ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
Аҳқоф сураси
ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
بيان حاجة البشريّة للرسالة وإنذار المعرضين عنها.
حمٓ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَأَجَلٖ مُّسَمّٗىۚ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَمَّآ أُنذِرُواْ مُعۡرِضُونَ
Осмонлару ерни ва улар орасидаги нарсаларни бекорга яратмадик. Ҳаммасини ҳақ ва етук ҳикмат билан яратдик. Токи, улардан айримларини бандалар танисинлар, билсинлар ва ёлғиз Аллоҳга ибодат қилиб, У Зотга ширк келтирмасинлар. Заминдаги халифалик вазифаларини фақат Аллоҳга аён бўлган муддатга қадар ҳалол бажарсинлар. Аллоҳга куфр келтирган кимсалар эса Аллоҳнинг китобида келган огоҳлантиришлардан юз ўгирадилар, уларга парво қилмайдилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ أَرَءَيۡتُم مَّا تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَرُونِي مَاذَا خَلَقُواْ مِنَ ٱلۡأَرۡضِ أَمۡ لَهُمۡ شِرۡكٞ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِۖ ٱئۡتُونِي بِكِتَٰبٖ مِّن قَبۡلِ هَٰذَآ أَوۡ أَثَٰرَةٖ مِّنۡ عِلۡمٍ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Эй Пайғамбар, анави ҳақдан юз ўгираётган мушрикларга айтинг: "Аллоҳни қўйиб ибодат қилаётган бутларингиз ҳақида бир гапириб беринглар-чи. Улар ердан нималарни яратган? Тоғни яратганларми? Дарёни яратганларми? Ёки уларнинг осмонларни яратишда Аллоҳ билан шерикчилиги борми? Агар, бутларимиз маъбудликка лойиқ, деган даъволарингиз рост бўлса, Қуръондан олдин Аллоҳ тарафидан нозил қилинган бир китобни ёки олдингилардан қолган бирон илмий белгини келтиринглар-чи".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَنۡ أَضَلُّ مِمَّن يَدۡعُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَن لَّا يَسۡتَجِيبُ لَهُۥٓ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَهُمۡ عَن دُعَآئِهِمۡ غَٰفِلُونَ
Аллоҳни қўйиб, то Қиёматга қадар бирон дуони ижобат қила олмайдиган бутларга ибодат қиладиган кимсадан кўра адашганроқ одам йўқ. Бут-санамлар унга бирон фойда ёки зарар етказиш у ёқда турсин, ҳатто унинг дуосидан ғофилдирлар, эшитмайдилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• خطر الاغترار بلذات الدنيا وشهواتها.
• ثبوت صفة الكبرياء لله تعالى.
وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٖ قَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ هَٰذَا سِحۡرٞ مُّبِينٌ
Уларга элчимиз орқали юборилган оятларимиз ўқиб берилса, Қуръонга куфр келтирган кимсалар у келган заҳоти: "Бу Аллоҳ тарафидан келган ваҳий эмас, очиқ кўриниб турган сеҳрдир", дедилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَمۡ يَقُولُونَ ٱفۡتَرَىٰهُۖ قُلۡ إِنِ ٱفۡتَرَيۡتُهُۥ فَلَا تَمۡلِكُونَ لِي مِنَ ٱللَّهِ شَيۡـًٔاۖ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَا تُفِيضُونَ فِيهِۚ كَفَىٰ بِهِۦ شَهِيدَۢا بَيۡنِي وَبَيۡنَكُمۡۖ وَهُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ
Анави мушриклар: "Қуръонни Муҳаммаднинг ўзи тўқиган", дейдиларми? Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Агар Қуръонни ўзим тўқийдиган бўлсам ва бунинг учун Аллоҳ мени азобламоқчи бўлса, сизлар менга ҳеч қандай ёрдам бера олмайсизлар-ку. Шундай экан, қандай қилиб мен ўзимни ўзим азобга тутиб берай? Сизларнинг Қуръонни ёмонлаш, унга зарба бериш борасида қилаётган ҳамма ишларингизни Аллоҳ жуда яхши билиб турибди. Мен билан сизларнинг ўртамизда гувоҳ бўлишга Унинг Ўзи кифоядир. У тавба қилган бандаларини мағфират қиладиган ва уларга Меҳрибон Зотдир".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ مَا كُنتُ بِدۡعٗا مِّنَ ٱلرُّسُلِ وَمَآ أَدۡرِي مَا يُفۡعَلُ بِي وَلَا بِكُمۡۖ إِنۡ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَىٰٓ إِلَيَّ وَمَآ أَنَا۠ إِلَّا نَذِيرٞ مُّبِينٞ
Эй пайғамбар, сизнинг пайғамбарлигингизни тан олмай, ўзингизни ёлғончига чиқараётган анави мушрикларга айтинг: "Мен Аллоҳ юборган биринчи пайғамбар эмасманки, бу қадар ажаблансангизлар. Мендан олдин ҳам жуда кўп пайғамбарлар ўтган-ку. Аллоҳ менга нима қилишини ҳам, сизларга нима қилишини ҳам билмайман. Мен ўзимга юборилган ваҳийгагина эргашаман. Ҳар бир гапим, ҳар бир ишим ваҳийга мувофиқ бўлади. Мен сизларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирадиган бир огоҳлантирувчиман, холос".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ أَرَءَيۡتُمۡ إِن كَانَ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ وَكَفَرۡتُم بِهِۦ وَشَهِدَ شَاهِدٞ مِّنۢ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ عَلَىٰ مِثۡلِهِۦ فَـَٔامَنَ وَٱسۡتَكۡبَرۡتُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Эй Пайғамбар, анави ҳақни ёлғонга чиқараётганларга айтинг: "Агар бу Қуръон Аллоҳ тарафидан бўлиб, сизлар унга куфр келтираётган бўлсангизлар-чи. Бани Исроилдан бир гувоҳ унинг Аллоҳ тарафидан эканига гувоҳлик бериб, унга иймон келтирса-ю, сизлар унга иймон келтиришдан ўзаларингизни катта олаётган бўлсангизлар-чи. Ана шу пайтда золимларга айланиб қолмайсизларми?! Аллоҳ золим қавмни ҳақни танишга муваффақ қилмас".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَوۡ كَانَ خَيۡرٗا مَّا سَبَقُونَآ إِلَيۡهِۚ وَإِذۡ لَمۡ يَهۡتَدُواْ بِهِۦ فَسَيَقُولُونَ هَٰذَآ إِفۡكٞ قَدِيمٞ
Қуръонга, Пайғамбар алайҳиссалом олиб келган рисолатга куфр келтирганлар мўминларга шундай дедилар: "Агар Муҳаммад олиб келган нарса яхшиликка олиб борадиган ҳақ бўлганида анави ялангоёқ қашшоқлар ва қуллар унга биздан олдин бормаган бўлардилар". Ўзлари ҳидоят топа олмагач: "Бу эски уйдирмадир, биз уйдирмаларга эргашадиган одамлар эмасмиз", дейишлари тайин.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمِن قَبۡلِهِۦ كِتَٰبُ مُوسَىٰٓ إِمَامٗا وَرَحۡمَةٗۚ وَهَٰذَا كِتَٰبٞ مُّصَدِّقٞ لِّسَانًا عَرَبِيّٗا لِّيُنذِرَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُحۡسِنِينَ
Қуръондан олдин Таврот келган. Аллоҳ уни Мусо алайҳиссаломга нозил қилган. У ҳаққа эргашадиганлар учун пешво, Бани Исроил орасидаги унга иймон келтириб, йўриқларига юрган кишиларга раҳмат бўлган. Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган Қуръон эса ўзидан олдин келган китобларни тасдиқлаб, куфру маъсиятлар ила ўз жонига жабр қилган золимларни азобдан огоҳлантириб, Яратувчиси билан ҳам, махлуқотлар билан ҳам гўзал алоқада бўлган муҳсинларга хушхабар бўлиб, араб тилида келган.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ ٱلَّذِينَ قَالُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُ ثُمَّ ٱسۡتَقَٰمُواْ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
"Парвардигорим Аллоҳдир. Ундан ўзга парвардигор йўқдир", деганлар, кейин эса иймон ва солиҳ амал бобида бардавом, барқарор бўлганлар учун келгусидаги охиратда хавф-хатар йўқдир. Бу дунёда қолиб кетган насибаларига эса хафа ҳам бўлмаслар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• كل من عُبِد من دون الله ينكر على من عبده من الكافرين.
• عدم معرفة النبي صلى الله عليه وسلم بالغيب إلا ما أطلعه الله عليه منه.
• وجود ما يثبت نبوّة نبينا صلى الله عليه وسلم في الكتب السابقة.
وَوَصَّيۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ بِوَٰلِدَيۡهِ إِحۡسَٰنًاۖ حَمَلَتۡهُ أُمُّهُۥ كُرۡهٗا وَوَضَعَتۡهُ كُرۡهٗاۖ وَحَمۡلُهُۥ وَفِصَٰلُهُۥ ثَلَٰثُونَ شَهۡرًاۚ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ أَشُدَّهُۥ وَبَلَغَ أَرۡبَعِينَ سَنَةٗ قَالَ رَبِّ أَوۡزِعۡنِيٓ أَنۡ أَشۡكُرَ نِعۡمَتَكَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتَ عَلَيَّ وَعَلَىٰ وَٰلِدَيَّ وَأَنۡ أَعۡمَلَ صَٰلِحٗا تَرۡضَىٰهُ وَأَصۡلِحۡ لِي فِي ذُرِّيَّتِيٓۖ إِنِّي تُبۡتُ إِلَيۡكَ وَإِنِّي مِنَ ٱلۡمُسۡلِمِينَ
Инсонни ота-онасига яхшилик қилишга буюрдик, қаттиқ тайинладик. Уларга ҳаётлик чоғларида ҳам яхшилик қилсинлар, вафотларидан кейин ҳам яхшилик қилсинлар. Уларга яхшилик қилиш шариатга зид бўлмаган ишлар доирасида бўлади. Хусусан, онасига яхшилик қилсин. Онаси уни не-не машаққатлар билан қорнида кўтариб юрди ва не-не машаққатлар билан туғди. Унинг ҳомиладор бўлишидан то гўдакни сутдан чиқаргунига қадар бўлган муддат ўттиз ойдир. Энди у ақлий ва жисмоний жиҳатдан вояга етиб, қирқ ёшга кирганида шундай деди: "Парвардигорим, менга ва ота-онамга инъом этган неъматингга шукр айлашимга ҳамда Ўзинг рози бўладиган солиҳ амал қилишимга илҳом бер! Амалимни қабул айла! Мен учун зурриётимни солиҳлардан қил! Гуноҳларимдан Сенга тавба қилдим! Мен Сенга итоат этадиган, буйруқларингга бўйсунадиган бандаларингданман!"
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ نَتَقَبَّلُ عَنۡهُمۡ أَحۡسَنَ مَا عَمِلُواْ وَنَتَجَاوَزُ عَن سَيِّـَٔاتِهِمۡ فِيٓ أَصۡحَٰبِ ٱلۡجَنَّةِۖ وَعۡدَ ٱلصِّدۡقِ ٱلَّذِي كَانُواْ يُوعَدُونَ
Ана ўшалар шундай зотлардирки, уларнинг қилиб ўтган яхши амалларини қабул айлаймиз, ёмонликларидан эса ўтиб юборурмиз. Гуноҳлари учун жазога тортмаймиз. Улар жаннат аҳлининг сафида бўладилар. Уларга берилган бу ваъда чин ваъдадир. Унинг амалга ошиши муҳаққақдир.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلَّذِي قَالَ لِوَٰلِدَيۡهِ أُفّٖ لَّكُمَآ أَتَعِدَانِنِيٓ أَنۡ أُخۡرَجَ وَقَدۡ خَلَتِ ٱلۡقُرُونُ مِن قَبۡلِي وَهُمَا يَسۡتَغِيثَانِ ٱللَّهَ وَيۡلَكَ ءَامِنۡ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ فَيَقُولُ مَا هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ
Яна бир фарзанд ота-онасига деди: "Суф сизларга! Ўлганимдан кейин қайта тирилиб, қабримдан чиқарилишимга ваъда беряпсизларми? Қанчадан-қанча авлодлар ўтиб кетган-ку. Улардан қайси бири тирилиб келибди?!" Ота-она Аллоҳдан фарзандлари учун иймон сўраб дедилар: "Қайта тирилишга ишонмайдиган бўлсанг, шўринг қурсин. Иймон келтир. Аллоҳнинг қайта тирилтириш ҳақидаги ваъдаси ҳақдир. Бу ишнинг юз беришига шак-шубҳа йўқ". Фарзанд эса бу гапларга парво қилмасдан, боягидек қайта тирилишни инкор қилиб: "Бу гаплар олдингиларнинг афсоналаридан бошқа нарса эмас. Уларнинг Аллоҳ тарафидан экани ўз исботини топмаган", дейди.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ حَقَّ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقَوۡلُ فِيٓ أُمَمٖ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهِم مِّنَ ٱلۡجِنِّ وَٱلۡإِنسِۖ إِنَّهُمۡ كَانُواْ خَٰسِرِينَ
Ана ўшалар шундай кимсалардирки, уларни олдинги инсу жиндан иборат умматлар қаторида азоблаш вожиб бўлиб қолди. Улар зарар кўргувчиларга айландилар. Дўзахга кириб, ўзларини ҳам, оилаларини ҳам қўлдан бой бердилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلِكُلّٖ دَرَجَٰتٞ مِّمَّا عَمِلُواْۖ وَلِيُوَفِّيَهُمۡ أَعۡمَٰلَهُمۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
Ҳар икки гуруҳ учун, дўзахийлар учун ҳам, жаннатийлар учун қилган ишларига яраша даражалар бор. Жаннтийлар олий даражаларда бўлсалар, дўзахийлар қуйи даражаларда бўладилар. Аллоҳ уларнинг қилган амалларига яраша жазолайди ёки мукофотлайди. Қиёмат куни уларга зулм қилинмайди. Яхшиликлари камайтириб юборилмайди, ёмонликлари кўпайтириб юборилмайди.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَيَوۡمَ يُعۡرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَلَى ٱلنَّارِ أَذۡهَبۡتُمۡ طَيِّبَٰتِكُمۡ فِي حَيَاتِكُمُ ٱلدُّنۡيَا وَٱسۡتَمۡتَعۡتُم بِهَا فَٱلۡيَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ عَذَابَ ٱلۡهُونِ بِمَا كُنتُمۡ تَسۡتَكۡبِرُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّ وَبِمَا كُنتُمۡ تَفۡسُقُونَ
Аллоҳга куфр келтириб, пайғамбарларини ёлғончига чиқарганлар дўзахга рўбарў қилинганларида уларга зуғум билан шундай дейилур: "Дунё ҳаётингиздаги ҳузур-ҳаловатингизни ўтказиб, ундаги лаззатлардан фойдаланиб бўлдингиз. Мана, энди бугун ер юзида ноҳақ такаббурлик қилиб, куфру маъсиятлар ила Аллоҳга итоатсизлик қилганингиз туфайли жазога тортилиб, хорлик азобига гирифтор бўлурсизлар".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• بيان مكانة بِرِّ الوالدين في الإسلام، بخاصة في حق الأم، والتحذير من العقوق.
Оятларда ота-онага, айниқса, онага яхшилик қилишнинг Исломдаги ўрни баён қилиняпти ва уларга оқ бўлишдан эҳтиётлантириляпти.
۞ وَٱذۡكُرۡ أَخَا عَادٍ إِذۡ أَنذَرَ قَوۡمَهُۥ بِٱلۡأَحۡقَافِ وَقَدۡ خَلَتِ ٱلنُّذُرُ مِنۢ بَيۡنِ يَدَيۡهِ وَمِنۡ خَلۡفِهِۦٓ أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّا ٱللَّهَ إِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٖ
Эй Пайғамбар, Однинг биродари Ҳудни эсланг. У ўз қавмини Аллоҳнинг азобига дучор бўлиб қолишдан огоҳлантирганди. Улар араб жазирасининг жанубидаги қумтепаларда яшардилар. Ҳуддан олдин ҳам, кейин ҳам ўз қавмини азобдан огоҳлантирган пайғамбарлар ўтган. Улар ўз қавмларига шундай деганлар: "Ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилинглар! Ундан бошқа ҳеч кимга, ҳеч нарсага ибодат қилманглар! Эй қавмим, сизларнинг бошингизга улуғ куннинг, Қиёмат кунининг азоби тушиб қолишидан хавотирдаман".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُوٓاْ أَجِئۡتَنَا لِتَأۡفِكَنَا عَنۡ ءَالِهَتِنَا فَأۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
Унга қавми деди: "Бизни худоларимизга ибодат қилишдан буриб юбориш учун келдингми? Ҳеч қачон бу ишни қила олмайсан. Агар даъвойинг рост бўлса, ўша айтаётган, ваъда қилаётган азобингни олиб келавер".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالَ إِنَّمَا ٱلۡعِلۡمُ عِندَ ٱللَّهِ وَأُبَلِّغُكُم مَّآ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦ وَلَٰكِنِّيٓ أَرَىٰكُمۡ قَوۡمٗا تَجۡهَلُونَ
Деди: "Азоб вақтини фақат Аллоҳ билади. Мен билмайман. Мен етказиши керак бўлган ишни етказиб қўядиган бир пайғамбарман, холос. Лекин мен сизларни фойда-зарарини билмайдиган бир нодон қавм, деб кўряпман".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَمَّا رَأَوۡهُ عَارِضٗا مُّسۡتَقۡبِلَ أَوۡدِيَتِهِمۡ قَالُواْ هَٰذَا عَارِضٞ مُّمۡطِرُنَاۚ بَلۡ هُوَ مَا ٱسۡتَعۡجَلۡتُم بِهِۦۖ رِيحٞ فِيهَا عَذَابٌ أَلِيمٞ
Уларга ўзлари шошилтирган азоб келганда уни водийлари сари самодан юзланаётган бир булутдек кўрдилар ва: "Бу кўндаланг турган нарса бизга ёмғир ёғдиради", дедилар. Бунга жавобан Ҳуд деди: "Йўқ. У сизлар ўйлагандек ёмғир ёғдирадиган булут эмас, балки ўзларингиз шошилтирган ўша азобдир. У ўз ичига аламли азобни мужассам этган бўрондир".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
تُدَمِّرُ كُلَّ شَيۡءِۭ بِأَمۡرِ رَبِّهَا فَأَصۡبَحُواْ لَا يُرَىٰٓ إِلَّا مَسَٰكِنُهُمۡۚ كَذَٰلِكَ نَجۡزِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Аллоҳнинг амри ила ҳамма нарсани вайрон қилур. Бас, ҳаммалари ҳалок бўлдилар. Фақат яшаган уйларигина кўзга ташланиб, бу ерларда кимлардир яшаб ўтганини билдириб турарди. Куфру маъсиятларида саркашлик билан тураверадиган жиноятчиларни мана шундай жазолаймиз.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ مَكَّنَّٰهُمۡ فِيمَآ إِن مَّكَّنَّٰكُمۡ فِيهِ وَجَعَلۡنَا لَهُمۡ سَمۡعٗا وَأَبۡصَٰرٗا وَأَفۡـِٔدَةٗ فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُمۡ سَمۡعُهُمۡ وَلَآ أَبۡصَٰرُهُمۡ وَلَآ أَفۡـِٔدَتُهُم مِّن شَيۡءٍ إِذۡ كَانُواْ يَجۡحَدُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
Биз Ҳуд қавмига сизларга бермаган имкониятларни бергандик. Уларга эшитадиган қулоқлар, кўрадиган кўзлар ва ақл юритадиган қалблар ато этгандик. Уларга қулоқлари ҳам, кўзлари ҳам, ақллари ҳам бирон нарсада асқотмади. Уларни Аллоҳнинг азобидан қутқариб қола олмади. Чунки улар Аллоҳнинг оятларини инкор этиб, Ҳуд алайҳиссалом огоҳлантирган азоб устидан кулардилар, масхара қилардилар. Оқибатда худди ана шу азобга гирифтор бўлдилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ أَهۡلَكۡنَا مَا حَوۡلَكُم مِّنَ ٱلۡقُرَىٰ وَصَرَّفۡنَا ٱلۡأٓيَٰتِ لَعَلَّهُمۡ يَرۡجِعُونَ
Эй Макка аҳли, атрофингиздаги шаҳарларни, Одни, Самудни, Лут қавмини, Мадян соҳибларини ҳалок этдик. Уларга ҳужжат, далилларни хилма-хил қилиб келтирдик. Шоядки, куфрдан қайтсалар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَلَوۡلَا نَصَرَهُمُ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ قُرۡبَانًا ءَالِهَةَۢۖ بَلۡ ضَلُّواْ عَنۡهُمۡۚ وَذَٰلِكَ إِفۡكُهُمۡ وَمَا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ
Аллоҳни қўйиб, ўша худо қилиб олган бутлари уларга ёрдам берармикин?! Ибодатлару қурбонликлар билан уларга сиғинаётган эдилар-ку! Асло. Ҳеч қачон ёрдам бера олмайдилар. Аксинча, уларга энг муҳтож бўлган пайтларида улар кўзга кўринмай қоладилар. Бу уларнинг ёлғонлари ва уйдирмаларидан бошқа нарса эмас. Улар, бу бутлар фойда беради, Аллоҳнинг ҳузурида шафоат қилади, деб ўзларини ўзлари алдаб юрибдилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• لا علم للرسل بالغيب إلا ما أطلعهم ربهم عليه منه.
• اغترار قوم هود حين ظنوا العذاب النازل بهم مطرًا، فلم يتوبوا قبل مباغتته لهم.
• قوة قوم عاد فوق قوة قريش، ومع ذلك أهلكهم الله.
وَإِذۡ صَرَفۡنَآ إِلَيۡكَ نَفَرٗا مِّنَ ٱلۡجِنِّ يَسۡتَمِعُونَ ٱلۡقُرۡءَانَ فَلَمَّا حَضَرُوهُ قَالُوٓاْ أَنصِتُواْۖ فَلَمَّا قُضِيَ وَلَّوۡاْ إِلَىٰ قَوۡمِهِم مُّنذِرِينَ
Эй Пайғамбар, эсланг. Сизга бир гуруҳ жинларни Қуръон эшитишлари учун юборгандик. Улар келишгач, бир-бирларига: "Жим бўлинглар, эшитайлик", дейишди. Пайғамбар алайҳиссалом ўқиб бўлганидан кейин эса қавмларига қайтиб бориб, уларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантира бошладилар.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَالُواْ يَٰقَوۡمَنَآ إِنَّا سَمِعۡنَا كِتَٰبًا أُنزِلَ مِنۢ بَعۡدِ مُوسَىٰ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ يَهۡدِيٓ إِلَى ٱلۡحَقِّ وَإِلَىٰ طَرِيقٖ مُّسۡتَقِيمٖ
Қавмига шундай дедилар: "Эй қавмимиз, биз бир китобни тингладик. Уни Аллоҳ Мусодан кейин нозил қилибди. Ўзидан олдинги самовий китобларни тасдиқлаб келибди. Ҳаққа ва тўғри йўлга, Ислом йўлига бошлар экан".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَٰقَوۡمَنَآ أَجِيبُواْ دَاعِيَ ٱللَّهِ وَءَامِنُواْ بِهِۦ يَغۡفِرۡ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمۡ وَيُجِرۡكُم مِّنۡ عَذَابٍ أَلِيمٖ
Эй қавмимиз, Муҳаммаднинг даъватини қабул қилинглар. У ҳаққа чақираётир. Унинг Аллоҳ тарафидан юборилган пайғамбар эканига иймон келтиринглар. Шунда Аллоҳ гуноҳларингизни мағфират қилади ва сизларни келгусидаги аламли азобдан асрайди. Бу азоб Пайғамбар алайҳиссаломга ишонмаган, у зот даъват этган ҳақни қабул қилмаганлар учун тайёрлаб қўйилган.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَن لَّا يُجِبۡ دَاعِيَ ٱللَّهِ فَلَيۡسَ بِمُعۡجِزٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَيۡسَ لَهُۥ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءُۚ أُوْلَٰٓئِكَ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٍ
Ким Муҳаммад алайҳиссалом даъват қилган ҳақни қабул қилмаса, ер юзида Аллоҳдан қочиб қутула ҳам олмас, уни азобдан қутқариб оладиган Аллоҳдан бошқа дўстлари ҳам бўлмас. Ана ўшалар ҳақ йўлдан аниқ озган бахтиқаролардир.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّ ٱللَّهَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَلَمۡ يَعۡيَ بِخَلۡقِهِنَّ بِقَٰدِرٍ عَلَىٰٓ أَن يُحۡـِۧيَ ٱلۡمَوۡتَىٰۚ بَلَىٰٓۚ إِنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Анави қайта тирилишни ёлғонга чиқараётган мушриклар осмонлару ерни яратган ва шу қадар улкан, бепоён мавжуотларни яратишга ожизлик қилмаган Аллоҳ ўликларни ҳисоб-китоб ва жазо ёки мукофот учун қайта тирилтиришга қодир эканини англамадиларми? Ҳа, У Зот уларни қайта тирилтиришга қодир. У Зот ҳамма нарсага қодир. Қўлидан келмайдиган бирон иш йўқ.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَيَوۡمَ يُعۡرَضُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ عَلَى ٱلنَّارِ أَلَيۡسَ هَٰذَا بِٱلۡحَقِّۖ قَالُواْ بَلَىٰ وَرَبِّنَاۚ قَالَ فَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَ بِمَا كُنتُمۡ تَكۡفُرُونَ
Аллоҳга ва пайғамбарига куфр келтирганлар азобланишлари учун дўзахга рўбарў қиланганларида уларга зуғум билан шундай дейилади: "Мана, азобни кўриб турибсизлар! У ҳақ эканми ёки у дунёда сизлар айтганингиздек ёлғон эканми?!" Дедилар: "Ҳа, Парвардигоримизга қасамки, у ҳақ экан". Шунда уларга айтилур: "Аллоҳга куфр келтирганингиз учун энди азобни татинглар".
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱصۡبِرۡ كَمَا صَبَرَ أُوْلُواْ ٱلۡعَزۡمِ مِنَ ٱلرُّسُلِ وَلَا تَسۡتَعۡجِل لَّهُمۡۚ كَأَنَّهُمۡ يَوۡمَ يَرَوۡنَ مَا يُوعَدُونَ لَمۡ يَلۡبَثُوٓاْ إِلَّا سَاعَةٗ مِّن نَّهَارِۭۚ بَلَٰغٞۚ فَهَلۡ يُهۡلَكُ إِلَّا ٱلۡقَوۡمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ
Эй Пайғамбар, Нуҳ, Иброҳим, Мусо, Ийсо алайҳимуссалом каби матонатли пайғамбарлар сабр қилганларидек, қавмингиз тарафидан келаётган озорларга сабр қилинг. Уларга азобни шошилтирманг. Қавмингиз орасидаги ҳақни ёлғонга чиқарганлар охиратдаги ўзларига ваъда қилинган азобни кўрган пайтларида бу дунёда кундуздан бир соатгина яшаб ўтгандек бўлиб қоладилар. Азоб шу қадар узоқ давом этади. Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган бу Қуръон инсу жин учун кифоядир, етарлидир. Куфру маъсиятлар ила Аллоҳга итоатсизлик қилган қавмгина азобга гирифтор қилинур.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• سرعة استجابة المهتدين من الجنّ إلى الحق رسالة ترغيب إلى الإنس.
• الاستجابة إلى الحق تقتضي المسارعة في الدعوة إليه.
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.