ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
سۈرە تاھا
ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
السعادة باتباع هدى القرآن وحمل رسالته، والشقاء بمخالفته.
طه
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَّا تَذۡكِرَةٗ لِّمَن يَخۡشَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِن تَجۡهَرۡ بِٱلۡقَوۡلِ فَإِنَّهُۥ يَعۡلَمُ ٱلسِّرَّ وَأَخۡفَى
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! ئەگەر سەن ئاشكارا سۆزلىسەڭ ياكى يوشۇرۇن سۆزلىسەڭ ئۇنىڭ ھەممىسىنى ئاللاھ بىلىدۇ. ئۇ ئاللاھ ئىنساننىڭ كۆڭلىگە كەچكەنچىلىك مەخپى ئىشلارنىمۇ بىلىدۇ، ئۇنىڭدىن ھېچ نەرسە ئاللاھقا مەخپى قالمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ لَهُ ٱلۡأَسۡمَآءُ ٱلۡحُسۡنَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَهَلۡ أَتَىٰكَ حَدِيثُ مُوسَىٰٓ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ رَءَا نَارٗا فَقَالَ لِأَهۡلِهِ ٱمۡكُثُوٓاْ إِنِّيٓ ءَانَسۡتُ نَارٗا لَّعَلِّيٓ ءَاتِيكُم مِّنۡهَا بِقَبَسٍ أَوۡ أَجِدُ عَلَى ٱلنَّارِ هُدٗى
ئۆز ۋاقتىدا مۇسا سەپەر ئۈستىدە ئوتنى كۆردى، ئائىلىسىدىكىلەرگە: مۇشۇ جايىڭلاردا تۇرۇپ تۇرۇڭلار، مەن ئوت يورۇقۇنى كۆردۈم، مەن ئۇ ئوتتىن بىرەر پارچە چوغ ئېلىپ كېلىشىم ياكى ئوتنىڭ يېنىدا ماڭا توغرا يولنى كۆرسۈتۈپ قويىدىغان بىرەر كىشىنى ئۇچىرتىپ قېلىشىم .مۇمكىن دېدى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَمَّآ أَتَىٰهَا نُودِيَ يَٰمُوسَىٰٓ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• ليس إنزال القرآن العظيم لإتعاب النفس في العبادة، وإذاقتها المشقة الفادحة، وإنما هو كتاب تذكرة ينتفع به الذين يخشون ربهم.
قۇرئان كەرىمنىڭ نازىل قېلىنىشى ئىبادەتتە ئۆزىنى چارچېتىش، جاپا-مۇشەققەت تارتىش ئەمەس، ھەقىقەتەن قۇرئان كەرىم بولسا ۋەز-نەسىھەت، ئەسلىتىش بولۇپ، بۇنىڭدىن پەرۋەردىگارىدىن قورقىدىغان .كىشىلەر مەنپەئەت ئالىدۇ
وَأَنَا ٱخۡتَرۡتُكَ فَٱسۡتَمِعۡ لِمَا يُوحَىٰٓ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ ٱلسَّاعَةَ ءَاتِيَةٌ أَكَادُ أُخۡفِيهَا لِتُجۡزَىٰ كُلُّ نَفۡسِۭ بِمَا تَسۡعَىٰ
ھەقىقەتەن قىيامەت شەكسىز بولىدۇ، ئۇنىڭ قاچان بولىدىغانلىقىنى مەخلۇقلاردىن ھېچ كىشى بىلمەيدىغان دەرىجىدە مەخپى تۇتتۇم، لېكىن ئۇلار قىيامەتنىڭ ئالامەتلىرىنى پەيغەمبەرنىڭ خەۋەر بېرىشى ئارقىلىق بىلىدۇ. قىيامەتتە ھەر بىر ئىنسان ياخشى بولسۇن ياكى يامان بولسۇن قىلغان ئەمىلى بويىچە جازالىنىدۇ ياكى مۇكاپاتلىنىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَا يَصُدَّنَّكَ عَنۡهَا مَن لَّا يُؤۡمِنُ بِهَا وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُ فَتَرۡدَىٰ
كاپىرلاردىن بولغان قىيامەتكە ئىشەنمەيدىغان، چەكلەنگەن ئىشلارنى قىلىشتا نەپسى-خاھىشىغا ئەگىشىدىغان، شۇنىڭ سەۋەبىدىن ھالاك بولۇپ كېتىدىغان كىشىلەر سېنى قىيامەتنى تەستىقلاشتىن ۋە ياخشى .ئەمەللەر بىلەن ئۇنىڭغا تەييارلىق قېلىشتىن توسۇپ قويمىسۇن
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَا تِلۡكَ بِيَمِينِكَ يَٰمُوسَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ أَلۡقِهَا يَٰمُوسَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَلۡقَىٰهَا فَإِذَا هِيَ حَيَّةٞ تَسۡعَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَيَسِّرۡ لِيٓ أَمۡرِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱحۡلُلۡ عُقۡدَةٗ مِّن لِّسَانِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَفۡقَهُواْ قَوۡلِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱجۡعَل لِّي وَزِيرٗا مِّنۡ أَهۡلِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
هَٰرُونَ أَخِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱشۡدُدۡ بِهِۦٓ أَزۡرِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَشۡرِكۡهُ فِيٓ أَمۡرِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
كَيۡ نُسَبِّحَكَ كَثِيرٗا
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّكَ كُنتَ بِنَا بَصِيرٗا
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ قَدۡ أُوتِيتَ سُؤۡلَكَ يَٰمُوسَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ مَنَنَّا عَلَيۡكَ مَرَّةً أُخۡرَىٰٓ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• وجوب حسن الاستماع في الأمور المهمة، وأهمها الوحي المنزل من عند الله.
مۇھىم ئىشلارغا چېرايلىق قۇلاق سېلىپ ئاڭلاش زۆرۈر بولىدۇ، بۇنىڭ ئەڭ مۇھىمى ئاللاھ تائالا تەرىپىدىن نازىل بولغان ۋەھيىدۇر.
• اشتمل أول الوحي إلى موسى على أصلين في العقيدة وهما: الإقرار بتوحيد الله، والإيمان بالساعة (القيامة)، وعلى أهم فريضة بعد الإيمان وهي الصلاة.
مۇسا ئەلەيھىسسالامغا تۇنجى قېلىنغان ۋەھيى ئەقىدىدىكى ئاساسلىق ئىككى مۇھىم ئىشنى ئۆز ئىچىگە ئالىدۇ. ئۇ ئىككى ئىشنىڭ بىرى: ئاللاھنىڭ بىرلىكىنى ئىقرار قىلىش، يەنە بىرى: قىيامەتكە ئىشىنىشتىن ئىبارەتتۇر. ئىمان ئېيتقاندىن كېيىنكى ئەڭ مۇھىم پەرز نامازدۇر.
• التعاون بين الدعاة ضروري لإنجاح المقصود؛ فقد جعل الله لموسى أخاه هارون نبيَّا ليعاونه في أداء الرسالة.
دەۋەتچىلەر ئارىسىدىكى ھەمكارلىق مەقسەتنى ئەمەلىلەشتۈرۈش ئۈچۈن زۆرۈردۇر. ھەقىقەتەن ئاللاھ تائالا مۇسا ئەلەيھىسسالامنىڭ قېرىندىشى ھارۇننى ئۇنىڭ ئەلچىلىك مەسئۇلىتىنى ئادا قىلىشقا ياردەم .بېرىشى ئۈچۈن پەيغەمبەر قىلدى
أَنِ ٱقۡذِفِيهِ فِي ٱلتَّابُوتِ فَٱقۡذِفِيهِ فِي ٱلۡيَمِّ فَلۡيُلۡقِهِ ٱلۡيَمُّ بِٱلسَّاحِلِ يَأۡخُذۡهُ عَدُوّٞ لِّي وَعَدُوّٞ لَّهُۥۚ وَأَلۡقَيۡتُ عَلَيۡكَ مَحَبَّةٗ مِّنِّي وَلِتُصۡنَعَ عَلَىٰ عَيۡنِيٓ
مۇسا ئەلەيھىسسالامنىڭ ئانىسىغا ئىلھام قىلغان ۋاقتىمىزدا ئۇنىڭغا: مۇسانى تۇققاندىن كېيىن ساندۇققا سالغىن، ساندۇقنى دېڭىزغا تاشلىغىن، دېڭىز ساندۇقنى بىزنىڭ بۇيرىقىمىز بىلەن قىرغاققا ئەچىقىدۇ. بۇنى مېنىڭ ۋە مۇسانىڭ دۈشمىنى بولغان پىرئەۋن ئالىدۇ، ئۇ مېنىڭ كۆڭۈل بۆلۈشۈم، مۇھاپىزەت قىلىشىم ۋە ئاسرىشىم ئاستىدا بولىدۇ. ئىنسانلارنىڭ سېنى ياخشى كۆرۈشى ئۈچۈن ساڭا مەن تەرەپتىن بولغان سۆيگۈنى ئاتا قىلدىم.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِذۡ تَمۡشِيٓ أُخۡتُكَ فَتَقُولُ هَلۡ أَدُلُّكُمۡ عَلَىٰ مَن يَكۡفُلُهُۥۖ فَرَجَعۡنَٰكَ إِلَىٰٓ أُمِّكَ كَيۡ تَقَرَّ عَيۡنُهَا وَلَا تَحۡزَنَۚ وَقَتَلۡتَ نَفۡسٗا فَنَجَّيۡنَٰكَ مِنَ ٱلۡغَمِّ وَفَتَنَّٰكَ فُتُونٗاۚ فَلَبِثۡتَ سِنِينَ فِيٓ أَهۡلِ مَدۡيَنَ ثُمَّ جِئۡتَ عَلَىٰ قَدَرٖ يَٰمُوسَىٰ
ئۆز ۋاقتىدا ھەمشىرەڭ ساندۇققا ئەگىشىپ بىرگە ماڭدى، ساندۇقنى ئالغان كىشىلەرگە: ئۇ بالىنى ئېمىتىپ، ئاسراپ تەربىيلەيدىغان بىرسىنى كۆرسۈتۈپ قويايمۇ دېدى. بىز ساڭا مەرھەمەت قىلىپ ئاناڭنى خۇرسەن بولسۇن ۋە سېنىڭ ئۈچۈن قايغۇرمىسۇن دەپ سېنى ئاناڭغا قايتۇرۇپ بەردۇق. سەن بىرىنى قويۇپ قىبتىنى ئۆلتۈردىڭ، سېنى بۇنىڭ جازاسىدىن قۇتۇلدۇرۇش بىلەن مەرھەمەت قىلدۇق. ھەر قېتىمدا سېنى بارلىق سىناقلاردىن خالاس قىلدۇق، يۇرتۇڭدىن چېقىپ مەديەندە بىر قانچە يىل تۇردۇڭ. ئاندىن ئى مۇسا! سەن بىلەن سۆزلىشىش تەقدىر قېلىنغان بۇ جايغا كەلدىڭ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱصۡطَنَعۡتُكَ لِنَفۡسِي
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأۡتِيَاهُ فَقُولَآ إِنَّا رَسُولَا رَبِّكَ فَأَرۡسِلۡ مَعَنَا بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ وَلَا تُعَذِّبۡهُمۡۖ قَدۡ جِئۡنَٰكَ بِـَٔايَةٖ مِّن رَّبِّكَۖ وَٱلسَّلَٰمُ عَلَىٰ مَنِ ٱتَّبَعَ ٱلۡهُدَىٰٓ
سىلەر پىرئەۋننىڭ يېنىغا بېرىپ ئۇنىڭغا: ئى پىرئەۋن! بىز سېنىڭ پەرۋەردىگارىڭنىڭ ئەلچىسى بولىمىز، ئىسرائىل ئەۋلادىنى بىز بىلەن بىرگە ئەۋەتىۋەتكىن، ئۇلارنىڭ ئوغۇللىرىنى ئۆلتۈرۈپ، قىزلىرىنى ھايات قويۇش بىلەن ئۇلارنى ئازابلىمىغىن، بىز ساڭا ئۆزىمىزنىڭ ھەقىقى پەيغەمبەر ئىكەنلىكىمىزنى ئىسپاتلاش ئۈچۈن، ئاللاھنىڭ يۇلىغا ئەگەشكەن ۋە ئىمان ئېيتقان كىشىلەرگە ئاللاھنىڭ ئازابىدىن ئامانلىق .بولىدىغان پەرۋەردىگارىڭنىڭ مۆجىزىلىرىنى ئېلىپ كەلدۇق دەڭلار
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ فَمَا بَالُ ٱلۡقُرُونِ ٱلۡأُولَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• كمال اعتناء الله بكليمه موسى عليه السلام والأنبياء والرسل، ولورثتهم نصيب من هذا الاعتناء على حسب أحوالهم مع الله.
ئاللاھ تائالانىڭ مۇسائەلەيھىسسالامغا ۋە باشقا بارلىق پەيغەمبەرلەر ۋە ئەلچىلەرگە ئالاھىدە كۆڭۈل بۆلۈشى، ئۇلارنىڭ ئاللاھ بىلەن بولغان ئەھۋالىغا ئاساسەن بۇ كۆڭۈل بۆلۈشتىن نەسىۋېگە ئېرىشىدىغانلىقى .بايان قىلىنىدۇ
• من الهداية العامة للمخلوقات أن تجد كل مخلوق يسعى لما خلق له من المنافع، وفي دفع المضار عن نفسه.
مەخلۇقاتلار ئۈچۈن بولغان ئومۇمى ھىدايەتتىن: ھەر بىر جانلىق ئۆزى ئۈچۈن پايدىلىق بولغان نەرسىنى ھاسىل قىلىش ۋە ئۆزىگە زىيانلىق .بولغان نەرسىنى دەپئى قىلىش ئۈچۈن تېرىشچانلىق قېلىدۇ
ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ مَهۡدٗا وَسَلَكَ لَكُمۡ فِيهَا سُبُلٗا وَأَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّن نَّبَاتٖ شَتَّىٰ
پەرۋەردىگارىم سىلەرگە زېمىننى يېيىپ ياشاشقا لايىق قىلىپ بەردى، زېمىندا سىلەر ئۈچۈن مېڭىشقا يارايدىغان نۇرغۇن يوللارنى قىلدى، ئاسماندىن يامغۇر چۈشۈردى. يامغۇر سۈيى سەۋەبى بىلەن زېمىندىن .ئوخشىمايدىغان تۈرلۈك ئۆسۈملۈك-زىرائەتلەرنى چېقاردى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
كُلُواْ وَٱرۡعَوۡاْ أَنۡعَٰمَكُمۡۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّأُوْلِي ٱلنُّهَىٰ
ئى ئىنسانلار! سىلەرگە زېمىندىن چېقىرىپ بەرگەن پاكىزە نەرسىلەردىن يەڭلار، چارۋېلىرىڭلارنى بېقىڭلار، مۇشۇ زىكىر قىلىنغان نېمەتلەردە ئەقىل ئىگىلىرى ئۈچۈن ئاللاھنىڭ بىرلىكى ۋە تەڭداشسىز قۇدىرىتىنى .نامايەن قىلىدىغان دەلىللەر بار
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ مِنۡهَا خَلَقۡنَٰكُمۡ وَفِيهَا نُعِيدُكُمۡ وَمِنۡهَا نُخۡرِجُكُمۡ تَارَةً أُخۡرَىٰ
سىلەرنىڭ ئاتاڭلار ئادەم ئەلەيھىسسالامنى زېمىننىڭ تۇپرىقىدىن ياراتتۇق، ۋاپات بولغان ۋاقتىڭلاردا سىلەرنى دەپنى قىلىش بىلەن زېمىنغا قايتۇرىمىز، سىلەرنى يەنە بىر قېتىم قىيامەت كۈنىدە تېرىلدۇرۇپ زېمىندىن چېقىرىمىز.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَنَأۡتِيَنَّكَ بِسِحۡرٖ مِّثۡلِهِۦ فَٱجۡعَلۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكَ مَوۡعِدٗا لَّا نُخۡلِفُهُۥ نَحۡنُ وَلَآ أَنتَ مَكَانٗا سُوٗى
ئى مۇسا! سېنىڭ ئېلىپ كەلگەن سېھرىڭگە ئوخشاش سېھرىنى ئېلىپ كېلىمىز، سېنىڭ بىلەن بىزنىڭ ئارىمىزدا ئۇچرىشىدىغان بىر ئورۇن ۋە ۋاقىتنى بېكىتكىن، بىزمۇ ۋە سەنمۇ ئۇنىڭغا خىلاپلىق قىلمايمىز. بۇ .ئىككى تەرەپنىڭ ئارىسىدىكى ئوتتۇرھال مۇناسىپ جاي بولسۇن
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ لَهُم مُّوسَىٰ وَيۡلَكُمۡ لَا تَفۡتَرُواْ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبٗا فَيُسۡحِتَكُم بِعَذَابٖۖ وَقَدۡ خَابَ مَنِ ٱفۡتَرَىٰ
مۇسا ئەلەيھىسسالام پىرئەۋنغا ۋەز-نەسىھەت قېلىپ: دىققەت قىلىڭلار، سېھرى قىلىپ كىشىلەرنى ئالداش بىلەن ئاللاھقا يالغاننى توقۇماڭلار، ئاللاھ سىلەرنى قاتتىق ئازاب بىلەن تۈپ-يىلتىزىڭلاردىن يوق قىلىۋېتىدۇ، ئاللاھقا يالغاننى توقۇغان كىشى چوقۇم زىيان تارتىدۇ، .دېدى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَنَٰزَعُوٓاْ أَمۡرَهُم بَيۡنَهُمۡ وَأَسَرُّواْ ٱلنَّجۡوَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُوٓاْ إِنۡ هَٰذَٰنِ لَسَٰحِرَٰنِ يُرِيدَانِ أَن يُخۡرِجَاكُم مِّنۡ أَرۡضِكُم بِسِحۡرِهِمَا وَيَذۡهَبَا بِطَرِيقَتِكُمُ ٱلۡمُثۡلَىٰ
سېھرىگەرلەرنىڭ بەزىسى بەزىسىگە يوشۇرۇن: ھەقىقەتەن مۇسا ۋە ھارۇن بۇ ئىككىسى سېھرىگەر، بۇ ئىككىسى ئۆزىنىڭ ئېلىپ كەلگەن سېھرىسى بىلەن سىلەرنى مىسىر زېمىنىدىن چېقىرىۋەتمەكچى، ھايات يۆلىنىشىڭلارنى ئۆزگەرتمەكچى ۋە تەرەققى قىلغان دىنىڭلارنى يوق قىلماقچى دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَجۡمِعُواْ كَيۡدَكُمۡ ثُمَّ ٱئۡتُواْ صَفّٗاۚ وَقَدۡ أَفۡلَحَ ٱلۡيَوۡمَ مَنِ ٱسۡتَعۡلَىٰ
ئىشىڭلارنى پۇختىلاڭلار، ھەرگىز ئىختىلاپلاشماڭلار، ئاندىن سەپ تارتىپ مەيدانغا چۈشۈڭلار، ئېلىپ كەلگەن سېھرىڭلارنى بىراقلا ئوتتۇرغا تاشلاڭلار، بۈگۈن قارشى تەرەپتىن غەلبە قىلغان كىشى .چوقۇم مەقسەتكە يەتكەن بولىدۇ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• إخراج أصناف من النبات المختلفة الأنواع والألوان من الأرض دليل واضح على قدرة الله تعالى ووجود الصانع.
زېمىندىن ئوخشىمايدىغان رەڭلەردىكى تۈرلۈك ئۆسۈملۈكلەرنىڭ .چېقىرىلىشى، ياراتقۇچى ئاللاھنىڭ قۇدرىتىگە بولغان روشەن دەلىلدۇر
• ذكرت الآيات دليلين عقليين واضحين على الإعادة: إخراج النبات من الأرض بعد موتها، وإخراج المكلفين منها وإيجادهم.
ئايەتتە: زېمىن قۇرۇپ قاقشال بولغاندىن كېيىن ئۆسۈملۈكلەرنى چېقىرىش، زېمىندىن ئىنسانلارنى پەيدا قىلىشتىن ئىبارەت ئۆلگەندىن كېيىن تېرىلىشكە دالالەت قېلىدىغان روشەن ئەقلى دەلىلدىن ئىككىسى زىكىر قىلىندى.
• كفر فرعون كفر عناد؛ لأنه رأى الآيات عيانًا لا خبرًا، واقتنع بها في أعماق نفسه.
پىرئەۋننىڭ كاپىرلىقى تەكەببۇرلۇق كۇپرىسىدۇر، چۈنكى ئۇ ئاللاھنىڭ مۆجىزىلىرىنى خەۋەر شەكىلدە ئەمەس بەلكى ئۆز كۆزى بىلەن ئېنىق .كۆرگەن، چىن دىلىدىن ئۇنىڭغا قانائەت قىلغانىدى
• اختار موسى يوم العيد؛ لتعلو كلمة الله، ويظهر دينه، ويكبت الكفر، أمام الناس قاطبة في المجمع العام ليَشِيع الخبر.
مۇسا ئەلەيھىسسالامنىڭ بايرام كۈنىنى تاللىشى بولسا، يىللىق يېغىلىش بولغان كۈندە ئومۇمى ئىنسانلارنىڭ ئالدىدا ئاللاھنىڭ سۆزىنى ئالى قېلىش، دىنىنى ئاشكارا قېلىش ۋە كاپىرلارنى مات قىلىپ ئەمەلى خەۋەرنى تارقىتىش ئۈچۈندۇر.
قَالَ بَلۡ أَلۡقُواْۖ فَإِذَا حِبَالُهُمۡ وَعِصِيُّهُمۡ يُخَيَّلُ إِلَيۡهِ مِن سِحۡرِهِمۡ أَنَّهَا تَسۡعَىٰ
مۇسا ئەلەيھىسسالام: بەلكى سىلەر تەييارلىغان سېھرىنى بۇرۇن تاشلاڭلار دېدى، شۇنىڭ بىلەن ئۇلار تەييارلىغان سېھرىنى تاشلىدى، ئۇلارنىڭ تاشلىغان ئارغامچا ۋە ھاسىلىرى سېھرىنىڭ تەسىرىدىن مۇسا .ئەلەيھىسسالامغا تىز ھەرىكەتلىنىۋاتقان يىلاندەك بېلىندى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَوۡجَسَ فِي نَفۡسِهِۦ خِيفَةٗ مُّوسَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَلۡقِ مَا فِي يَمِينِكَ تَلۡقَفۡ مَا صَنَعُوٓاْۖ إِنَّمَا صَنَعُواْ كَيۡدُ سَٰحِرٖۖ وَلَا يُفۡلِحُ ٱلسَّاحِرُ حَيۡثُ أَتَىٰ
ئوڭ قولۇڭدىكى ھاسىنى تاشلىغىن، ھاسا يىلانغا ئايلىنىپ سېھرىدىن ئۇلارنىڭ قىلغانلىرىنى يۈتىۋېتىدۇ، ئۇلارنىڭ قىلغانلىرى پەقەت سېھرىگەرلەرنىڭ ھىلە-مىكرىسىدۇر، سېھرىگەرلەر قەيەردە بولسا تەلەپ .قىلغان نەرسىسى بىلەن ئۇتۇق قازىنالمايدۇ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأُلۡقِيَ ٱلسَّحَرَةُ سُجَّدٗا قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِرَبِّ هَٰرُونَ وَمُوسَىٰ
مۇسا ئەلەيھىسسالام ھاسىسىنى تاشلىغان ئېدى، ھاسا يىلانغا ئايلىنىپ ئۇلارنىڭ سېھىرلىرىنى يۈتىۋەتتى، سېھرىگەرلەر مۇسا ئەلەيھىسسالامنىڭ قىلغان ئىشىنىڭ سېھىر ئەمەس، شەكسىز ئاللاھنىڭ تەرىپىدىن بولغان مۆجىزە ئىكەنلىكىنى بىلگەن ۋاقتىدا ئاللاھقا سەجدە قىلىپ: بىز مۇسا ۋە ھارۇننىڭ پەرۋەردىگارى ۋە بارلىق مەخلۇقاتلارنىڭ پەرۋەردىگارى بولغان ئاللاھقا ئىمان كەلتۈردۇق دېيىشتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ ءَامَنتُمۡ لَهُۥ قَبۡلَ أَنۡ ءَاذَنَ لَكُمۡۖ إِنَّهُۥ لَكَبِيرُكُمُ ٱلَّذِي عَلَّمَكُمُ ٱلسِّحۡرَۖ فَلَأُقَطِّعَنَّ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَرۡجُلَكُم مِّنۡ خِلَٰفٖ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمۡ فِي جُذُوعِ ٱلنَّخۡلِ وَلَتَعۡلَمُنَّ أَيُّنَآ أَشَدُّ عَذَابٗا وَأَبۡقَىٰ
پىرئەۋن سېھرىگەرلەرنىڭ ئاللاھقا ئىمان ئېيتقانلىقىنى كۆرگەندە ئۇلارغا تەھدىد قېلىپ: مەن سىلەرگە رۇخسەت قىلىشتىن ئىلگىرى مۇساغا ئىمان ئېيتتىڭلارمۇ؟ ئى سېھرىگەرلەر! ھەقىقەتەن مۇسا سىلەرگە سېھرى ئۈگەتكەن باشلىقىڭلار ئىكەن، سىلەردىن ھەر بىرىڭلارنىڭ ئوخشىمايدىغان تەرەپتىن قول-پۇتۇڭلارنى چوقۇم كېسىپ تاشلايمەن. سىلەرنىڭ بەدەنلىرىڭلارنى سىلەر ئۆلگەنگە قەدەر خورما دەرەخلىرىگە ئاسىمەن. سىلەر باشقىلارغا ئىبرەت بولىسىلەر، شۇ ۋاقىتتا قايسىمىزنىڭ ئازابى كۈچلۈك ۋە داۋاملاشقۇچى ئىكەنلىكىنى يەنى مېنىڭ ئازابىممۇ ياكى مۇسانىڭ پەرۋەردىگارىنىڭمۇ شۇ ۋاقىتتا بىلىسىلەر!؟، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ لَن نُّؤۡثِرَكَ عَلَىٰ مَا جَآءَنَا مِنَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَٱلَّذِي فَطَرَنَاۖ فَٱقۡضِ مَآ أَنتَ قَاضٍۖ إِنَّمَا تَقۡضِي هَٰذِهِ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَآ
سېھرىگەرلەر پىرئەۋنغا: ئى پىرئەۋن! بىز ھەرگىزمۇ ساڭا ئەگىشىشنى تاللاپ، بىزگە روشەن دەلىللەر كەلگەندىن كېيىن بىزنى ياراتقان ئاللاھقا ئەگىشىشنى تەرك قىلمايمىز. بىزنى نېمە قىلساڭ قىلغىن، پەقەت مۇشۇ دۇنيادىلا سەن بىزگە ھۆكۈمرانلىق قىلالايسەن، ئاندىن سېنىڭ ھۆكۈمرانلىقىڭ يوق بولىدۇ، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّآ ءَامَنَّا بِرَبِّنَا لِيَغۡفِرَ لَنَا خَطَٰيَٰنَا وَمَآ أَكۡرَهۡتَنَا عَلَيۡهِ مِنَ ٱلسِّحۡرِۗ وَٱللَّهُ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰٓ
بىز پەرۋەردىگارىمىزغا بىزنىڭ ئىلگىرى سادىر قىلغان كۇپىر ۋە باشقا گۇناھلىرىمىزنى ۋە سېنىڭ بىزنى مۇسا ئەلەيھىسسالامنى يېڭىۋىلىش ئۈچۈن ئۈگىنىشكە ۋە مەشىق قىلىشقا مەجبۇرلىغان سېھرىنىڭ خاتالىقىنى كەچۈرۈم قىلسۇن دەپ ئىمان ئېيتتۇق. ئاللاھنىڭ مۇكاپىتى سېنىڭ ۋەدە قىلغان مۇكاپىتىڭدىن ياخشىدۇر. ئاللاھنىڭ ئازابى سېنىڭ بىزگە ۋەدە قىلغان جازالىشىڭدىن قاتتىق ۋە داۋام قىلغۇچىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُۥ مَن يَأۡتِ رَبَّهُۥ مُجۡرِمٗا فَإِنَّ لَهُۥ جَهَنَّمَ لَا يَمُوتُ فِيهَا وَلَا يَحۡيَىٰ
ئىشنىڭ خۇلاسىسى: كىمكى قىيامەت كۈنى ئاللاھقا كاپىر بولغان ھالەتتە كېلىدىكەن ھەقىقەتەن ئۇنىڭ ئۈچۈن جەھەننەم بار، ئۇ مەڭگۈ تۇرىشى بېكىتىلگەن ھالەتتە جەھەننەمگە كېرگۈزىلىدۇ، ئازابتىن راھەتلىنىش ئۈچۈن ئۇ يەردە ھەرگىز ئۆلمەيدۇ ۋە راھەت ياشاش ئۈچۈن تېرگۈزۈلمەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَن يَأۡتِهِۦ مُؤۡمِنٗا قَدۡ عَمِلَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱلدَّرَجَٰتُ ٱلۡعُلَىٰ
كىمكى قىيامەت كۈنى پەرۋەردىگارىغا ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان ھالەتتە كېلىدىكەن، ئاشۇ كاتتا سۈپەتلەر بىلەن .سۈپەتلەنگەن كىشىلەر ئۈچۈن يۇقىرى مەرتىۋە ۋە ئالى دەرىجىلەر بار
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
جَنَّٰتُ عَدۡنٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ جَزَآءُ مَن تَزَكَّىٰ
ئاشۇ ئالى دەرىجىلەر بولسا دائىم تۇرىدىغان جەننەت بولۇپ، جەننەتنىڭ قەسىرلىرىنىڭ ئاستىدىن ئۆستەڭلەر ئېقىپ تۇرىدۇ، ئۇ يەردە ئەبەدى قالىدۇ، يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئاشۇ مۇكاپات ئۆزىنى كۇپىردىن ۋە ئاسىيلىقتىن پاك تۇتقان ھەرقانداق كىشىنىڭ مۇكاپاتىدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• لا يفوز ولا ينجو الساحر حيث أتى من الأرض أو حيث احتال، ولا يحصل مقصوده بالسحر خيرًا كان أو شرًّا.
سېھرىگەر زېمىندا قانداق سېھىر ئىشلەتسۇن ياكى ھىلە قىلسۇن، ئىشلىگەن سېھرىسى ياخشى بولسۇن ياكى يامان بولسۇن كۆزلىگەن .مەقسىدى ھاسىل بولمايدۇ ۋە نىجاتلىققا ئېرىشەلمەيدۇ
وَلَقَدۡ أَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ أَنۡ أَسۡرِ بِعِبَادِي فَٱضۡرِبۡ لَهُمۡ طَرِيقٗا فِي ٱلۡبَحۡرِ يَبَسٗا لَّا تَخَٰفُ دَرَكٗا وَلَا تَخۡشَىٰ
شەك-شۈبھىسىز بىز مۇساغا ۋەھيى قېلىپ: مېنىڭ بەندىلىرىمنى كېچىدە ھېچ كىشىگە تۇيدۇرماستىن مىسىردىن ئېلىپ چېققىن، ھاساڭ بىلەن دېڭىزغا بىرنى ئۇرغاندىن كېيىن ئۇلارغا دېڭىزدا بىر قۇرۇق يول قىلىپ بەرگىن، پىرئەۋن ۋە ئۇنىڭ قوشۇنلىرىنىڭ ساڭا يېتىشىۋېلىشىدىن .قورقمىغىن ۋە دېڭىزغا غەرق بولۇپ كېتىشتىنمۇ قورقمىغىن
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَتۡبَعَهُمۡ فِرۡعَوۡنُ بِجُنُودِهِۦ فَغَشِيَهُم مِّنَ ٱلۡيَمِّ مَا غَشِيَهُمۡ
پىرئەۋن ئەسكەرلىرى بىلەن بىرگە ئۇلارنى قوغلىدى، دېڭىز ئۇنى ۋە ئەسكەرلىرىنى ھەقىقىتىنى پەقەت ئاللاھتىن باشقا ھېچ كىم بىلمەيدىغان دەرىجىدە ئورىۋالدى، ئۇلارنىڭ ھەممىسى سۇغا غەرق بولۇپ ھالاك بولدى، مۇسا ۋە ئۇنىڭ بىلەن بىرگە بولغانلار قۇتۇلۇپ قالدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ قَدۡ أَنجَيۡنَٰكُم مِّنۡ عَدُوِّكُمۡ وَوَٰعَدۡنَٰكُمۡ جَانِبَ ٱلطُّورِ ٱلۡأَيۡمَنَ وَنَزَّلۡنَا عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَنَّ وَٱلسَّلۡوَىٰ
بىز ئىسرائىل ئەۋلادلىرىنى پىرئەۋن ۋە ئۇنىڭ قوشۇنىدىن قۇتقازغاندىن كېيىن ئۇلارغا: ئى ئىسرائىل ئەۋلادلىرى! ھەقىقەتەن بىز سىلەرنى دۈشمەنلىرىڭلاردىن قۇتقازدۇق، تۇر تېغىنىڭ يېنىدىكى جىلغىنىڭ ئوڭ تەرىپىدە مۇسا ئەلەيھىسسالام بىلەن سۆزلىشىش توغرىسىدا سىلەرگە ۋەدە بەردۇق. چۆلدە سىلەرگە بىزنىڭ نېمەتلىرىمىزدىن ھەسەلگە ئوخشاش تاتلىق ئېچىملىك بىلەن، گۆشىنىڭ تەمى بۇدۇنىگە ئوخشايدىغان كىچىك قۇشنىڭ كاۋىپىنى ئىنئام قىلدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡ وَلَا تَطۡغَوۡاْ فِيهِ فَيَحِلَّ عَلَيۡكُمۡ غَضَبِيۖ وَمَن يَحۡلِلۡ عَلَيۡهِ غَضَبِي فَقَدۡ هَوَىٰ
بىز سىلەرگە رىزىق قېلىپ بەرگەن پاك ھالال يېمەكلىكلەردىن يەڭلار، سىلەرگە يېيىش دۇرۇس قىلىپ بەرگەن يېمەكلىكتىن باشقا يېيىش چەكلەنگەن يېمەكلىككە ئۆتمەڭلار. ئۇ ۋاقىتتا سىلەرگە مېنىڭ غەزىبىم چۈشىدۇ، مېنىڭ غەزىبىمگە دۇچار بولغان كىشى ھالاك بولىدۇ ۋە دۇنيا-ئاخىرەتتە بەختسىز بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ وَمَآ أَعۡجَلَكَ عَن قَوۡمِكَ يَٰمُوسَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَرَجَعَ مُوسَىٰٓ إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ غَضۡبَٰنَ أَسِفٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ أَلَمۡ يَعِدۡكُمۡ رَبُّكُمۡ وَعۡدًا حَسَنًاۚ أَفَطَالَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡعَهۡدُ أَمۡ أَرَدتُّمۡ أَن يَحِلَّ عَلَيۡكُمۡ غَضَبٞ مِّن رَّبِّكُمۡ فَأَخۡلَفۡتُم مَّوۡعِدِي
مۇسا ئەلەيھىسسالام قەۋمىنىڭ موزايغا ئىبادەت قىلغانلىقىغا غەزەپلەنگەن ھالدا ئۇلارغا قايغۇرۇپ قايتتى. مۇسا ئەلەيھىسسالام: ئى قەۋم! ئاللاھ سىلەرگە تەۋراتنى نازىل قىلىپ، سىلەرنى جەننەتكە كېرگۈزۈش بىلەن چىرايلىق ۋەدە قىلمىدىمۇ ياكى سىلەر ۋەدىنى ئۇنتۇپ قالغۇدەك ئۇزۇن ۋاقىت ئۆتتىمۇ!؟ ياكى سىلەر مۇشۇ قىلمىشىڭلار بىلەن پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ غەزىپى ۋە ئازابى چۈشۈشنى خالامسىلەر؟. شۇنىڭ ئۈچۈن سىلەر مەن قايتىپ كېلىپ بولغۇچە پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ تائىتىدە مۇستەھكەم تۇرۇشتىن ئىبارەت ماڭا .بەرگەن ۋەدەڭلارغا خىلاپلىق قىلدىڭلارمۇ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ مَآ أَخۡلَفۡنَا مَوۡعِدَكَ بِمَلۡكِنَا وَلَٰكِنَّا حُمِّلۡنَآ أَوۡزَارٗا مِّن زِينَةِ ٱلۡقَوۡمِ فَقَذَفۡنَٰهَا فَكَذَٰلِكَ أَلۡقَى ٱلسَّامِرِيُّ
مۇسا ئەلەيھىسسالامنىڭ قەۋمى: ئى مۇسا! بىز ساڭا بەرگەن ۋەدىمىزگە ئىختىيارلىقىمىز بىلەن خىلاپلىق قىلمىدۇق بەلكى مەجبۇر قالدۇق، ھەقىقەتەن بىزنى بۇنداق قىلىشقا پىرئەۋن قەۋمىدىن ئالغان زىبۇ-زىنەتلەر تۈرتكە بولدى. سامىرىي ئۆزى بىلەن بىرگە بولغان جەبرائىل ئەلەيھىسسالامنىڭ ئېتىنىڭ تۇۋۇقىدىن ئالغان توپىنى ئازگالغا تاشلىغاندەك، بىزمۇ ئۇنىڭدىن خالاس بولۇش ئۈچۈن ئۇ نەرسىلەرنى بىر ئازگالغا تاشلىدۇق.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• من سُنَّة الله انتقامه من المجرمين بما يشفي صدور المؤمنين، ويقر أعينهم، ويذهب غيظ قلوبهم.
ئاللاھنىڭ پىرىنسىپى؛ جىنايەتچىلەردىن مۆئمىنلەرنىڭ دىلى شىپا تېپىپ، كۆڭلى خۇرسەن بولۇپ قەلبىدىكى دەرت-ئەلەملەر يوقالغۇدەك دەرىجىدە ئىنتىقام ئېلىشتۇر.
• الطاغية شؤم على نفسه وعلى قومه؛ لأنه يضلهم عن الرشد، وما يهديهم إلى خير ولا إلى نجاة.
تاغۇتلار ئۆزىگە ۋە مىللىتىگە ئاپەتدۇر چۈنكى ئۇلار مىللىتىنى توغرا .يولدىن ئازدۇرىدۇ، ئۇلارنى ياخشىلىق ۋە نىجاتلىق يولىغا باشلىمايدۇ
• النعم تقتضي الحفظ والشكر المقرون بالمزيد، وجحودها يوجب حلول غضب الله ونزوله.
نېئمەتنىڭ زىيادە بولىشى ئۇنىڭغا شۈكۈر ئېيتىش ۋە ئۇنى مۇھاپىزەت قىلىشنى تەقەززا قېلىدۇ. نېئمەتكە نانكورلۇق قېلىش بولسا ئاللاھنىڭ .غەزىپى ۋە ئازابىنىڭ چۈشۈشىنى كەلتۈرىدۇ
فَأَخۡرَجَ لَهُمۡ عِجۡلٗا جَسَدٗا لَّهُۥ خُوَارٞ فَقَالُواْ هَٰذَآ إِلَٰهُكُمۡ وَإِلَٰهُ مُوسَىٰ فَنَسِيَ
سامىرى ئۇلارغا ئاشۇ زىبۇ-زىنەتلەردىن ئىسرائىل ئەۋلادلىرى ئۈچۈن جانسىز بىر موزاينىڭ ھەيكىلىنى ياساپ بەردى، ئۇنىڭدىن كالىنىڭ مۆرىگىنىگە ئوخشاش ئاۋاز چېقاتتى، سامىرىنىڭ بۇ قىلمىشىدىن پىتنىگە چۈشۈپ ئېزىپ كەتكەنلەر: بۇ سىلەرنىڭ ۋە مۇسانىڭ ئىلاھى، مۇسا ئۇنتۇپ قىلىپ ئىلاھىنى بۇيەردە قويۇپ كەتتى، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَلَا يَرَوۡنَ أَلَّا يَرۡجِعُ إِلَيۡهِمۡ قَوۡلٗا وَلَا يَمۡلِكُ لَهُمۡ ضَرّٗا وَلَا نَفۡعٗا
موزاينىڭ پىتنىسىگە چۈشۈپ ئۇنىڭغا چوقۇنغانلار ئۇ موزاينىڭ ئۇلارغا سۆز قىلالمايدىغانلىقى، سۆزلىرىگە جاۋاپمۇ بېرەلمەيدىغانلىقى، ئۇلاردىن ۋە ئۇلارنىڭ غەيرىدىن بىرەر زىياننى توسالمايدىغانلىقى ۋە ئۆزىگە ۋە باشقىلارغىمۇ ھېچ مەنپەئەت يەتكۈزەلمەيدىغانلىقىنى بىلمەمدىغاندۇ!؟.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ قَالَ لَهُمۡ هَٰرُونُ مِن قَبۡلُ يَٰقَوۡمِ إِنَّمَا فُتِنتُم بِهِۦۖ وَإِنَّ رَبَّكُمُ ٱلرَّحۡمَٰنُ فَٱتَّبِعُونِي وَأَطِيعُوٓاْ أَمۡرِي
شەكسىزكى مۇسا ئەلەيھىسسالام ئۇلارنىڭ يېنىغا قايتىپ كېلىشتىن بۇرۇن ھارۇن ئەلەيھىسسالام ئۇلارغا: ئالتۇندىن موزاي ياساش ۋە ئۇنىڭ مۆرىشى پەقەت سىلەرنى سىناش ۋە كاپىردىن مۆئمىننى ئايرىش ئۈچۈندۇر. ئى قەۋمىم! ھەقىقەتەن سىلەرنىڭ پەرۋەردىگارىڭلار مەرھەمەتلىك زاتتۇر. سىلەرگە مەرھەمەت قىلىش تۈگۈل پايدا-زىيان يەتكۈزەلمەيدىغان موزاي قانداقمۇ ئىلاھ بولىدۇ؟، يالغۇز ئاللاھقا ئىبادەت قىلىشتا ماڭىلا ئەگىشىڭلار. ئاللاھنىڭ غەيرىگە ئىبادەت قىلىشنى تەرك قىلىش بىلەن مېنىڭ بۇيرۇقۇمغا ئىتائەت قىلىڭلار، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ يَبۡنَؤُمَّ لَا تَأۡخُذۡ بِلِحۡيَتِي وَلَا بِرَأۡسِيٓۖ إِنِّي خَشِيتُ أَن تَقُولَ فَرَّقۡتَ بَيۡنَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ وَلَمۡ تَرۡقُبۡ قَوۡلِي
مۇسا ئەلەيھىسسالام قېرىندىشىنىڭ قىلغان ئىشىنى ئىنكار قىلىپ ئۇنىڭ ساقىلى ۋە چېچىدىن تارتىپ سۆرىگەندە، ھارۇن ئۇنىڭغا شەپقەت قېلىشىنى سوراپ: قېرىندىشىم! مېنىڭ ساقىلىمنى ۋە چېچىمنى تارتمىغىن، مېنىڭ ئۇلار بىلەن بىرگە قېلىشىمدا ئۈزرەم بار، مەن ئۇلارنى يالغۇز تاشلاپ قويسام ئۇلارنىڭ بۆلۈنۈپ كېتىشى ۋە سېنىڭ ئۇلارنىڭ ئارىسىنى بۆلۈۋەتتىڭ دېيىشىڭدىن ۋە سېنىڭ ئۇلار توغرىسىدىكى تاپشۇرۇقۇڭنى ساقلىيالماسلىقىمدىن قورۇقتۇم دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ بَصُرۡتُ بِمَا لَمۡ يَبۡصُرُواْ بِهِۦ فَقَبَضۡتُ قَبۡضَةٗ مِّنۡ أَثَرِ ٱلرَّسُولِ فَنَبَذۡتُهَا وَكَذَٰلِكَ سَوَّلَتۡ لِي نَفۡسِي
سامىرى مۇسا ئەلەيھىسسالامغا: ئۇلار كۆرمىگەننى كۆردۈم، جەبرائىلنى ئات ئۈستۈدە كۆردۈم، ئۇنىڭ ئېتىنىڭ ئىزىدىن بىر چاڭگال توپا ئالدىم، ئۇ توپىنى ئېرىتىلگەن زىبۇ-زىنەتتىن ياسالغان موزايغا چاچتىم، شۇنىڭ بىلەن ئۇنىڭدىن موزاينىڭ مۆرىگىنىدەك ئاۋاز چىقتى، شۇنىڭدەك بۇ .قىلمىشىمنى نەپسىم ماڭا چىرايلىق كۆرسەتتى دېدى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ فَٱذۡهَبۡ فَإِنَّ لَكَ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ أَن تَقُولَ لَا مِسَاسَۖ وَإِنَّ لَكَ مَوۡعِدٗا لَّن تُخۡلَفَهُۥۖ وَٱنظُرۡ إِلَىٰٓ إِلَٰهِكَ ٱلَّذِي ظَلۡتَ عَلَيۡهِ عَاكِفٗاۖ لَّنُحَرِّقَنَّهُۥ ثُمَّ لَنَنسِفَنَّهُۥ فِي ٱلۡيَمِّ نَسۡفًا
مۇسا ئەلەيھىسسالام سامىرىغا: سەن بارغىن! ھايات ياشىغان مۇددىتىڭدە كۆرگەنلا كىشىگە ماڭا يېقىنلاشماڭلار، مەنمۇ يېقىنلاشمايمەن دېگىن، يالغۇز ياشىغايسەن، شەكسىزكى ساڭا قىيامەتتە ۋەدە قىلىنغان ۋاقىت بار، ئۇ ۋاقىتتا ھېساب بېرىسەن ۋە جازالىنىسەن، ئاللاھ ساڭا قىلغان بۇ ۋەدىسىگە ھەرگىز خىلاپلىق قىلمايدۇ. سەن ئاللاھنى قويۇپ چوقۇنۇپ كېلىۋاتقان ئىلاھىڭغا قارىغىن، ئۇنى ئوتتا كۆيدۈرۈپ ئېرىتىپ ئاندىن ئۇنىڭ تەسىرى قالماسلىق ئۈچۈن كۈلىنى دېڭىزغا چىچىۋېتىمىز دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّمَآ إِلَٰهُكُمُ ٱللَّهُ ٱلَّذِي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ وَسِعَ كُلَّ شَيۡءٍ عِلۡمٗا
ئى ئىنسانلار! سىلەرنىڭ ھەقىقى مەبۇدىڭلار ئۇنىڭدىن باشقا ئىبادەتكە لايىق ھەقىقى مەبۇد بولمىغان يەككە-يېگانە ئاللاھتۇر. ئاللاھ ھەر نەرسىنى بىلگۈچىدۇر، ئاللاھنىڭ ئىلمىدىن ھېچ نەرسە ساقىت بولمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• خداع الناس بتزوير الحقائق مسلك أهل الضلال.
• الغضب المحمود هو الذي يكون عند انتهاكِ محارم الله.
كَذَٰلِكَ نَقُصُّ عَلَيۡكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ مَا قَدۡ سَبَقَۚ وَقَدۡ ءَاتَيۡنَٰكَ مِن لَّدُنَّا ذِكۡرٗا
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! ساڭا مۇسا ئەلەيھىسسالام بىلەن پىرئەۋن ۋە ئۇلارنىڭ قەۋمىنىڭ خەۋەرلىرىنى بايان قىلىپ بەرگەنگە ئوخشاش، ساڭا تەسەللى بولسۇن دەپ سەندىن ئىلگىرى ئۆتكەن پەيغەمبەرلەرنىڭ خەۋەرلىرىنى بايان قىلىپ بېرىمىز. بىز ساڭا ئۆز تەرىپىمىزدىن قۇرئاننى .ئاتا قىلدۇق، ئۇنىڭدىن ۋەز-نەسىھەت ئالغۇچىلار نەسىھەت ئالىدۇ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
خَٰلِدِينَ فِيهِۖ وَسَآءَ لَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ حِمۡلٗا
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَتَخَٰفَتُونَ بَيۡنَهُمۡ إِن لَّبِثۡتُمۡ إِلَّا عَشۡرٗا
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
نَّحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَقُولُونَ إِذۡ يَقُولُ أَمۡثَلُهُمۡ طَرِيقَةً إِن لَّبِثۡتُمۡ إِلَّا يَوۡمٗا
ئۇلارنىڭ مەخپى نېمە دېيىشىدىغانلىقىنى بىز ئوبدان بېلىمىز، بىزدىن ھېچ نەرسە يوقالمايدۇ، ئۇ ۋاقىتتا ئۇلارنىڭ ئەقىل-پەراسەتلىكلىرى: سىلەر بەرزەختە كۆپ ئەمەس پەقەت بىر كۈنلا تۇردۇڭلا دەيدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَيَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡجِبَالِ فَقُلۡ يَنسِفُهَا رَبِّي نَسۡفٗا
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! ئۇلار سەندىن قىيامەت كۈنىدە تاغلارنىڭ ئاقىۋىتىنىڭ قانداق بولىدىغانلىقى توغرىسىدا سورايدۇ؟، ئۇلارغا: پەرۋەردىگارىم تاغنى تېگىدىن يۈلۈپ كۈكۈم تالقان قېلىپ چېچىۋېتىدۇ، شۇنىڭ بىلەن توزاندا بولۇپ كېتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَيَذَرُهَا قَاعٗا صَفۡصَفٗا
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَوۡمَئِذٖ يَتَّبِعُونَ ٱلدَّاعِيَ لَا عِوَجَ لَهُۥۖ وَخَشَعَتِ ٱلۡأَصۡوَاتُ لِلرَّحۡمَٰنِ فَلَا تَسۡمَعُ إِلَّا هَمۡسٗا
ئۇ كۈندە كىشىلەر يېغىلىش مەيدانىغا چاقىرغۇچىنىڭ ئاۋازىغا ئەگىشىدۇ، ئۇنىڭغا ئەگىشىشتىن قىڭغىر كەتمەيدۇ، ئاللاھنىڭ ھەيبىتىدىن قورقۇپ ئاۋازلار بېسىقىدۇ، ئۇ كۈندە پەقەت پىچىرلاشقاندىن باشقىنى ئاڭلىمايسەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡ وَلَا يُحِيطُونَ بِهِۦ عِلۡمٗا
ئاللاھ ئىنسانلارنىڭ كىلىچىكىدىكى ۋە ئۆتمۈشىدىكى، شۇنداقلا قىيامەتكە ئالاقىدار بارلىق ئىشلارنىڭ ھەممىسىنى بىلىدۇ. ئۇلار بولسا ئاللاھنىڭ زاتى سىپاتىغا ئالاقىدار بولغان ئىلىملاردىن ھېچ نېمىنى .بىلمەيدۇ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
۞ وَعَنَتِ ٱلۡوُجُوهُ لِلۡحَيِّ ٱلۡقَيُّومِۖ وَقَدۡ خَابَ مَنۡ حَمَلَ ظُلۡمٗا
قىيامەتتە گۇناھكار بەندىلەرنىڭ يۈزى خار بولىدۇ. ۋاپات بولمايدىغان مەڭگۈ ھايات بولغان، بەندىلەرنىڭ ئىشلىرىنى ئىدارە قىلغۇچى، تەدبىر قىلغۇچى ۋە بىر تەرەپ قىلغۇچى ئاللاھتۇر. كىمكى ئۆز ئىختىيارلىقى بىلەن گۇناھ ئىشلىسە، ئاخىرەتتە ھالاكەتكە دۇچار بولۇپ زىيان تارتىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَن يَعۡمَلۡ مِنَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَلَا يَخَافُ ظُلۡمٗا وَلَا هَضۡمٗا
ئاللاھقا ۋە ئاللاھنىڭ رەسۇلىغا ئىمان ئېيتىپ، ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان كىشى تولۇق مۇكاپاتقا ئېرىشىدۇ. ئۇ قىلمىغان گۇناھىنىڭ سەۋەبىدىن ئازابلىنىش ۋە قىلغان ياخشى ئەمەللىرىنىڭ ساۋابىنىڭ كىمەيتىلىنىشى قاتارلىق ئىشلار بىلەن زۇلۇم قېلىنىشتىن قورقمايدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَكَذَٰلِكَ أَنزَلۡنَٰهُ قُرۡءَانًا عَرَبِيّٗا وَصَرَّفۡنَا فِيهِ مِنَ ٱلۡوَعِيدِ لَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ أَوۡ يُحۡدِثُ لَهُمۡ ذِكۡرٗا
ئىلگىرىكىلەرنىڭ ۋەقەلىكىنى نازىل قىلغانغا ئوخشاش بۇ قۇرئاننى ئوچۇق ئەرەب تېلىدا نازىل قىلدۇق. ئۇلارنىڭ ئاللاھدىن قورقۇشى ۋە قۇرئان كەرىمنىڭ ۋەز-نەسىھەتلىرىدىن ئىبرەت ئېلىشى ئۈچۈن، قۇرئان كەرىمدە تەھدىد قىلىش ۋە قورقۇتۇش قاتارلىق ئازابنىڭ تۈرلىرىنى .بايان قىلدۇق
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• القرآن العظيم كله تذكير ومواعظ للأمم والشعوب والأفراد، وشرف وفخر للإنسانية.
بۈيۈك قۇرئاننىڭ ھەممىسى بارلىق مىللەت، خەلق ۋە شەخسلەر ئۈچۈن ئەسلىتىش، ۋەز-نەسىھەت شۇنداقلا، ئىنسانىيەت ئۈچۈن شان-شەرەپ .ۋە پەخرىدۇر
• لا تنفع الشفاعة أحدًا إلا شفاعة من أذن له الرحمن، ورضي قوله في الشفاعة.
قىيامەت كۈنىدە ئاللاھ شاپائەت قىلىشقا رۇخسەت قىلغان ۋە شاپائەت توغرىسىدا سۆزىدىن رازى بولغان كىشىدىن باشقا كىشىنىڭ شاپائىتى .مەنپەئەت قىلمايدۇ
• القرآن مشتمل على أحسن ما يكون من الأحكام التي تشهد العقول والفطر بحسنها وكمالها.
قۇرئان كەرىم ئەڭ گۈزەل ھۆكۈملەرنى ئۆز ئېچىگە ئالغان بولۇپ، بۇنىڭ گۈزەللىكى ۋە مۇكەممەللىكىگە ساغلام ئەقىل ۋە ساپ تەبىئەت شاھىت .بولىدۇ
• من آداب التعامل مع القرآن تلقيه بالقبول والتسليم والتعظيم، والاهتداء بنوره إلى الصراط المستقيم، والإقبال عليه بالتعلم والتعليم.
قۇرئان كەرىم بىلەن مۇئامىلە قىلىشنىڭ ئەدەبلىرىدىن: قۇرئان كەرىمنى قوبۇل قىلىش، بويسۇنۇش، ئۇلۇغلاش، ئۇنىڭ نۇرى بىلەن توغرا يولغا .يېتەكلىنىش، ئوقۇ-ئوقۇتۇش بىلەن ئۇنىڭغا يۈزلىنىشتىن ئىبارەتتۇر
• ندم المجرمين يوم القيامة حيث ضيعوا الأوقات الكثيرة، وقطعوها ساهين لاهين، معرضين عما ينفعهم، مقبلين على ما يضرهم.
جىنايەتچىلەر قىيامەت كۈنىدە نۇرغۇن ۋاقىتلىرىنى زايە قېلىۋەتكەنلىكى، ۋاقىتنى ئويۇن-تاماشا بىلەن ئۆتكۈزىۋەتكەنلىكى، پايدىلىق ئىشلاردىن يۈز ئۆرۈپ، ئۆزلىرىگە زىيانلىق بولغان ئىشلارغا .يۈزلەنگەنلىكى ئۈچۈن پۇشايمەن قېلىدۇ
فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ ٱلۡمَلِكُ ٱلۡحَقُّۗ وَلَا تَعۡجَلۡ بِٱلۡقُرۡءَانِ مِن قَبۡلِ أَن يُقۡضَىٰٓ إِلَيۡكَ وَحۡيُهُۥۖ وَقُل رَّبِّ زِدۡنِي عِلۡمٗا
ئاللاھ تائالا زاتىدا ۋە سۈپىتىدە ئالىدۇر، مۇقەددەستۇر ۋە ئۇلۇغدۇر. ھەممە نەرسىگە ئىگە بولغۇچى ئۆزى ۋە سۆزى ھەق پادىشاھلارنىڭ پادىشاھىدۇر. ئۇ زات مۈشرىكلار سۈپەتلىگەن بارلىق سۈپەتلەردىن ئالىدۇر ۋە پاكتۇر. ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! جەبرائىل ساڭا قۇرئان ئوقۇپ بېرىۋاتقان ۋاقتىدا ئۇ تولۇق يەتكۈزۈشتىن ئىلگىرى قۇرئاننى ئۇنىڭ بىلەن بىرگە ئوقۇشقا ئالدىرىمىغىن. ئى پەرۋەردىگارىم! ماڭا تەلىم بەرگەن نەرسىدە ئىلمىمنى زىيادە قىلغىن دېگىن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ عَهِدۡنَآ إِلَىٰٓ ءَادَمَ مِن قَبۡلُ فَنَسِيَ وَلَمۡ نَجِدۡ لَهُۥ عَزۡمٗا
بىز ئىلگىرى ئادەم ئەلەيھىسسالامغا دەرەخنىڭ مېۋىسىنى يېمەسلىكنى تەۋسىيە قىلدۇق. ئۇنى بۇنىڭدىن چەكلىدۇق ۋە ئاقىۋېتىنى ئۇنىڭغا بايان قىلىپ بەردۇق. ئۇ تەۋسىيەنى ئۇنتۇپ قىلىپ سەۋىر قىلالماستىن دەرەخنىڭ مېۋىسىنى يېدى، ئۇنىڭدا بىز تەۋسىيە قىلغان نەرسىنى .مۇھاپىزەت قىلىدىغان مۇستەھكەم چېڭ ئىرادىنى كۆرمىدۇق
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِذۡ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ أَبَىٰ
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! بىز ئۆز ۋاقتىدا پەرىشتىلەرگە: ئادەمگە ھۆرمەت سەجدىسى قىلىڭلار دېگەندە، پەرىشتىلەرنىڭ ھەممىسى سەجدە قىلدى، پەقەت ئىبلىس تەكەببۇرلۇق قىلىپ سەجدە قىلىشتىن باش تارتتى. بۇ ۋاقىتتا ئىبلىس گەرچە پەرىشتىلەر بىلەن بىللە بولغان بولسىمۇ لېكىن ئۇ ئۆزى پەرىشتىلەردىن بولمىغانلىقى ئۈچۈن سەجدە قىلىشتىن باش تارتتى، ئەگەر ئۇ پەرىشتىلەر تىپىدىن بولغان بولسا ئىدى، ھەرگىزمۇ ئاللاھقا ئاسىيلىق قىلمايتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَقُلۡنَا يَٰٓـَٔادَمُ إِنَّ هَٰذَا عَدُوّٞ لَّكَ وَلِزَوۡجِكَ فَلَا يُخۡرِجَنَّكُمَا مِنَ ٱلۡجَنَّةِ فَتَشۡقَىٰٓ
بىز: ئى ئادەم! ھەقىقەتەن ئىبلىس سېنىڭ ۋە ئايالىڭنىڭ دۈشمىنىدۇر. ئۇ ۋەسۋەسە قىلىش ئارقىلىق ئۆزىگە ئىتائەت قىلدۇرۇش بىلەن سېنىڭ ۋە ئايالىڭنىڭ جەننەتتىن چېقىپ كىتىشىگە سەۋەپ بولمىسۇن، ئۇ ۋاقىتتا .سەن جاپا-مۇشەققەتكە قالىسەن دېدۇق
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ لَكَ أَلَّا تَجُوعَ فِيهَا وَلَا تَعۡرَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَنَّكَ لَا تَظۡمَؤُاْ فِيهَا وَلَا تَضۡحَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَوَسۡوَسَ إِلَيۡهِ ٱلشَّيۡطَٰنُ قَالَ يَٰٓـَٔادَمُ هَلۡ أَدُلُّكَ عَلَىٰ شَجَرَةِ ٱلۡخُلۡدِ وَمُلۡكٖ لَّا يَبۡلَىٰ
شەيتان ئادەم ئەلەيھىسسالامغا ۋەسۋەسە قىلىپ: ئى ئادەم! سېنى مىۋېسىنى يېگەن كىشى ئەبەدى ئۆلمەيدىغان، مەڭگۈ ياشايدىغان دەرەخنى كۆرسۈتۈپ قويايمۇ ۋە ئۈزۈلمەيدىغان ۋە زاۋال تاپماي .داۋاملىشىدىغان پادىشاھلىققا ئىگە قىلىپ قويايمۇ؟دېدى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَكَلَا مِنۡهَا فَبَدَتۡ لَهُمَا سَوۡءَٰتُهُمَا وَطَفِقَا يَخۡصِفَانِ عَلَيۡهِمَا مِن وَرَقِ ٱلۡجَنَّةِۚ وَعَصَىٰٓ ءَادَمُ رَبَّهُۥ فَغَوَىٰ
ئادەم بىلەن ھەۋا يېيىشى چەكلەنگەن دەرەخنىڭ مىۋېسىدىن يېدى، شۇنىڭ بىلەن ئۇلارنىڭ ئىلگىرى يۆگەكلىك بولغان ئەۋرەتلىرى ئېچىلىپ قالدى، ئۇ ئىككىسى جەننەتنىڭ دەرەخلىرىنىڭ يوپۇرماقلىرىنى تارتىپ ئېلىپ ئۇنىڭ بىلەن ئەۋرەتلىرىنى يېپىشقا باشلىدى. ئادەم ئاللاھ تائالانىڭ دەرەخنىڭ مىۋېسىدىن يېيىشتىن ساقلىنىش توغرىسىدىكى بۇيرۇقىغا بويسۇنماسلىق بىلەن ئاللاھنىڭ بۇيرۇقىغا خىلاپلىق قىلدى. ئۇ .قىلىش دۇرۇس بولمىغان ئىشنى قىلىپ سالدى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ ٱجۡتَبَٰهُ رَبُّهُۥ فَتَابَ عَلَيۡهِ وَهَدَىٰ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ ٱهۡبِطَا مِنۡهَا جَمِيعَۢاۖ بَعۡضُكُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوّٞۖ فَإِمَّا يَأۡتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدٗى فَمَنِ ٱتَّبَعَ هُدَايَ فَلَا يَضِلُّ وَلَا يَشۡقَىٰ
ئاللاھ تائالا ئادەم بىلەن ھاۋاغا سىلەر ئىككىڭلار ۋە ئىبلىس ھەممىڭلار جەننەتتىن چۈشۈڭلار. ئىبلىس سىلەرنىڭ دۈشمىنىڭلار، سىلەرمۇ ئۇنىڭ دۈشمىنى، سىلەرگە مېنىڭ توغرا يولۇمنىڭ بايانى كەلسە، سىلەردىن كىمكى مېنىڭ توغرا يولۇمغا ئەگەشسە، ئۇنىڭغا ئەمەل قىلسا ھەق يولدىن ئېزىپ كەتمەيدۇ، ئاخىرەتتە ئازابقا دۇچار بولۇش بىلەن .بەختسىز بولمايدۇ. بەلكى ئۇ كىشنى ئاللاھ جەننەتكە كىرگۈزىدۇ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَنۡ أَعۡرَضَ عَن ذِكۡرِي فَإِنَّ لَهُۥ مَعِيشَةٗ ضَنكٗا وَنَحۡشُرُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَعۡمَىٰ
كىمكى مېنىڭ زىكرىمدىن يۈز ئۆرۈسە، ئۇنى قوبۇل قىلمىسا ۋە چاقىرىقىمغا ئاۋاز قوشمىسا، ئۇنىڭ دۇنيا ۋە بەرزەخ ھاياتى سېقىلىش ۋە خاتىرجەمسىزلىكتە بولىدۇ، ئۇنى بىز كۆزى كۆر ھالەتتە قىيامەت .مەيدانىغا سۈرۈپ ئەكىلىمىز
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الأدب في تلقي العلم، وأن المستمع للعلم ينبغي له أن يتأنى ويصبر حتى يفرغ المُمْلِي والمعلم من كلامه المتصل بعضه ببعض.
مۇئەللىمنىڭ سۆزلىرى ئاخىرلاشقۇچە ئېغىر-بېسىق بولۇپ سەۋىر قىلىپ ئاڭلىشى ياكى يىزىشى تالىبۇل ئىلىمدىن تەلەپ قىلىنىدىغان ئەدەپ-ئەخلاقلارنىڭ جۈملىسىدىندۇر.
• نسي آدم فنسيت ذريته، ولم يثبت على العزم المؤكد، وهم كذلك، وبادر بالتوبة فغفر الله له، ومن يشابه أباه فما ظلم.
ئادەم ئەلەيھىسسالام ئۇنتۇپ قالغاندەك ئەۋلادلىرىمۇ ئۇنتۇپ قالدى، ئۇ مۇستەھكەم ئىرادىدە بولمىغاندەك، ئەۋلادلىرىمۇ شۇنداق بولدى. ئۇ تەۋبە قىلىشقا ئالدىرىدى، ئاللاھ ئۇنى كەچۈرۈم قىلدى. كىمكى ئادەم ئەلەيھسىسالامغا ئوخشاش تەۋبىگە ئالدىرىسا زۇلۇم قىلىنمايدۇ.
قَالَ كَذَٰلِكَ أَتَتۡكَ ءَايَٰتُنَا فَنَسِيتَهَاۖ وَكَذَٰلِكَ ٱلۡيَوۡمَ تُنسَىٰ
ئاللاھ تائالا كاپىرغا رەددىيە بېرىپ: سەن دۇنيادىمۇ شۇنداق قىلغان، ھەقىقەتەن ساڭا بىزنىڭ روشەن ئايەتلىرىمىز كەلگەندە، سەن ئۇنىڭدىن يۈز ئۆرۈپ ئۇنىڭغا ئەمەل قىلمىدىڭ، شۇنىڭغا ئوخشاش بۈگۈن سەن تەرك ئېتىلىپ ئازابقا دۇچار بولىسەن، دېدى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَكَذَٰلِكَ نَجۡزِي مَنۡ أَسۡرَفَ وَلَمۡ يُؤۡمِنۢ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِۦۚ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبۡقَىٰٓ
ھەددىدىن ئىشىپ چەكلەنگەن شەيتانى ھەۋەسكە چۆمگەن، پەرۋەردىگارىدىن ئوچۇق دەلىللەر كەلسىمۇ بۇنىڭغا ئىمان ئېيتىشتىن باش تارتقان بەدبەختلەرنى مۇشۇنىڭغا ئوخشىغان جازالار بىلەن ئازابلايمىز. ئاللاھنىڭ ئاخىرەتتە بېرىدىغان جازاسى دۇنيادىكى جاپا-مۇشەققەتتىن، بەرزەخ ھاياتىدىكى قېيىنچىلىقتىن ئېغىر، ئېچىنىشلىق ۋە ئەبەدىيدۇر.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَلَمۡ يَهۡدِ لَهُمۡ كَمۡ أَهۡلَكۡنَا قَبۡلَهُم مِّنَ ٱلۡقُرُونِ يَمۡشُونَ فِي مَسَٰكِنِهِمۡۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّأُوْلِي ٱلنُّهَىٰ
مۇشرىكلارغا ئۇلاردىن ئىلگىرىكى نۇرغۇن ئۈممەتلەرنى ھالاك قىلغانلىقىمىز ئاشكارا بولمىدىمۇ؟، ئۇلار ئاشۇ ھالاك قېلىنغۇچى ئۈممەتلەرنىڭ ماكانلىرىدىن ماڭىدۇ، ئۇلارغا يەتكەن ئازابنىڭ ئەسەرلىرىنى ئوچۇق كۆرىدۇ، ئاشۇ كۆپ مىللەتلەرگە يەتكەن ھالاكەت، .ۋەيرانچىلىق ساغلام ئەقىل ئىگىلىرى ئۈچۈن ئىبرەتتۇر
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَوۡلَا كَلِمَةٞ سَبَقَتۡ مِن رَّبِّكَ لَكَانَ لِزَامٗا وَأَجَلٞ مُّسَمّٗى
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! پەرۋەردىگارىڭ ھېچ كىشىنى قىلمىشىغا دەلىل-ئىسپات تۇرغۇزۇشتىن ئىلگىرى ئازابلىمايدۇ. ئەگەر ئاللاھ ئازاب ئۈچۈن مۇئەييەن ۋاقىت بەلگىلىمىگەن بولسا ئېدى، ئۇلار ئازابقا ھەقلىق .بولغانلىقى ئۈچۈن ئەلۋەتتە دەرھال ھالاك بولغان بولاتتى
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱصۡبِرۡ عَلَىٰ مَا يَقُولُونَ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ قَبۡلَ طُلُوعِ ٱلشَّمۡسِ وَقَبۡلَ غُرُوبِهَاۖ وَمِنۡ ءَانَآيِٕ ٱلَّيۡلِ فَسَبِّحۡ وَأَطۡرَافَ ٱلنَّهَارِ لَعَلَّكَ تَرۡضَىٰ
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! يالغانچىلارنىڭ سېنى باتىل سۈپەتلەر بىلەن سۈپەتلىگەن سۆزلىرىگە سەۋىر قىلغىن. پەرۋەردىگارىڭنى مەدھىيىلەش بىلەن بىرگە بامدات ۋاقتىدا كۈن چېقىشتىن ئىلگىرى، ئەسىر ۋاقتىدا كۈن پېتىشتىن ئىلگىرى، شام-خۇپتەن ۋاقتىدا كېچىنىڭ مەلۇم ۋاقىتلىرى، پېشىن ۋاقتىدا كۈندۈزنىڭ ئاۋۋالقى قىسمى ئاخىرلىشىپ كۈن ئىگىلگەندە، شام نامىزىدا كۈندۈزنىڭ ئىككىنچى قىسمى تامام بولغاندا ئاللاھ تەرىپىدىن بېرىلىدىغان ئەجىر-ساۋابقا ئېرىشىشنى ئۈمىد .قىلىپ تەسبىھ ئېيتقىن
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَا تَمُدَّنَّ عَيۡنَيۡكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ زَهۡرَةَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا لِنَفۡتِنَهُمۡ فِيهِۚ وَرِزۡقُ رَبِّكَ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰ
ئى مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام! بىز تۈرلۈك يالغانچى كاپىرلارنى بەھرىمان قىلىۋاتقان ۋە ئۇلار مەنپەئەتلىنىۋاتقان دۇنيانىڭ زىننەتلىرىگە قارىمىغىن، بۇ ئۇلارنى سىنىشىمىز ئۈچۈندۇر. ئۇلار ئۈچۈن قىلغان نەرسىلەرنىڭ ھەممىسى يوقالغۇچىدۇر. سېنىڭ پەرۋەردىگارىڭنىڭ ساڭا ۋەدە قىلغان سەن رازى بولغۇدەك ساۋابى ئۇلارنىڭ دۇنيادا مەلۇم مۇددەت مەنپەئەتلىنىپ يوق بولىدىغان نەرسىلىرىدىن ياخشىدۇر، چۈنكى ئۇ ئۈزۈلمەيدۇ داۋاملىشىپ تۇرىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأۡمُرۡ أَهۡلَكَ بِٱلصَّلَوٰةِ وَٱصۡطَبِرۡ عَلَيۡهَاۖ لَا نَسۡـَٔلُكَ رِزۡقٗاۖ نَّحۡنُ نَرۡزُقُكَۗ وَٱلۡعَٰقِبَةُ لِلتَّقۡوَىٰ
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! ئائىلەڭدىكىلەرنى ۋە ئۈممىتىڭنى ناماز ئادا قىلىشقا بۇيرىغىن، سەن بۇنى ئادا قىلىشتا چىدامچان بولغىن، سەندىن ئۆزۇڭ ۋە باشقىلار ئۈچۈن رىزىق تەلەپ قىلمايمىز، ساڭا رىزىق بېرىشكە بىز كىپىل. دۇنيا-ئاخىرەتتىكى ماختالغۇچى ياخشى ئاقىۋەت ئاللاھتىن قورقىدىغان تەقۋادارلار ئۈچۈندۇر. ئۇلار ئاللاھنىڭ بۇيرىقىغا بويسۇنىدۇ ۋە چەكلىمىلىرىدىن يىراق بولىدۇ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَالُواْ لَوۡلَا يَأۡتِينَا بِـَٔايَةٖ مِّن رَّبِّهِۦٓۚ أَوَلَمۡ تَأۡتِهِم بَيِّنَةُ مَا فِي ٱلصُّحُفِ ٱلۡأُولَىٰ
پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنى ئىنكار قىلغان ئاشۇ يالغانچى كاپىرلار: مۇھەممەد پەرۋەردىگارى تەرىپىدىن ئۆزىنىڭ ھەقىقەتەن راس پەيغەمبەر ئىكەنلىكىگە دالالەت قىلىدىغان بىر مۆجىزە كەلتۈرگەن بولسا! دەيدۇ، ئاشۇ قۇرئان كەرىمنى ئىنكار قىلغۇچىلارغا ئۆزىدىن ئىلگىرىكى ساماۋى كىتابلارنى تەستىقلايدىغان قۇرئان كەرىم كەلمىدىمۇ؟.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَوۡ أَنَّآ أَهۡلَكۡنَٰهُم بِعَذَابٖ مِّن قَبۡلِهِۦ لَقَالُواْ رَبَّنَا لَوۡلَآ أَرۡسَلۡتَ إِلَيۡنَا رَسُولٗا فَنَتَّبِعَ ءَايَٰتِكَ مِن قَبۡلِ أَن نَّذِلَّ وَنَخۡزَىٰ
ئەگەر بىز مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى ئىنكار قىلىۋاتقان يالغانچى كاپىرلارنى ئۇلارنىڭ كارپىرلىقى ۋە گەردەنكەشلىكى سەۋەبىدىن ئۇلارغا پەيغەمبەر ئەۋەتىشتىن ۋە كىتاب نازىل قىلىشتىن ئىلگىرى ئۇلارنى ھالاك قىلساق، ئەلۋەتتە ئۇلار قىيامەت كۈنىدە ئۆزلىرىنىڭ كاپىر بولغانلىقىغا ئۈزۈر ئېيتىپ: پەرۋەردىگارىمىز! دۇنيادا بىزگە بىر پەيغەمبەر ئەۋەتكەن بولساڭ، سېنىڭ ئازابىڭ سەۋەبىدىن بىزگە خار ۋە زەبۇنلۇق چۈشۈشتىن ئىلگىرى، بىز ئۇ پەيغەمبەرگە ئىمان ئېيتىپ ۋە ئىلىپ كەلگەن ئايەتلىرىگە ئەگەشكەن بولاتتۇق دەيتتى.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ كُلّٞ مُّتَرَبِّصٞ فَتَرَبَّصُواْۖ فَسَتَعۡلَمُونَ مَنۡ أَصۡحَٰبُ ٱلصِّرَٰطِ ٱلسَّوِيِّ وَمَنِ ٱهۡتَدَىٰ
ئى ئاللاھنىڭ ئەلچىسى! ئاشۇ يالغانچىلارغا: بىز ۋە سىلەر ھەربىرىمىز ئاللاھدىن ئىشىمىزنىڭ ئاقىۋىتىنى كۈتمەكتىمىز. كىم توغرا يول ئىگىسى؟ كىم ھىدايەت تاپقۇچى؟ بىزمۇ ياكى سىلەرمۇ؟ بۇنى چوقۇم بىلىسىلەر، دېگىن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• من الأسباب المعينة على تحمل إيذاء المعرضين استثمار الأوقات الفاضلة في التسبيح بحمد الله.
ھەقتىن يۈز ئۆرۈگۈچىلەرنىڭ ئەزىيەتلىرىنى كۆتۈرۈشكە ياردىمى بولىدىغان سەۋەبلەردىن: ئاللاھنى مەدھىيلەش ۋە تەسبىھ ئېيتىشتا .پەزىلەتلىك ۋاقىتلاردىن پايدىلىنىش لازىم
• ينبغي على العبد إذا رأى من نفسه طموحًا إلى زينة الدنيا وإقبالًا عليها أن يوازن بين زينتها الزائلة ونعيم الآخرة الدائم.
ئىنساننىڭ قەلبىدە دۇنيانىڭ زىننەتلىرىنى تاما قىلىش ۋە ئۇنىڭغا يۈزلىنىش ئېستىكى سېزىلسە، پانى دۇنيانىڭ زىننەتلىرى بىلەن ئاخىرەتنىڭ ئەبەدىي نېئمىتىنىڭ ئارىسىنى سېلىشتۇرۇشى لازىم.
• على العبد أن يقيم الصلاة حق الإقامة، وإذا حَزَبَهُ أمْر صلى وأَمَر أهله بالصلاة، وصبر عليهم تأسيًا بالرسول صلى الله عليه وسلم.
بەندە نامازنى تولۇق بەرپا قىلىشى، ئەگەر ئۇ بىرەر ئىشقا دۇچكەلگەندە ناماز ئوقۇشى ۋە ئائىلىسىدىكىلەرنى ناماز ئوقۇشقا بۇيرىشى، قېيىنچىلىقلارغا سەۋىر قېلىشتا پەيغەمبەرئەلەيھىسسالامنى ئۈلگە قىلىشى لازىمدۇر.
ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌ߬ߘߊ߬ߟߌ ߝߐߘߊ ߘߏ߫: ߕ߭ߤߊ߫ ߝߐߘߊ
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.