ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߟߊߘߛߏߣߍ߲" ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐߦߌߘߊ ߘߐ߫ ߞߎߙߘߌ߲ߞߊ߲ ߘߐ߫ * - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
المؤمنون
ߝߐߘߊ ߟߊߢߌߣߌ߲ ߘߏ߫:
بيان فلاح المؤمنين وخسران الكافرين.
وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَمَنِ ٱبۡتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡعَادُونَ
ھەر کەسێک لەزەت لە غەیری ھاوسەر و کەنیزەکەکەی وەربگرێت ئەوا سنوورەکانی اللە تەعالای بەزاندووە، بە بەزاندنی ئەوەی حەڵاڵ کراوە بۆ ئەوەی کە حەرام کراوە، وازی لەحەڵاڵ و پاکو خاوێن ھێناوە و دەستی بردووە بۆ ئەوەی حەرام کراوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَعَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ
یەکێکی تر لەسیفەتەکانی ڕزگار بوان لە دواڕۆژدا ئەوانەن کە سپاردەیان پێ بسپێررێت جا ئەو سپاردە بێت کە اللە تەعالا پێیان دەسپێرێت، یان بەندەکانی اللە تەعالا پێیان دەسپێرن ئەوا دەیپارێزن، وە پەیمان و بەڵێنی خۆیان زایە ناکەن و دەیپارێزن و وەفای پێدەکەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡوَٰرِثُونَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ خَلَقۡنَا ٱلنُّطۡفَةَ عَلَقَةٗ فَخَلَقۡنَا ٱلۡعَلَقَةَ مُضۡغَةٗ فَخَلَقۡنَا ٱلۡمُضۡغَةَ عِظَٰمٗا فَكَسَوۡنَا ٱلۡعِظَٰمَ لَحۡمٗا ثُمَّ أَنشَأۡنَٰهُ خَلۡقًا ءَاخَرَۚ فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ أَحۡسَنُ ٱلۡخَٰلِقِينَ
پاشان لەو دڵۆپە ئاوەی لە ڕەحمدا جێگیر بوو، خوێنپارەیەکی سوورمان بەدیھێنا، پاشان لەو خوێنپارە سوورە وەكو پارچەیەک گۆشتی جوواومان بەدیھێنا، جا ئەو پارچە گۆشتەمان کردە ئێسکی ڕەق، ئەمجا گۆشتمان کرد بەبەر ئێسکەکاندا، پاشان بەڕۆح بەبەرداکردنی کردمان بەدیھێنراوێکی تر، خستمانە دەرەوە بۆ ژیانی دونیا، زۆر گەورە و پیرۆز و پر بەرەکەتە ئەو (اللە) یەی کەچاکترینی بەدیھێنەرانە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءَۢ بِقَدَرٖ فَأَسۡكَنَّٰهُ فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابِۭ بِهِۦ لَقَٰدِرُونَ
ئاومان لە ئاسمانەوە بەئەندازەی پێویست باراندووە، زۆر نییە ھەموو شت خراپ بکات، کەمیش نییە بەشی گیانداران نەکات، ئەمجا ئەو ئاوەمان جێگیر کرد لەناو زەویدا بۆ ئەوەی خەڵکی و گیانداران سوودی لێ ببینن، وە بەدڵنیاییەوە دەسەڵاتمان ھەیە و دەتوانین لەناوی ببەین و سوودی لێ نەبینن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَنشَأۡنَا لَكُم بِهِۦ جَنَّٰتٖ مِّن نَّخِيلٖ وَأَعۡنَٰبٖ لَّكُمۡ فِيهَا فَوَٰكِهُ كَثِيرَةٞ وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ
ھەر بەو ئاوە باخ و بێستانی چڕ و پڕمان لە خورما و ترێ بۆ بنیات ناون، لەو باخ و بێستانانەدا میوە گەلێکی جۆرا و جۆر و ڕەنگا و ڕەنگی زۆرمان بۆ بەدیھێنان، وەک ھەنجیر و ھەنار و سێو و میوەی تریش.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ لَكُمۡ فِي ٱلۡأَنۡعَٰمِ لَعِبۡرَةٗۖ نُّسۡقِيكُم مِّمَّا فِي بُطُونِهَا وَلَكُمۡ فِيهَا مَنَٰفِعُ كَثِيرَةٞ وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ
- ئەی خەڵکینە - لەو ئاژەڵانەیش بۆمان بەدیھێناون( لە وشتر و ڕەشە وڵاخ و مەڕ و بزن) پەند و ئامۆژگاری و بەڵگەی ڕوونی تێدایە لەسەر دەسەڵات و میھرەبانی اللە تەعالا، لەوەی لەناو سکی ئەم ئاژەڵانەدا شیرێکی پوختی پاڵفتەتان پێ دەنۆشین، ئاسان قووت دەدرێت بۆ بنۆشانی، وە ئەم ئاژەڵانە گەلێک کەڵک و سوودی تریشیان ھەیە بۆتان، وەک بەکارھێنانیان بۆ سواربوون و خوری و کوڵک و مووەکەیان، وە لە گۆشتەکەیشیان دەخۆن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ فَقَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ
بێگومان نوح پێغەمبەرمان نارد (سەلامی خوای لێ بێت) بۆ لای گەلەکەی و بانگی کردن بۆ لای اللە تەعالا، وە پێی وتن: ئەی گەلەکەم ، بەتاک و تەنھا اللە بپەرستن، جگە لەو (سبحانە و تعالی) ھیچ پەرستراو و خوایەکی ترتان بۆ نییە، دەی ئایا ئیتر لە اللە تەعالا ناترسن، بەوەی فەرمانەکانی بەجێ بھێنن و دووریش بکەونەوە لە ڕێگرییەکانی ؟!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَقَالَ ٱلۡمَلَؤُاْ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ مَا هَٰذَآ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يُرِيدُ أَن يَتَفَضَّلَ عَلَيۡكُمۡ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَأَنزَلَ مَلَٰٓئِكَةٗ مَّا سَمِعۡنَا بِهَٰذَا فِيٓ ءَابَآئِنَا ٱلۡأَوَّلِينَ
ناودار و گەورەکانیان ئەوانەیان کە بێباوەڕ بوون بە اللە تەعالا لە گەلەکەی ، بە شوێنکەوتە و خەڵکە ڕەشۆکیەکەیان وت: ئەم کەسەی بانگەشەی پێغەمبەرایەتی دەکات و خۆی لێ بووە بە پێغەمبەر تەنھا وەک ئێوە مرۆڤێکە و ھیچی تر، ئەیەوێت ببێت بە گەورە و سەرداری ئێوە، ئەگەر اللە بیویستایە پێغەمبەرێک بۆ ئێمە بنێرێت ئەوا فریشتەیەکی بۆ دەناردین نەک مرۆڤێک، ئێمە پێشتر شتێکی وامان لە پێشین و باوباپیرانی خۆمانەوە گوێ لێ نەبووە کە مرڤێک ببێت بەپێغەمبەر، کەوابێت با ھەر بۆ خۆی بڵێت من پێغەمبەری ئێوەم.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡهِ أَنِ ٱصۡنَعِ ٱلۡفُلۡكَ بِأَعۡيُنِنَا وَوَحۡيِنَا فَإِذَا جَآءَ أَمۡرُنَا وَفَارَ ٱلتَّنُّورُ فَٱسۡلُكۡ فِيهَا مِن كُلّٖ زَوۡجَيۡنِ ٱثۡنَيۡنِ وَأَهۡلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيۡهِ ٱلۡقَوۡلُ مِنۡهُمۡۖ وَلَا تُخَٰطِبۡنِي فِي ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ إِنَّهُم مُّغۡرَقُونَ
اللە تەعالا دەفەرموێت: وەحیمان کرد بۆ نوح و پێمان فەرموو: کەشتیەک دروست بکە لەبەرچاوی ئێمە و بەچاودێریمان بەو شێوەیەی کە فێرت دەکەین چۆن دروستی بکەیت، جا کاتێک بڕیاری ئێمە بۆ لەناوبردنیان ھات، ئاو لەناو تەنوری نان دروستکردنەکەیانەوە بە وژم ھەڵقوڵی، ئەوا لەھەر جوتێکی نێر و مێ گیاندارێک بخەرە ناو کەشتیەکەتەوە بۆ ئەوەی دواتر وەچە خستنەوەیان بەردەوام بێت، وە خزم و کەسوکارەکەیشت بخەرە ناویەوە جگە ئەوانەیان نەبێت پیشتر لە لایەن اللە تەعالاوە بڕیاری لەناوچوونیان دەرچووە، وەک ژن و کوڕەکەت، ئیتر لەبارەی ئەوانەی ستەمکار و بێباوەڕن قسەم لەگەڵدا نەکەیت بۆ ڕزگارکردن و لەناو نەبردنیان، چونکە بەدڵنیاییەوە ئەوانە ھەموویان لەناو لافاو و تۆفانەکەدا نوقم دەبن و لەناو دەچن و ھیچ قسەیەک ھەڵناگرێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• لطف الله بعباده ظاهر بإنزال المطر وتيسير الانتفاع به.
ڕەحمەت و میھرەبانی اللە تەعالا بەرامبەر بەندەکانی بەوەی لە ئاسمانەوە بارانیان بۆ دەبارێنێت، نەک ھەر ھێندە ، سوود و کەڵک لێوەرگرتنیشی بۆ ئاسان کردوون.
فَإِذَا ٱسۡتَوَيۡتَ أَنتَ وَمَن مَّعَكَ عَلَى ٱلۡفُلۡكِ فَقُلِ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي نَجَّىٰنَا مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
جا ئەگەر خۆت و باوەڕدارانی ڕزگار بوو کە لە گەڵتدان سەرکەوتنە سەر کەشتیەکە بڵێ: سوپاس و ستایش بۆ ئەو خوایەی کە لە دەست گەلی ستەمکار و بێباوەڕان ڕزگاری کردین و لەناوی بردن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ وَإِن كُنَّا لَمُبۡتَلِينَ
بەدڵنیاییەوە لەوەی باسکرا لە ڕزگارکردنی نوح و ئەو باوەڕدارانەی لە گەڵیدا بوون، وە لەناوبردنی بێباوەڕان بەڵگە و نیشانەی ڕوون ھەیە لەسەر دەسەڵاتمان لەسەرخستنی پێغەمبەران و لەناوبردنی ئەوانەی باوەڕیان پێنەکردن و بە درۆیان زانین، ئەگەرچی ئێمە گەلەکەی نوحمان تاقیکردەوە کاتێک ئەومان ڕەوانەکرد بۆ لایان تاوەکو باوەڕدار و بێباوەر، گوێڕایەڵ و سەرپێچیکار دەربکەون.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ أَنشَأۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِمۡ قَرۡنًا ءَاخَرِينَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَرۡسَلۡنَا فِيهِمۡ رَسُولٗا مِّنۡهُمۡ أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ
پێغەمبەرانمان لەناو خۆیان بۆ ناردن تاوەکو بانگیان بکەن بۆ لای اللە تەعالا، وە پێیان وتن : ھەر اللە تەعالا بەتاک و تەنھا بپەرستن، جگە لەو ھیچ پەرستراو و خوایەکی بەھەقی ترتان نییە، دەی ئایا ئیتر لە اللە تەعالا ناترسن، بەوەی دوور بکەونەوە لە ڕێگرییەکانی و فەرمانەکانیشی جێ بەجێ بکەن ؟!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِلِقَآءِ ٱلۡأٓخِرَةِ وَأَتۡرَفۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا مَا هَٰذَآ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يَأۡكُلُ مِمَّا تَأۡكُلُونَ مِنۡهُ وَيَشۡرَبُ مِمَّا تَشۡرَبُونَ
ناوداران و گەورەکانی گەلەکەی، ئەوانەیان باوەڕیان نەبوو بە اللە تەعالا و بە ڕۆژی دوایی و پاداشت و سزای ئەو ڕۆژە، وە اللە تەعالا سەرکەش و گومڕایی کردن بەوەی ناز و نیعمەت و بەخششەکانی دونیای بۆ سووک و ئاسان و فراوان کردن، وتیان بەشوێنکەوتە و خەڵکە ڕەشۆکیە گشتیەکە: ئەمەی کە دەڵێت پێغەمبەرم ھیچی لە ئێوە زیاتر نییە و وەک ئێوە مرۆڤە، وەک ئێوە دەخوات و دەخواتەوە، ھیچ تایبەتمەندیەکی نییە بەسەر ئێوەدا تاوەکو بکرێتە پێغەمبەر و ڕەوانە بکرێت بۆ لاتان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَئِنۡ أَطَعۡتُم بَشَرٗا مِّثۡلَكُمۡ إِنَّكُمۡ إِذٗا لَّخَٰسِرُونَ
ئەگەر ئێوە گوێڕایەڵی مرۆڤێکی وەک خۆتان بکەن بێگومان ئەو کاتە ئێوە لە خەسارۆمەندان ئەبن، لەبەر ئەوە گوێڕایەڵیتان بۆی ھیچ سوودێکی نابێت بۆتان کاتێک لەبەر قسەی ئەو واز بھێنن لە خواکانی خۆتان، وە شوێن کەسێک بکەون کە ھیچ فەزڵ و چاکەیەکی نییە بەسەرتانەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَيَعِدُكُمۡ أَنَّكُمۡ إِذَا مِتُّمۡ وَكُنتُمۡ تُرَابٗا وَعِظَٰمًا أَنَّكُم مُّخۡرَجُونَ
ئایا ئەو کەسەی وادەزانێت پێغەمبەرە، ئەگەر ئێوە مردن و بوون بەخاک و ئێسکی ڕزیوو بەڵێنتان پێدەدا بەدڵنیاییەوە جارێکی تر لە گۆڕەکانتان دێنە دەرەوە و زیندوو دەکرێنەوە ؟ ئایا ئەمە بە عەقڵ و ژیری مرۆڤدا دەچێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنۡ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا ٱلدُّنۡيَا نَمُوتُ وَنَحۡيَا وَمَا نَحۡنُ بِمَبۡعُوثِينَ
ژیان تەنھا ژیانی دونیایە، نەک ژیانی دواڕۆژ، زیندووەکانمان دەمرن و جارێکی تر زیندوو ناکرێنەوە، دوای ئەوانیش کەسانی تر لەدایک دەبن و ماوەیەک دەژیەن، وە ھەرگیز پاش مردنیشمان زیندوو ناکرێینەوە بۆ لێپرسنەوەی ڕۆژی قیامەت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ بِٱلۡحَقِّ فَجَعَلۡنَٰهُمۡ غُثَآءٗۚ فَبُعۡدٗا لِّلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ
ئەمجا شریخە و دەنگێکی زۆر بەھێزی لەناوبەر ھەموویانی گرت کە شایستەی ئەو سزایە بوون چونکە زۆر سەرکەش و یاخی بوون، ئەو شریخە و دەنگە بەھێزە وەک پوش و پەڵاش و کەفی سەر دەریای لێکردن و لەناوی بردن، جا دووری لە ڕەحم و میھرەبانی اللە بۆ گەلی ستەمکاران بێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ أَنشَأۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِمۡ قُرُونًا ءَاخَرِينَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الترف في الدنيا من أسباب الغفلة أو الاستكبار عن الحق.
ثُمَّ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا تَتۡرَاۖ كُلَّ مَا جَآءَ أُمَّةٗ رَّسُولُهَا كَذَّبُوهُۖ فَأَتۡبَعۡنَا بَعۡضَهُم بَعۡضٗا وَجَعَلۡنَٰهُمۡ أَحَادِيثَۚ فَبُعۡدٗا لِّقَوۡمٖ لَّا يُؤۡمِنُونَ
پاشان بۆ ھەر گەل و ئوممەتێک یەک لە دوای یەک پێغەمبەرانمان ناردووە، ھەر کاتێک پێغەمبەرێک ھاتبێت بۆ ھەر گەل و ئوممەتێک ئەوا باوەڕیان پێنەکردووە و بەدرۆیان داناوە، ئێمەیش لە تۆڵەی ئەو کارەیاندا بەھۆی نەگریسی و خراپیانەوە بەدوای یەکدا لەناومان بردن، وە ھیچیان نەما ئەوە نەبێت بوون بەھەواڵ و چیرۆکی ناو خەڵکی، لەناوبچن و نەمێنن ئەوانەی باوەڕ ناکەن بەو پەیامانەی پێغەمبەرەکانیان لەلایەن پەروەردگاریانەوە بۆیان ھێناون.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ثُمَّ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ وَأَخَاهُ هَٰرُونَ بِـَٔايَٰتِنَا وَسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٍ
پاشان موسا و ھارونی برایمان ڕەوانەکرد بە نیشانە و بەڵگە روونەکانمانەوە کە نۆ دانە بوون: (گۆچانەکە، دەستی درەوشاوەی، کوللە، ئەسپێ، بۆقەکان، خوێن، تۆفان، وشکە ساڵی و قات و قڕی، کەم بوونی بەروبووم).
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَٱسۡتَكۡبَرُواْ وَكَانُواْ قَوۡمًا عَالِينَ
(موسا و ھارون) مان ناردە لای فیرعەون و ناوداران و پیاوماقوڵانی گەلەکەی، کەچی خۆیان بەگەورەزانی و ملکەچ و گوێڕایەڵ نەبوون و باوەڕیان پێ نەھێنان، چونکە ئەوان گەلێکی خۆ بەگەورەزان و لووت بەرز بوون بەسەر خەڵکیەوە ، بەزۆر و ستەم کردن زەلیل و ملکەچیان کردبوون.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَقَالُوٓاْ أَنُؤۡمِنُ لِبَشَرَيۡنِ مِثۡلِنَا وَقَوۡمُهُمَا لَنَا عَٰبِدُونَ
فیرعەون و دار و دەستەکەی وتیان: ئایا ئێمە باوەڕ بە دوو مرۆڤی وەک خۆمان بھێنین، کە ھیچ تایبەتمەندیەکیان نییە بەسەرماندا، لەکاتێکدا گەل و ھۆزەکەشیان (مەبەست پێی بەنو ئیسرائیلە) گوێڕایەڵ و ملکەچی ئێمەن؟!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَجَعَلۡنَا ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَأُمَّهُۥٓ ءَايَةٗ وَءَاوَيۡنَٰهُمَآ إِلَىٰ رَبۡوَةٖ ذَاتِ قَرَارٖ وَمَعِينٖ
عیسای کوڕی مەریەم و دایکیمان کردە نیشانە و بەڵگەیەکی گەورە لەسەر دەسەڵاتی خۆمان، بەوەی مەریەم سکی پڕ بوو بە عیساوە (سەلامی خوای لێ بێت) بەبێ بوونی باوک، وە ھەردووکیانمان لە جێگایەکی بەرزی تەخت کە شوێنی نیشتەجێ بوون بوو جێگیرکرد و حەواندمانەوە، ئەو شوێنە پیرۆزە (مەبەست پێی بیت المقدس) ئاوی لەبەر ڕۆیشتووی تێدا بوو.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلرُّسُلُ كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًاۖ إِنِّي بِمَا تَعۡمَلُونَ عَلِيمٞ
ئەی پێغەمبەران لەو ڕزق و ڕۆزییە پاکوخاوێنە بخۆن کە حەڵاڵمان کردووە بۆتان، وە کار و کردەوەی چاک بکەن کە موافق و ھاوتای ڕێنماییەکانی شەرعە، بە دڵنیاییەوە ھەرکارێک بکەن من ئاگاداریم و پێی دەزانم، ھیچ شتێک لەکار و کردەوەتان لای من نھێنی و شاراوە نییە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَإِنَّ هَٰذِهِۦٓ أُمَّتُكُمۡ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ وَأَنَا۠ رَبُّكُمۡ فَٱتَّقُونِ
- ئەی پێغەمبەران - ئاینی ھەمووتان یەک ئاینە، ئەویش ئاینی ئیسلامە، وە منیش پەروەردگاری ئێوەم، جگە لە من ھیچ پەروەردگارێکی ترتان نییە، جا بۆیە تەنھا لە من بتترسن، فەرمانەکانم جێ بەجێ بکەن و دوور بکەونەوە لەو شتانەی ڕێگریم لێکردووە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَقَطَّعُوٓاْ أَمۡرَهُم بَيۡنَهُمۡ زُبُرٗاۖ كُلُّ حِزۡبِۭ بِمَا لَدَيۡهِمۡ فَرِحُونَ
بەڵام شوێنکەوتوانیان پاش ئەوان ئاینەکەیان لە نێوان خۆیاندا پارچە پارچە کرد، وە بوون بەچەند دەستە و تاقم و کۆمەڵێکەوە، ھەر دەستە و تاقمێکیش سەرسام و دڵخۆشن بەو ئاینەی باوەڕیان پێیەتی، چونکە باوەڕیان وایە ئەوە ئەو ئاینەیە کە مایەی ڕەزامەندیە لای اللە تەعالا، وە ئاوڕ ناداتەوە بەلای ئەوەی لای غەیری خۆیەتی.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَيَحۡسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُم بِهِۦ مِن مَّالٖ وَبَنِينَ
ئایا ئەو دەستە و تاقمانەی دڵخۆش و سەرسامن بەو ماڵ و سامان و دارایی و مناڵانەی پێمان داون لەم دونیایەدا پێیان وایە چاکەمان لەگەڵدا کردوون پەلەمان کردووە لەخێڕ و خۆشی بۆیان؟! نەخێر وا نییە کە گومان دەبەن، بەڵکو ئەوەی پێمان داون تەنھا پەلکێش کردنیانە بۆ ئەوەی زیاتر بێ ئاگا بن، بەڵام ئەوان ھەست بەوە ناکەن، ئەمە تاقیکردنەوەیە نەک خەڵات کردن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
نُسَارِعُ لَهُمۡ فِي ٱلۡخَيۡرَٰتِۚ بَل لَّا يَشۡعُرُونَ
ئایا ئەو دەستە و تاقمانەی دڵخۆش و سەرسامن بەو ماڵ و سامان و دارایی مناڵانەی پێمان داون لەم دونیایەدا پێیان وایە چاکەمان لەگەڵدا کردوون پەلەمان کردووە لەخێڕ و خۆشی بۆیان؟! نەخێر وانییە کە گومان دەبەن، بەڵکو ئەوەی پێمان داون تەنھا پەلکێش کردنیانە بۆ ئەوەی زیاتر بێ ئاگا بن، بەڵام ئەوان ھەست بەوە ناکەن، ئەمە تاقیکردنەوەیە نەک خەڵات کردن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّ ٱلَّذِينَ هُم مِّنۡ خَشۡيَةِ رَبِّهِم مُّشۡفِقُونَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلَّذِينَ هُم بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ يُؤۡمِنُونَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَٱلَّذِينَ هُم بِرَبِّهِمۡ لَا يُشۡرِكُونَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الاستكبار مانع من التوفيق للحق.
• إطابة المأكل له أثر في صلاح القلب وصلاح العمل.
وَٱلَّذِينَ يُؤۡتُونَ مَآ ءَاتَواْ وَّقُلُوبُهُمۡ وَجِلَةٌ أَنَّهُمۡ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ رَٰجِعُونَ
ئەوانەی تێدەکۆشن لە ئەنجامدانی کردەوەی چاکە و خۆیان ماندوو دەکەن، وە بەو کردەوانە خۆیان لە اللە تەعالا نزیک دەکەنەوە، لەگەڵ ئەوەشدا دەترسن لە کاتی گەڕانەوەیان بۆ لای ئەو لە ڕۆژی قیامەتدا اللە (سبحانە وتعالی) بەخشین و کردەوە چاکەکانیان لێوەرنەگرتبێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ وَلَدَيۡنَا كِتَٰبٞ يَنطِقُ بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
ئێمە ئەرک و باری گران ناخەینە سەر کەس بە گوێرەی توانای خۆی نەبێت، وە پەرتووکێکمان لایە کردەوەی ھەموو بەندەکانمان تێدا جێگیر کردووە، کە بەڕاستی و دروستی دەدوێت و ھیچ گومانێکی تێدا نییە، ئەوان ستەم و زوڵمیان لێ ناکرێت، بەوەی چاکەکانیان لێ کەم بکرێتەوە یان خراپە و گوناھەکانیان لەسەر زیاد بکرێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
بَلۡ قُلُوبُهُمۡ فِي غَمۡرَةٖ مِّنۡ هَٰذَا وَلَهُمۡ أَعۡمَٰلٞ مِّن دُونِ ذَٰلِكَ هُمۡ لَهَا عَٰمِلُونَ
بەڵام بێباوەڕان دڵەکانیان بێ ئاگایە لەم پەرتووکەی بەڕاستی و دروستی دەدوێت، وە غافڵ و بێ ئاگایشە لەو پەرتووکەی بۆیان دابەزیووە (مەبەست پێی قورئانە)، وە ئەوانە جگە لە کوفر و بێباوەڕیش چەندەھا کار و کردەوەی تری خراپیان ھەیە، کە خۆیان ئەنجامی دەدەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مُسۡتَكۡبِرِينَ بِهِۦ سَٰمِرٗا تَهۡجُرُونَ
خۆتان بە حەرەمەوە ھەڵدەکێشا كەچی شایستەی ئەو خۆ ھەڵکێشانەیش نەبوون، چونکە ئەوانەی شایستەی ئەو فەزڵەن کەسانی خواناسن، وە شەوگارتان بە گاڵتە و گەپ و قسەی نابەجێ و ناشرین لە دەوری حەرەمی مەککە دەبردە سەر، وە ھیچ ڕێزتان بۆ دانەدەنا و پیرۆز نەبوو بەلاتانەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَلَمۡ يَدَّبَّرُواْ ٱلۡقَوۡلَ أَمۡ جَآءَهُم مَّا لَمۡ يَأۡتِ ءَابَآءَهُمُ ٱلۡأَوَّلِينَ
ئایا ئەو بتپەرست و موشریکانە بیریان لەو قورئانە نەدەکردەوە کە اللە تەعالا ناردویەتیە خوارەوە و تێڕانەدەمان لە مانا و مەبەستەکانی ، بۆ ئەوەی باوەڕی پێ بھێنن و پەند و ئامۆژگاری لێوەربگرن و بەپێی ڕێنماییەکانی ئەو ھەڵسوکەوت بکەن، یان شتێکیان بۆ ھاتووە پێشتر بۆ باوباپیرانیان نەھاتووە، بۆیە پشتیان لەو قورئانە کردووە و باوەڕیان پێ نەھێناوە ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَمۡ لَمۡ يَعۡرِفُواْ رَسُولَهُمۡ فَهُمۡ لَهُۥ مُنكِرُونَ
یان ئەوەتانێ موحەممەد (صلی اللە علیە وسلم) یان نەناسیوە کە اللە تەعالا ڕەوانەی کردووە بۆ لایان، بۆیە نکۆڵی دەکەن لە باوەڕ پێھێنانی، بەڵام وانییە بەدڵنیاییەوە پێغەمبەریان دەناسی و دەیانزانی چەندێک ڕاستگۆ و سپاردە پارێزیشە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَمۡ يَقُولُونَ بِهِۦ جِنَّةُۢۚ بَلۡ جَآءَهُم بِٱلۡحَقِّ وَأَكۡثَرُهُمۡ لِلۡحَقِّ كَٰرِهُونَ
یاخود دەڵێن: موحەممەد شێتە، بۆیە باوەڕیان پێنەکرد، نەخێر وانییە پێغەمبەرەکەیان لەھەموو کەس ژیرترە و ھەق و ڕاستیەکی بۆ ھێناون کە ھیچ گومان و دوو دڵییەکی تێدا نییە کە لەلایەن اللە تەعالاوەیە، بەڵام زۆربەیان لەبەر حەسوودی ناخیان و دەمارگیریان بۆ بیروباوەری پڕوپوچیان ھەق و ڕاستیان پێناخۆشە و ڕقیان لێیەتی.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَلَوِ ٱتَّبَعَ ٱلۡحَقُّ أَهۡوَآءَهُمۡ لَفَسَدَتِ ٱلسَّمَٰوَٰتُ وَٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهِنَّۚ بَلۡ أَتَيۡنَٰهُم بِذِكۡرِهِمۡ فَهُمۡ عَن ذِكۡرِهِم مُّعۡرِضُونَ
ئەگەر خواى گەورە بە گوێرەی هەوا و ئارەزووی ئەوان کاروبارەکانى دونیای بەڕێوە ببردایە و بەڕێی کردایە ئەوا ئاسمانەکان و زەوی خراپ دەبوون ئەوەیشی تێیاندایە بەهۆی نەزانیان بە سەرەنجامى شتەکان و بە چاک و خراپ لە بەڕێوەبردن، بەڵكو ئێمە ئەوەمان پێیان بەخشی کە هۆکارە بۆ شکۆداری و شەرەفمەندیان، ئەویش بریتیە لە قورئانی پیرۆز بەڵام ئەوان پشتی لێدەکەن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَمۡ تَسۡـَٔلُهُمۡ خَرۡجٗا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَيۡرٞۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ
- ئەی پێغەمبەر - ئایا تۆ داوای پاداشتت کردووە لەو بتپەرست و موشریکانە لە بەرامبەر ئەوەی بۆت ھێناون لەبەر ئەمە ئەوانیش شوێن بانگەوازەکەت ناکەون؟ نەخێر شتی وا لە تۆ ناوەشێتەوە، چونکە پاداشتی پەروەردگارت لەپاداشتی ئەوانە و جگە ئەوانیش زۆر باشتر و چاکترە، وە ئەویش - پاكی و بێگەردی بۆ ئەو - چاکترین ڕۆزیدەرانە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• سقوط التكليف بما لا يُسْتطاع رحمة بالعباد.
ئەوەی مرۆڤ لە پەرستن و دروشمەکانی شەریعەتی ئیسلام توانای ئەنجامدان و جێ بەجێ کردنیانی نییە خوای گەورە داوا ناکات مرۆڤ ئەنجامیان بدات.
وَلَقَدۡ أَخَذۡنَٰهُم بِٱلۡعَذَابِ فَمَا ٱسۡتَكَانُواْ لِرَبِّهِمۡ وَمَا يَتَضَرَّعُونَ
بێگومان بە چەندەھا ناڕەحەتی و بەڵا و موسیبەت تاقیمان کردنەوە، کەچی ملکەچی پەروەردگاریان نەبوون، وە بەترس و گەردنکەچیەوە لێی نەپاڕانەوە تاوەکو بەڵا و موسیبەتەکانیان لە کاتی دابەزین لەسەر ھەڵگیرێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡـِٔدَةَۚ قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ
- ئەی ئەو کەسانەی باوەڕتان بە زیندووبووونەوە و ھاتنی ڕۆژی دوایی نییە- ھەر اللە (سبحانە وتعالی) یە گوێی پێ داون بۆ ئەوەی پێی ببیستن، وە چاوی پێداون بۆ ئەوەی پێی ببینن، وە دڵی پێداون بۆ ئەوەی بە ھۆیەوە لە شتەکان تێبگەن، لەگەڵ ئەوەدا زۆر کەم سوپاس و شوکری اللە تەعالا دەکەن لە سەر ئەو نیعمەتانە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَهُوَ ٱلَّذِي ذَرَأَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَإِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ
- ئەی خەڵکینە - ھەر اللە تەعالایە ھەمووتانی بەدیھێناوە لەسەر زەوی، وە لە ڕۆژی قیامەتیشدا ھەر بۆ لای ئەو کۆ دەکرێنەوە تاوەکو لێپرسینەوەتان لەگەڵدا بکات و پاداشتی کردەوەکانتان بداتەوە و تۆڵەی گوناھ و تاوانەکانیشتان لێ بسێنێتەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَهُوَ ٱلَّذِي يُحۡيِۦ وَيُمِيتُ وَلَهُ ٱخۡتِلَٰفُ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
ھەر زاتی اللە تەعالایە کە زیندووتان دەکاتەوە، جگە لە ئەو کەسی تر مردووەکان زیندوو ناکاتەوە، وە ھەر ئەویشە خەڵکی دەمرێنێت، جگە لە ئەو کەس ناتوانێت کەس بمرێنێت، وە تەنھا ئەویشە تەقدیری جیاوازی شەو و ڕۆژ، تاریکی و ڕووناکی و کورتی و درێژیان دەکات، دەی ئیتر بۆچی بیر ناکەنەوە و تێڕانامێنن لە دەسەڵاتی ئەو، وە بیر ناکەنەوە لەوەی کە بەتەنھا ھەر خۆی ئەم گەردوونەی بەدیھێناوە و بەڕێوەیشی دەبات.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَقَدۡ وُعِدۡنَا نَحۡنُ وَءَابَآؤُنَا هَٰذَا مِن قَبۡلُ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ
سوێند بە الله بەڵێنی وا بەخۆمان درا کە پاش مردن زیندوو دەکرێینەوە، وە پێشتریش ئەم بەڵێنە بە باوباپیرانیشمان درا، بەڵام ئەو بەڵێنەمان نەبینی بێتەدی، ئەم قسانە تەنھا قسەی پڕوپوچ و ئەفسانەی پێشینانە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قُلۡ مَنۢ بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيۡهِ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
پێیان بڵێ: ئایا موڵک و دەسەڵاتی گشت بوونەوەر بەدەست کێیە؟ وە کێیە ھیچی لە موڵک و دەسەڵاتی لێی ون نابێت؟ وە کێیە دێت بەھانای ھەر کەسێک لە بەندەکانی ئەگەر بیەوێت، وە ھیچ کەسێکیش نییە بتوانێت پەنای کەسێک بدات ئەگەر ئەو سزای بدات، ئەگەر ئێوە دەزانن کێیە ئادەی پێم بڵێن ؟
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• عدم اعتبار الكفار بالنعم أو النقم التي تقع عليهم دليل على فساد فطرهم.
لەبەر ئەوەی بێباوەڕان پەند و ئامۆژگاری وەرناگرن لەو نیعمەت و بەخششانە، یان لەو سزا و ناڕەحەتیانەی دووچاریان دەبێت، ئەمەش بەڵگەیە لەسەر خراپ بوونی ئەو فیترەتە پاکەی کە ئەوانی لەسەری بەدیھێنراون .
• كفران النعم صفة من صفات الكفار.
• التمسك بالتقليد الأعمى يمنع من الوصول للحق.
بَلۡ أَتَيۡنَٰهُم بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّهُمۡ لَكَٰذِبُونَ
کارەکە بەو شێوەیە نییە وەک بانگەشەی بۆ دەکەن، بەڵکو ئێمە ھەق و ڕاستیمان بۆ ھێناون کە ھیچ گومان و دوو دڵی تێدا نییە، وە بە دڵنیاییەوە درۆزنن لەوەی بانگەشەی بۆ دەکەن گوایە اللە تەعالا ھاوەڵ و شەریک و مناڵی ھەبێت، پاکو بێگەردی و بەرزی و بڵندی و گەورەیی بۆ ئەو زاتە لەوەی بۆی ھەڵدەبەستن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
مَا ٱتَّخَذَ ٱللَّهُ مِن وَلَدٖ وَمَا كَانَ مَعَهُۥ مِنۡ إِلَٰهٍۚ إِذٗا لَّذَهَبَ كُلُّ إِلَٰهِۭ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعۡضُهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ
اللە تەعالا مناڵی بۆ خۆی بڕیار نەداوە وەک بێباوەڕان وای دەزانن، ھیچ پەرستراو و خوایەکی تری بەھەق جگە لەو بوونی نییە، خۆ گریمان ئەگەر پەرستراوێک و خوایەکی تری بەھەق لەگەڵ ئەودا ھەبێت، ئەوا ھەر خوا و پەرستراوێک دەچوو بەلای مەخلوق و بەدھێنراوەکانی خۆیەوە، وە یەکێکیان زاڵ دەبوو بەسەر ئەوی تردا، ئەو کاتە یاسا و ڕێسای بوونەوەر تێکدەچوو، لە ڕاستیشدا شتێکی لەو شێوەیە بوونی نییە و ڕوو نادات کە دوو خوا ھەبێت، ئەمەش بەڵگەیە لەسەر ئەوەی پەرستراوی بەھەق تەنھا ھەر یەک پەرستراوە، ئەویش زاتی اللە تەعالایە، پاکو بێگەردە لەو شتانەی بتپەرست و موشریکەکان وەسفی ئەوی پێدەکەن، گوایە مناڵ و ھاوبەش و شەریکی ھەبێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
عَٰلِمِ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ فَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ
ئەو زانایە بەنھێنی و ئاشکراکان، زانایە بەوەی نھێنی و نادیارە لای بەدیھێنراوەکانی، وە زانایشە بەوەی دەبینرێت و بەیەکێک لە ھەستەوەرەکان ھەستی پێدەکرێت، ھیچ شتێکی لا شاراوە و نھێنی نییە، بەرز و بڵندە زاتی گەورەی اللە لەوەی ھاوەڵ و شەریکی ھەبێت.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ٱدۡفَعۡ بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ ٱلسَّيِّئَةَۚ نَحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَصِفُونَ
- ئەی پێغەمبەر - ئەگەر نەیارانت بە خراپە ھەڵسوکەوتیان لەگەڵ کردیت، تۆ بەچاکترین ڕەوشت و کرداری جوان وەڵامیان بدەرەوە، بەوەی چاوپۆشیان لێ بکەیت، وە ئارام بگریت لەسەر ئەزیەت و ناڕەحەتیەکانیان، بێگومان ئێمە زاناترین بەوەی ئەوان وەسفی دەکەن لە شیرک و ھاوەڵ بڕیاردان و بێباوەڕی، وە بەوەیش کە تۆی پێ وەسف دەکەن کە شایستەی تۆ نییە، وەک ئەوەی پێت دەڵێن موحەممەد جادووگەرە، یان شێت بووە و دەستی لێوەشێنراوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنۡ هَمَزَٰتِ ٱلشَّيَٰطِينِ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحۡضُرُونِ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ رَبِّ ٱرۡجِعُونِ
تا ئەو کاتەی مردن یەخە بەیەکێک لەو بتەپەرست و موشریکانە دەگرێت، وە بەچاوی خۆی ئەو سزایە دەبینێت دائەبەزێتە سەری و ئەحواڵی دواڕۆژی بۆ ئاشکرا دەبێت، پەشیمانی دایئەگرێت بۆ ئەو تەمەنەی لەدەستی چووە، وە بۆ ئەو کەمتەرخەمییەی لەبەرامبەر اللە تەعالای کردی، ئەڵێت: ئەی پەروەردگارم جارێکی تر بمگێڕەرەوە بۆ ژیانی دونیا.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
لَعَلِّيٓ أَعۡمَلُ صَٰلِحٗا فِيمَا تَرَكۡتُۚ كَلَّآۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَاۖ وَمِن وَرَآئِهِم بَرۡزَخٌ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ
بۆ ئەوەی ئەگەر گەڕامەوە بۆ ئەوێ کار و کردەوەی چاکە بکەم، اللە تەعالایش دەفەرموێت: نەخێر ھەرگیز ئەوەی داوای دەکەیت نایەتەدی، بەڵکو ئەوە تەنھا وشە و قسەیەکە ئەو دەیڵێت، چونکە ئەگەر بیشگەڕێنرێنەوە بۆ ژیانی دونیا خاوەنی وەفا و بەڵێنی خۆیان نابن، ھەروەک جاران خەریکی بێباوەڕی و گوناھ و تاوان دەبن، ئەوانەی دەمرن تا ڕۆژی زیندووبوونەوە لەو بەربەستەی نێوان ژیانی دونیا و ژیانی دواڕۆژدا دەمێننەوە، وە ناگەڕێنەوە بۆ دونیا و دەرچوونیان نییە لەو جێگە تاوەکو ئەوەی لە کیسیان چووە ئەنجامی بدەن، وە ئەوەی خراپیان کردووە چاکی بکەنەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَإِذَا نُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَلَآ أَنسَابَ بَيۡنَهُمۡ يَوۡمَئِذٖ وَلَا يَتَسَآءَلُونَ
کاتێک ئەو فریشتەی ڕاسپێرراوە بە فووکردن بە کەڕەنا و شەیپوردا، فووی دووەمی پێدا کرد کە مۆڵەتی ھاتنی ڕۆژی قیامەتە، ئەو کاتە لەبەر ناڕەحەتی و ناخۆشی دیمەنەکانی ڕۆژی دوایی ئەو نەسەبە و خزمایەتیەی شانازیان پێوە دەکرد ھیچ نامێنێت، وە لەبەر سەرقاڵی و مەشغوڵ بوونی بەوەی مەبەستیەتی کەس لە کەس ناپرسێتەوە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فِي جَهَنَّمَ خَٰلِدُونَ
وە ھەر کەسێکیش تای تەرازووی چاکەکانی سووكتر بوو لە تای تەرازووی خراپەکانی، ئەوە ئەو کەسانەن بەئەنجامدانی تاوان و گوناھ و وازھێنان لەوەی سوودی ھەیە بۆیان لە باوەڕ و کردەوەی چاکە خۆیان زایە کردووە، ئەوانە بەھەمیشەیی لەناو ئاگری دۆزەخدا دەمێننەوە لێی دەرناچن.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الاستدلال باستقرار نظام الكون على وحدانية الله.
• إحاطة علم الله بكل شيء.
قَالَ ٱخۡسَـُٔواْ فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنَّهُۥ كَانَ فَرِيقٞ مِّنۡ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰحِمِينَ
بە دڵنیاییەوە لە دونیادا دەستەیەك لە بەندەکانم ئەوانەی باوەڕیان پێ ھێنابووم دەیانووت: ئەی پەروەردگارمان باوەڕمان بەتۆ ھێنا، دەی تۆیش لە گوناھەکانمان خۆشبە، وە بەڕەحم و میھرەبانی خۆت ڕەحممان پێ بکە و میھرەبانبە لە گەڵماندا، چونکە تۆ چاکترین میھرەبانانی.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَٱتَّخَذۡتُمُوهُمۡ سِخۡرِيًّا حَتَّىٰٓ أَنسَوۡكُمۡ ذِكۡرِي وَكُنتُم مِّنۡهُمۡ تَضۡحَكُونَ
ئەی بێباوەڕان کەچی ئێوە ئەو باوەڕدارانەی لەپەروەردگاریان دەپاڕانەوە گاڵتەتان پێدەکردن، ھێندە خەریک بوون بەڕابواردن و گاڵتەکردن بەوانەوە زیکر و یادی من (اللە) تان لەبیر چووەوە، ئێوە گاڵتەتان بەوان دەکرد و بەوان پێدەکەنین.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
إِنِّي جَزَيۡتُهُمُ ٱلۡيَوۡمَ بِمَا صَبَرُوٓاْ أَنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡفَآئِزُونَ
بەدڵنیاییەوە من ئەمڕۆ پاداشتی ئەو باوەڕدارانە بەسەرکەوتن و چوونە بەھەشتیان لە ڕۆژی قیامەتدا دەدەمەوە، ئەویش بەھۆی ئەوەی ئارامیان گرت لەسەر تاعەت و گوێڕایەڵی اللە تەعالا، وە خۆگربوون لەسەر ئەو ئەزیەت و ئازارەی ئێوە دەتاندان.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
قَٰلَ كَمۡ لَبِثۡتُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ عَدَدَ سِنِينَ
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
أَفَحَسِبۡتُمۡ أَنَّمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ عَبَثٗا وَأَنَّكُمۡ إِلَيۡنَا لَا تُرۡجَعُونَ
- ئەی خەڵکینە - ئایا پێتان وابوو ئێمە ئێوەمان ھەروا بێ ھوودە و بێ حیکمەت و دانایی بەدیھێناوە، ھیچ لێپرسینەوە و پاداشت و سزایەک وەک ئاژەڵەکان بۆ ئێوەیش بوونی نییە، وە واتان دەزانی ھەرگیز لە ڕۆژی قیامەتدا ناگەڕێنەوە بۆ لامان بۆ لێپرسینەوە و پاداشت و سزا و تۆڵە لێ سەندنەوە؟!
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ ٱلۡمَلِكُ ٱلۡحَقُّۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡكَرِيمِ
پاکوبێگەردی بۆ اللە تەعالا، پاشا و خاوەنی دونیا و دواڕۆژ کە بە ویستی خۆی ھەڵسوکەوت بە بەدیھێنراوەکانیەوە دەکات، ھەر خۆی ھەق و ڕاستە، وە بەڵێن و گوفتاری ڕاست و دروستن، ھیچ پەرستراوێکی بە ھەق نییە جگە لەو، ئەو پەروەردگاری عەرشی بەرز و پیرۆزە کە گەورەترین مەخلوق و بەدیھێنراوی اللە تەعالایە، ھەر کەسێک پەروەردگاری گەورەترین بەدیھێنراو بێت بێگومان پەروەردگاری ھەموو شتێکیشە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
وَمَن يَدۡعُ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ لَا بُرۡهَٰنَ لَهُۥ بِهِۦ فَإِنَّمَا حِسَابُهُۥ عِندَ رَبِّهِۦٓۚ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلۡكَٰفِرُونَ
ھەر کەسێک لەگەڵ اللە تەعالادا ھاوار بکاتە پەرستراوێکی تر، کە شایستەی پەرستن نەبێت (ئەمەش بەشی ھەموو پەرستراوێکە جگە لە اللە)، ئەوە بێگومان سزای ئەو کارە خراپەی لای پەروەردگاریەتی (سبحانە وتعالی)، ئەو تۆڵە و سزای ئەو کارەی لێ دەسێنێت، بە دڵنیاییەوە بێباوەڕان لە ڕۆژی قیامەتدا سەرفراز نابن و ڕزگاریان نابێت لەسزای سەختی ئەو ڕۆژە.
ߊߙߊߓߎߞߊ߲ߡߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߟߎ߬:
ߟߝߊߙߌ ߟߎ߫ ߢߊ߬ߕߣߐ ߘߏ߫ ߞߐߜߍ ߣߌ߲߬ ߞߊ߲߬:
• الاستهزاء بالصالحين ذنب عظيم يستحق صاحبه العذاب.
• الثناء على الله مظهر من مظاهر الأدب في الدعاء.
• لما افتتح الله سبحانه السورة بذكر صفات فلاح المؤمنين ناسب أن تختم السورة بذكر خسارة الكافرين وعدم فلاحهم.
کاتێک اللە (سبحانە وتعالی) سەرەتای ئەم سورەتەی بە سیفاتی باوەڕدارانی ڕزگار بوو لە ڕۆژی دوایی دەست پێکرد، وا گونجاو بوو کە کۆتاییەکەیشی بەخەسارۆمەندی و ڕەنجەڕۆیی بێباوەڕان کۆتایی پێ بھێنێت، ھەر بەو شێوەیەیشە کە بینیتان.
ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐ ߟߎ߬ ߘߟߊߡߌߘߊ - ߟߊߘߛߏߣߍ߲" ߞߎ߬ߙߣߊ߬ ߞߟߊߒߞߋ ߞߘߐߦߌߘߊ ߘߐ߫ ߞߎߙߘߌ߲ߞߊ߲ ߘߐ߫ - ߘߟߊߡߌߘߊ ߟߎ߫ ߦߌ߬ߘߊ߬ߥߟߊ
ߡߍ߲ ߝߘߊߣߍ߲߫ ߞߎ߬ߙߊ߬ߣߊ ߞߘߐߦߌߘߊ ߕߌߙߌ߲ߠߌ߲ ߝߊ߲ߓߊ ߟߊ߫