وه‌رگێڕانی ماناكان ئایه‌تی 8 سوره‌تی سورەتی التوبة - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - فرەفەرهەنگی قورئانی پیرۆز

ئایه‌تی: 8

كَيۡفَ وَإِن يَظۡهَرُواْ عَلَيۡكُمۡ لَا يَرۡقُبُواْ فِيكُمۡ إِلّٗا وَلَا ذِمَّةٗۚ يُرۡضُونَكُم بِأَفۡوَٰهِهِمۡ وَتَأۡبَىٰ قُلُوبُهُمۡ وَأَكۡثَرُهُمۡ فَٰسِقُونَ

مۇشرىلار سىلەرنىڭ دۈشمىنىڭلار تۇرسا قانداقمۇ ئەھدىسىگە ۋاپا قىلسۇن؟ ئەگەر ئۇلار سىلەرنىڭ ئۈستۈڭلاردىن غەلبە قىلسا سىلەرنىڭ ھەققىڭلاردا نە ئاللاھنىڭ (ھۆكمىگە)، نە تۇققانچىلىققا، نە ئەھدىگە رىئايە قىلمايدۇ، بەلكى سىلەرنى ئېغىر ئازابقا دۇچار قىلىدۇ. سىلەرنى ئېغىزلىرىدىكى چىرايلىق گەپلىرى بىلەن خۇش قىلىدۇ. ئەمما ئۇلارنىڭ قەلبىدە ئويلىغىنى ئېغىزىدىن چىققىنى بىلەن ئوخشاش ئەمەس، دېگەنلىرىگە ئەمەل قىلمايدۇ. كۆپىنچىسى ئەھدىنى بۇزغانلىقى ئۈچۈن ئاللاھقا ئىتائەت قىلىشتىن چىقىپ كەتكەنلەردۇر.

سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:

• دلَّت الآيات على أن قتال المشركين الناكثين العهد كان لأسباب كثيرة، أهمها: نقضهم العهد.

ئايەتلەر ئەھدىنى بۇزغان مۇشرىكلەر بىلەن ئۇرۇش قىلىشنىڭ نۇرغۇن سەۋەبلىرى بار ئىكەنلىكىنى كۆرسىتىپ بەردى. ئۇلارنىڭ ئەھدىنى بۇزىشى بۇ سەۋەبلەرنىڭ ئەڭ مۇھىمىدۇر.

• في الآيات دليل على أن من امتنع من أداء الصلاة أو الزكاة فإنه يُقاتَل حتى يؤديهما، كما فعل أبو بكر رضي الله عنه.

ناماز ئوقۇشتىن، زاكات بېرىشتىن باش تارتقان كىشىگە بۇ ئىككىسىنى ئادا قىلغانغا قەدەر خۇددى ئەبۇ بەكرى ( ئاللاھ ئۇنىڭدىن رازى بولسۇن ) قىلغىنىدەك ئۇرۇش قىلىنىدىغانلىقىغا ئايەتلەردە دەلىل بار.

• استدل بعض العلماء بقوله تعالى:﴿وَطَعَنُوا فِي دِينِكُمْ﴾ على وجوب قتل كل من طعن في الدّين عامدًا مستهزئًا به.

بىر قىسىم ئۆلىمالار ئاللاھنىڭ: «ئۇلار دىنىڭلارنى ئەيىپلىسە» دېگەن سۆزىدىن تەۋبە قىلغىنىدىن كېيىن قەستەن ياكى مەسخىرە قىلىپ دىننى ئەيىپلىگەن ھەر قانداق ئادەمنى ئۆلتۈرۈشنىڭ ۋاجىپلىقىغا دەلىل كەلتۈرگەن.

• في الآيات دلالة على أن المؤمن الذي يخشى الله وحده يجب أن يكون أشجع الناس وأجرأهم على القتال.

ئاللاھدىن قورقىدىغان مۆئمىننىڭ جىھاد قىلىشقا ئەڭ ھېرىسمەن ۋە ئەڭ جۈرئەتلىك بولىدىغانلىقىغا ئايەتلەردە دەلىل بار.