ لەگەڵ باوک و دایکیدا وتووێژ دەکات، وە ھەوڵبدات بە جوانترین شێواز ناویان بھێنێت و بانگیان بکات.
وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ إِسۡمَٰعِيلَۚ إِنَّهُۥ كَانَ صَادِقَ ٱلۡوَعۡدِ وَكَانَ رَسُولٗا نَّبِيّٗا
- ئەی پێغەمبەری خوا - لەو قورئانەی بۆ سەرت دابەزیووە باسی ئیسماعیل بکە (سەلامی خوای لێ بێت)، بێگومان ئەو ڕاستگۆ بوو لەو بەڵێنەی بە خوای دابوو، ھیچ بەڵێنێکی نەداوە کە بەجێی نەھێنێت، وە پێغەمبەر و نێرراوی خوای گەورەیش بوو
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱذۡكُرۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ إِدۡرِيسَۚ إِنَّهُۥ كَانَ صِدِّيقٗا نَّبِيّٗا
- ئەی پێغەمبەری خوا - لەم قورئانەی دابەزیوە بۆ سەرت باسی بەسەرھاتی ئیدریس (سەلامی خوای لێ بێت) بکە، بێگومان ئەو کەسێکی زۆر ڕاستگۆ بوو، وە زۆریش باوەڕی بە بەڵگە و نیشانەکانی خوای گەورە دەکرد، وە یەکێک بوو لەو پێغەمبەرانەی کە خوای گەورە ڕەوانەی کردبوو بۆ ناو گەل و ھۆزەکەی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَرَفَعۡنَٰهُ مَكَانًا عَلِيًّا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ مِن ذُرِّيَّةِ ءَادَمَ وَمِمَّنۡ حَمَلۡنَا مَعَ نُوحٖ وَمِن ذُرِّيَّةِ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡرَٰٓءِيلَ وَمِمَّنۡ هَدَيۡنَا وَٱجۡتَبَيۡنَآۚ إِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُ ٱلرَّحۡمَٰنِ خَرُّواْۤ سُجَّدٗاۤ وَبُكِيّٗا۩
ئەوانەی لەم سورەتەدا ناویان ھات و باسکران، سەرەتا لە زەکەریاوە، تا دەگاتە ئیدریس (سەلامی خوا لە ھەموویان بێت) ئەو کەسانە بوون کە خوای گەورە نیعمەت و بەخششی خۆی بەسەردا ڕشتن، بە پێغەمبەرایەتی لە نەوەکانی ئادەم (سەلامی خوای لێ بێت) وە لەنەوەکانی ئەوانەیش بوون کە لەگەڵ نوح (سەلامی خوای لێ بێت) لەکەشتییەکەدا ھەڵمان گرتن، وە لە نەوەکانی ئیبراھیم و نەوەکانی یەعقوب (سەلامی خوایان لێ بێت)، وە لەوانەیش بوون ڕێنوماییمان کردن و ھەڵمان بژاردن و کردمانن بە پێغەمبەر، ئەوانە ھەرکات گوێیان لە ئایەتەکانی خوای گەورە بوایە بخوێنرایەتەوە دەست بەجێ سوژدەیان بۆ خوا دەبرد، وە لەترسی خوای گەورە دەگریان.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ فَخَلَفَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ خَلۡفٌ أَضَاعُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَٱتَّبَعُواْ ٱلشَّهَوَٰتِۖ فَسَوۡفَ يَلۡقَوۡنَ غَيًّا
جا لە دوای ئەو پێغەمبەرە ھەڵبژێرراوانە کەسانێکی خراپ و گومڕا ھاتن نوێژەکانیان زایە کرد، بەو شێوەیە داوایان لێکرابوو بەجێیان نەھێنا، وە ئەوەی ھەوا و ھەوەسیان پێی خۆش بوو لە گوناھ و تاوان و زینا کردن ئەنجامیاندا، ئەوانە لەمەودوا لەئاگری دۆزەخدا دووچاری شەڕ و زیان و نائومێدی دەبن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِلَّا مَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَأُوْلَٰٓئِكَ يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ وَلَا يُظۡلَمُونَ شَيۡـٔٗا
جگە ئەوانە نەبێت کە تەوبە دەکەن و دەگەڕێنەوە لە گوناھ و تاوانیان، وە باوەڕ دەھێنن بەخوای گەورە و کار و کردەوەی چاکە ئەنجام دەدەن، ئائەوانەی کە ئەوە سیفەتیانە دەچنە بەھەشتەوە، وە ھیچیش لە پاداشتیان کەم ناکات ئەگەر کەمیش بێت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
جَنَّٰتِ عَدۡنٍ ٱلَّتِي وَعَدَ ٱلرَّحۡمَٰنُ عِبَادَهُۥ بِٱلۡغَيۡبِۚ إِنَّهُۥ كَانَ وَعۡدُهُۥ مَأۡتِيّٗا
ئەو بەھەشتانە، بەھەشتانێکی نەبڕاوە و ھەمیشەیین، خوای بەڕەحم و میھرەبان بەڵێنی داوە بە بەندە چاکەکانی بیانخاتە ناو ئەو بەھەشتانەوە، ئەگەر چی بەچاوی خۆیشیان نەیان بینیووە کەچی باوەڕیشیان پێیەتی، خوای گەورە بەڵێنی بەھەشتی بەباوەڕداران داوە ئەگەر چی نادیار و نەبینراویشە، ھەر دێتە دی و ھیچ گومانیشی تێدا نییە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَّا يَسۡمَعُونَ فِيهَا لَغۡوًا إِلَّا سَلَٰمٗاۖ وَلَهُمۡ رِزۡقُهُمۡ فِيهَا بُكۡرَةٗ وَعَشِيّٗا
لەو بەھەشتانەدا گوێیان لەقسەی پڕوپوچ و بێ مانا نابێت، بەڵکو ئەوەی دەبیستن سڵاو لە یەکتر کردنە، وە فریشتەکانیش سڵاویان لێدەکەن، وە ئەوەی حەزی لێدەکەن و ئارەزوویانە لەخواردن و خواردنەوە لەبەیانیان و ئێواران دێتە بەردەستیان.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا نَتَنَزَّلُ إِلَّا بِأَمۡرِ رَبِّكَۖ لَهُۥ مَا بَيۡنَ أَيۡدِينَا وَمَا خَلۡفَنَا وَمَا بَيۡنَ ذَٰلِكَۚ وَمَا كَانَ رَبُّكَ نَسِيّٗا
- ئەی جوبرەئیل - بە موحەممەد (صلی اللە علیە وسلم) بڵێ: بێگومان فریشتەکان بە ویستی خۆیان دانابەزن، بەڵکو بە فەرمانی خوای گەورە دادەبەزن، ئەوەی لە پێشەوە ڕوو دەدات لەکاروباری ڕۆژی دوایی وە ئەوەیشی لەدوای ئێمە ڕوو دەدات لەکاروباری ژیانی دونیا، وە ئەوەیشی لەنێوان دونیا و ڕۆژی دواییدایە ھەر ھەمووی بەدەستی پەروەردگارە، وە بەفەرمانی ئەو نەبێت ھیچ شتێک ڕوو نادات، - ئەی پێغەمبەر - پەروەردگارت ھیچ شتێکی لەبیر ناچێت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• حاجة الداعية دومًا إلى أنصار يساعدونه في دعوته.
ھەمیشە بانگخواز لە بانگەوازەکەیدا پێویستی بە پشتیوان ویاریدەدەر ھەیە تاوەکو یارمەتی بدەن وھاوکاری بکەن لە بانگەوازەکەیدا.
رَّبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَا فَٱعۡبُدۡهُ وَٱصۡطَبِرۡ لِعِبَٰدَتِهِۦۚ هَلۡ تَعۡلَمُ لَهُۥ سَمِيّٗا
پەروەردگار و بەدیھێنەری ئاسمانەکان و زەوی و ئەوەیشی لە نێوانیاندایە، پادشا و ھەڵسوڕێنەری ھەردووکیان وە ئەوەیشی لە نێوان ئاسمانەکان و زەویدایە، بەتەنھا ھەر ئەو بپەرستە، چونکە ھەر ئەو شایستەی پەرستنە، وە لەسەر پەرستنی ئەویش دامەزراوبە، ئەو خوایە ھاوتا و ھاوشێوەی نییە کە ھاوبەشی ئەو بێت لەپەرستندا.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَلَا يَذۡكُرُ ٱلۡإِنسَٰنُ أَنَّا خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ وَلَمۡ يَكُ شَيۡـٔٗا
ئەوەی نکۆڵی لە زیندووبوونەوە دەکات، ئایا بیری لەوە نەکردوەتەوە بێگومان ئێمە سەرەتا ئەومان بەدیھێنا، پێشتر ھیچ شتێک نەبوو باس بکرێت، خوای گەورە بەڵگەی بەدیھێنانی یەکەمجار دەھێنێتەوە بۆ ڕاستی و دروستی بەدیھێنانەوەی دووەمجاری پاش مردن، کە ئەمەی دووەمیان ئاسانترە (بە پێوەری مرۆڤ ، نەک بە پێوەری خوای گەورە، چونکە ھەموو شتێک لای ئەو ئاسانە و گران و قورس نییە).
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَوَرَبِّكَ لَنَحۡشُرَنَّهُمۡ وَٱلشَّيَٰطِينَ ثُمَّ لَنُحۡضِرَنَّهُمۡ حَوۡلَ جَهَنَّمَ جِثِيّٗا
سوێند بێت بەپەروەردگارت - ئەی پێغەمبەر- ، جارێکی تر لە گۆڕەکانیان دەریان دەھێنین بەھاوڕێیەتی ئەو شەیتانانەی گومڕایان کردن ئەمجار بەڕێیان دەکەین بۆ گۆڕەپانی کۆبوونەوە (مەحشەر)، پاشان لەوێشەوە بەسەر چۆکدا دەخرێن و بەزەلیلی بۆ ناو دەرگاکانی دۆزەخ ملکێش دەکرێن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ لَنَحۡنُ أَعۡلَمُ بِٱلَّذِينَ هُمۡ أَوۡلَىٰ بِهَا صِلِيّٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ نُنَجِّي ٱلَّذِينَ ٱتَّقَواْ وَّنَذَرُ ٱلظَّٰلِمِينَ فِيهَا جِثِيّٗا
پاش ئەو تێپەڕ بوون و ڕۆیشتنە بەسەر (صراط) دا، ئەوانەی کە گوێڕایەڵی فەرمانەکانی خوا بوون و دوور کەوتونەتەوە لە سەرپێچییەکانی لە ئاگری دۆزەخ ڕزگاریان دەکەین، وە ئەو کەسانەیش کە ستەمکار و بێباوەڕ بوون وازیان لێدەھێنین دەستە و ئەژنۆ لە ئاگری دۆزەخدا بمێننەوە، وە بە ھیچ شێوەیەک ناتوانن لێی ڕاکەن و ڕزگاریان بێت لێی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٖ قَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَيُّ ٱلۡفَرِيقَيۡنِ خَيۡرٞ مَّقَامٗا وَأَحۡسَنُ نَدِيّٗا
ھەرکاتێک ئەو ئایەت و نیشانە و بەڵگە ڕوونانەی کە ناردومانەتە خوارەوە بۆ سەر پێغەمبەرەکەمان بە سەریاندا بخوێنرێتەوە، ئەو کاتە بێباوەڕان بە باوەڕداران دەڵێن: ئایا کام لەم دوو دەستە و تاقمە (ئێمە و ئێوە) لە دونیادا ژیانی خۆشتر و کۆڕ و کۆبوونەوە و جێگا و ڕێگای باشترە، ئێمە یان ئێوە ؟
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَكَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّن قَرۡنٍ هُمۡ أَحۡسَنُ أَثَٰثٗا وَرِءۡيٗا
لە پێش ئەم بێباوەڕانە، ئەوانەی فەخر و شانازی دەکەن بەسەروەت و سامان و ماڵ و جێگا و ڕێگایانەوە، چەندەھا ئوممەت و کۆمەڵانی ترمان لەناو برد کە لەمانە زیاتر سامان و ماڵ و جێگا و ڕێگایان ھەبوو، وە لەمانە کەشخەتر بوون لە جلوبەرگ خۆشگوزەرانیدا.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ مَن كَانَ فِي ٱلضَّلَٰلَةِ فَلۡيَمۡدُدۡ لَهُ ٱلرَّحۡمَٰنُ مَدًّاۚ حَتَّىٰٓ إِذَا رَأَوۡاْ مَا يُوعَدُونَ إِمَّا ٱلۡعَذَابَ وَإِمَّا ٱلسَّاعَةَ فَسَيَعۡلَمُونَ مَنۡ هُوَ شَرّٞ مَّكَانٗا وَأَضۡعَفُ جُندٗا
- ئەی پێغەمبەری خوا - بڵێ: ھەر کەسێک لە گومڕایی خۆیدا بتلێتەوە، ئەوا خوای بەخشندە و میھرەبانیش مۆڵەتی دەدات تاوەکو زیاتر سەرگەردان و گومڕا ببێت، تا ئەو کاتەی بەچاوی خۆیان ئەو بەڵێنانە دەبینن کە خوای گەورە پێیداون بەسزادانیان لە دونیا، یان بە دواخستنی بۆیان لە ڕۆژی قیامەتدا ، جا ئەو کاتە دەزانن کێ شوێن و جێگای خراپترە وە کێ سوپا و لەشکری لاوازترە ، دەستە و تاقمی بێباوەڕان یان دەستە و تاقمی باوەڕداران ؟
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَزِيدُ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ٱهۡتَدَوۡاْ هُدٗىۗ وَٱلۡبَٰقِيَٰتُ ٱلصَّٰلِحَٰتُ خَيۡرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابٗا وَخَيۡرٞ مَّرَدًّا
لە بەرامبەر ئەو مۆلەتەی خوای گەورە داویەتی بەوانە تاوەکو زیاتر سەرگەردان و گومڕابن، خوای گەورە ئەوانەی ئەھلی ھیدایەت و ڕێنمونی بوون بەباوەڕ و تاعەت و گوێڕایەڵی زیاتر ھیدایەتیان دەدات و ڕێنمونیان دەکات، وە ئەو کردەوە چاکانەی دەبنە مایەی بەختەوەری ھەتا ھەتایی، بەسوودترە بۆ پاداشتدانەوە لای پەروەردگارت - ئەی پێغەمبەری خوا- ، وە چاکترین سەرەنجام و گەڕانەوەیشە بۆ لای ئەو.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• على المؤمنين الاشتغال بما أمروا به والاستمرار عليه في حدود المستطاع.
لەسەر باوەڕداران پێویستە خۆیان سەرقاڵ بکەن بەوەی خوای گەورە فەرمانی پێکردوون، لە سنوری تاقەت و ھێز و توانای خۆیاندا.
• وُرُود جميع الخلائق على النار - أي: المرور على الصراط، لا الدخول في النار - أمر واقع لا محالة.
ھەرچی بەدێھێنراوی خوای گەورە ھەیە دەبێت بەسەر ئەو پردەی بەسەر دۆزەخدا ڕاخراوە بڕوات، نەک چوونە ناو ئاگری دۆزەخ، ئەوەیش دەبێت ھەر ببێت و ھیچ شتێک نابێتە ڕێگر لە ئاستیدا.
• أن معايير الدين ومفاهيمه الصحيحة تختلف عن تصورات الجهلة والعوام.
پێوەرەکانی ئاین و تێگەیشتن لە چەمکە ڕاست و دروستەکانی، جیاوازە لەبۆچوون و ڕوانگەی کەسانی نەفام ونەخوێندەوار.
• من كان غارقًا في الضلالة متأصلًا في الكفر يتركه الله في طغيان جهله وكفره، حتى يطول اغتراره، فيكون ذلك أشد لعقابه.
ھەر کەسێک نوغرۆ بوو بێت لە گومڕایی و سەرگەردانی و ڕۆچوبێت لە بێباوەڕیدا، ئەوە خوای گەورە وازی لێ دەھێنێت لەو سەرکەشی و گومڕایی و بێباوەڕیەی خۆیدا بتلێتەوە، تاوەکو یاخی بوون و سەرکەشیەکەی درێژە دەکێشێت، ئەو کاتە سزا و تۆڵەکەیشی توندتر و قورستر دەبێت.
• يثبّت الله المؤمنين على الهدى، ويزيدهم توفيقًا ونصرة، وينزل من الآيات ما يكون سببًا لزيادة اليقين مجازاةً لهم.
خوای گەورە باوەڕداران لەسەر ھیدایەت و ڕێنومایی خۆی جێگیر و چەسپاو دەکات، وە زیاتر تەوفیقیان دەدات و سەریان دەخات، وەک پاداشتێکیش بۆیان ئەو ئایەت و بەڵگە و نیشانانەیان بۆ دادەبەزێنیت کە زیاتر یەقین و دڵنیاییان بۆ زیاد دەکات لەسەر باوەڕەکەیان.
أَفَرَءَيۡتَ ٱلَّذِي كَفَرَ بِـَٔايَٰتِنَا وَقَالَ لَأُوتَيَنَّ مَالٗا وَوَلَدًا
- ئەی پێغەمبەری خوا - ئایا ئەو کەسەت بینی کە بێباوەڕ بوو بە بەڵگە و نیشانەکانی ئێمە، وە نکۆڵی کرد لەھەڕەشە و گوڕەشەکانمان، وە وتی: ئەگەر مردم و زیندوو کرامەوە، ماڵ و منداڵ و سەروەت و سامانێکی زیاترم دەدرێتێ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَرِثُهُۥ مَا يَقُولُ وَيَأۡتِينَا فَرۡدٗا
وە کاتێک دەیشمرێت و تیادەچێت ئێمە میراتگری ماڵ و منداڵ و سامانی دەبین، ھەمووی لێ دەسێنینەوە و ھیچی لەگەڵ خۆیدا نابات، وە لە ڕۆژی قیامەتدا بە تەنھا دێتە لامان بۆ لێپرسینەوە، ئەوەی ڕایدەبوارد پێی لە ماڵ و منداڵ و سەروەت و سامان و پلە و پایە، ھەمووی لێ دەسەنرێتەوە و ھیچ لەگەڵ خۆیدا نابات.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلَا تَعۡجَلۡ عَلَيۡهِمۡۖ إِنَّمَا نَعُدُّ لَهُمۡ عَدّٗا
- ئەی پێغەمبەری خوا - پەلە مەکە لە سزادانیان، بەوەی داوا لە خوای گەورە بکەیت لەناویان ببات، بێگومان ئێمە تەمەنیان بەژماردن دەژمێرین، تا کاتێک ئەو مۆڵەتەی خوا داونی کۆتایی دێت ئەوسا بەو شێوەیە شایستەی ئەوانە سزایان دەدەین و تۆڵەیان لێ دەسێنینەوە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَنَسُوقُ ٱلۡمُجۡرِمِينَ إِلَىٰ جَهَنَّمَ وِرۡدٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱلرَّحۡمَٰنُ وَلَدٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَّقَدۡ جِئۡتُمۡ شَيۡـًٔا إِدّٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• تدل الآيات على سخف الكافر وسَذَاجة تفكيره، وتَمَنِّيه الأماني المعسولة، وهو سيجد نقيضها تمامًا في عالم الآخرة.
ئەم ئایەتانە بەڵگەن لەسەر سووکی و بێ نرخی بێباوەڕ، وە لەسەر ھیچ و پوچی بیرکردنەوەی، وە لەسەر بێ بایەخی ئەو ئومێد و ئاواتە ھەنگوینیانەی کە دەیخوازێت، گوایە ئەگەر زیندوو بکرێتەوە لە ڕۆژی دواییدا باشتر و چاکتری پێ دەدرێت، بەڵام نازانێت لە ڕۆژی دواییدا پێچەوانەکەی دەبینێتەوە.
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَيَجۡعَلُ لَهُمُ ٱلرَّحۡمَٰنُ وُدّٗا
بێگومان ئەوانەی باوەڕیان ھێناوە بەخوای گەورە و کار و کردەوەی چاکەیان ئەنجامداوە کە جێگای ڕەزامەندی خوایە، خوای میھرەبان دەیانکاتە خۆشەویست، وە خۆشەیستی بەندەکانی خۆی، تاوەکو ھەموو خۆشیان بوێن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَإِنَّمَا يَسَّرۡنَٰهُ بِلِسَانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ ٱلۡمُتَّقِينَ وَتُنذِرَ بِهِۦ قَوۡمٗا لُّدّٗا
- ئەی موحەممەد - بێگومان ئێمە ئەم قورئانەمان لەسەر زمانی تۆ ئاسان کرد، بۆ ئەوەی موژدەی پێ بدەی بە کەسانی خواناس، ئەوانەی فەرمانەکانی من جێ بەجێ دەکەن و دوور دەکەونەوە لەسەرپێچییەکانم، وە ئەو کەسانەیشی پێ بترسێنیت کە زۆر دژایەتیت دەکەن، وە لە ھەق و ڕاستی لایانداوە بۆ ناھەق و باتڵ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَكَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّن قَرۡنٍ هَلۡ تُحِسُّ مِنۡهُم مِّنۡ أَحَدٍ أَوۡ تَسۡمَعُ لَهُمۡ رِكۡزَۢا
- ئەی پێغەمبەر - لە پێش ئەمان چەندەھا ئوممەت و کۆمەڵانی ترمان لەناو برد، ئایا ئەمڕۆ ھیچ ھەست دەکەیت کەسێک لەوان مابێت؟ وە ئایا گوێت لە دەنگی نھێنی کەسیان دەبێت؟ ئەوەی دووچاری ئەوان بوو، بێگومان دووچاری غەیری ئەوانیش دەبێت بەیارمەتی خوای گەورە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• ليس إنزال القرآن العظيم لإتعاب النفس في العبادة، وإذاقتها المشقة الفادحة، وإنما هو كتاب تذكرة ينتفع به الذين يخشون ربهم.
قورئانی پیرۆز بۆ ئەوە دانەبەزیوە کە ببێت بە مایەی ماندووکردنی دەروونی بەندەکانی خوا لەپەرستن، وە پێچەشتنی ناڕەحەتی لەڕادە بەدەر پێی، بەڵکو قورئانی پیرۆز پەرتووکی یادخستنەوەیە بۆ ئەوەی ئەوانەی لەپەروەردگار دەترسن سوودی لێ ببینن.
وه‌رگێڕانی ماناكان سوره‌تی: سورەتی مریم
وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
الترجمة الكردية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.