وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - وەرگێڕاوی کوردی کرمانجی * - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
سورەتی الإسراء
سُبۡحَٰنَ ٱلَّذِيٓ أَسۡرَىٰ بِعَبۡدِهِۦ لَيۡلٗا مِّنَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ إِلَى ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡأَقۡصَا ٱلَّذِي بَٰرَكۡنَا حَوۡلَهُۥ لِنُرِيَهُۥ مِنۡ ءَايَٰتِنَآۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ
1. ژ هەمی كێماسییان پاك و پاقژە، ئەوێ بەندەیێ خۆ د شەڤەكێدا ژ مزگەفتا مەسجدولحەرام بۆ مزگەفتا ئەقسا [كو قودسە] ب شەڤ بری، ئەوا مە دۆرماندۆری وێ ب خێر و بەرەكەت ئێخستی [ب ڕویبار و فێقی ئێخستی و كرییە جهێ چەند پێغەمبەران]، دا ئەم نیشان و ئایەتێت خۆ [ل سەر دەستهەلاتدارییا خۆ] نیشا [پێغەمبەری] بدەین، ب ڕاستی ئەو ب خۆ یێ گوهدێر و بینەرە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَضَيۡنَآ إِلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ فِي ٱلۡكِتَٰبِ لَتُفۡسِدُنَّ فِي ٱلۡأَرۡضِ مَرَّتَيۡنِ وَلَتَعۡلُنَّ عُلُوّٗا كَبِيرٗا
4. و مە ئسرائیلی د تەوراتێدا، ئاگەهداركرن كو ب ڕاستی هوین دێ دوجا خرابییێ د ئەردیدا كەن، و ب ڕاستی [ب خرابی و ستەما خۆ] هوین دێ ب سەر خەلكی كەڤن سەركەڤتنەكا گەلەك مەزن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَإِذَا جَآءَ وَعۡدُ أُولَىٰهُمَا بَعَثۡنَا عَلَيۡكُمۡ عِبَادٗا لَّنَآ أُوْلِي بَأۡسٖ شَدِيدٖ فَجَاسُواْ خِلَٰلَ ٱلدِّيَارِۚ وَكَانَ وَعۡدٗا مَّفۡعُولٗا
5. ڤێجا گاڤا وەختێ جزادانا جارا ئێكێ هات، ئەم دێ هندەك بەندەیێت خۆ یێت خودان هێز و شیان د شەڕاندا ب سەر هەوەدا هنێرین، كو د ناڤ وەلاتێ هەوەدا بێن و بچن و كوشتنێ بێخنە ناڤ هەوە، و ئەڤە ژڤانەكێ ڕاست و دورستە و هەر دێ ئێت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ثُمَّ رَدَدۡنَا لَكُمُ ٱلۡكَرَّةَ عَلَيۡهِمۡ وَأَمۡدَدۡنَٰكُم بِأَمۡوَٰلٖ وَبَنِينَ وَجَعَلۡنَٰكُمۡ أَكۡثَرَ نَفِيرًا
6. پاشی [پشتی هەوە تۆبەكری و هوین پەشێمان بوویین] مە هێزا هەوە جارەكا دی زڤڕاندەڤە، دا هوین ل سەر وان زال ببن و سەربكەڤن، و مە هوین ب مال و كوڕان ب هێز ئێخستن، و مە لەشكەرێ هەوە ژ یێ نەیارێت هەوە پتر لێ كر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنۡ أَحۡسَنتُمۡ أَحۡسَنتُمۡ لِأَنفُسِكُمۡۖ وَإِنۡ أَسَأۡتُمۡ فَلَهَاۚ فَإِذَا جَآءَ وَعۡدُ ٱلۡأٓخِرَةِ لِيَسُـُٔواْ وُجُوهَكُمۡ وَلِيَدۡخُلُواْ ٱلۡمَسۡجِدَ كَمَا دَخَلُوهُ أَوَّلَ مَرَّةٖ وَلِيُتَبِّرُواْ مَا عَلَوۡاْ تَتۡبِيرًا
7. و ئەگەر هوین قەنجییێ [چ گۆتن چ كریار] بكەن، هوین دێ ل خۆ كەن، و ئەگەر هوین خرابییێ [چ گۆتن چ كریار] بكەن، هوین دێ [زیانێ] ل خۆ كەن. ڤێجا گاڤا ژڤانێ جزادانا دووێ هات [و هەوە دەست ب خرابییان كر، دیسا ئەم دێ وان بەندەیێت خورت و ب هێز ب سەر هەوەدا هنێرین وەكی جارا ئێكێ]، دا [وێ ئیزا و ئەزیەتێ پێ بدەنە بەر هەوە] سەروچاڤێت هەوە ب كول و كۆڤان بێخن و دا بچنە د مزگەفتێڤە [مزگەفتا قودسێ]، هەروەكی جارا ئێكێ چۆیینە تێڤە [و كەڤتینە د ناڤ وەلاتێ هەوەدا و كوشتن ئێخستییە ناڤ هەوە و ب خورتی هوین دەرئێخستین]، و دا هەر تشتێ ئەو ل سەر زال ببن كاڤل و وێران بكەن و ژ بن ببەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
عَسَىٰ رَبُّكُمۡ أَن يَرۡحَمَكُمۡۚ وَإِنۡ عُدتُّمۡ عُدۡنَاۚ وَجَعَلۡنَا جَهَنَّمَ لِلۡكَٰفِرِينَ حَصِيرًا
8. [پشتی جارا دووێ ژی ئەگەر هوین پەشێمان ببن و جارەكا دی تۆبە بكەن و گونەهان بهێلن] دبیت خودایێ هەوە ڕەحمێ ب هەوە ببەت و هەوە ئازا بكەت، و ئەگەر هوین زڤڕینەڤە [سەر كار و كریارێت خۆ یێت خراب] ئەم ژی دێ زڤڕینەڤە [سەر ئیزادانا هەوە] و دۆژەهـ مە بۆ گاوران یا كرییە زیندان.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانَ يَهۡدِي لِلَّتِي هِيَ أَقۡوَمُ وَيُبَشِّرُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ أَجۡرٗا كَبِيرٗا
9. ب ڕاستی ئەڤ قورئانە بەرێ مرۆڤی ددەتە وێ ڕێكێ یا ژ هەمییان ڕاستتر، و مزگینییێ ددەتە خودان باوەران، ئەوێت كار و كریارێت ڕاست و دورست دكەن كو وان خەلاتەكێ مەزن یێ هەی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَدۡعُ ٱلۡإِنسَٰنُ بِٱلشَّرِّ دُعَآءَهُۥ بِٱلۡخَيۡرِۖ وَكَانَ ٱلۡإِنسَٰنُ عَجُولٗا
11. و مرۆڤ كا چاوا دوعایا خێرێ بۆ خۆ دكەت، وەسا نفرینان ژی ل خۆ دكەت [ڤێجا ئەگەر ئەو نفرینا مرۆڤی ل خۆ كری خودێ قەبویل كربایە د جهدا مرۆڤ دا تێ چیت، بەلێ خودێ ژ كەرەم و ڕەحما خۆ وان نفرینان قەبویل ناكەت]، و مرۆڤ هەر یێ ب لەزە [و ژ بەر وێ لەزێ كا چاوا داخوازا خێرێ دكەت، وەسا داخوازا خرابییێ ژی بۆ خۆ دكەت].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَجَعَلۡنَا ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ ءَايَتَيۡنِۖ فَمَحَوۡنَآ ءَايَةَ ٱلَّيۡلِ وَجَعَلۡنَآ ءَايَةَ ٱلنَّهَارِ مُبۡصِرَةٗ لِّتَبۡتَغُواْ فَضۡلٗا مِّن رَّبِّكُمۡ وَلِتَعۡلَمُواْ عَدَدَ ٱلسِّنِينَ وَٱلۡحِسَابَۚ وَكُلَّ شَيۡءٖ فَصَّلۡنَٰهُ تَفۡصِيلٗا
12. و شەڤ و ڕۆژ [دویڤ ئێك هاتنا وان و د ناڤێكداچۆنا وان، كورتی و درێژییا وان] مە كرنە دو دەلیل و نیشان [ل سەر دەستهەلاتدارییا خودێ]، ڤێجا مە نیشانا شەڤێ كرە تاری و مە نیشانا ڕۆژێ كرە ڕۆناهی، دا هوین [ب ڕۆناهییا ڕۆژێ و ب كارێ تێدا دكەن] ژ كەرەما خودایێ خۆ بخوازن، و دا هوین هەژمارا سالان [و هەیڤان] و حسێبێ بزانن، و هەمی تشت [ژ دینی و دنیایێ] مە یێ ب بەرفرەهی ئاشكەراكری [مە دویر و درێژ یێ دیاركری].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَّنِ ٱهۡتَدَىٰ فَإِنَّمَا يَهۡتَدِي لِنَفۡسِهِۦۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيۡهَاۚ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰۗ وَمَا كُنَّا مُعَذِّبِينَ حَتَّىٰ نَبۡعَثَ رَسُولٗا
15. هەر كەسێ ڕاستەڕێ بوویی، ب ڕاستی بۆ خۆ یێ ڕاستەڕێ بوویی، و هەر كەسێ گومڕا و بەرزەبوویی زیانێ بەس ل خۆ دكەت، و كەس گونەها كەسێ ڕاناكەت، و هەتا ئەم پێغەمبەران نەهنێرین ئیزادان و عەزابێ نادەین.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَآ أَرَدۡنَآ أَن نُّهۡلِكَ قَرۡيَةً أَمَرۡنَا مُتۡرَفِيهَا فَفَسَقُواْ فِيهَا فَحَقَّ عَلَيۡهَا ٱلۡقَوۡلُ فَدَمَّرۡنَٰهَا تَدۡمِيرٗا
16. و ئەگەر مە ڤیا ئەم [خەلكێ] گوندەكی د هیلاك ببەین، ئەم دێ فەرمانێ ب گوهداری و تاعەتی دەینە دەولەمەند و سەركار و سەروەرێت وان، ڤێجا ژ ڕێكا ڕاست دەركەڤتن و فەرمانا مە ب جهـ نەئینان، ڤێجا هێژایی ژڤان و گەفێ بوون و مە گوند كاڤل و وێران كر و مە ژ بن كر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَّن كَانَ يُرِيدُ ٱلۡعَاجِلَةَ عَجَّلۡنَا لَهُۥ فِيهَا مَا نَشَآءُ لِمَن نُّرِيدُ ثُمَّ جَعَلۡنَا لَهُۥ جَهَنَّمَ يَصۡلَىٰهَا مَذۡمُومٗا مَّدۡحُورٗا
18. و هەر كەسێ [ب كریارێت خۆ] دنیا بڤێت، ئەم د دنیایێدا بۆ وی تشتێ مە بڤێت [نە یێ وی بڤێت و دخوازیت] ب لەز دێ دەینێ، پاشی [ڕۆژا قیامەتێ] دۆژەهـ مە یا بۆ ئێخستی و ئامادەكری، دێ ڕەزیل و دویرئێخستی ژ دلۆڤانییا خودێ چیتە تێدا.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كُلّٗا نُّمِدُّ هَٰٓؤُلَآءِ وَهَٰٓؤُلَآءِ مِنۡ عَطَآءِ رَبِّكَۚ وَمَا كَانَ عَطَآءُ رَبِّكَ مَحۡظُورًا
20. ئەم ژ دانا خودایێ تە ددەینە هەمییان و كەسێ ژێ بێ بار ناكەین، چ یێت ژیانا دنیایێ ڤیایین و چ ئەوێت ژیانا ئاخرەتێ ڤیایین، و چ ئەوێت هەردو ڤیایین و چ كافر و چ خودان باوەر، و دانا خودایێ تە ژ كەسێ یا ڤەگرتی نینە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَقَضَىٰ رَبُّكَ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّآ إِيَّاهُ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنًاۚ إِمَّا يَبۡلُغَنَّ عِندَكَ ٱلۡكِبَرَ أَحَدُهُمَآ أَوۡ كِلَاهُمَا فَلَا تَقُل لَّهُمَآ أُفّٖ وَلَا تَنۡهَرۡهُمَا وَقُل لَّهُمَا قَوۡلٗا كَرِيمٗا
23. و خودایێ تە فەرمانا دایی هوین پەرستنا وی ب تنێ بكەن، و د گەل دەیبابان د قەنج بن، و ئەگەر ئێك ژ وان یان هەردو ل دەڤ تە پیربوون، تو [د خزمەتكرنا واندا] نەبێژە وان (ئۆف) ژی [كو تو وەستیان و بێزارییا خۆ ژ وان دیار بكەی]، و ل وان نەخوڕە و وان پاشڤە نەبە و [شوینا (ئۆف ئۆفێ)] ئاخڤتنەكا نەرم و جوان د گەل وان بكە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱخۡفِضۡ لَهُمَا جَنَاحَ ٱلذُّلِّ مِنَ ٱلرَّحۡمَةِ وَقُل رَّبِّ ٱرۡحَمۡهُمَا كَمَا رَبَّيَانِي صَغِيرٗا
24. و خۆ زێدە بۆ وان بشكێنە و زێدە دلۆڤانییێ د ڕاستا واندا بكە [زێدە خۆ بۆ وان نەرم بكە و خۆ بشكێنە، و وان بینە دەڤ خۆ و خودان بكە، هەورەكی وان ب بچویكاتی تو ب بەر خۆڤە ئینایی و خودانكری] و بێژە: خودێوۆ دلۆڤانییێ ب وان ببە هەروەكی وان ب بچویكاتی دلۆڤانی ب من بری، و ئەز مەزن كریم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَءَاتِ ذَا ٱلۡقُرۡبَىٰ حَقَّهُۥ وَٱلۡمِسۡكِينَ وَٱبۡنَ ٱلسَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرۡ تَبۡذِيرًا
26. و ماف و هەقێ كەس و كاران [ژ سەرەدان و حەژێكرن و هاریكارییێ... هتد]، و بەلنگاز و ڕێڤنگان بدەیێ، و دەستدڕیایی دەستدڕیانێ [د مالێ خۆدا] نەكە [دەستدڕیان ئەوە مرۆڤ مالێ خۆ د نەگوهدارییا خودێدا بمەزێخیت یان بێخیتە نە د جهێ هەژیدا].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّ ٱلۡمُبَذِّرِينَ كَانُوٓاْ إِخۡوَٰنَ ٱلشَّيَٰطِينِۖ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِرَبِّهِۦ كَفُورٗا
27. ب ڕاستی یێت دەستدڕیایی برایێت شەیتانینە، و شەیتان د نیعمەتێت خودایێ خۆدا یێ چاڤنق بوو [و برایینییا وان د ڤێرێدایە شەیتانی شوكور و سوپاسییا نیعمەتا خودێ نەكر، ئەڤە ژی وەختێ مالێ خۆ د گوهدارییا خودێدا نەمەزێخن، ئەڤە وان سوپاسییا خودێ نەكر، و ئەو و شەیتان بوونە برایێت ئێك].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَجۡعَلۡ يَدَكَ مَغۡلُولَةً إِلَىٰ عُنُقِكَ وَلَا تَبۡسُطۡهَا كُلَّ ٱلۡبَسۡطِ فَتَقۡعُدَ مَلُومٗا مَّحۡسُورًا
29. و دەستێ خۆ ژ قەلسی نەئاڤێژە حەفكا خۆ [كو چو ژ دەستێ تە دەرنەكەڤیت]، و دەستێت خۆ ئێكجار ژی ڤەنەكە [كو تو دەرێژییێ بكەی. ڕێكەكا ناڤنجی د ناڤبەرا چرویكی و دەرێژییێدا بگرە]، و [ئەگەر وەنەكەی] دێ بییە ژ لۆمەدار و دەستڤالا و ڕویتان.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَقۡرَبُواْ ٱلزِّنَىٰٓۖ إِنَّهُۥ كَانَ فَٰحِشَةٗ وَسَآءَ سَبِيلٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَقۡتُلُواْ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِي حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۗ وَمَن قُتِلَ مَظۡلُومٗا فَقَدۡ جَعَلۡنَا لِوَلِيِّهِۦ سُلۡطَٰنٗا فَلَا يُسۡرِف فِّي ٱلۡقَتۡلِۖ إِنَّهُۥ كَانَ مَنصُورٗا
33. و ئەو نەفسا خودێ كوشتنا وێ حەرامكری ژ بلی هندێ ب بەر تۆلێ بێتە ئێخستن، نەكوژن، و هەر كەسێ بێ غال و غەرەز بێتە كوشتن، ڤێجا ب ڕاستی مە دەستهەلاتا دایییە خوینوەرگرێ وی، ڤێجا بلا ژ تخویبان نەبۆریت [كو ئێكێ دی بكوژیت یان پشتی كوشتنێ كارەكێ دی لێ بكەت]، و خودێ ئەو دەستهەلات دایییێ و هاریكاری بۆ كری.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَقۡرَبُواْ مَالَ ٱلۡيَتِيمِ إِلَّا بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ أَشُدَّهُۥۚ وَأَوۡفُواْ بِٱلۡعَهۡدِۖ إِنَّ ٱلۡعَهۡدَ كَانَ مَسۡـُٔولٗا
34. و نێزیكی مالێ سێوی نەبن، ئەگەر ب باشترین ڕێك نەبیت [كو پێ مالێ وی بپارێزی و شۆل پێ بكەی] هەتا بالغ و ئاقل نەبن، و پەیمانا خۆ ب جهـ بینن، ب ڕاستی پسیارا پەیمانێ دێ ژ هەوە ئێتەكرن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَا تَقۡفُ مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٌۚ إِنَّ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡبَصَرَ وَٱلۡفُؤَادَ كُلُّ أُوْلَٰٓئِكَ كَانَ عَنۡهُ مَسۡـُٔولٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكَ مِمَّآ أَوۡحَىٰٓ إِلَيۡكَ رَبُّكَ مِنَ ٱلۡحِكۡمَةِۗ وَلَا تَجۡعَلۡ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَتُلۡقَىٰ فِي جَهَنَّمَ مَلُومٗا مَّدۡحُورًا
39. ئەڤە [مەخسەد ئەو بڕیارێت بۆرین ژ گۆتنا خودێ ((لا تجعل مع الله الها اخر)) هەتا ڤێ ئایەتێ] هندەك ژ وان حیكمەتانە ئەوێت خودایێ تە ب وەحی بۆ تە هنارتین، و چو پەرستییان د گەل خودێ نەگرە [ئەگەر وەبكەی]، دێ شەرمزار و دویرئێخستی ژ دلۆڤانییا خودێ بۆ جەهنەمێ ئێیە هاڤێتن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَأَصۡفَىٰكُمۡ رَبُّكُم بِٱلۡبَنِينَ وَٱتَّخَذَ مِنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنَٰثًاۚ إِنَّكُمۡ لَتَقُولُونَ قَوۡلًا عَظِيمٗا
40. ڤێجا ئەرێ خودایێ هەوە كوڕ خۆسەر بۆ هەوە ئێخستن، و بۆ خۆ ژ ملیاكەتان كچ دانان؟! ب ڕاستی هوین ئاخڤتنەكا گەلەك مەزن [د كرێتی و نەجوانییا خۆدا] دكەن، [وەختێ هوین خۆ ب قەدرتر دبینن و كوڕان بۆ خۆ ددانن، و ئەوێت هەوە نەڤێن كو كچن بۆ خودێ دئێخن].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَا فِي هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ لِيَذَّكَّرُواْ وَمَا يَزِيدُهُمۡ إِلَّا نُفُورٗا
41. ب ڕاستی مە دوبارە و ب درێژی و ب گەلەڕەنگان [بەلگە و نموونە] د ڤێ قورئانێدا ئینایینە، دا بیرا خۆ بینن، بەلێ [دوبارەكرن و درێژی ئینانا ڤان نیشانان] ژ بلی دویركەڤتن ژ هەقییێ چو یێ دی ل وان زێدە ناكەت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُل لَّوۡ كَانَ مَعَهُۥٓ ءَالِهَةٞ كَمَا يَقُولُونَ إِذٗا لَّٱبۡتَغَوۡاْ إِلَىٰ ذِي ٱلۡعَرۡشِ سَبِيلٗا
42. بێژە ئەگەر د گەل خودێ هندەك پەرستییێت دی هەبانە هەروەكی ئەو دبێژن، دا بزاڤێ كەن ب ڕێكەكێ خۆ نێزیكی خودانێ عەرشی بكەن [یان ژی دا بزاڤێ كەن ل سەر خودانێ عەرشی زال ببن هەروەكی هەمی خویندكار د دنیایێدا ڤی كاری دكەن].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يَقُولُونَ عُلُوّٗا كَبِيرٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
تُسَبِّحُ لَهُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ ٱلسَّبۡعُ وَٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهِنَّۚ وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا يُسَبِّحُ بِحَمۡدِهِۦ وَلَٰكِن لَّا تَفۡقَهُونَ تَسۡبِيحَهُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ حَلِيمًا غَفُورٗا
44. و هەر حەفت ئەسمان و ئەرد و هندی تێدا هەمی خودێ ژ كێماسییان پاقژ دكەن، و چو تشت نینن سوپاسییا خودێ ب پاقژی نەكەن، بەلێ هوین تەسبیحا وان تێناگەهن، ب ڕاستی خودێ لەزێ ل جزایی ناكەت و یێ گونەهـ ژێبەرە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَجَعَلۡنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ أَكِنَّةً أَن يَفۡقَهُوهُ وَفِيٓ ءَاذَانِهِمۡ وَقۡرٗاۚ وَإِذَا ذَكَرۡتَ رَبَّكَ فِي ٱلۡقُرۡءَانِ وَحۡدَهُۥ وَلَّوۡاْ عَلَىٰٓ أَدۡبَٰرِهِمۡ نُفُورٗا
46. و مە پەردە ل سەر دلێت وان یێت دانایین دا قورئانێ تێنەگەهن، و مە گرانی یا ئێخستییە د گوهێت واندا [كو گول قورئانێ نەبن]، و هەر وەختێ د قورئانێدا تە ناڤێ خودایێ خۆ ب یەكتایی ئینا [تە گۆت خودایێ من تاك و تەنایە، و بێ هەڤال و هۆگر و هەڤپشكە]، پشتا خۆ ددەنە تە و دڕەڤن [دا گولێ نەبن خودێ ئێكە].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
نَّحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَسۡتَمِعُونَ بِهِۦٓ إِذۡ يَسۡتَمِعُونَ إِلَيۡكَ وَإِذۡ هُمۡ نَجۡوَىٰٓ إِذۡ يَقُولُ ٱلظَّٰلِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا
47. ئەم چێتر دزانین كا بۆچی ئەو گوهدارییا تە دكەن وەختێ ئەو گوهدارییا تە دكەن، [گوهدارییا تە دكەن بۆ تڕانەكرنێ ب تە و قورئانێ] و [دیسا] مە چێتر ئاگەهـ ژێ هەیە وەختێ پستەپستێ دكەن، و دەڤێ خۆ دبەنە بەر گوهێت ئێكدو، وەختێ ستەمكار دبێژن: ئەوێ هوین ل دویڤ دچن مرۆڤەكی سێرەلێكری و عەقلچۆیی پێڤەتر نینە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱنظُرۡ كَيۡفَ ضَرَبُواْ لَكَ ٱلۡأَمۡثَالَ فَضَلُّواْ فَلَا يَسۡتَطِيعُونَ سَبِيلٗا
48. بەرێ خۆ بدێ كا چاوا ئەو نموونەیان بۆ تە دئینن [دبێژن: ساحرە، شاعر و هەلبەستڤانە، دینە... هتد]، و ئەو [ب ڤان بێ بەختییان] گومڕا و بەرزەبوون، و نەشێن ڕێكا هەقییێ بگرن [یان ب سەر چو ڕێكان هەلنابن د بەرئەقل بن، كو بشێن پێ تانان د تە بقوتن].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ قُلۡ كُونُواْ حِجَارَةً أَوۡ حَدِيدًا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوۡ خَلۡقٗا مِّمَّا يَكۡبُرُ فِي صُدُورِكُمۡۚ فَسَيَقُولُونَ مَن يُعِيدُنَاۖ قُلِ ٱلَّذِي فَطَرَكُمۡ أَوَّلَ مَرَّةٖۚ فَسَيُنۡغِضُونَ إِلَيۡكَ رُءُوسَهُمۡ وَيَقُولُونَ مَتَىٰ هُوَۖ قُلۡ عَسَىٰٓ أَن يَكُونَ قَرِيبٗا
51. یان ژی هەر تشتەكێ دی یێ كو هوین د دلێ خۆدا مەزنتر (ب زەحمەتتر) دبینن [هوین ببنە چ، ببنە ئەو، هەر پشتی مرنێ دێ ساخ بنەڤە]، ڤێجا ئەو دێ بێژن: كی دێ مە زڤڕینیتەڤە [پشتی ئەم پویچ دبین] بێژە: ئەو دێ هەوە زڤڕینیتەڤە ئەوێ هوین جارا ئێكێ چێكرین، ئەو دێ سەرێ خۆ [بۆ تڕانەپێكرنێ] ل تە هەژینن و دێ بێژن: ئەڤە كەنگییە، بێژە: دبیت یا نێزیك بیت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَوۡمَ يَدۡعُوكُمۡ فَتَسۡتَجِيبُونَ بِحَمۡدِهِۦ وَتَظُنُّونَ إِن لَّبِثۡتُمۡ إِلَّا قَلِيلٗا
52. ڕۆژا گازی هەوە دكەت [دا ژ گۆڕان ڕاببن]، و ڤێجا هوین دێ ب سوپاسییا ویڤە بەرسڤێ دەن [و ژ گۆڕان دێ ڕابن و دێ بەر ب مەیدانا حەشرێڤە چن]، و هوین دێ هزركەن ژ دەمەكێ كێم پێڤەتر هوین د گۆڕیدا نەمایینە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقُل لِّعِبَادِي يَقُولُواْ ٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُۚ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ يَنزَغُ بَيۡنَهُمۡۚ إِنَّ ٱلشَّيۡطَٰنَ كَانَ لِلۡإِنسَٰنِ عَدُوّٗا مُّبِينٗا
53. [هەی موحەممەد] بێژە بەندەیێت من [خودان باوەران] وەختێ [دگەل هەڤپشك چێكەران] دئاخڤن، بلا باشترین ئاخڤتنێ بكەن، ب ڕاستی شەیتان [ب ڕێكا ئاخڤتنێت ڕەق و زڤر] خرابییێ دئێخیتە د ناڤبەرا واندا، ب ڕاستی شەیتان بۆ مرۆڤی دژمنەكێ ئاشكەرایە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
رَّبُّكُمۡ أَعۡلَمُ بِكُمۡۖ إِن يَشَأۡ يَرۡحَمۡكُمۡ أَوۡ إِن يَشَأۡ يُعَذِّبۡكُمۡۚ وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ عَلَيۡهِمۡ وَكِيلٗا
54. خودایێ هەوە، هەوە چێتر دنیاسیت، ئەگەر بڤێت دێ دلۆڤانییێ ب هەوە بەت، و ئەگەر بڤێت دێ هەوە ئیزادەت، و مە تو نەهنارتی دا تو ل سەر وان ببییە زێرەڤان و بەرپرس [كو ب كۆتەكی وان بینییە سەر ئیمانێ].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَرَبُّكَ أَعۡلَمُ بِمَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَلَقَدۡ فَضَّلۡنَا بَعۡضَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ عَلَىٰ بَعۡضٖۖ وَءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ زَبُورٗا
55. و خودایێ تە ب وان یێت د ئەرد و ئەسماناندا هەین زاناترە [كا كینە و كا چاوانن و هەرئێك هێژایی چیە؟] و ب ڕاستی مە هندەك پێغەمبەر یێت ب قەدرتر ئێخستین ژ هندەكێت دی، و زەبوور مە یا دایییە داوودی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلِ ٱدۡعُواْ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُم مِّن دُونِهِۦ فَلَا يَمۡلِكُونَ كَشۡفَ ٱلضُّرِّ عَنكُمۡ وَلَا تَحۡوِيلًا
56. [هەی موحەممەد] بێژە [موشركان] كا گازی وان بكەن ئەوێت هەوە هزر دكر كو ئەو خودێنە ژ بلی خودێ [بلا هاریكارییا هەوە بكەن]، نێ ئەو نەشێن چو زیانێ ل سەر هەوە ڕاكەن یان ژ هەوە ڤەگوهێزن بۆ هندەكێت دی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ يَبۡتَغُونَ إِلَىٰ رَبِّهِمُ ٱلۡوَسِيلَةَ أَيُّهُمۡ أَقۡرَبُ وَيَرۡجُونَ رَحۡمَتَهُۥ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُۥٓۚ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحۡذُورٗا
57. ئەوێت ئەو [موشرك] دپەرێسن [و بۆ خۆ خودا حسێب كرین وەكی ملیاكەت و مرۆڤ و ئەجنەیان]، كا كی ژ وان پتر نێزیكی خودێیە، ئەها ئەو دا بگەهنە ڕازیبوونا خودایێ خۆ بۆ خۆ ل ڕێكان دگەڕن، و ب پەرستنا خودێ دلۆڤانییا وی دخوازن و ژ ئیزایا وی دترسن، ب ڕاستی ئیزایا خودایێ تە گەلەكا گرانە، هەمی ژێ دترسن و خۆ ژێ دپارێزن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن مِّن قَرۡيَةٍ إِلَّا نَحۡنُ مُهۡلِكُوهَا قَبۡلَ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَوۡ مُعَذِّبُوهَا عَذَابٗا شَدِيدٗاۚ كَانَ ذَٰلِكَ فِي ٱلۡكِتَٰبِ مَسۡطُورٗا
58. نینە گوندەك [ژ گوندێت گاوران یان گونەهكاران] ئەگەر ئەم بەری ڕۆژا قیامەتێ د هیلاك نەبەین یان ژی بەرهنگاری ئیزایەكا دژوار نەكەین، ئەڤە د كتێبێدا [د دەپێ پارستیدا (لەوحێ مەحفووز)] یا نڤێسییە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا مَنَعَنَآ أَن نُّرۡسِلَ بِٱلۡأٓيَٰتِ إِلَّآ أَن كَذَّبَ بِهَا ٱلۡأَوَّلُونَۚ وَءَاتَيۡنَا ثَمُودَ ٱلنَّاقَةَ مُبۡصِرَةٗ فَظَلَمُواْ بِهَاۚ وَمَا نُرۡسِلُ بِٱلۡأٓيَٰتِ إِلَّا تَخۡوِيفٗا
59. چو تشت نەبوو ڕێگر ئەم موعجیزەیان [هەروەكی خەلكێ مەكەهێ ژ تە دخوازن كو تو سەفایێ بۆ بكەیە زێر و چیایێت مەكەهێ ژ وان دویربێخی] بهنێرین، ئەو نەبیت، یێت بەری وان موعجیزە مە بۆ هنارتن و باوەری پێ نەئینان و درەو دانان [ڤێجا مە بەرئاتاف كرن، نەكو ئەڤە ژی وەكی وان بكەن و وەكی وان هێژایی ئاتافەكێ ببن] و مە حێشتر دا (ثمود) [ملەتێ صالح پێغەمبەر وەك موعجیزەیەك] نیشانەكا ڕۆنكەر، ڤێجا وان ستەم ل خۆ كر [و خۆ بەرهنگاری ئیزایێ كر چونكی وان گوهێ خۆ نەدا صالحی و حێشتر كوشت] و ئەم موعجیزەیان ناهنێرین ئەگەر بۆ ترساندنێ نەبن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ قُلۡنَا لَكَ إِنَّ رَبَّكَ أَحَاطَ بِٱلنَّاسِۚ وَمَا جَعَلۡنَا ٱلرُّءۡيَا ٱلَّتِيٓ أَرَيۡنَٰكَ إِلَّا فِتۡنَةٗ لِّلنَّاسِ وَٱلشَّجَرَةَ ٱلۡمَلۡعُونَةَ فِي ٱلۡقُرۡءَانِۚ وَنُخَوِّفُهُمۡ فَمَا يَزِيدُهُمۡ إِلَّا طُغۡيَٰنٗا كَبِيرٗا
60. و بینە بیرا خۆ وەختێ مە گۆتییە تە، ب ڕاستی خودایێ تە ب دورستی دەستهەلات ل سەر هەمی مرۆڤان هەیە [و هەمی یێت د بن دەستێ ویڤە]، و ئەو دیتنا مە ب تە [شەڤا میعراجێ (چۆنا تە بۆ ئەسمانان)] دایییە دیتنێ، مە ب تە نەددا دیتنێ ئەگەر بۆ جەڕباندنا خەلكی نەبایە [كا دێ چاوا سەرەدەرییێ د گەل ڤێ ڕویدانا عنتیكە كەن]. و دارا لەعنەت لێ كری د قورئانێدا هاتی [كو دارا زەقوومێیە] مە نەئینایییە ئەگەر ژ بەر جەڕباندنا مرۆڤان نەبیت. و ئەم وان [ب بەلگە و نیشان و موعجیزەیێت ئاشكەرا كو وان ڕاوەستینن و پاشڤە ببەن] دترسینین، بەلێ ئەڤ ترساندنە چو ل وان زێدەناكەت ژ بلی زێدە سەرداچۆنێ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذۡ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ قَالَ ءَأَسۡجُدُ لِمَنۡ خَلَقۡتَ طِينٗا
61. و وەختێ مە گۆتییە ملیاكەتان بۆ ئادەمی هەڕنە سوجدەیێ [سوجدەیا ڕێزگرتنێ نەیا پەرستنێ] هەمییان سوجدە بر شەیتان تێ نەبیت، گۆت: ئەز چاوا سوجدەیێ بۆ وی ببەم، ئەوێ تە ژ هەڕییێ چێكری؟!
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ أَرَءَيۡتَكَ هَٰذَا ٱلَّذِي كَرَّمۡتَ عَلَيَّ لَئِنۡ أَخَّرۡتَنِ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَأَحۡتَنِكَنَّ ذُرِّيَّتَهُۥٓ إِلَّا قَلِيلٗا
62. [شەیتانی] گۆت: كا بۆ من بێژە، ئەڤێ تە قەدرێ وی ب سەر یێ من ئێخستی، و ئەز ب خۆ ژ وی ب قەدرتر، ب ڕاستی ئەگەر تو من هەتا ڕۆژا قیامەتێ بهێلی دێ ب سەر دویندەها ویدا گرم، و د سەردا بەم و دێ ڕه و ڕویشالێت باشییێ ژ ناڤ وان هەلكێشم، كێمەك ژ وان تێ نەبن [ئەو ژی ئەون یێت خودێ پارستین ب گۆتنا خۆ ((إن عبادی لیس لك علیهم سلطان))، ئانكو ب ڕاستی بەندەیێت من تە چو دەستهەلات ل سەر وان نینە].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱسۡتَفۡزِزۡ مَنِ ٱسۡتَطَعۡتَ مِنۡهُم بِصَوۡتِكَ وَأَجۡلِبۡ عَلَيۡهِم بِخَيۡلِكَ وَرَجِلِكَ وَشَارِكۡهُمۡ فِي ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَوۡلَٰدِ وَعِدۡهُمۡۚ وَمَا يَعِدُهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ إِلَّا غُرُورًا
64. هەچیێ تە شیایێ ژ وان، ب گازییا خۆ بئارینە و د سەردا ببە، و ب سویار و پەیایێت خۆڤە گازی وان بكە، و د مال و زاڕۆكێت واندا پشكدار ببە، و سۆز و پەیمانان بدە وان، و شەیتان ژ خاپاندنێ پێڤەتر چو نادەتە وان.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
رَّبُّكُمُ ٱلَّذِي يُزۡجِي لَكُمُ ٱلۡفُلۡكَ فِي ٱلۡبَحۡرِ لِتَبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّهُۥ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا
66. [گەلی مرۆڤان] خودایێ هەوە ئەوە یێ ب ساناهی و هێدی گەمییان د دەریایاندا دبەت، دا هوین ل دویڤ خێر و كەرەما وی بگەڕن [ئانكو دا هوین داخوازا قازانجێ بازرگانییێ بكەن]، ب ڕاستی خودێ بۆ هەوە یێ دلۆڤانە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا مَسَّكُمُ ٱلضُّرُّ فِي ٱلۡبَحۡرِ ضَلَّ مَن تَدۡعُونَ إِلَّآ إِيَّاهُۖ فَلَمَّا نَجَّىٰكُمۡ إِلَى ٱلۡبَرِّ أَعۡرَضۡتُمۡۚ وَكَانَ ٱلۡإِنسَٰنُ كَفُورًا
67. و ئەگەر نەخۆشییەك د دەریایێدا بگەهیتە هەوە، ڤێجا ئەوێت هوین ژ بلی خودێ دپەرێسن و هەوارێ بۆ دبەن، ژ بیرا هەوە دچن و خودێ ب تنێ دمینتە ل بیرا هەوە [ژ خودێ پێڤەتر هوین كەسێ نابینن د هانا هەوە بهێت، و هەوە ڕزگار بكەت]، ڤێجا وەختێ هوین ڕزگار كرن و برنە دێمی هەوە ڕوییێ خۆ ژ باوەرییێ وەرگێڕا [و دزڤڕنە سەر ئێك و دویا خۆ كو پەرستنا بوتانە]، و ب ڕاستی مرۆڤ یێ نە شوكوردارە، بۆ نیعمەتێت خودێ نائینیتە بەر چاڤێت خۆ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَأَمِنتُمۡ أَن يَخۡسِفَ بِكُمۡ جَانِبَ ٱلۡبَرِّ أَوۡ يُرۡسِلَ عَلَيۡكُمۡ حَاصِبٗا ثُمَّ لَا تَجِدُواْ لَكُمۡ وَكِيلًا
68. ئەرێ هوین پشت ڕاست بوون كو خودێ هەوە ل ڕەخێ دێمی د ئەردیدا نابەتە خوارێ، یان ژی هوڕەبایەكێ ب بەرەشیشك ب سەر هەوەدا نائینیت، پاشی هوین كەسێ نەبینن خۆ ل هەوە بكەتە خودان، و ب كاروبارێت هەوە ڕاببیت و هەوە ژ ئیزایا خودێ بپارێزیت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَمۡ أَمِنتُمۡ أَن يُعِيدَكُمۡ فِيهِ تَارَةً أُخۡرَىٰ فَيُرۡسِلَ عَلَيۡكُمۡ قَاصِفٗا مِّنَ ٱلرِّيحِ فَيُغۡرِقَكُم بِمَا كَفَرۡتُمۡ ثُمَّ لَا تَجِدُواْ لَكُمۡ عَلَيۡنَا بِهِۦ تَبِيعٗا
69. یان ژی هوین ئێمن بوون كو جارەكا دی خودێ هەوە نازڤڕینیتەڤە دەریایێ و بایەكێ ب هێز كو هەر تشتێ بكەڤیتە بەر ببەت و باڤێژیت ب سەر هەوەدا نائینیت، ژ بەر گاورییا هەوە [یان چاڤنقییا هەوە] هەوە بخەندقینیت، پاشی هوین كەسێ نەبینن تۆلا هەوە ژ مە بخوازیت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَلَقَدۡ كَرَّمۡنَا بَنِيٓ ءَادَمَ وَحَمَلۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡبَرِّ وَٱلۡبَحۡرِ وَرَزَقۡنَٰهُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَفَضَّلۡنَٰهُمۡ عَلَىٰ كَثِيرٖ مِّمَّنۡ خَلَقۡنَا تَفۡضِيلٗا
70. و ب ڕاستی مە دویندەها ئادەمی یێت ب ڕێز و ڕویمەت ئێخستین، و مە ئەو د دێمی و ئاڤێدا یێت هەلگرتین و گێڕاندین [ئانكو مە شیانا دایییە هەوە، هوین ب پییان و دەواران و گەمییان و ئالەتێت دی قویناخێت درێژ ببڕن]، و ڕزقێ پاك و پاقژ مە دا وان، و مە ئەو ب سەر گەلەك چێكرییێت خۆ ئێخستن و ب قەدرتر لێ كرن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَوۡمَ نَدۡعُواْ كُلَّ أُنَاسِۭ بِإِمَٰمِهِمۡۖ فَمَنۡ أُوتِيَ كِتَٰبَهُۥ بِيَمِينِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَقۡرَءُونَ كِتَٰبَهُمۡ وَلَا يُظۡلَمُونَ فَتِيلٗا
71. [بۆ ملەتێ خۆ بێژە:] ڕۆژا ئەم گازی هەمی مرۆڤان دكەین هەر ئێك ب پێشییێ خۆڤە [خودانێت تەوراتێ ب تەوراتێ، و یێت ئنجیلێ ب ئنجیلێ، و یێت قورئانێ ب قورئانێ، یان ژی ب پێغەمبەرێت خۆڤە یان ژی ب كتێبا كاروبارێت خۆڤە]، ڤێجا هەر كەسێ كتێبا وی ب دەستێ ڕاستێ بۆ بێتە دان، ئەڤە دێ كتێبا خۆ خوینن و تەمەتی دەزییێ پشتا بەركێ قەسپێ ستەم ل وان نائێتەكرن [كو خێرەكا وان كێم ببیت یان گونەهەك ل سەر وان زێدە ببیت].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن كَادُواْ لَيَفۡتِنُونَكَ عَنِ ٱلَّذِيٓ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ لِتَفۡتَرِيَ عَلَيۡنَا غَيۡرَهُۥۖ وَإِذٗا لَّٱتَّخَذُوكَ خَلِيلٗا
73. و چو نەمابوو هەڤپشك چێكەر (موشرك) دا تە د سەردا بەن، و تە خاپینن ژ وێ وەحییا مە بۆ تە هنارتی، دا تو ژبلی وێ وەحییا مە بۆ تە هنارتی ب سەر مەڤە نی، ئەها هنگی، دا تە بۆ خۆ كەنە دۆست و هەڤال.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡلَآ أَن ثَبَّتۡنَٰكَ لَقَدۡ كِدتَّ تَرۡكَنُ إِلَيۡهِمۡ شَيۡـٔٗا قَلِيلًا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِذٗا لَّأَذَقۡنَٰكَ ضِعۡفَ ٱلۡحَيَوٰةِ وَضِعۡفَ ٱلۡمَمَاتِ ثُمَّ لَا تَجِدُ لَكَ عَلَيۡنَا نَصِيرٗا
75. ڤێجا ئەگەر تە وەكربایە [و تە گوهێ خۆ دابایە وان]، ئەم دا تە دوقات د دنیایێ و ئاخرەتێدا ب بەر ئیزا ئێخین، پاشی تە بۆ خۆ كەس نەددیت پشتەڤانییا تە بكەت، و دەستان بۆ تە ل سەر مە بهەلینیت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِن كَادُواْ لَيَسۡتَفِزُّونَكَ مِنَ ٱلۡأَرۡضِ لِيُخۡرِجُوكَ مِنۡهَاۖ وَإِذٗا لَّا يَلۡبَثُونَ خِلَٰفَكَ إِلَّا قَلِيلٗا
76. و چو نەمابوو دا ب دژمنایییا خۆ تە عێجز و تەنگاڤ كەن، دا تە ژ مەكەهێ دەربێخن [و ئەگەر وان ئەڤە كربایە و وان تو دەرئێخستبایی]، هنگی پشتی تە، ئەو ژ دەمەكێ كێم پێڤەتر نەدمان.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ لِدُلُوكِ ٱلشَّمۡسِ إِلَىٰ غَسَقِ ٱلَّيۡلِ وَقُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِۖ إِنَّ قُرۡءَانَ ٱلۡفَجۡرِ كَانَ مَشۡهُودٗا
78. وەختێ ڕۆژ ل نیڤا ئەسمانی وەردگەڕیت هەتا شەڤتارییێ تو نڤێژان بكە، و نڤێژا سپێدێ ژ بیر نەكە [نڤێژا سپێدێ ب قورئانێ هاتە ب ناڤكرن چونكی قورئان ب درێژی ل سەر دئێتە خواندن]، چونكی ب ڕاستی نڤێژا سپێدەیییان ملیاكەت ل سەر شاهدن [ب شەڤ و ڕۆژ تێدا حازر دبن، و خۆ تێدا پێك دگوهۆڕن، ڤێجا هەردو جوین ل سەر دبنە شاهد].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمِنَ ٱلَّيۡلِ فَتَهَجَّدۡ بِهِۦ نَافِلَةٗ لَّكَ عَسَىٰٓ أَن يَبۡعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامٗا مَّحۡمُودٗا
79. و وەختەكی ژ شەڤێ، ڕابە نڤێژان ب قورئانێ بكە [ئانكو قورئانێ تێدا بخوینە] كو فەرزەكا زێدەیە [ل سەر هەر پێنج نڤێژان] بۆ تە ب تنێ، دا خودایێ تە ب وان نڤێژان تە بگەهینیتە جهێ پەسنكری [ئەو جهێ سوپاسییا تە تێدا دئێتەكرن ڕۆژا مەهدەرا مەزن دكەی].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقُل رَّبِّ أَدۡخِلۡنِي مُدۡخَلَ صِدۡقٖ وَأَخۡرِجۡنِي مُخۡرَجَ صِدۡقٖ وَٱجۡعَل لِّي مِن لَّدُنكَ سُلۡطَٰنٗا نَّصِيرٗا
80. بێژە: خودێوۆ هەر كاروبارەكێ هەبیت ب ڕەنگەكێ تو پێ ڕازی، ب من بدەكرن و من بكە د ناڤدا، و هەر كاروبارەكێ هەبیت ب ڕەنگەكێ تو پێ ڕازی من ژێ دەربێخە، و تو ژ دەڤ خۆ من ب هێز بێخە و هاریكارییا من بكە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَآ أَنۡعَمۡنَا عَلَى ٱلۡإِنسَٰنِ أَعۡرَضَ وَنَـَٔا بِجَانِبِهِۦ وَإِذَا مَسَّهُ ٱلشَّرُّ كَانَ يَـُٔوسٗا
83. و هەر وەختەكێ مە كەرەم و نیعمەت د گەل مرۆڤی كر، ڕوییێ خۆ وەرگێڕا [ژ بیرئینان و سوپاسییا خودێ]، و ژ مەزناتی خۆ [ژ مە] دویرئێخست، و هەر وەختێ نەخۆشییەكێ هنگاڤت گەلەك بێ هیڤی دبیت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُل لَّئِنِ ٱجۡتَمَعَتِ ٱلۡإِنسُ وَٱلۡجِنُّ عَلَىٰٓ أَن يَأۡتُواْ بِمِثۡلِ هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ لَا يَأۡتُونَ بِمِثۡلِهِۦ وَلَوۡ كَانَ بَعۡضُهُمۡ لِبَعۡضٖ ظَهِيرٗا
88. بێژە: ب سویند ئەگەر مرۆڤ و ئەجنە هەمی پێكڤە كۆم ببن كو ئەو قورئانەكا وەكی ڤێ قورئانێ بینن، نەشێن وەكی وێ بینن خۆ ئەگەر هەمی بۆ ئێكدو پشتەڤان و هاریكار ژی بن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالُواْ لَن نُّؤۡمِنَ لَكَ حَتَّىٰ تَفۡجُرَ لَنَا مِنَ ٱلۡأَرۡضِ يَنۢبُوعًا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوۡ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٞ مِّن نَّخِيلٖ وَعِنَبٖ فَتُفَجِّرَ ٱلۡأَنۡهَٰرَ خِلَٰلَهَا تَفۡجِيرًا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوۡ يَكُونَ لَكَ بَيۡتٞ مِّن زُخۡرُفٍ أَوۡ تَرۡقَىٰ فِي ٱلسَّمَآءِ وَلَن نُّؤۡمِنَ لِرُقِيِّكَ حَتَّىٰ تُنَزِّلَ عَلَيۡنَا كِتَٰبٗا نَّقۡرَؤُهُۥۗ قُلۡ سُبۡحَانَ رَبِّي هَلۡ كُنتُ إِلَّا بَشَرٗا رَّسُولٗا
93. یان ژی تە خانییەك ژ زێری هەبیت، یان ژی بچییە ئەسمانان، خۆ تو بچییە ئەسمانان ژی دیسا ئەم باوەرییێ ب تە نائینین، هەتا تو كتێبەكێ بۆ مە نەئینی كو ئەم بخوینین [و ببیتە شاهد و بەلگە ل سەر پێغەمبەراتییا تە]، بێژە: پاك و پاقژی بۆ خودایێ من بیت، ما ئەز چمە ژ مرۆڤەكێ پێغەمبەر پێڤەتر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَهُوَ ٱلۡمُهۡتَدِۖ وَمَن يُضۡلِلۡ فَلَن تَجِدَ لَهُمۡ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِهِۦۖ وَنَحۡشُرُهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ عَلَىٰ وُجُوهِهِمۡ عُمۡيٗا وَبُكۡمٗا وَصُمّٗاۖ مَّأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ كُلَّمَا خَبَتۡ زِدۡنَٰهُمۡ سَعِيرٗا
97. و ئەوێ خودێ ڕاستەڕێ بكەت، ئەوە یێ ڕاستەڕێكری، و هەر كەسێ خودێ [ژ بەر كار و كریارێت وی] وی گومڕا و بەرزە بكەت، ڤێجا ژ بلی خودێ تو چو هاریكاران بۆ نابینی، و ئەم ڕۆژا قیامەتێ دێ وان ل سەر سەروچاڤان كۆرە و كەڕ و لال كۆمكەین، و جهێ وان دۆژەهە و هەر وەختێ گوڕییا وێ داهات، ئەم گوڕی و سۆتنێ لێ زێدە دكەین.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ذَٰلِكَ جَزَآؤُهُم بِأَنَّهُمۡ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِنَا وَقَالُوٓاْ أَءِذَا كُنَّا عِظَٰمٗا وَرُفَٰتًا أَءِنَّا لَمَبۡعُوثُونَ خَلۡقٗا جَدِيدًا
98. ئەڤە جزایێ وانە چونكی وان باوەری ب نیشان و بەلگەیێت مە نەدئینان [و باوەر نەدكرن دێ ڕابنەڤە] و دگۆتن: ئەرێ ئەگەر ئەم بووینە هەستی و ئاخ، جارەكا دی دێ زێندی بینەڤە كو ببینە چێكرییەكێ نوی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّ ٱللَّهَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ قَادِرٌ عَلَىٰٓ أَن يَخۡلُقَ مِثۡلَهُمۡ وَجَعَلَ لَهُمۡ أَجَلٗا لَّا رَيۡبَ فِيهِ فَأَبَى ٱلظَّٰلِمُونَ إِلَّا كُفُورٗا
99. ئەرێ ما ئەو نابینن ب ڕاستی ئەو خودایێ ئەرد و ئەسمان چێكرین [ئەڤێ بشێت ڤان ئەرد و ئەسمانان چێكەت]، دشێت وەكی وان [ژ مرۆڤان] چێكەت، و وەختەك بۆ وان [مرنا وان و ڕابوونا وان ژ گۆڕان] یێ دانایی شك تێدا نینە، بەلێ ستەمكاران ژ ڕێكا گاورییێ پێڤەتر نەگرت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُل لَّوۡ أَنتُمۡ تَمۡلِكُونَ خَزَآئِنَ رَحۡمَةِ رَبِّيٓ إِذٗا لَّأَمۡسَكۡتُمۡ خَشۡيَةَ ٱلۡإِنفَاقِۚ وَكَانَ ٱلۡإِنسَٰنُ قَتُورٗا
100. [هەی موحەممەد] بێژە: ئەگەر هوین خودانێت گەنجینە و گەنجخانەیێت كەرەما خودایێ من بانە، هوین دا قەلسییێ كەن [و هەوە نەددا كەسێ] ژ ترسا خلاسبوونا وێ، نێ مرۆڤ گەلەكێ چڕویك و چاڤترسیایییە.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا مُوسَىٰ تِسۡعَ ءَايَٰتِۭ بَيِّنَٰتٖۖ فَسۡـَٔلۡ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ إِذۡ جَآءَهُمۡ فَقَالَ لَهُۥ فِرۡعَوۡنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يَٰمُوسَىٰ مَسۡحُورٗا
101. و ب ڕاستی مە نەهـ موعجیزەیێت ئاشكەرا دانە مووسایی، ڤێجا پسیارا ئسرائیلییان بكە وەختێ ئەڤ موعجیزە بۆ هاتین [دا بۆ هەمی جوهییان ڕاستییا ڤی تشتێ پێغەمبەری گۆتی دیار ببیت، و ل سەر خۆ ببنە شاهد]، ڤێجا فیرعەونی گۆتێ: هەی مووسا ئەز وەسا هزر دكەم تو یێ سێرەلێكری و ئەقلچۆیی.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قَالَ لَقَدۡ عَلِمۡتَ مَآ أَنزَلَ هَٰٓؤُلَآءِ إِلَّا رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ بَصَآئِرَ وَإِنِّي لَأَظُنُّكَ يَٰفِرۡعَوۡنُ مَثۡبُورٗا
102. [مووسایی] گۆت: ب ڕاستی تو دزانی ئەڤ موعجیزەیێت بۆ من هاتین كو نیشان و بەلگەیێت ئاشكەرانە، ژ خودایێ ئەرد و ئەسمانان پێڤەتر كەسێ دی نەئینایینە خوارێ، و ب ڕاستی هەی فیرعەون ئەز تە هیلاكچۆیی دبینم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقُلۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِۦ لِبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱسۡكُنُواْ ٱلۡأَرۡضَ فَإِذَا جَآءَ وَعۡدُ ٱلۡأٓخِرَةِ جِئۡنَا بِكُمۡ لَفِيفٗا
104. و پشتی ڤێ مە گۆتە ئسرائیلییان ل وی ئەردی ئاكنجی ببن [ئەوێ فیرعەونی دڤیا هەوە ژێ دەربێخیت]، ڤێجا ئەگەر وەختێ ڕۆژا قیامەتێ هات، هەوە هەمییان پێكڤە دێ ئینین [ژ گۆڕان ڕاكەین، دا حوكوم د ناڤبەرا هەوەدا بێتەكرن].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ ءَامِنُواْ بِهِۦٓ أَوۡ لَا تُؤۡمِنُوٓاْۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ مِن قَبۡلِهِۦٓ إِذَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ يَخِرُّونَۤ لِلۡأَذۡقَانِۤ سُجَّدٗاۤ
107. بێژە: چ هوین باوەرییێ پێ بینن یان پێ نەئینن، ب ڕاستی ئەوێت زانین [ب قورئانێ و ب هاتنا پێغەمبەری] بەری نوكە بۆ هاتی، گاڤا قورئان بۆ وان هاتە خواندن، ب لەز دكەڤنە سەر سەروچاڤێت خۆ، بۆ سوجدەبرنێ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَقُولُونَ سُبۡحَٰنَ رَبِّنَآ إِن كَانَ وَعۡدُ رَبِّنَا لَمَفۡعُولٗا
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلِ ٱدۡعُواْ ٱللَّهَ أَوِ ٱدۡعُواْ ٱلرَّحۡمَٰنَۖ أَيّٗا مَّا تَدۡعُواْ فَلَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَلَا تَجۡهَرۡ بِصَلَاتِكَ وَلَا تُخَافِتۡ بِهَا وَٱبۡتَغِ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلٗا
110. بێژە: حەزكەی ب ناڤێ خودێ گازی بكەن، حەزكەی ب ناڤێ دلۆڤان گازی بكەن، ب كیژ ناڤی گازی دكەن، گازی بكەن، نێ خودێ باشناڤ یێت هەین، و تو نڤێژا خۆ ب دەنگێ بلند نەكە و د دلێ خۆدا ژی نەكە [كو كەسێ گول دەنگێ تە نەبیت]، و ڕێكەكێ بگرە د ناڤبەرا هەردوكاندا بیت.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقُلِ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي لَمۡ يَتَّخِذۡ وَلَدٗا وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ شَرِيكٞ فِي ٱلۡمُلۡكِ وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ وَلِيّٞ مِّنَ ٱلذُّلِّۖ وَكَبِّرۡهُ تَكۡبِيرَۢا
111. و بێژە: پەسن و سوپاسی هەمی بۆ وی خودایی ئەوێ چو زاڕۆك بۆ خۆ نەگرتین، و چو هەڤپشك د مالدارییێدا بۆ نەیی، و یێ چو هاریكار و پشتەڤان ژ هەوجەیی بۆ نەیی، و وی ژ هەمی كێم و كاسییان مەزنتر لێ بكە [كو زاڕۆك یان هەڤپشك یان پشتەڤان و هاریكار هەبن].
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - وەرگێڕاوی کوردی کرمانجی - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
وەرگێڕاوی ماناکانی قورئانی پیرۆز بۆ زمانی کوردی - کرمانجی، وەرگێڕان: ئیسماعیل سگێری.