وهرگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - پێڕستی وهرگێڕاوهكان
سۈرە زۇمەر
لە مەبەستەکانی سورەتەکە:
الدعوة للتوحيد والإخلاص، ونبذ الشرك.
إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ فَٱعۡبُدِ ٱللَّهَ مُخۡلِصٗا لَّهُ ٱلدِّينَ
ئەي پەيغەمبەر! شەكسىزكى بىز ساڭا بۇ قۇرئاننى ھەقنى ئۆز ئىچىگە ئالغان ھالدا نازىل قىلدۇقكى، ئۇنىڭ خەۋەرلىرى تامامەن ئەمەلىيەتكە ئۇيغۇن، ھۆكۈملىرىنىڭ ھەممىسى ھەققانىيدۇر. ئۇنداق بولغان ئىكەن، سەن ئاللاھنى يەككە - يېگانە دەپ ئېتىقاد قىلغان ھەمدە بۇ ئېتىقادنى شېرىكتىن ساپ قىلغان ھالدا ئۇنىڭغا قۇلچىلىق قىلغىن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَلَا لِلَّهِ ٱلدِّينُ ٱلۡخَالِصُۚ وَٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَ مَا نَعۡبُدُهُمۡ إِلَّا لِيُقَرِّبُونَآ إِلَى ٱللَّهِ زُلۡفَىٰٓ إِنَّ ٱللَّهَ يَحۡكُمُ بَيۡنَهُمۡ فِي مَا هُمۡ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي مَنۡ هُوَ كَٰذِبٞ كَفَّارٞ
شۇ ئېنىق بولسۇنكى، شېرىكتىن خالىي بولغان دىن ئاللاھنىڭ دىنىدۇر. ئاللاھنى قويۇپ بۇت ۋە تاغۇتلارنى دوست تۇتقانلار ئاللاھنى قويۇپ شۇ بۇتلارغا ۋە تاغۇتلارغا چوقۇنىدۇ، ئۇلار ئۆزلىرىنىڭ بۇ نەرسىلەرگە چوقۇنغانلىقىغا: بىز بۇلارغا پەقەت بىزنى ئاللاھقا يېقىنلاشتۇرۇپ، ئۇنىڭغا بولغان ھاجىتىمىزنى يەتكۈزۈپ، ئۇنىڭ دەرگاھىدا بىزگە شاپائەت قىلامىكىن دەپ چوقۇنىمىز، دېگەن سۆزلىرىنى باھانە قىلىشىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ تائالا قىيامەت كۈنى ئۆزىنى بىر دەپ ئېتىقاد قىلغان مۇئمىنلەر بىلەن شېرىك كەلتۈرگەن كاپىرلارنىڭ ئوتتۇرىسىدا ئۇلار ئىختىلاپلىشىپ قالغان تەۋھىد مەسىلىسىدە ھۆكۈم چىقىرىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ تائالا ئۆزىگە شېرىكنى چاپلىغان ۋە نېئمەتلىرىگە تۇزكورلۇق قىلغانلارنى ھەقنى تېپىشقا مۇۋەپپەق قىلمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَّوۡ أَرَادَ ٱللَّهُ أَن يَتَّخِذَ وَلَدٗا لَّٱصۡطَفَىٰ مِمَّا يَخۡلُقُ مَا يَشَآءُۚ سُبۡحَٰنَهُۥۖ هُوَ ٱللَّهُ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّارُ
ئەگەر ئاللاھ بالىسى بولۇشىنى خالىسا ئىدى، ئەلۋەتتە مەخلۇقاتلىرى ئىچىدىن ئۆزى خالىغاننى تاللاپ، بالا ئورنىدا قىلىۋالغان بولاتتى. ئاللاھ تائالا بۇ مۇشرىكلارنىڭ دېگەنلىرىدىن پاك ھەم مۇقەددەستۇر، ئۇ زاتىدا، سۈپەتلىرىدە ۋە ئىش - ھەرىكەتلىرىدە يەككە يېگانە بولۇپ، ھېچبىر شېرىكى يوقتۇر، پۈتۈن مەخلۇقاتلىرىنى بويسۇندۇرغۇچىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِٱلۡحَقِّۖ يُكَوِّرُ ٱلَّيۡلَ عَلَى ٱلنَّهَارِ وَيُكَوِّرُ ٱلنَّهَارَ عَلَى ٱلَّيۡلِۖ وَسَخَّرَ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَۖ كُلّٞ يَجۡرِي لِأَجَلٖ مُّسَمًّىۗ أَلَا هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡغَفَّٰرُ
ئاللاھ ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى چوڭقۇر ھېكمەت بىلەن ياراتقان بولۇپ، زالىملار ئېيتقاندەك بىكارغا ياراتقىنى يوق. ئۇ كېچىنى كۈندۈزگە كىرگۈزىدۇ، كۈندۈزنى كېچىگە كىرگۈزىدۇ. بۇ ئىككىسىنىڭ بىرى كەلسە يەنە بىرى كېتىدۇ. ئاللاھ قۇياشنى ۋە ئاينىمۇ بويسۇندۇرغان بولۇپ، ئۇلاردىن ھەر بىرى بېكىتىلگەن ۋاقىت، يەنى بۇ دۇنيا ئاخىرلاشقانغا قەدەر توختىماي ئايلىنىپ تۇرىدۇ. بىلىپ قېلىڭلاركى، ھەممىدىن غالىب ئاللاھ تائالا دۈشمەنلىرىدىن ئۆچ ئالىدۇ، ئۇنى ھېچكىم يېڭەلمەيدۇ. ئۇ بەندىلىرىدىن تەۋبە قىلغانلارنىڭ گۇناھلىرىنى تولىمۇ مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ ثُمَّ جَعَلَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَأَنزَلَ لَكُم مِّنَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ ثَمَٰنِيَةَ أَزۡوَٰجٖۚ يَخۡلُقُكُمۡ فِي بُطُونِ أُمَّهَٰتِكُمۡ خَلۡقٗا مِّنۢ بَعۡدِ خَلۡقٖ فِي ظُلُمَٰتٖ ثَلَٰثٖۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبُّكُمۡ لَهُ ٱلۡمُلۡكُۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ فَأَنَّىٰ تُصۡرَفُونَ
ئەي ئىنسانلار! پەرۋەردىگارىڭلار سىلەرنى بىر جان، يەنى ئادەمدىن ياراتتى، ئاندىن ئادەمدىن ئۇنىڭ جۈپتى ھەۋۋانى ياراتتى، سىلەرگە تۆگە، كالا، قوي ۋە ئۆچكىلەردىن سەككىز جۈپ ھايۋاننى يارىتىپ بەردى، ھەر بىر تۈرنىڭ ئەركىكى ۋە چىشىسىنى ياراتتى. ئۇ سىلەرنى ئانىلىرىڭلارنىڭ قارنىدا قورساق، بالىياتقۇ ۋە بالا ھەمرىيىدىن ئىبارەت قاتمۇقات قاراڭغۇلۇق ئىچىدە باسقۇچمۇ - باسقۇچ بارلىققا كەلتۈرىدۇ. مانا بۇلارنىڭ ھەممىسىنى ياراتقان ئاشۇ زات سىلەرنىڭ پەرۋەردىگارىڭلار ئاللاھ تائالادۇركى، مۇتلەق ئىگىدارچىلىق يالغۇز ئۇنىڭ ئىلكىدىدۇر، ئۇنىڭدىن باشقا ھەقىقىي مەبۇد يوقتۇر. ئۇنداق بولغانىكەن، قانداقمۇ ئۇنىڭغا قۇلچىلىق قىلىشتىن ھېچنەرسە يارىتالمايدىغان، ئۆزلىرى يارىتىلغان مەخلۇقلارغا چوقۇنىدىغان بولۇپ كېتىسىلەر؟
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ عَنكُمۡۖ وَلَا يَرۡضَىٰ لِعِبَادِهِ ٱلۡكُفۡرَۖ وَإِن تَشۡكُرُواْ يَرۡضَهُ لَكُمۡۗ وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰۚ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُم مَّرۡجِعُكُمۡ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَۚ إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
ئەي ئىنسانلار! ئەگەر پەرۋەردىگارىڭلارغا كاپىر بولساڭلار، ئاللاھ تائالا شەكسىزكى سىلەرنىڭ ئىمان ئېيتىشىڭلاردىن بىھاجەتتۇر، سىلەرنىڭ كۇپرىڭلار ئۇنىڭغا قىلچە زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ، كۇپرىڭلارنىڭ زىيىنى پەقەتلا ئۆزۈڭلارغا بولىدۇ، ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ كاپىر بولۇشىغا رازى بولمايدۇ ھەم ئۇلارنى كۇپرىغىمۇ بۇيرۇمايدۇ. چۈنكى ئاللاھ تائالا قەبىھ ئىشلارغا ۋە گۇناھقا بۇيرۇمايدۇ. ناۋادا سىلەر ئاللاھنىڭ نېئمەتلىرىگە شۈكرى قىلىپ، ئۇنىڭغا ئىمان ئېيتساڭلار، ئاللاھ سىلەرنىڭ شۈكرى قىلغىنىڭلاردىن مەمنۇن بولىدۇ ۋە ئۇنىڭغا قارىتا سىلەرگە ساۋاب بېرىدۇ. ھېچكىم باشقا بىراۋنىڭ گۇناھىنى يۈدۈۋالمايدۇ، بۇنىڭ ئەكسىچە ھەر كىم ئۆزىنىڭ قىلمىشلىرىغا مەسئۇلدۇر. ئاندىن سىلەرنىڭ قىيامەت كۈنى بارىدىغان جايىڭلار يالغۇز ئاللاھ تەرەپكە بولىدۇ. ئاللاھ سىلەرگە بۇ دۇنيادا قىلغان - ئەتكەنلىرىڭلارنى ئېيتىپ بېرىدۇ ۋە سىلەرگە ئەمەللىرىڭلارغا يارىشا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنىڭ قەلبلىرىدىكى سىرلارنىمۇ بىلگۈچىدۇركى، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَإِذَا مَسَّ ٱلۡإِنسَٰنَ ضُرّٞ دَعَا رَبَّهُۥ مُنِيبًا إِلَيۡهِ ثُمَّ إِذَا خَوَّلَهُۥ نِعۡمَةٗ مِّنۡهُ نَسِيَ مَا كَانَ يَدۡعُوٓاْ إِلَيۡهِ مِن قَبۡلُ وَجَعَلَ لِلَّهِ أَندَادٗا لِّيُضِلَّ عَن سَبِيلِهِۦۚ قُلۡ تَمَتَّعۡ بِكُفۡرِكَ قَلِيلًا إِنَّكَ مِنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِ
ناۋادا كاپىر بولغان ئادەمگە كېسەللىك، مېلى يۈتۈپ كېتىش ۋە سۇدا ئېقىپ كېتىشتىن قورقۇش دېگەندەك بىرەر خاپىلىق كەلسە دەرھال رەببىگىلا يۈزلىنىپ، بېشىغا كەلگەن خاپىلىقنى كۆتۈرۈۋېتىشى ئۈچۈن يالۋۇرىدۇ. ئاندىن ئاللاھ ئۇنىڭغا كەلگەن خاپىلىقنى كۆتۈرۈۋېتىش ئارقىلىق نېئمەت ئاتا قىلسا، ئۇ ئىلگىرى يالۋۇرغان ئاللاھنى تاشلاپ، ئۇنىڭغا شېرىكلەرنى قىلىدۇكى، باشقىلارنىڭمۇ ئاللاھقا ئېلىپ بارىدىغان يولدىن چەتنەپ كېتىشى ئۈچۈن ئاللاھنى قويۇپ شۇ شېرىكلەرگە چوقۇنىدۇ. ئەي پەيغەمبەر! مۇشۇنداق كىشىلەرگە ئېيتقىنكى، قالغان ئۆمرۈڭدە كۇپرىڭدىن ھۇزۇرلىنىۋالغىن، بۇ ئىنتايىن ئاز ۋاقىتتۇر. چۈنكى سەن دوزاخ ئەھلىدىن بولۇپ، قىيامەت كۈنى دوزاخ بىر - بىرىدىن ئايرىلمايدىغان ئىككى ھەمراھ كەبى سەندىن ئايرىلمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَمَّنۡ هُوَ قَٰنِتٌ ءَانَآءَ ٱلَّيۡلِ سَاجِدٗا وَقَآئِمٗا يَحۡذَرُ ٱلۡأٓخِرَةَ وَيَرۡجُواْ رَحۡمَةَ رَبِّهِۦۗ قُلۡ هَلۡ يَسۡتَوِي ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُونَ وَٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَۗ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
ئاللاھقا ئىتائەت قىلىپ، كېچىدىكى ۋاقىتلىرىنى رەببىگە سەجدە قىلغان ۋە قىيامدا تۇرغان ھالەتتە ئۆتكۈزىدىغان، ئاخىرەتتىكى ئازابتىن قورقۇپ، پەرۋەردىگارىنىڭ رەھمىتىنى ئۈمىد قىلىدىغان ئادەم ياخشىمۇ ياكى بېشىغا كۈن چۈشكەندە ئاللاھقا ئىبادەت قىلىپ، باياشاتلىقتا ئۇنىڭغا كاپىر بولىدىغان ۋە ئۇنىڭغا شېرىكلەرنى قىلىدىغان ئادەم ياخشىمۇ؟. ئەي پەيغەمبەر! ئاللاھنى تونۇغانلىقى سەۋەبلىك ئاللاھ ۋاجىب قىلغان ئىشلارنى قىلىدىغان كىشىلەر بىلەن بۇلاردىن ھېچ قايسىسىنى قىلمايدىغانلار باراۋەر بولامدۇ؟ بۇ ئىككى گۇرۇھ ئارىسىدىكى پەرقنى پەقەت ساغلام ئەقىل ئىگىلىرىلا بىلەلەيدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ يَٰعِبَادِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمۡۚ لِلَّذِينَ أَحۡسَنُواْ فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٞۗ وَأَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةٌۗ إِنَّمَا يُوَفَّى ٱلصَّٰبِرُونَ أَجۡرَهُم بِغَيۡرِ حِسَابٖ
ئەي پەيغەمبەر! ماڭا ۋە پەيغەمبەرلىرىمگە ئىمان ئېيتقان بەندىلىرىمگە ئېيتقىنكى، پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ بۇيرۇقلىرىنى بەجا كەلتۈرۈش ۋە چەكلىمىلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق ئۇنىڭغا تەقۋادار بولۇڭلار. ئاراڭلاردىن بۇ دۇنيادا ياخشى ئەمەل قىلغانلار بۇ دۇنيانىڭ ئۆزىدىمۇ نۇسرەت، ساقلىق ۋە مال - مۈلۈككە ئىگە بولۇش دېگەندەك ياخشىلىقلارغا، ئاخىرەتتە بولسا جەننەتكە ئېرىشىدۇ. ئاللاھنىڭ زېمىنى تولىمۇ كەڭدۇر، ئاللاھقا ھېچبىر توسالغۇسىز قۇلچىلىق قىلالايدىغان ئورۇننى تېپىش ئۈچۈن يەر يۈزىدە ھىجرەت قىلىڭلار. شەكسىزكى قىيامەت كۈنى سەۋرچان بولغانلارغا كۆپلۈكى ۋە خىلمۇ-خىللىقىدىن ساناپ ۋە مۆلچەرلەپ بولغىلى بولمايدىغان دەرىجىدە چەكسىز ساۋاب بېرىلىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• رعاية الله للإنسان في بطن أمه.
بۇ ئايەتلەر ئىنسان ئانا قورسىقىدا پەيدا بولغاندىن تارتىپ ئاللاھ تائالانىڭ ئۇنىڭغا كۆڭۈل بۆلىدىغانلىقىنى،
وَأُمِرۡتُ لِأَنۡ أَكُونَ أَوَّلَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَٱعۡبُدُواْ مَا شِئۡتُم مِّن دُونِهِۦۗ قُلۡ إِنَّ ٱلۡخَٰسِرِينَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَأَهۡلِيهِمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ أَلَا ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡخُسۡرَانُ ٱلۡمُبِينُ
ئەي مۇشرىكلار! سىلەر ئاللاھنى قويۇپ، ئۆزۈڭلار خالىغان بۇتلىرىڭلارغا چوقۇنۇۋېلىڭلار (بۇ بۇيرۇق تەھدىتنى ئىپادىلەيدۇ). ئەي پەيغەمبەر! ئېيتقىنكى، ھەقىقىي زىيان تارتقۇچىلار ئۆزلىرىدىن ۋە بالا - چاقىلىرىدىن قۇرۇق قالغانلار بولۇپ، ئۇلارنىڭ بىر قىسمى جەننەتكە، يەنە بىر قىسمى دوزاخقا كىرىش ئارقىلىق ئايرىلىپ كەتكەن بولغاچقا ئۆزئارا قەتئىي ئۇچرىشالمايدۇ. ئاگاھ بولۇڭلاركى، مانا بۇ ھېچقانداق چۈشىنىكسىزلىك بولمىغان، ھەقىقىي روشەن زىيانكارلىقتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَهُم مِّن فَوۡقِهِمۡ ظُلَلٞ مِّنَ ٱلنَّارِ وَمِن تَحۡتِهِمۡ ظُلَلٞۚ ذَٰلِكَ يُخَوِّفُ ٱللَّهُ بِهِۦ عِبَادَهُۥۚ يَٰعِبَادِ فَٱتَّقُونِ
ئۇلارنى ئۈستى تەرەپتىنمۇ، ئاستى تەرەپتىنمۇ ئىس - تۈتەك، ئوت يالقۇنى ۋە ھارارەت قورشىۋالىدۇ. ئاللاھ تائالا بەندىلىرىنى مەزكۇر ئازاب بىلەن قورقۇتىدۇ. ئەي بەندىلىرىم! بۇيرۇقلىرىمنى بەجا كەلتۈرۈش ۋە چەكلىمىلىرىمدىن يېنىش ئارقىلىق مەندىن قورقۇڭلار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ ٱجۡتَنَبُواْ ٱلطَّٰغُوتَ أَن يَعۡبُدُوهَا وَأَنَابُوٓاْ إِلَى ٱللَّهِ لَهُمُ ٱلۡبُشۡرَىٰۚ فَبَشِّرۡ عِبَادِ
بۇتلارغا ۋە ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇلىدىغان ھەر قانداق نەرسىگە چوقۇنۇشتىن ساقلانغان، تەۋبە قىلىش ئارقىلىق ئاللاھقا قايتقان كىشىلەرگە ئۆلگەندىن كېيىن قەبرىدە ۋە قىيامەت كۈنىدە جەننەت بىلەن خۇشبېشارەت بېرىلىدۇ. ئەي پەيغەمبەر! بەندىلىرىمگە بۇ خۇشخەۋەرنى يەتكۈزگىن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱلَّذِينَ يَسۡتَمِعُونَ ٱلۡقَوۡلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحۡسَنَهُۥٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ هَدَىٰهُمُ ٱللَّهُۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمۡ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
سۆزنى ئاڭلاپ، ئۇنىڭدىن ياخشىسىنى ۋە يامىنىنى پەرقلەندۈرگەن، ئاندىن سۆزنىڭ پايدىلىق بولغان ئەڭ گۈزىلىگە ئەگەشكەنلەر، مانا مۇشۇ سۈپەتكە ئىگە بولغان كىشىلەر ئاللاھ تائالا توغرا يولغا مۇۋەپپەق قىلغانلاردۇر، ئەنە شۇلار ساغلام ئەقىل ئىگىلىرىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَمَنۡ حَقَّ عَلَيۡهِ كَلِمَةُ ٱلۡعَذَابِ أَفَأَنتَ تُنقِذُ مَن فِي ٱلنَّارِ
كۇپرى ۋە ئازغۇنلۇقىدا چىڭ تۇرغانلىقى تۈپەيلىدىن ئازاب سۆزى تېگىشلىك بولغانلارغا كەلسەك، ئەي پەيغەمبەر! سېنىڭ بۇنداقلارنى توغرا يولغا يېتەكلەشكە ۋە مۇۋەپپىقىيەت بېرىشكە ئامالىڭ يوق. ئەي پەيغەمبەر! سەن مۇشۇنداق كىشىلەرنى دوزاختىن قۇتۇلدۇرۇپ قالالامسەن؟
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَٰكِنِ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ لَهُمۡ غُرَفٞ مِّن فَوۡقِهَا غُرَفٞ مَّبۡنِيَّةٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَعۡدَ ٱللَّهِ لَا يُخۡلِفُ ٱللَّهُ ٱلۡمِيعَادَ
لېكىن پەرۋەردىگارىنىڭ بۇيرۇقلىرىنى بەجا كەلتۈرۈش ۋە چەكلىمىلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق ئۇنىڭغا تەقۋادار بولغانلار ئۈستى - ئۈستىگە سېلىنغان ئالىي تۇرالغۇلارغا ئېرىشىدۇ، ئۇ تۇرالغۇلارنىڭ ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدۇ. ئاللاھ ئۇلارغا مۇشۇنداق ۋەدە قىلغان بولۇپ، ئاللاھ ۋەدىسىگە خىلاپلىق قىلمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَسَلَكَهُۥ يَنَٰبِيعَ فِي ٱلۡأَرۡضِ ثُمَّ يُخۡرِجُ بِهِۦ زَرۡعٗا مُّخۡتَلِفًا أَلۡوَٰنُهُۥ ثُمَّ يَهِيجُ فَتَرَىٰهُ مُصۡفَرّٗا ثُمَّ يَجۡعَلُهُۥ حُطَٰمًاۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَذِكۡرَىٰ لِأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ
شەكسىزكى سىلەر ئاللاھ تائالانىڭ بۇلۇتتىن يامغۇر ياغدۇرۇپ، ئۇنى بۇلاقلارغا ۋە ئۆستەڭلەرگە كىرگۈزگەنلىكىنى، ئاندىن مۇشۇ سۇلار ئارقىلىق رەڭلىرى بىر - بىرىگە ئوخشىمايدىغان تۈرلۈك زىرائەتلەرنى چىقارغانلىقىنى، ئاندىن كېيىن بۇ زىرائەتلەرنىڭ قۇرۇپ كەتكەنلىكىنى ئۆز كۆزۈڭلار بىلەن كۆرۈپ بىلىپ تۇرۇۋاتىسىلەر. ئەي مۇشۇنداق ھادىسىلەرگە شاھىت بولغۇچى! ئاندىن بۇ زىرائەتلەرنىڭ ياشىرىپ بولغاندىن كېيىن سارغىيىپ كەتكەنلىكىنى، ئاندىن قۇرۇپ قاقشال بولۇپ كەتكەنلىكىنى كۆرۈپ تۇرۇۋاتىسەن. شەكسىزكى بۇنىڭدا جانلىق قەلب ئىگىلىرى ئۈچۈن ئەلۋەتتە پەند - نەسىھەت بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• المعاصي من أسباب عذاب الله وغضبه.
أَفَمَن شَرَحَ ٱللَّهُ صَدۡرَهُۥ لِلۡإِسۡلَٰمِ فَهُوَ عَلَىٰ نُورٖ مِّن رَّبِّهِۦۚ فَوَيۡلٞ لِّلۡقَٰسِيَةِ قُلُوبُهُم مِّن ذِكۡرِ ٱللَّهِۚ أُوْلَٰٓئِكَ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ
ئاللاھ تائالا قەلبىنى ئىسلامغا ئېچىپ ھەق يولغا يېتەكلىگەن، شۇ سەۋەبتىن پەرۋەردىگارى تەرىپىدىن بېرىلگەن پاراسەت ئۈستىدە بولغان كىشىگە، ئاللاھنىڭ زىكرىدىن يۈز ئۆرۈپ قەلبى قېتىپ كەتكەن ئادەم ئوخشامدۇ؟ بۇلار ھەرگىزمۇ ئوخشاش بولمايدۇ. چۈنكى نىجاتلىق ھىدايەت تاپقانلارغا، زىيانكارلىق بولسا ئاللاھنىڭ زىكرىدىن يۈز ئۆرۈپ قەلبلىرى قېتىپ كەتكەنلەرگە مەنسۇپتۇر. ئەنە شۇلار ھەقتىن ئوپئوچۇق ئازغۇنلۇقتا قالغانلاردۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ نَزَّلَ أَحۡسَنَ ٱلۡحَدِيثِ كِتَٰبٗا مُّتَشَٰبِهٗا مَّثَانِيَ تَقۡشَعِرُّ مِنۡهُ جُلُودُ ٱلَّذِينَ يَخۡشَوۡنَ رَبَّهُمۡ ثُمَّ تَلِينُ جُلُودُهُمۡ وَقُلُوبُهُمۡ إِلَىٰ ذِكۡرِ ٱللَّهِۚ ذَٰلِكَ هُدَى ٱللَّهِ يَهۡدِي بِهِۦ مَن يَشَآءُۚ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِنۡ هَادٍ
ئاللاھ تائالا پەيغەمبىرى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامغا سۆزنىڭ ئەڭ ياخشىسى بولغان قۇرئان كەرىمنى نازىل قىلغان بولۇپ، ئۇنى چىنلىقى، گۈزەللىكى، بىردەكلىككە ئىگە بولۇشى، زىت بولماسلىقى جەھەتلەردە بىر - بىرىگە ئوخشاپ كېتىدىغان ھالەتتە نازىل قىلغان. ئۇنىڭدا قىسسە ۋە ئەھكاملار، ۋەدە ۋە تەھدىتلەر، ھەقىقەتپەرۋەرلەرنىڭ ۋە ناھەقچىلىك تەرەپدارلىرىنىڭ سۈپەتلىرى، شۇنداقلا ئۇنىڭدىن باشقا نۇرغۇنلىغان مەزمۇنلار بار. پەرۋەردىگارىدىن قورقىدىغان كىشىلەر ئۇنى ئاڭلىغان ۋاقىتتا ئۇنىڭدىكى قورقۇنچلۇق تەھدىتلەردىن تېرىلىرى شۈركىنىپ كەتسە، ئۇنى ئاڭلىغان ۋاقىتتىكى ئۈمىد ۋە خۇش بېشارەتلەردىن تېرىلىرى ۋە قەلبلىرى ئاللاھنىڭ زىكرىگە يۇمشاپ كېتىدۇ. قۇرئاندا تىلغا ئېلىنغان بۇ بايانلار ۋە ئۇنىڭ تەسىرى ئاللاھنىڭ ھىدايىتىدۇركى، ئاللاھ بۇ ئارقىلىق خالىغان بەندىسىنى توغرا يولغا يېتەكلەيدۇ. ئاللاھ تائالا كىمنى خار قىلىپ، ھىدايەتكە مۇۋەپپەق قىلمايدىكەن، ئۇنى توغرا يولغا يېتەكلەيدىغان ھېچكىم بولمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَفَمَن يَتَّقِي بِوَجۡهِهِۦ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ وَقِيلَ لِلظَّٰلِمِينَ ذُوقُواْ مَا كُنتُمۡ تَكۡسِبُونَ
ئاللاھ تائالا ھىدايەتكە ئېرىشتۈرۈپ، بۇ دۇنيادا مۇۋەپپەقىيەت ئاتا قىلىپ، ئاخىرەتتە جەننەتكە كىرگۈزگەن ئادەم بىلەن، كاپىر بولغان ۋە كۇپرىسى ئۈستىدە جان ئۈزۈپ، ئاللاھ ئۇنى قول - پۇتلىرى باغلانغان ھالدا دوزاخقا تاشلىغان، دوزاخنىڭ ئوتىدىن ئۆزىنى قوغدىيالمايدىغان، پەقەت ئۇنىڭغا يۈزىچە دۈم تاشلىنىدىغان ئادەمگە ئوخشاش بولامدۇ؟. كۇپرى ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلىرى سەۋەبلىك ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغان زالىملارغا كايىش تەرزىدە: ئۆزۈڭلار قىلغان كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەرنىڭ تەمىنى تېتىڭلار، سىلەرنىڭ جازايىڭلار مانا مۇشۇ، دېيىلىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَذَاقَهُمُ ٱللَّهُ ٱلۡخِزۡيَ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَكۡبَرُۚ لَوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ
ئاللاھ تائالا ئۇلارغا بۇ دۇنيادا خار قىلغۇچى ۋە رەسۋا قىلغۇچى ئاشۇ ئازابنى تېتىتتى، ئەگەر ئۇلار بىلسە، شەكسىزكى ئاخىرەتتە ئۇلارنى كۈتۈپ تۇرۇۋاتقان ئازاب ئەلۋەتتە بۇنىڭدىن كۆپ قاتتىق ۋە ئېغىردۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ ضَرَبۡنَا لِلنَّاسِ فِي هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ مِن كُلِّ مَثَلٖ لَّعَلَّهُمۡ يَتَذَكَّرُونَ
شەكسىزكى بىز مۇھەممەدكە نازىل قىلغان بۇ قۇرئاندا ئىنسانلارغا ياخشىلىق ۋە يامانلىقنىڭ، ھەق ۋە باتىلنىڭ، ئىمان ۋە كۇپرىنىڭ، شۇنداقلا باشقا نۇرغۇن ھادىسىلەرنىڭ كۆپلىگەن مىساللىرىنى بايان قىلىدۇق. بۇنداق قىلىشىمىز ئىنسانلارنىڭ بىز بايان قىلغان مىساللار ئارقىلىق پەند - نەسىھەت ئېلىپ، ھەق بىلەن ئەمەل قىلىپ، باتىلنى تاشلاشلىرى ئۈچۈندۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا رَّجُلٗا فِيهِ شُرَكَآءُ مُتَشَٰكِسُونَ وَرَجُلٗا سَلَمٗا لِّرَجُلٍ هَلۡ يَسۡتَوِيَانِ مَثَلًاۚ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِۚ بَلۡ أَكۡثَرُهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
ئاللاھ تائالا مۇشرىك بىلەن تەۋھىد ئەقىدىسىدىكى كىشىگە ئۆزئارا دەتالاشقا چۈشۈپ قالغان، شېرىكلەرنىڭ ئوتتۇرىسىدىكى بىر قۇلنىڭ مىسالىنى بايان قىلدى. بۇ قۇل بىرىنى مەمنۇن قىلسا، يەنە بىرىنىڭ ئاچچىقىنى كەلتۈرۈپ قويىدۇ. نەتىجىدە تېڭىرقاش ۋە قارارسىزلىق ئىچىدە ياشايدۇ. ئاللاھ تائالا يەنە پەقەت بىر ئادەمگىلا تەۋە بولغان بىر قۇلنىڭ مىسالىنى بايان قىلدى. بۇ قۇل خوجايىنىنى قانداق رازى قىلىشنى بىلىدۇ. شۇڭا ئۇ كۆڭلى خاتىرجەم، راھەت ياشايدۇ. بۇ ئىككى قۇل ئوخشاش بولمايدۇ. جىمى ھەمدۇسانا ئاللاھقا خاستۇر. بەلكى ئۇلارنىڭ كۆپىنچىسى بىلمەيدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّكَ مَيِّتٞ وَإِنَّهُم مَّيِّتُونَ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• أهل الإيمان والتقوى هم الذين يخشعون لسماع القرآن، وأهل المعاصي والخذلان هم الذين لا ينتفعون به.
مۇئمىنلەر ۋە تەقۋادارلار قۇرئان كەرىمنى ئاڭلىسا قورقۇنچ ئولىشىدۇ، گۇناھكارلار ۋە خارلىققا دۇچار بولىدىغان كىشىلەر بولسا قۇرئاندىن مەنپەئەتلىنەلمەيدۇ.
۞ فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَذَبَ عَلَى ٱللَّهِ وَكَذَّبَ بِٱلصِّدۡقِ إِذۡ جَآءَهُۥٓۚ أَلَيۡسَ فِي جَهَنَّمَ مَثۡوٗى لِّلۡكَٰفِرِينَ
شېرىك كەلتۈرۈش، خوتۇنى ۋە بالىسى بار دېيىشتىن ئىبارەت ئاللاھقا نالايىق گەپلەرنى قىلغان ئادەمدىنمۇ زالىمراق بىرى يوق. پەيغەمبەر ئېلىپ كەلگەن ۋەھىينى ئىنكار قىلغان ئادەمدىنمۇ زالىمراق بىرى يوق. ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرى ئېلىپ كەلگەن ھەقىقەتكە كاپىر بولغۇچىلارغا دوزاختا تۇرىدىغان ئورۇن يوقمۇ؟ ئەلۋەتتە، ئۇلارغا دوزاختا تۇرىدىغان ئورۇن بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِي جَآءَ بِٱلصِّدۡقِ وَصَدَّقَ بِهِۦٓ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُتَّقُونَ
پەيغەمبەرلەر ۋە باشقىلاردىن گەپ - سۆزلىرىدە ۋە ئىش - ھەرىكەتلىرىدە راستچىللىقنى ئېلىپ كەلگەن ھەمدە راست سۆزگە ئىشىنىپ تەستىقلىغانلار ۋە شۇنىڭ تەقەززاسى بويىچە ئەمەل قىلغانلار، ئەنە شۇلار ھەقىقىي تەقۋادارلار بولۇپ، ئۇلار پەرۋەردىگارىنىڭ ئەمىر - پەرمانلىرىنى بەجا كەلتۈرىدىغان ھەم چەكلىمىلىرىدىن يىراق تۇرىدىغانلاردۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لِيُكَفِّرَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ أَسۡوَأَ ٱلَّذِي عَمِلُواْ وَيَجۡزِيَهُمۡ أَجۡرَهُم بِأَحۡسَنِ ٱلَّذِي كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
(ئاللاھنىڭ ئۇلارغا بۇنداق كاتتا نېئمەتلەرنى ئاتا قىلىشى) ئۇلار گۇناھلىرىدىن تەۋبە قىلىپ، پەرۋەردىگارى تەرەپكە قايتقانلىقى ئۈچۈن ئاللاھنىڭ ئۇلارنىڭ دۇنيادا قىلغان ئەڭ ئېغىر گۇناھلىرىنىمۇ يوققا چىقىرىش ھەمدە قىلغان ياخشى ئەمەللىرىگە ئەڭ تولۇق مۇكاپات بېرىش ئۈچۈندۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَلَيۡسَ ٱللَّهُ بِكَافٍ عَبۡدَهُۥۖ وَيُخَوِّفُونَكَ بِٱلَّذِينَ مِن دُونِهِۦۚ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِنۡ هَادٖ
ئاللاھ تائالا بەندىسى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ دىن ۋە دۇنيالىق ئىشلىرىغا يېتەرلىك ۋە ئۇنى دۈشمىنىدىن قوغدىغۇچى ئەمەسمۇ؟! ئەلۋەتتە، ئاللاھ ھەقىقەتەن ئۇنىڭغا يېتەرلىكتۇر. ئى پەيغەمبەر! ئۇلار بىلىمسىزلىكى ۋە نادانلىقىدىن سېنى ئۆزلىرىنىڭ ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقان بۇتلىرىنىڭ زىيان يەتكۈزەلەيدىغانلىقى بىلەن قورقۇتماقچى بولىدۇ. ئاللاھ كىمنى خار قىلىپ، ھىدايەتكە ئېرىشتۈرمەيدىكەن، ئۇنى ھىدايەتكە ئېرىشتۈرگۈچى بولمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّضِلٍّۗ أَلَيۡسَ ٱللَّهُ بِعَزِيزٖ ذِي ٱنتِقَامٖ
ئاللاھ ھىدايەتكە ئېرىشتۈرگەن كىشىنى ئازدۇرالايدىغان ھېچبىرى بولمايدۇ. ئاللاھ ھېچكىم يېڭەلمەيدىغان غالىب زات ئەمەسمۇ؟ ئۆزىگە كاپىر بولۇپ، ئاسىيلىق قىلغانلاردىن ئىنتىقام ئالغۇچى ئەمەسمۇ؟ ئەلۋەتتە، ئۇ ھەممىدىن غالىب، ئىنتىقام ئالغۇچى زاتتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَئِن سَأَلۡتَهُم مَّنۡ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ لَيَقُولُنَّ ٱللَّهُۚ قُلۡ أَفَرَءَيۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ إِنۡ أَرَادَنِيَ ٱللَّهُ بِضُرٍّ هَلۡ هُنَّ كَٰشِفَٰتُ ضُرِّهِۦٓ أَوۡ أَرَادَنِي بِرَحۡمَةٍ هَلۡ هُنَّ مُمۡسِكَٰتُ رَحۡمَتِهِۦۚ قُلۡ حَسۡبِيَ ٱللَّهُۖ عَلَيۡهِ يَتَوَكَّلُ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ
ئى پەيغەمبەر! ئەگەر بۇ مۇشرىكلاردىن: ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى كىم ياراتتى؟ دەپ سورىساڭ، ئۇلار: ئاللاھ ياراتتى، دەپ جاۋاب بېرىدۇ. ئۇلارنىڭ ئىلاھلىرىنىڭ ئاجىزلىقىنى نامايان قىلىش يۈزىسىدىن ئۇلارغا ئېيتقىنكى: سىلەر ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇۋاتقان بۇ بۇتلىرىڭلار ھەققىدە ماڭا مەلۇمات بېرىپ بېقىڭلارچۇ؟! ئەگەر ئاللاھ ماڭا بىرەر زەرەر يەتكۈزمەكچى بولسا، ئۇ بۇتلىرىڭلار مەندىن ئۇنى يوق قىلالامدۇ؟ ياكى رەببىم ماڭا بىرەر رەھمىتىنى يەتكۈزسە، بۇتلىرىڭلار مەندىن ئۇنىڭ رەھمىتىنى توسۇپ قالالامدۇ؟ ئۇلارغا ئېيتقىنكى، يېگانە ئاللاھ ماڭا يېتەرلىكتۇر. مەن پۈتۈن ئىشلىرىمدا پەقەت ئۇنىڭغىلا تاياندىم، تەۋەككۈل قىلغۇچىلارمۇ پەقەت ئۇنىڭغىلا تايانسۇن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ يَٰقَوۡمِ ٱعۡمَلُواْ عَلَىٰ مَكَانَتِكُمۡ إِنِّي عَٰمِلٞۖ فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ
ئى پەيغەمبەر! ئېيتقىنكى، ئەي قەۋمىم! سىلەرمۇ ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈشتىن ئىبارەت ئۆزۈڭلار رازى بولغان ھالەتتە ئىشلەڭلار، مەنمۇ (ئىنسانلارنى) ئاللاھنى بىر دەپ بىلىشكە ۋە قۇلچىلىقنى پەقەت ئۇنىڭغىلا قىلىشقا چاقىرىشتىن ئىبارەت رەببىمنىڭ بۇيرۇقى بويىچە ئىش قىلىمەن. سىلەر چوقۇم ھەر بىر يولنى ئاقىۋىتىنى چوقۇم بىلىپ قالىسىلەر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• عظم خطورة الافتراء على الله ونسبة ما لا يليق به أو بشرعه له سبحانه.
ئاللاھقا يالغاننى توقۇش، ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ شەرىئىتىگە نالايىق نەرسىلەرنى چاپلاشنىڭ ئىنتايىن خەتەرلىكتۇر.
• ثبوت حفظ الله للرسول صلى الله عليه وسلم أن يصيبه أعداؤه بسوء.
• الإقرار بتوحيد الربوبية فقط بغير توحيد الألوهية، لا ينجي صاحبه من عذاب النار.
ئاللاھنىڭ پەرۋەردىگار ئىكەنلىكىنىلا (يەنى پۈتكۈل مەۋجۇداتنىڭ ياراتقۇچىسى ئىكەنلىكىنىلا) ئېتىراپ قىلىپ، ئۇنىڭ ئىلاھلىقىنى (يەنى ھەقىقىي قۇلچىلىق قىلىشقا لايىق زات ئىكەنلىكىنى) ئېتىراپ قىلماسلىق ئۇ ئېتىراپنىڭ ساھىبىنى دوزاخ ئازابىدىن قۇتۇلدۇرالمايدۇ.
إِنَّآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ لِلنَّاسِ بِٱلۡحَقِّۖ فَمَنِ ٱهۡتَدَىٰ فَلِنَفۡسِهِۦۖ وَمَن ضَلَّ فَإِنَّمَا يَضِلُّ عَلَيۡهَاۖ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِوَكِيلٍ
ئى پەيغەمبەر! بىز ھەقىقەتەن ساڭا قۇرئاننى كىشىلەرنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈن نازىل قىلدۇق. كىمكى ھىدايەت تاپىدىكەن، ئۆزى ئۈچۈن ھىدايەت تاپقان بولىدۇ، يەنى ئۇنىڭ ھىدايەت تاپقانلىقىنىڭ پايدىسى ئاللاھقا بولمايدۇ.چۈنكى ئاللاھ ئۇنىڭ ھىدايەت تېپىشىدىن بىھاجەتتۇر. كىمكى ئازىدىكەن، ئۇنىڭ ئازغۇنلۇقىنىڭ زىيىنىمۇ ئۆزىگە بولىدۇ. ئۇنىڭ ئازغۇنلۇقى ئاللاھقا زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ. سەن ئۇلارنى ھىدايەتكە زورلاشقا مۇئەككەل ئەمەسسەن. سېنىڭ ۋەزىپەڭ پەقەت يەتكۈزۈشكە بۇيرۇلغاننى ئۇلارغا يەتكۈزۈشتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ يَتَوَفَّى ٱلۡأَنفُسَ حِينَ مَوۡتِهَا وَٱلَّتِي لَمۡ تَمُتۡ فِي مَنَامِهَاۖ فَيُمۡسِكُ ٱلَّتِي قَضَىٰ عَلَيۡهَا ٱلۡمَوۡتَ وَيُرۡسِلُ ٱلۡأُخۡرَىٰٓ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمًّىۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ
ئاللاھ تائالا جانلارنى ئەجىلى توشقان چاغدا ئالىدۇ، ئەجىلى توشمىغان جانلارنى ئۇخلىغان چاغدا تۇتۇپ قېلىپ، ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنغان جانلارنى ئالىدۇ، ئۆلۈمگە ھۆكۈم قىلىنمىغان جانلارنى ئۆزى بىلگەن مەلۇم مۇددەتكىچە قويۇپ بېرىدۇ. شەكسىزكى بۇ تۇتۇپ قېلىش، قويۇپ بېرىش، جاننى ئېلىش ۋە ھاياتلىق بېرىشتە تەپەككۇر قىلىدىغان كىشىلەر ئۈچۈن مۇشۇلارنى قىلالىغان زاتنىڭ ئىنسانلارنى ھېساب ئېلىپ، جازا - مۇكاپات بېرىش ئۈچۈن ئۆلگەندىن كېيىن قايتا تىرگۈزۈشكە ئەلۋەتتە قادىر ئىكەنلىكىگە (ئاللاھنىڭ قۇدرىتىنى كۆرسىتىدىغان) دەلىل - پاكىتلار بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَمِ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ شُفَعَآءَۚ قُلۡ أَوَلَوۡ كَانُواْ لَا يَمۡلِكُونَ شَيۡـٔٗا وَلَا يَعۡقِلُونَ
مۇشرىكلار ئاللاھنى قويۇپ بۇتلىرى ئىچىدىن پايدا يەتكۈزۈشىنى ئۈمىد قىلىدىغان شاپائەتچىلەرنى قىلىۋالدى. ئى پەيغەمبەر! ئۇلارغا ئېيتقىنكى، بۇتلار نە سىلەر، نە ئۆزلىرى ئۈچۈن ھېچ ئىش قىلالمايدىغان، ئەقىل ئىشلىتەلمەيدىغان، جانسىز، قىلچە سېزىممۇ يوق، سۆزلىيەلمەيدىغان، ئاڭلىمايدىغان، كۆرمەيدىغان، پايدا - زىيانمۇ يەتكۈزەلمەيدىغان تۇرسىمۇ يەنە شۇلارنى شاپائەتچى قىلىۋالامسىلەر؟
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُل لِّلَّهِ ٱلشَّفَٰعَةُ جَمِيعٗاۖ لَّهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
ئى پەيغەمبەر! بۇ مۇشرىكلارغا ئېيتقىنكى، بارچە شاپائەت يالغۇز ئاللاھقا خاستۇر. چۈنكى ئاللاھنىڭ دەرگاھىدا ھېچكىم ئۇنىڭ رۇخسىتىسىز شاپائەت قىلالمايدۇ. پەقەت ئاللاھ رازى بولغان كىشىلەرگىلا شاپائەت قىلالايدۇ. ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ ئىگىدارچىلىقى يالغۇز ئاللاھقا خاستۇر. ئاندىن قىيامەت كۈنى ھېساب ۋە جازا - مۇكاپات ئۈچۈن پەقەت ئاللاھنىڭ دەرگاھىغا قايتۇرۇلىسىلەر. ئاللاھ سىلەرگە ئەمەللىرىڭلارغا يارىشا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَإِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَحۡدَهُ ٱشۡمَأَزَّتۡ قُلُوبُ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِۖ وَإِذَا ذُكِرَ ٱلَّذِينَ مِن دُونِهِۦٓ إِذَا هُمۡ يَسۡتَبۡشِرُونَ
يالغۇز ئاللاھ تىلغا ئېلىنسا ئاخىرەتكە ۋە ئاخىرەتتىكى تىرىلىش، ھېساب ۋە جازا - مۇكاپاتقا ئىشەنمەيدىغانلارنىڭ دىللىرى سىقىلىپ كېتىدۇ. ناۋادا ئاللاھنى قويۇپ ئۇلار چوقۇنۇۋاتقان بۇتلار تىلغا ئېلىنسا، ئۇلار بىردىنلا خۇشاللىقىدىن يايراپ كېتىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلِ ٱللَّهُمَّ فَاطِرَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ عَٰلِمَ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ أَنتَ تَحۡكُمُ بَيۡنَ عِبَادِكَ فِي مَا كَانُواْ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَ
ئى پەيغەمبەر! ئېيتقىنكى، ئەي ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئۆرنەكسىز ياراتقۇچى! غەيبنى ۋە ھازىرنى بىلگۈچى ئاللاھ! ساڭا بۇلاردىن ھېچ نەرسە مەخپىي ئەمەس. پەقەت سەنلا قىيامەت كۈنى بەندىلىرىڭ ئارىسىدا ئۇلار دۇنيادا ئىختىلاپ قىلىشقان ئىشلار ھەققىدە ھۆكۈم چىقىرىپ، توغرا قىلغانلار بىلەن خاتا قىلغانلارنى، بەختلىكلەر بىلەن بەدبەختنى ئايرىيسەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡ أَنَّ لِلَّذِينَ ظَلَمُواْ مَا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا وَمِثۡلَهُۥ مَعَهُۥ لَٱفۡتَدَوۡاْ بِهِۦ مِن سُوٓءِ ٱلۡعَذَابِ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ وَبَدَا لَهُم مِّنَ ٱللَّهِ مَا لَمۡ يَكُونُواْ يَحۡتَسِبُونَ
ناۋادا زېمىندىكى بارلىق قىممەتلىك جاۋاھىراتلار ۋە مال - دۇنيالارنىڭ ھەممىسى شېرىك كەلتۈرۈش ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر ئارقىلىق ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلارنىڭ ئىلكىدە بولغان بولسا، ئۇلار كۆرگەن دەھشەتلىك ئازابنىڭ دەستىدىن قايتا تىرىلدۈرۈلگەندىن كېيىن ئىلكىدىكى نەرسىلەرنىڭ ھەممىنى بېرىۋەتكەن بولاتتى. لېكىن ئۇلار ئۇنداق قىلالمايدۇ. ئۇ نەرسىلەر شۇلارنىڭ بولدى دېگەن تەقدىردىمۇ، ئۇلاردىن ھېچنەرسە قوبۇل قىلىنمايدۇ. ئۇلارغا ئاللاھ تەرەپتىن ئۇلار ئويلاپمۇ باقمىغان تۈرلۈك ئازابلار ئاشكارا بولدى.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• النوم والاستيقاظ درسان يوميان للتعريف بالموت والبعث.
• إذا ذُكِر الله وحده عند الكفار أصابهم ضيق وهمّ؛ لأنهم يتذكرون ما أمر به وما نهى عنه وهم معرضون عن هذا كله.
كاپىرلارنىڭ يېنىدا يالغۇز ئاللاھ تىلغا ئېلىنسا ئۇلار سىقىلىپ، قايغۇغا پاتىدۇ. چۈنكى ئۇلار بۇلارنىڭ ھەممىسىدىن يۈز ئۆرۈگەن بولۇپ، ئاللاھنىڭ بۇيرۇقلىرى ۋە چەكلىمىلىرىدىن پەند - نەسىھەت ئالمايدۇ.
وَبَدَا لَهُمۡ سَيِّـَٔاتُ مَا كَسَبُواْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
ئۇلارغا ئۆزلىرى قىلغان شېرىك ۋە گۇناھ - مەئسىيەتتىن ئىبارەت يامان ئىشلىرى ئاشكارا بولدى ۋە ئۇلارنى ئازاب ھەر تەرەپتىن قورشىۋالدىكى، ئۇلار دۇنيادىكى ۋاقىتلىرىدا ئۇنىڭدىن ئاگاھلاندۇرۇلسا مەسخىرە قىلىشاتتى.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَإِذَا مَسَّ ٱلۡإِنسَٰنَ ضُرّٞ دَعَانَا ثُمَّ إِذَا خَوَّلۡنَٰهُ نِعۡمَةٗ مِّنَّا قَالَ إِنَّمَآ أُوتِيتُهُۥ عَلَىٰ عِلۡمِۭۚ بَلۡ هِيَ فِتۡنَةٞ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
كاپىر ئىنسانغا كېسەللىك ياكى يوقسۇللۇق ياكى شۇنىڭغا ئوخشىغان مۇسىبەتلەر كەلسە، بېشىغا كەلگەن مۇسىبەتنى كۆتۈرۈۋېتىشىمىز ئۈچۈن بىزگە دۇئا قىلىدۇ. ئاندىن بىز ئۇنىڭغا ساغلاملىق ياكى مال - دۇنيادىن ئىبارەت نېئمەت بەرگىنىمىزدە ئۇ: شەكسىزكى ئاللاھ بۇلارنى ماڭا مېنىڭ مۇشۇنىڭغا لايىق ئىكەنلىكىمنى بىلگەچكە بەردى، دەيدۇ. ھالبۇكى ئۇ بىر سىناق ۋە تۇيدۇرماي جازالاشتۇر. لېكىن كاپىرلارنىڭ تولىسى بۇنى بىلمەي، ئاللاھ بەرگەن نېئمەتلەرگە ئالدىنىپ قالىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَأَصَابَهُمۡ سَيِّـَٔاتُ مَا كَسَبُواْۚ وَٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡ هَٰٓؤُلَآءِ سَيُصِيبُهُمۡ سَيِّـَٔاتُ مَا كَسَبُواْ وَمَا هُم بِمُعۡجِزِينَ
ئۇلار ئۆزلىرى ئىشلىگەن شېرىك ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەردىن ئىبارەت يامانلىقلارنىڭ جازاسىنى تارتتى. بۇ كەلگەنلەر ئىچىدىن شېرىك كەلتۈرۈش ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر ئارقىلىق ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلارمۇ ئىلگىرىكىلەرگە ئوخشاشلا ئۆز قىلمىشلىرىنىڭ جازاسىنى تارتىدۇ. ئۇلار ھەرگىز ئاللاھتىن قۇتۇلالمايدۇ ۋە ئاللاھنى يېڭەلمەيدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوَلَمۡ يَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقۡدِرُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يُؤۡمِنُونَ
بۇ مۇشرىكلارمۇ ئىلگىرىكىلەر دېگەننى دېدى. ئۇلار بىلمەمدۇكى، ئاللاھ شۈكرى قىلامدۇ ياكى تۇزكورلۇق قىلامدۇ؟ دەپ خالىغان كىشىنىڭ رىزقىنى كەڭ قىلىدۇ. سەۋر قىلامدۇ ياكى ئاللاھنىڭ تەقدىرىدىن ۋايسامدۇ؟ دەپ خالىغان كىشىنىڭ رىزقىنى تار قىلىدۇ. شەكسىزكى رىزىقنىڭ كەڭ - تار قىلىنىشىدىن ئىبارەت مەزكۇر ئىشلاردا ئىشىنىدىغان قەۋم ئۈچۈن ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىنى كۆرسىتىدىغان دەلىل - پاكىتلار بار. چۈنكى ئۇلار دەلىل - پاكىتلاردىن مەنپەئەت ئالالايدۇ. كاپىرلارغا كەلسەك، ئۇلار دەلىل - پاكىتلارنىڭ يېنىدىن يۈز ئۆرۈگەن پېتى ئۆتۈپ كېتىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ قُلۡ يَٰعِبَادِيَ ٱلَّذِينَ أَسۡرَفُواْ عَلَىٰٓ أَنفُسِهِمۡ لَا تَقۡنَطُواْ مِن رَّحۡمَةِ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَغۡفِرُ ٱلذُّنُوبَ جَمِيعًاۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ
ئى پەيغەمبەر! ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈش ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەرنى قىلىش ئارقىلىق چەكتىن ئاشقان بەندىلىرىمگە ئېيتقىنكى، ئاللاھنىڭ رەھمىتىدىن ۋە گۇناھىڭلارنى مەغپىرەت قىلىشىدىن ئۈمىد ئۈزمەڭلار. ئاللاھ ھەقىقەتەن تەۋبە قىلغانلارنىڭ بارلىق گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ تەۋبە قىلغۇچىلارنىڭ گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلغۇچى، ئۇلارغا كۆيۈمچان زاتتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَنِيبُوٓاْ إِلَىٰ رَبِّكُمۡ وَأَسۡلِمُواْ لَهُۥ مِن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَكُمُ ٱلۡعَذَابُ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ
قىيامەت كۈنى سىلەرگە ئازاب كېلىپ، نە بۇتلىرىڭلار، نە بالا - چاقىلىرىڭلار ئىچىدىن سىلەرنىڭ ئازابتىن قۇتۇلۇشۇڭلارغا ياردەم بېرىدىغان بىرىنى تاپالماي قېلىشتىن ئىلگىرى پەرۋەردىگارىڭلارغا تەۋبە ۋە ياخشى ئەمەللەر بىلەن قايتىڭلار ھەمدە ئۇنىڭغا بويسۇنۇڭلار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱتَّبِعُوٓاْ أَحۡسَنَ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُم مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَكُمُ ٱلۡعَذَابُ بَغۡتَةٗ وَأَنتُمۡ لَا تَشۡعُرُونَ
سىلەر ھېس قىلىپ، تەۋبە قىلىۋالغۇدەك پۇرسەتكە ئېرىشەلمەيدىغان ئازاب ئۇشتۇمتۇت كېلىشتىن ئىلگىرى پەرۋەردىگارىڭلار پەيغەمبەمبىرىگە نازىل قىلغان نەرسىنىڭ ئەڭ ياخشىسى بولغان قۇرئانغا ئەگىشىڭلار، ئۇنىڭ بۇيرۇقلىرىغا ئەمەل قىلىپ، چەكلىمىلىرىدىن يىراق تۇرۇڭلار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَن تَقُولَ نَفۡسٞ يَٰحَسۡرَتَىٰ عَلَىٰ مَا فَرَّطتُ فِي جَنۢبِ ٱللَّهِ وَإِن كُنتُ لَمِنَ ٱلسَّٰخِرِينَ
بۇلارنى شۇنىڭدىن ساقلىنىپ قېلىش ئۈچۈن قىلىڭلاركى، قىيامەت كۈنى پۇشايماننىڭ قاتتىقلىقىدىن ھەر كىم كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر ئارقىلىق ئاللاھ ئالدىدا كەتكۈزۈپ قويغانلىرىغا ھەمدە مۇئمىنلەرنى ۋە ئىتائەتمەنلەرنى مەسخىرە قىلغانلىقىغا ھەسرەت - نادامەت چېكىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
بَلَىٰ قَدۡ جَآءَتۡكَ ءَايَٰتِي فَكَذَّبۡتَ بِهَا وَٱسۡتَكۡبَرۡتَ وَكُنتَ مِنَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
بۇ ئىش سېنىڭ دېگىنىڭدەك ھىدايەتنى ئۈمىد قىلىپ قويۇش بىلەنلا بولمايدۇ. ساڭا مېنىڭ ئايەتلىرىم كەلدى، لېكىن سەن ئۇنى ئىنكار قىلىپ، تەكەببۇرلۇق قىلدىڭ، ئاللاھقا، ئۇنىڭ ئايەتلىرىگە ۋە پەيغەمبەرلىرىگە كاپىر بولغۇچىلاردىن بولدۇڭ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ تَرَى ٱلَّذِينَ كَذَبُواْ عَلَى ٱللَّهِ وُجُوهُهُم مُّسۡوَدَّةٌۚ أَلَيۡسَ فِي جَهَنَّمَ مَثۡوٗى لِّلۡمُتَكَبِّرِينَ
قىيامەت كۈنى ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈپ، ئۇنىڭ بالىسى بار دېگەنلەرنىڭ يۈزلىرىنىڭ قاپقارا بوپكەتكەنلىكىنى كۆرىسەن. بۇ ئۇلارنىڭ بەدبەختلىكىنىڭ نىشانىدۇر. جەھەننەمدە ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە ئىمان ئېيتىشتىن چوڭچىلىق قىلغۇچىلارغا يەر يوقمۇ؟ ھەرگىز ئۇنداق ئەمەس، شەكسىزكى دوزاختا ئۇلارنىڭ ئورنى بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيُنَجِّي ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ بِمَفَازَتِهِمۡ لَا يَمَسُّهُمُ ٱلسُّوٓءُ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
ئاللاھ تائالا پەرۋەردىگارىنىڭ بۇيرۇقلىرىنى بەجا كەلتۈرۈش ۋە چەكلىمىلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق پەرۋەردىگارىغا تەقۋادارلىق قىلغۇچىلارنى نىجاتلىق ئورنى جەننەتكە كىرگۈزۈش ئارقىلىق ئازابتىن قۇتۇلدۇرىدۇ. ئۇلارغا ئازاب يەتمەيدۇ، ئۇلار قولدىن كەتكەن دۇنياۋى نېسىۋىلىرىگە قايغۇرمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَّهُۥ مَقَالِيدُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى ياخشىلىق خەزىنىلىرىنىڭ ئاچقۇچلىرى يالغۇز ئاللاھنىڭ ئىلكىدىدۇر. ئاللاھ ئۇنى خالىغان كىشىگە بېرىدۇ، خالىغان كىشىگە بەرمەيدۇ. ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىگە كاپىر بولغانلار زىيان تارتقۇچىلاردۇر. چۈنكى ئۇلار ھاياتىي دۇنيادا ئىماندىن مەھرۇم بولغان بولسا، ئاخىرەتتە مەڭگۈلۈك دوزاخقا كىرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قُلۡ أَفَغَيۡرَ ٱللَّهِ تَأۡمُرُوٓنِّيٓ أَعۡبُدُ أَيُّهَا ٱلۡجَٰهِلُونَ
ئى پەيغەمبەر! سەندىن بۇتلىرىغا چوقۇنۇشۇڭنى تەلەپ قىلىۋاتقان مۇشرىكلارغا ئېيتقىنكى، -ئەي پەرۋەردىگارىنى بىلمەيدىغانلار!- سىلەر مېنى ئاللاھتىن باشقىسىغا قۇلچىلىق قىلىشقا بۇيرۇۋاتامسىلەر؟ قۇلچىلىق پەقەت يالغۇز ئاللاھقا تېگىشلىك. شۇڭا مەن ئۇنىڭدىن باشقىسىغا قەتئىي قۇلچىلىق قىلمايمەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَقَدۡ أُوحِيَ إِلَيۡكَ وَإِلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكَ لَئِنۡ أَشۡرَكۡتَ لَيَحۡبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
ئى پەيغەمبەر! ئاللاھ ساڭا ۋە سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە مۇنداق ۋەھىي قىلدى: ناۋادا ئاللاھقا باشقىنى قوشۇپ ئىبادەت قىلساڭ، ياخشى ئەمەللىرىڭنىڭ ساۋابى چوقۇم بىكار بوپكېتىدۇ ھەمدە سەن بۇ دۇنيادا دىنىڭدىن قۇرۇق قېلىپ، ئاخىرەتتە ئازابقا دۇچار بولۇش ئارقىلىق زىيان تارتقۇچىلاردىن بولىسەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا قَدَرُواْ ٱللَّهَ حَقَّ قَدۡرِهِۦ وَٱلۡأَرۡضُ جَمِيعٗا قَبۡضَتُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَٱلسَّمَٰوَٰتُ مَطۡوِيَّٰتُۢ بِيَمِينِهِۦۚ سُبۡحَٰنَهُۥ وَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ
مۇشرىكلار ئاللاھنى ھەقىقىي رەۋىشتە ئۇلۇغلىمىدى، چۈنكى ئۇلار ئاللاھقا ئۇنىڭ ئاجىز مەخلۇقلىرىنى شېرىك قىلىپ، ئاللاھنىڭ قۇدرىتىدىن بىخەۋەر قالدى. زېمىن ۋە ئۇنىڭدىكى تاغلار، دەل - دەرەخلەر، دەريالار ۋە دېڭىزلار ھەممىسىنىڭ قىيامەت كۈنى ئاللاھنىڭ چاڭگىلىدا بولىدىغانلىقى، يەتتە قات ئاسماننىڭ ئاللانىڭ قولىدا قاتلىنىدىغانلىقى ئاللاھنىڭ قۇدرىتىنىڭ نامايەندىلىرىدىندۇر. ئاللاھ تائالا مۇشرىكلارنىڭ دېگەنلىرىدىن ۋە ئېتىقادلىرىدىن پاك ھەم مۇقەددەستۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الكِبْر خلق ذميم مشؤوم يمنع من الوصول إلى الحق.
• سواد الوجوه يوم القيامة علامة شقاء أصحابها.
وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَصَعِقَ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا مَن شَآءَ ٱللَّهُۖ ثُمَّ نُفِخَ فِيهِ أُخۡرَىٰ فَإِذَا هُمۡ قِيَامٞ يَنظُرُونَ
سۇر چېلىشقا مۇئەككەل پەرىشتە بۇرغۇدا سۇر چالغان كۈندە ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى ھەممە ئۆلىدۇ. ئاندىن پەرىشتە قايتا تىرىلىش ئۈچۈن ئىككىنچى قېتىم سۇر چالىدۇ. بۇ چاغدا تىرىكلەرنىڭ ھەممىسى ئاللاھنىڭ ئۆزلىرىگە نېمە قىلىدىغانلىقىنى كۈتۈپ تۇرۇشىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَأَشۡرَقَتِ ٱلۡأَرۡضُ بِنُورِ رَبِّهَا وَوُضِعَ ٱلۡكِتَٰبُ وَجِاْيٓءَ بِٱلنَّبِيِّـۧنَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَقُضِيَ بَيۡنَهُم بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
ئاللاھ بەندىلەرنىڭ ئارىسىدا ھۆكۈم چىقىرىش ئۈچۈن ئاشكارا بولغان، ئىنسانلارنىڭ نامە ئەمەللىرى تارقىتىپ بېرىلگەن، پەيغەمبەرلەر كەلتۈرۈلگەن، مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ ئۈممىتىمۇ باشقا پەيغەمبەرلەرنىڭ قەۋملىرىگە گۇۋاھلىق بېرىشى ئۈچۈن كەلتۈرۈلگەن، ئاللاھ بەندىلەرنىڭ ئارىسىدا ئادىللىق بىلەن ھۆكۈم چىقارغان چاغدا زېمىن نۇرلىنىپ كېتىدۇ. بەندىلەر بۇ كۈندە ئۇۋالچىلىققا ئۇچرىمايدۇ، يەنى بىر كىمنىڭ بىرەر يامانلىقى كۆپىيىپ قالىدىغان ياكى بىرەر ياخشىلىقى كېمىيىپ كېتىدىغان ئىش بولمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَوُفِّيَتۡ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا عَمِلَتۡ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِمَا يَفۡعَلُونَ
ئاللاھ ھەر ئادەمنىڭ جازا - مۇكاپاتىنى مەيلى ياخشى بولسۇن ياكى يامان بولسۇن تولۇق بېرىدۇ. ئاللاھ ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىنى ئوبدان بىلگۈچىدۇر. ئاللاھقا ئۇلارنىڭ ياخشى - يامان ئەمىلىدىن ھېچ نەرسە مەخپىي ئەمەس. ئاللاھ ئۇلارغا مۇشۇ كۈندە ئەمەللىرىگە قارىتا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَسِيقَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِلَىٰ جَهَنَّمَ زُمَرًاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءُوهَا فُتِحَتۡ أَبۡوَٰبُهَا وَقَالَ لَهُمۡ خَزَنَتُهَآ أَلَمۡ يَأۡتِكُمۡ رُسُلٞ مِّنكُمۡ يَتۡلُونَ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتِ رَبِّكُمۡ وَيُنذِرُونَكُمۡ لِقَآءَ يَوۡمِكُمۡ هَٰذَاۚ قَالُواْ بَلَىٰ وَلَٰكِنۡ حَقَّتۡ كَلِمَةُ ٱلۡعَذَابِ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
پەرىشتىلەر كاپىرلارنى جەھەننەمگە توپ - توپ ھالەتتە ھەيدەيدۇ. ھەتتاكى ئۇلار جەھەننەمگە كەلگەن چاغدا جەھەننەمگە مۇئەككەل پەرىشتىلەر ئۇلارغا جەھەننەمنىڭ ئىشىكلىرىنى ئېچىپ بېرىدۇ. ئۇلار كاپىرلارنى كايىش بىلەن كۈتۈۋېلىپ مۇنداق دەيدۇ: سىلەرگە ئۆز ئىچىڭلاردىن پەيغەمبەرلەر كېلىپ، ئۆزلىرىگە نازىل قىلىنغان پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ ئايەتلىرىنى ئوقۇپ بېرىپ، سىلەرنى قىيامەت كۈنىدىكى قاتتىق ئازاب بولغان ئۇچرىشىشتىن قورقۇتمىغانمىدى؟ كاپىرلار ئىقرار قىلىپ: ئەلۋەتتە، بۇلارنىڭ ھەممىسى بولغان ئىدى. لېكىن ئازاب ھۆكمى كاپىرلارغا تېگىشلىك بولدى. بىز كاپىر بولغان ئىدۇق، دېيىشىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
قِيلَ ٱدۡخُلُوٓاْ أَبۡوَٰبَ جَهَنَّمَ خَٰلِدِينَ فِيهَاۖ فَبِئۡسَ مَثۡوَى ٱلۡمُتَكَبِّرِينَ
ئۇلارغا خارلىق ھېس قىلدۇرۇش ھەم ئاللاھنىڭ رەھمىتىدىن ۋە دوزازختىن چىقىشتىن ئۈمىدسىزلەندۈرش يۈزىسىدىن: جەھەننەمنىڭ دەرۋازىلىرىدىن كىرىڭلار ۋە جەھەننەمدە مەڭگۈ قېلىڭلار. ھەقىقەتكە تەكەببۇرلۇق قىلغان كىشىلەرنىڭ تۇرىدىغان جايى نېمىدىگەن يامان! دېيىلىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَسِيقَ ٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ رَبَّهُمۡ إِلَى ٱلۡجَنَّةِ زُمَرًاۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءُوهَا وَفُتِحَتۡ أَبۡوَٰبُهَا وَقَالَ لَهُمۡ خَزَنَتُهَا سَلَٰمٌ عَلَيۡكُمۡ طِبۡتُمۡ فَٱدۡخُلُوهَا خَٰلِدِينَ
پەرىشتىلەر پەرۋەردىگارىنىڭ بۇيرۇقلىرىنى ئىجرا قىلىش ۋە چەكلىمىلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق تەقۋادار بولغان مۇئمىنلەرگە ھەمراھ بولۇپ، ئۇلارنى توپ - توپ بولغان ھالدا ھۆرمەتلەپ ئېلىپ ماڭىدۇ. ئۇلار جەننەتكە يېتىپ كەلگەن چاغدا ئۇنىڭ دەرۋازىلىرى ئېچىلىپ بولغان بولىدۇ. جەننەتكە مۇئەككەل پەرىشتىلەر ئۇلارغا: سىلەر ئەمدى ھەر قانداق زىيانلىق نەرسىدىن ۋە ياقتۇرمايدىغان نەرسىلەردىن خاتىرجەم بولدۇڭلار. سىلەرنىڭ قەلبلىرىڭلار ۋە ئەمەللىرىڭلار پاك ئىدى. شۇڭا ئەمدى جەننەتكە كىرىپ، ئۇ يەردە مەڭگۈ قېلىڭلار، دەيدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَقَالُواْ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي صَدَقَنَا وَعۡدَهُۥ وَأَوۡرَثَنَا ٱلۡأَرۡضَ نَتَبَوَّأُ مِنَ ٱلۡجَنَّةِ حَيۡثُ نَشَآءُۖ فَنِعۡمَ أَجۡرُ ٱلۡعَٰمِلِينَ
مۇئمىنلەر جەننەتكە كىرگەن ۋاقىتتا: جىمى ھەمدۇسانا ئاللاھقا خاستۇركى، ئۇ پەيغەمبەرلىرىنىڭ تىلىغا ئاساسەن بىزگە قىلغان ۋەدىسىنى ئىشقا ئاشۇردى. ئۇ بىزنى جەننەتكە كىرگۈزۈشنى ۋەدە قىلغان ئىدى. بىزنى جەننەتنىڭ زېمىنىغا ۋارىس قىلدى. بىز جەننەتتىن ئۆزىمىز خالىغان يەردە تۇرىمىز. پەرۋەردىگارىنىڭ رازىلىقىنى كۆزلەپ ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان ئىشلىگۈچىلەرنىڭ مۇكاپاتى نېمىدىگەن ياخشى! دەيدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• بيان الإهانة التي يتلقاها الكفار، والإكرام الذي يُسْتَقبل به المؤمنون.
• ثبوت خلود الكفار في الجحيم، وخلود المؤمنين في النعيم.
وَتَرَى ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ حَآفِّينَ مِنۡ حَوۡلِ ٱلۡعَرۡشِ يُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡۚ وَقُضِيَ بَيۡنَهُم بِٱلۡحَقِّۚ وَقِيلَ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
ھەممە ھازىر بولغان بۇ كۈندە پەرىشتىلەر ئەرشنى قورشاپ تۇرىدىغان بولۇپ، ئۇلار ئاللاھنى كاپىرلار دېگەن نالايىق سۆزلەردىن پاكلايدۇ. ئاللاھ پۈتكۈل مەخلۇقاتلار ئارىسىدا ئادىللىق بىلەن ھۆكۈم قىلىدۇ. يەنى ھۆرمەتكە لايىق بولغانلارنى ھۆرمەتلەپ، ئازابقا تېگىشلىك بولغانلارنى ئازابلايدۇ. (ئاخىرىدا) دېيىلىدۇكى، جىمى ھەمدۇسانا مۇئمىن بەندىلىرىگە رەھمىتى بىلەن، كاپىر بەندىلىرىگە ئازاب بىلەن ھۆكۈم قىلغان پۈتكۈل مەخلۇقاتلارنىڭ پەرۋەردىگارى ئاللاھقا بولسۇن!.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الجمع بين الترغيب في رحمة الله، والترهيب من شدة عقابه: مسلك حسن.
ئاللاھنىڭ رەھمىتىگە قىزىقتۇرۇش بىلەن بىرلىكتە ئاللاھنىڭ ئازابىنىڭ قاتتىقلىقىدىن قورقۇتۇش گۈزەل بىر ئۇسلۇبتۇر.
وهرگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - پێڕستی وهرگێڕاوهكان
الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.