ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
əl-Cumuə
ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
الامتنان على الأمة وتفضيلها برسولها، وبيان فضل يوم الجمعة.
يُسَبِّحُ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ ٱلۡمَلِكِ ٱلۡقُدُّوسِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡحَكِيمِ
Göylərdə və yerdə olan məxluqatın hamısı Allahın bütün naqis sifətlərdən uzaq olduğunu və Onun pak və müqəddəs olduğuna şahidlik edirlər. O, mülkün sahibi olan yeganə hökmdar, hər bir nöqsandan uzaq olan müqəddəs, heç kəsin məğlub edə bilmədiyi qüdrətli, yaratmaq, şəri qanunları qoymaq və qədəri yazmaq xüsusunda hikmət sahibi olan Allahdır.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
هُوَ ٱلَّذِي بَعَثَ فِي ٱلۡأُمِّيِّـۧنَ رَسُولٗا مِّنۡهُمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِهِۦ وَيُزَكِّيهِمۡ وَيُعَلِّمُهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَإِن كَانُواْ مِن قَبۡلُ لَفِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
Yazıb-oxumaq bilməyən ərəblərə özlərindən peyğəmbər göndərən Odur. Peyğəmbər onlara Allahın ona nazil etdiyi ayələrini oxuyar, onları küfrdən və pis əxlaqdan təmizləyər, onlara Quranı və sünnəni öyrədər. Halbuki o, onlara peyğəmbər göndərilməmişdən əvvəl açıq-aydın haqdan azmış idilər. Belə ki, həmin vaxt onlar bütlərə ibadət edir, bir-birinin qanını tökür və qohumluq əlaqələrini kəsirdilər.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَءَاخَرِينَ مِنۡهُمۡ لَمَّا يَلۡحَقُواْ بِهِمۡۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Allah bu peyğəmbəri hələ müsəlmanlara qoşulmamış başqalarına - ərəblərdən və əcəmlərdən olan qövmlərə də elçi göndərmişdir. Tezliklə onlar da müsəlmanlara qoşulacaqlar. O, qüdrətlidir, heç kəs Ona məğlub edə bilməz. O, yaratmaq, şəri qanunları qoymaq və qədəri yazmaq xüsusunda hikmət sahibidir.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ
Bu zikr edilən - Peyğəmbərin ərəblərə və əcəmlərə elçi göndərilməsi Allahın lütfüdür, onu istədiyinə verir. Allah böyük lütf sahibidir. Allahın bu ümmətin rəsulunu bütün insanlara peyğəmbər göndərməsi də Onun böyük lütfündəndir.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَثَلُ ٱلَّذِينَ حُمِّلُواْ ٱلتَّوۡرَىٰةَ ثُمَّ لَمۡ يَحۡمِلُوهَا كَمَثَلِ ٱلۡحِمَارِ يَحۡمِلُ أَسۡفَارَۢاۚ بِئۡسَ مَثَلُ ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Özlərinə Tövratda yazılanlara əməl etmək buyurulduqdan sonra ona əməl etməyən yəhudilər, belində böyük kitablar daşıyan, amma daşıdığının nə olduğunu - kitab yoxsa başqa bir şey oduğunu bilməyən uzunqulağa bənzəyirlər. Allahın ayələrini yalan sayan qövmün məsəli necə də pisdir. Allah zalım qövmü haqq yola müvəffəq etməz.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ هَادُوٓاْ إِن زَعَمۡتُمۡ أَنَّكُمۡ أَوۡلِيَآءُ لِلَّهِ مِن دُونِ ٱلنَّاسِ فَتَمَنَّوُاْ ٱلۡمَوۡتَ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Ey Peyğəmbər! De: “Ey təhrif edilmiş yəhudilikdə qalmış kimsələr! Əgər siz insanlar arasında ancaq özünüzün Allahın dostları olduğunuzu iddia edirsinizsə və bu iddianız doğrudursa, onda özünüzə ölüm diləyin ki, iddianıza görə Allahın sizə məxsus etdiyi kəramətə tezliklə nail olasınız”.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَا يَتَمَنَّوۡنَهُۥٓ أَبَدَۢا بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيهِمۡۚ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِٱلظَّٰلِمِينَ
Onlar küfr, asilik və zülm etdiklərinə, həmçinin, Tövratı təhrif etdiklərinə və onu dəyişdirdiklərinə görə ölümü əsla diləməzlər, əksinə, dünyada əbədi olaraq yaşamaq istəyərlər. Allah zalımları tanıyır, onların əməllərindən heç bir şey Allaha gizli qalmaz. Allah onlara əməllərinin cəzasını verəcəkdir.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ إِنَّ ٱلۡمَوۡتَ ٱلَّذِي تَفِرُّونَ مِنۡهُ فَإِنَّهُۥ مُلَٰقِيكُمۡۖ ثُمَّ تُرَدُّونَ إِلَىٰ عَٰلِمِ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Ey Peyğəmbər! O yəhudilərə belə de: “Qaçdığınız ölüm istər tez, istər gec, sizi mütləq haqlayacaqdır. Sonra qiyamət günü siz qeybi və aşkarı bilən Allahın hüzuruna qaytarılacaqsınız. Qeybdə və aşkarda olan heç bir şey Allaha gizli qalmaz. O, sizə dünyada etdiyiniz əməlləriniz barədə xəbər verəcək və sizə etdiklərinizin əvəzini verəcəkdir”.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• عظم منة النبي صلى الله عليه وسلم على البشرية عامة وعلى العرب خصوصًا، حيث كانوا في جاهلية وضياع.
Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) ümumən bütün bəşəriyyətə, xüsusən də ərəblərə olan lütfünün əzəmətli olması. Çünki insanlar Peyğəmbər (səllallahu aleyhi və səlləm) göndərilməzdən öncə cəhalət və azğınlıq içində idilər.
• الهداية فضل من الله وحده، تطلب منه وتستجلب بطاعته.
Hidayət yalnız Allahın bəxş etdiyi fəzilətdir. O yalnız Allahdan istənilir və yalnız Ona itaət etməklə əldə edilir.
• تكذيب دعوى اليهود أنهم أولياء الله؛ بتحدّيهم أن يتمنوا الموت إن كانوا صادقين في دعواهم لأن الولي يشتاق لحبيبه.
Yəhudilərin Allahın dostları olduğu iddialarının yalan sayılması. Əgər həqiqətən də bu iddiaları doğrudursa, elə isə qoy özlərinə ölüm arzulasınlar. Çünki dost, sevdiyi dostla görüşmək arzusunda olar.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا نُودِيَ لِلصَّلَوٰةِ مِن يَوۡمِ ٱلۡجُمُعَةِ فَٱسۡعَوۡاْ إِلَىٰ ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَذَرُواْ ٱلۡبَيۡعَۚ ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Ey Allaha iman gətirən və Onun buyuruqlarını yerinə yetirən kimsələr! Cümə günü imam minbərə qalxdıqdan sonra müəzzin namaza çağırdığı zaman xütbəni dinləmək və namaz qılmaq üçün məscidə tələsin və alış-verişi buraxın ki, o sizi Allaha itaət etməkdən yayındırmasın. Ey möminlər! Bilsəniz cümə namazı üçün verilən azandan sonra alış-verişi tərk etmək sizin üçün nə qədər xeyirlidir! Elə isə Allahın sizə emr etdiyini yerinə yetirin.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِذَا قُضِيَتِ ٱلصَّلَوٰةُ فَٱنتَشِرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِ ٱللَّهِ وَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا لَّعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Cümə namazını bitirdikdən sonra yer üzünə dağılışıb halal ruzi qazanmaq və ehtiyacınızı ödəmək üçün halal qazanc yolu ilə Allahın lütfünü axtarın və ruzi dalınca getdiyiniz vaxt əsnasında Allahı çox zikr edin, ruzi axtarmaq sizi Allahı zikr etməkdən yayındırmasın ki, bəlkə istədiyinizə nail olasınız və qorxduğunuz şeydəndə də qurtulasınız.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِذَا رَأَوۡاْ تِجَٰرَةً أَوۡ لَهۡوًا ٱنفَضُّوٓاْ إِلَيۡهَا وَتَرَكُوكَ قَآئِمٗاۚ قُلۡ مَا عِندَ ٱللَّهِ خَيۡرٞ مِّنَ ٱللَّهۡوِ وَمِنَ ٱلتِّجَٰرَةِۚ وَٱللَّهُ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ
Bəzi müsəlmanlar ticarət və ya əyləncə gördükləri zaman dağılışıb ona tərəf qaçdılar. Ey Peyğəmbər! Səni minbərdə ayaq üstə olduğun halda tərk etdilər. Ey Peyğəmbər! De: “Etdiyiniz yaxşı əməl müqabilində qazanacağınız mükafat Allah yanında, sizin can atdığınız əyləncə və ticarətdən daha xeyirlidir. Allah ruzi verənlərin ən yaxşısıdır”.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• وجوب السعي إلى الجمعة بعد النداء وحرمة ما سواه من الدنيا إلا لعذر.
Azan verildikdə cümə namazına getməyin vacib və üzürlü hal istisna, olmaqla həmin vaxt dünya işlər ilə məşğul olmağın haram sayılması.
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.