د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - د ژباړو فهرست (لړلیک)
əl-Furqan
د سورت د مقصدونو څخه:
الانتصار للرسول صلى الله عليه وسلم وللقرآن ودفع شبه المشركين.
تَبَارَكَ ٱلَّذِي نَزَّلَ ٱلۡفُرۡقَانَ عَلَىٰ عَبۡدِهِۦ لِيَكُونَ لِلۡعَٰلَمِينَ نَذِيرًا
Qulu və Rəsulu olan Muhəmmədi (sallallahu aleyhi və səlləm) insanlara və cinlərə elçi göndən, eyni zaman da onları Allahın əzabı ilə qorxutması üçün ona haqqla batili bir-birindən ayıran Quranı nazil edən Allah, xeyir-bərəkəti bol və şanı uca olandır!
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِي لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَمۡ يَتَّخِذۡ وَلَدٗا وَلَمۡ يَكُن لَّهُۥ شَرِيكٞ فِي ٱلۡمُلۡكِ وَخَلَقَ كُلَّ شَيۡءٖ فَقَدَّرَهُۥ تَقۡدِيرٗا
Göylərin və yerin mülkü və hökmüranlığı yalnız Allaha məxsusdur. O, Özünə oğul götürməmişdir, Onun mülkündə və hökmüranlığında da heç bir şəriki yoxdur. O, bütün şeyləri Öz elminə və hikmətinə müvafiq olaraq yaratmış və hər bir məxluqu münasib bir şəkildə yaratmışdır.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• دين الإسلام دين النظام والآداب، وفي الالتزام بالآداب بركة وخير.
• منزلة رسول الله صلى الله عليه وسلم تقتضي توقيره واحترامه أكثر من غيره.
• Allahın Rəsulu Muhəmmədə (sallallahu aleyhi və səlləm) digər insanlardan daha çox hörmət, ehtiram və sayğı göstərmək lazımdır.
• شؤم مخالفة سُنَّة النبي صلى الله عليه وسلم.
وَٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةٗ لَّا يَخۡلُقُونَ شَيۡـٔٗا وَهُمۡ يُخۡلَقُونَ وَلَا يَمۡلِكُونَ لِأَنفُسِهِمۡ ضَرّٗا وَلَا نَفۡعٗا وَلَا يَمۡلِكُونَ مَوۡتٗا وَلَا حَيَوٰةٗ وَلَا نُشُورٗا
Müşriklər, Allahı buraxıb kiçik və ya böyük bir şey yaratmayan, əksinə, yaradılmış olan bütləri özlərinə ilahlar qəbul etdilər. Allah həm onları, həm də onların ibadət etdikləri bütləri yoxdan yaradmışdır. O bütlər, özlərindən hər hansı bir zərəri uzaqlaşdıra bilmədikləri kimi, eyni ilə özlərinə hər hansı bir xeyri cəlb edə bilməzlər. Həmçinin, o bütlərin, dirini öldürməyə, ölünü də diriltməyə və ölüləri də qəbirlərindən dirildib çıxarmağa qüdrəti çatmaz.
عربي تفسیرونه:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ إِفۡكٌ ٱفۡتَرَىٰهُ وَأَعَانَهُۥ عَلَيۡهِ قَوۡمٌ ءَاخَرُونَۖ فَقَدۡ جَآءُو ظُلۡمٗا وَزُورٗا
Allah və Onun Rəsuluna iman etməyib kafir olanlar: "Bu Quran, Muhəmmədin bir iftira olaraq uydurub sonra onu Allah nisbət etdiyi yalandan başqa bir şey deyildir. Ona bu işdə başqa insanlar da kömək etmişlər" – dedilər. Bu kafirlər, batil söz söyləməklə haqsızlığa və iftiraya yol verdilər. Bu Qurqan, Allahın kəlamıdır. Hər hansı bir bəşər övladının, yaxud bir cinin Qurana bənzər bir kitab gətirməsi əsla mümkün deyildir.
عربي تفسیرونه:
قُلۡ أَنزَلَهُ ٱلَّذِي يَعۡلَمُ ٱلسِّرَّ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّهُۥ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Ey Peyğəmbər! Quranı təkzib edənlərə belə de: "Bu Quranı, göylərdə və yerdə hər bir şeyi bilən Allah nazil etmişdir. O heç də sizin idda etdiyiniz kimi uydurulmuş bir kitab deyildir!" Sonra Uca Allah onları tövbəyə dəvət edərək beyə buyurur: "Həqiqətən Allah, Ona tövbə edən qullarını bağışlayandır və onlara qarşı çox mərhəmətlidir!".
عربي تفسیرونه:
وَقَالُواْ مَالِ هَٰذَا ٱلرَّسُولِ يَأۡكُلُ ٱلطَّعَامَ وَيَمۡشِي فِي ٱلۡأَسۡوَاقِ لَوۡلَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مَلَكٞ فَيَكُونَ مَعَهُۥ نَذِيرًا
Peyğəmbəri (sallallahu aleyhi və səlləm) təkzib edən müşriklər belə dedilər: "Diğər insanlar kimi yemək yeyən, ehtiyacını təmin etmək üçün bazarları gəzib dolaşan və sonra da özünün Allah tərəfindən göndərilən bir peyğəmbər olduğunu iddia edən bu kimsə axı necə peyğəmbər ola bilər?! Məgər Allah onunla birgə, onun həqiqi peyğəmbər olduğunu təsdiq edən və bu işdə ona yardın edən bir mələk göndərilməli deyildimi?!"
عربي تفسیرونه:
أَوۡ يُلۡقَىٰٓ إِلَيۡهِ كَنزٌ أَوۡ تَكُونُ لَهُۥ جَنَّةٞ يَأۡكُلُ مِنۡهَاۚ وَقَالَ ٱلظَّٰلِمُونَ إِن تَتَّبِعُونَ إِلَّا رَجُلٗا مَّسۡحُورًا
"Yaxud ona göydən bir xəzinə nazil edilməli və ya meyvəsindən yeyib dolanmasından ötrü bir bağ-bağça verilməli deyildimi?! Əgər belə olsaydı, bu zaman onun ruzi əldə etməsi üçün bazarlarda gəzib dolanmasına heç bir ehtiyacı qalmazdı". Zalımlar, möminlərə dedilər: "Ey Möminlər! Siz sehr səbəbindən ağlını itirmiş bir adamın ardınca gedirsiniz."
عربي تفسیرونه:
ٱنظُرۡ كَيۡفَ ضَرَبُواْ لَكَ ٱلۡأَمۡثَٰلَ فَضَلُّواْ فَلَا يَسۡتَطِيعُونَ سَبِيلٗا
Ey Peyğəmbər! Onların səni əsasız və batil vəsflərlə vəsf etmələrinə bir bax. Onlar sənin haqqında: "Sehribaz, ovsunlanmış və məcnun" – dedilər və bu səbəbdən də zəlalətə düşdülər. Onlar bir daha doğru yolu tapa bilməzlər və sənin sadiqliyinə və əmin bir kimsə olduğuna əsla xələl gətirə bilməzlər!
عربي تفسیرونه:
تَبَارَكَ ٱلَّذِيٓ إِن شَآءَ جَعَلَ لَكَ خَيۡرٗا مِّن ذَٰلِكَ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ وَيَجۡعَل لَّكَ قُصُورَۢا
(Ya Rəsulum!) Sənə, müşriklərin sənə dediklərindən daha xeyirlisini verməyə qadir olan Allah, necə də Əzəmətlidir. Əgər Allah istəsəydi sənə elə dünyada ikən ağacları və qəsirləri altından çaylar axan, meyvəsindən bol-bol yeyəcəyin bağ-bağçalar və içərisində nemətlər içində yaşayacağın qəsrlər bəxş edərdi.
عربي تفسیرونه:
بَلۡ كَذَّبُواْ بِٱلسَّاعَةِۖ وَأَعۡتَدۡنَا لِمَن كَذَّبَ بِٱلسَّاعَةِ سَعِيرًا
Onlardan nə haqqı tələb etdiklərinə nə də ki, dəlili araşdırmalarına dair bir söz çıxmadı. Onlar, hələ bu azmış kimi üstəlik Qiyamət gününü də yalan saydılar. Biz də Qiyamət gününü yalan sayanlardan ötrü atəşi yandırıb-yaxan əzəmətli bir od hazırladıq.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• اتصاف الإله الحق بالخلق والنفع والإماتة والإحياء، وعجز الأصنام عن كل ذلك.
• Ayələrdə haqq ilah olan Uca Allah: yaratma, fayda vermə, öldürmə və diriltmə sifətləri ilə vəsf edilmiş, bütlərin isə bütün bunları etməkdən aciz olduqları bəyan edilmişdir.
• إثبات صفتي المغفرة والرحمة لله.
• الرسالة لا تستلزم انتفاء البشرية عن الرسول.
لَّا تَدۡعُواْ ٱلۡيَوۡمَ ثُبُورٗا وَٰحِدٗا وَٱدۡعُواْ ثُبُورٗا كَثِيرٗا
Ey kafirlər! Bu gün bir həlakl üçün özünüzə bəd dua etməyin. Əksinə, bir çox həlak üçün bəd dualar edin. Lakin özünüzə nə qədər çox bəd dualar etsənizdə istədiyinizə cavab verilməyəcəkdir. Əksinə sizlər, şiddətli əzabın içində əbədi olaraq qalacaqsınız!
عربي تفسیرونه:
قُلۡ أَذَٰلِكَ خَيۡرٌ أَمۡ جَنَّةُ ٱلۡخُلۡدِ ٱلَّتِي وُعِدَ ٱلۡمُتَّقُونَۚ كَانَتۡ لَهُمۡ جَزَآءٗ وَمَصِيرٗا
Ey Peyğəmbər! Onlara de ki: "Sizə vəsf edilən bu əzab yaxşıdır, yoxsa nemətləri davamlı olan və əsla kəsilməyən əbədiyyət cənnəti? Bu əbədiyyət cənnəti, Allahın müttəqi qullarına qiyamət günü vəd etdiyi savab və qayıdacaqları olan dönüş yeridir!"
عربي تفسیرونه:
لَّهُمۡ فِيهَا مَا يَشَآءُونَ خَٰلِدِينَۚ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ وَعۡدٗا مَّسۡـُٔولٗا
Bu Cənnətdə onlar üçün istədikləri hər şey vardır. Bu, sənin Rəbbinin Öz öhdəsinə götürdüyü və mömin qullarının da onu yerinə yetirməsini arzu etdikləri bir vədidir. Allahın vədi mütləq gercəkləşəcəkdir. O, vədindən əsla dönməz.
عربي تفسیرونه:
وَيَوۡمَ يَحۡشُرُهُمۡ وَمَا يَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ فَيَقُولُ ءَأَنتُمۡ أَضۡلَلۡتُمۡ عِبَادِي هَٰٓؤُلَآءِ أَمۡ هُمۡ ضَلُّواْ ٱلسَّبِيلَ
O gün Allah, yalan sayan o müşrikləri və onların Allahdan başqa ibadət etdikləri bütlərin hamısını bir araya cəm edəcək və ibadət edilən o bütlərə məzəmmət edərək belə deyəcəkdir: "Qullarıma, sizə ibadət etmələrini əmr edərək onları haqq yoldan sizmi azdırdınız, yoxsa onlar özləri azdılar?!"
عربي تفسیرونه:
قَالُواْ سُبۡحَٰنَكَ مَا كَانَ يَنۢبَغِي لَنَآ أَن نَّتَّخِذَ مِن دُونِكَ مِنۡ أَوۡلِيَآءَ وَلَٰكِن مَّتَّعۡتَهُمۡ وَءَابَآءَهُمۡ حَتَّىٰ نَسُواْ ٱلذِّكۡرَ وَكَانُواْ قَوۡمَۢا بُورٗا
Allahdan başqa ibadət edilənlər belə deyəcəklər: "Ey Rəbbimiz! Sən, Sənin ortağın və ya şərikin olmasından pak və müqəddəssən! Səndən başqa özümüzə himayədarlar götürmək bizə yaraşmaz. Belə olduğu bir halda, necə ola bilər ki, biz Sənin qullarını, Səndən başqasına ibadət etməyə dəvət edək?! Lakin Sən bu müşriklərə və onlardan öncə atalarına, qəfildən onları əzabla yaxalamaq üçün o qədər dünya ləzzətlərində dadırıb, firavan həyat nəsib etdin ki, axırda onlar Səni yada salmağıda yaddan çıxarıb, Səndən başqasına ibadət etdilər və beləcə azğınlıqları səbəbindən məhvə məhkum olunmuş bir qövmə çevrildilər!"
عربي تفسیرونه:
فَقَدۡ كَذَّبُوكُم بِمَا تَقُولُونَ فَمَا تَسۡتَطِيعُونَ صَرۡفٗا وَلَا نَصۡرٗاۚ وَمَن يَظۡلِم مِّنكُمۡ نُذِقۡهُ عَذَابٗا كَبِيرٗا
Ey müşriklər! Allahdan başqa ibadət etdiyiniz bütlər artıq sizin dediklərinizi yalan hesab etdilər. Aciz qaldığınız səbəbdən nə əzabı özünüzdən dəf edə bilərsiz, nə də başqası sizi əzabdan xilas etmək üçün sizə bir əlac tapa bilər. Ey Möminlər! Sizdən kim Allaha şərik qoşaraq özünə zülüm edənsə, müşriklərə dadırdığımız əzab kimi onda böyük bir əzab daddırarıq!
عربي تفسیرونه:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا قَبۡلَكَ مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّآ إِنَّهُمۡ لَيَأۡكُلُونَ ٱلطَّعَامَ وَيَمۡشُونَ فِي ٱلۡأَسۡوَاقِۗ وَجَعَلۡنَا بَعۡضَكُمۡ لِبَعۡضٖ فِتۡنَةً أَتَصۡبِرُونَۗ وَكَانَ رَبُّكَ بَصِيرٗا
Ey Peyğəmbər! Səndən öncəki göndərdiyimiz bütün elçilərimiz də yemək yeyər, bazarlarda gəzib dolaşardılar. Bunu edən sən ilk peyğəmbər deyilsən. Ey İnsanlar! Sizin bəzilərinizi digərlərinizə zənginlik, fəqirlik, sağlamlıq və xəstəlik səbəbi ilə sınağa çəkdik ki, görək siz səbir edə biləcəksinizmi?! Əgər buna səbir edə bilsəniz, Allah, səbir etdiyinizə görə bunun mükafatını sizə verəcəkdir. Sənin Rəbbin, səbir edənlə səbir etməyəni, Ona itaət edənlə itaət etməyəni görəndir.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الجمع بين الترهيب من عذاب الله والترغيب في ثوابه.
• Uca Allahın ayələrində, Allahın əzabı ilə qorxutmaq və Onun savabına təşviq etmək bir arada cəm edilmişdir.
۞ وَقَالَ ٱلَّذِينَ لَا يَرۡجُونَ لِقَآءَنَا لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ أَوۡ نَرَىٰ رَبَّنَاۗ لَقَدِ ٱسۡتَكۡبَرُواْ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ وَعَتَوۡ عُتُوّٗا كَبِيرٗا
Bizimlə qarşılaşmağı ümid etməyən və əzabımızdan qorxmayan kafirlər belə dedilər: "Kaş, Allah bizə mələkləri edirərək və ya Rəbbimizi açıq-aşkar görərək bizlərə Muhəmmədin doğru danışdığı barədə xəbər verəydi?" Təkəbbürlük onların qəlbində o qədər böyüdü ki, hətta bu, onların iman gətirmələrinə mane olacaq dərəcəyə qədər çatdı və beləliklə də, bu söylədikləri sözlər səbəbindən küfrdə və azğınlıqda həddi aşdılar.
عربي تفسیرونه:
يَوۡمَ يَرَوۡنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ لَا بُشۡرَىٰ يَوۡمَئِذٖ لِّلۡمُجۡرِمِينَ وَيَقُولُونَ حِجۡرٗا مَّحۡجُورٗا
Kafirlər ölüm ayağında, bərzəx aləmində, yenidən dirilib qəbirlərindən çıxacaqlarında, hesaba gətirildiklərində və həmçinin Cəhənnəmə varid olduqda, möminlərin tam əksi olaraq onlara heç bir müjdə və ya sevindirici xəbər verilməyəcək. Bu zaman mələklər kafirlərə: "Sizə Allah tərəfindən müjdə haramdır" - deyəcəklər.
عربي تفسیرونه:
وَقَدِمۡنَآ إِلَىٰ مَا عَمِلُواْ مِنۡ عَمَلٖ فَجَعَلۡنَٰهُ هَبَآءٗ مَّنثُورًا
Biz kafirlərin dünyada ikən etdikləri xeyirxah və yaxşı əməlləri, etdikləri küfr səbəbindən batil və faydasız olmasından dolayı, baxan insanın, pəncərədən daxil olan günəş şüalarının içərisində uçan dağınıq toz zərrəciklərini gördüyü kimi onun xeyirxah və yaxşı əməllərini də havada uçan toz zərrəcikləri kimi faydasız hala çevirərik.
عربي تفسیرونه:
أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِ يَوۡمَئِذٍ خَيۡرٞ مُّسۡتَقَرّٗا وَأَحۡسَنُ مَقِيلٗا
Cənnət əhli olan möminlər, o gün qalacaqları və istirahət edəcəkləri məqam baxımından kafirlərdən daha üstün məqamlarda və daha gözəl yerlərdə olacaqlar. Bu da onların Uca Allaha iman gətirmələri və saleh əməllər etmələri səbəbi ilədir.
عربي تفسیرونه:
ٱلۡمُلۡكُ يَوۡمَئِذٍ ٱلۡحَقُّ لِلرَّحۡمَٰنِۚ وَكَانَ يَوۡمًا عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ عَسِيرٗا
Qiyamət günü haqq və gerçək mülk, yalnız pak və müqəddəs olan Rəhmana məxsusdur. O gün, möminlərin əski olara kafirlər üçün çox çətin bir gün olacaq. Möminlər üçün isə çox asan və rahat bir gün olacaqdır.
عربي تفسیرونه:
وَيَوۡمَ يَعَضُّ ٱلظَّالِمُ عَلَىٰ يَدَيۡهِ يَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي ٱتَّخَذۡتُ مَعَ ٱلرَّسُولِ سَبِيلٗا
Ey Peyğəmbər! O gün zalım kimsənin Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) tabe olmaması səbəbi ilə böyük peşmançılıqlarından dolayı iki əllərini çeynəyərək: "Kaş, mən Rəbbim tərəfindən göndərilən Peyğəmbərə tabe olub, onunla bərabər qurtuluşa doğru bir yol tutsaydım" - deyəcəyini xatırla!
عربي تفسیرونه:
لَّقَدۡ أَضَلَّنِي عَنِ ٱلذِّكۡرِ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَنِيۗ وَكَانَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لِلۡإِنسَٰنِ خَذُولٗا
Çünki Quran mənə Peyğəmbər vasitəsi ilə çatdıqdan sonra o kafir dostum məni Qurandan uzaqlaşdırdı. Həqiqətən, şeytan insanı daima zəlil və rüsvay edər. İnsanın başına əməllərindən dolayı bir müsibət gəldikdə isə ondan uzaq durub özünü təmizə çıxarar.
عربي تفسیرونه:
وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَا لِكُلِّ نَبِيٍّ عَدُوّٗا مِّنَ ٱلۡمُجۡرِمِينَۗ وَكَفَىٰ بِرَبِّكَ هَادِيٗا وَنَصِيرٗا
Ey Peyğəmbər! Sən qövmündən kifayət qədər əziyyətlər və çətinliklər gördün. Beləcə, Biz səndən öncə gələn peyğəmbərlərdən hər birinə öz qövmünün günahkarlardan düşmən etdik. Sənə, haqq yolu göstərici və düşmənə qarşı sənə yardım edici olaraq Rəbbin yetər.
عربي تفسیرونه:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡلَا نُزِّلَ عَلَيۡهِ ٱلۡقُرۡءَانُ جُمۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ كَذَٰلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِۦ فُؤَادَكَۖ وَرَتَّلۡنَٰهُ تَرۡتِيلٗا
Kafirlər belə dedilər: "Kaş, bu Quran Muhəmmədə hissə-hissə deyil, əksinə, bir dəfəyə bütöv bir halda nazil olsaydı!" Ey Peyğəmbər! Biz bunu sənin qəlbini möhkəmləndirmək üçün belə etdik. Biz Quranın başa düşülməsi və onun əzbərlənməsinin asan olamsı üçün müəyyən vaxtlarda hissə-hissə nazil etdik!"
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• من حِكَمِ تنزيل القرآن مُفَرّقًا طمأنة النبي صلى الله عليه وسلم وتيسير فهمه وحفظه والعمل به.
• Quranın Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) hissə-hissə nazil edilməsinin hikmətlərindən biri də: Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) qəlbinə səbat verilməsi və həmçinin insanlar üçün onu anlamağın, əzbərləməyin və ona əməl etməyin asanlaşdırılmasıdır.
وَلَا يَأۡتُونَكَ بِمَثَلٍ إِلَّا جِئۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ وَأَحۡسَنَ تَفۡسِيرًا
Ey Peyğəmbər! Müşriklərin sənin yanına gələrək özlərindən ixtira etdikləri elə bir məsəl yoxdur ki, Biz onun qarşılığında sənə, onların gətirdikləri misallardan daha gözəlini, haqq və ən yaxşı yozumu olan bir misalla cavab verməyək.
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِينَ يُحۡشَرُونَ عَلَىٰ وُجُوهِهِمۡ إِلَىٰ جَهَنَّمَ أُوْلَٰٓئِكَ شَرّٞ مَّكَانٗا وَأَضَلُّ سَبِيلٗا
Qiyamət günü üzüstə sürüklənib Cəhənnəmə gətiriləcək kimsələr – məhz onlar Allah yanında ən pis məqama sahib olan kimsələrdir. Çünki onların qərar tutacaqları yer Cəhənnəmdir və getikləri yol da haqqdan çox uzaqdır. Çünki onların yolu küfr və azğınlıq yoludur.
عربي تفسیرونه:
فَقُلۡنَا ٱذۡهَبَآ إِلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلَّذِينَ كَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا فَدَمَّرۡنَٰهُمۡ تَدۡمِيرٗا
Biz, o ikisinə belə buyurduq: "Ayələrimizi yalan sayan Firon və onun qövmünün yanına gedin!". Musa və onun qardaşı əmrimizə tabe olaraq, Firon və onun qövmünün yanına gedib, onları tək Allaha ibadət etməyə dəvət etdilər. Onlar isə Musa və onun qardaşını yalanladılar və sonda Biz onları şiddətli bir əzabla məhv etdik.
عربي تفسیرونه:
وَقَوۡمَ نُوحٖ لَّمَّا كَذَّبُواْ ٱلرُّسُلَ أَغۡرَقۡنَٰهُمۡ وَجَعَلۡنَٰهُمۡ لِلنَّاسِ ءَايَةٗۖ وَأَعۡتَدۡنَا لِلظَّٰلِمِينَ عَذَابًا أَلِيمٗا
Biz Nuh qövmünü, Nuhu yalançı saydıqlarından dolayı, göndərilən bütün elçiləri yalançı saydıqları üçün suda batırdıq və onları məhv etməmizi və zalimlərin kökünü kəsməyə qadir olduğumuzu insanlar üçün qüdrətimizə dəlalət edən bir ibrət etdik. Biz Qiyamət günü zalımlar üçün ağrılı-acılı bir əzab hazırladıq.
عربي تفسیرونه:
وَكُلّٗا ضَرَبۡنَا لَهُ ٱلۡأَمۡثَٰلَۖ وَكُلّٗا تَبَّرۡنَا تَتۡبِيرٗا
Biz, həlak olacaq hər bir qövmə, onların ibrət almaları üçün özlərindən öncə gələn ümmətlərin məhv olmalarının səbəblərini anlatdıq. Biz onların küfr və inadkarlıqlarından dolayı hamısını şiddətli bir əzabla tamamilə məhv etdik.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدۡ أَتَوۡاْ عَلَى ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلَّتِيٓ أُمۡطِرَتۡ مَطَرَ ٱلسَّوۡءِۚ أَفَلَمۡ يَكُونُواْ يَرَوۡنَهَاۚ بَلۡ كَانُواْ لَا يَرۡجُونَ نُشُورٗا
(Ey Peyğəmbər!) Sənin qövmündən haqqı yalan sayanlar -Şama getdikləri zaman- çirkin əməl sahibləri olduqları səbəbindən, insanların ibrət almaları üçün cəza olaraq göydən başlarına daş yağdırdığımız Lut qövmünün yaşadığı şəhərin yanından keçmişdilər. Məgər onların gözləri kordur ki, həmin şəhəri görmürlər?! Xeyr, görürdülər, lakin onlar öldükdən sonra yenidən dirilməyi və etdikləri əməllərə görə hesaba çəkilməyi düşünmürdülər.
عربي تفسیرونه:
إِن كَادَ لَيُضِلُّنَا عَنۡ ءَالِهَتِنَا لَوۡلَآ أَن صَبَرۡنَا عَلَيۡهَاۚ وَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ حِينَ يَرَوۡنَ ٱلۡعَذَابَ مَنۡ أَضَلُّ سَبِيلًا
Əgər biz ilahlarımıza ibadət etməkdə səbirli olmasaydıq, az qala ki, o, öz dəlilləri ilə bizi ilahlarımızdan uzaqlaşdıracaqdı". Onlar qəbirlərində və həmçinin Qiyamət günündə əzabı gördükləri zaman kimin haqq yoldan daha çox azmış olduğunu, onun, yoxsa özlərinin azdıqlarını anlayacaqlar.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الكفر بالله والتكذيب بآياته سبب إهلاك الأمم.
• Ümmətlərin həlak edilmələrinin başlıca səbəbi: Onların uca Allaha küfr etmələri və Onun ayələrini yalan saymalarıdır.
• غياب الإيمان بالبعث سبب عدم الاتعاظ.
• Öldükdən sonra yenidən dirilməyə iman etməməyin səbəbi, keçmiş ümmətlərin başlarına gələn müsibətlərdən ibrət almamaqdır.
• السخرية بأهل الحق شأن الكافرين.
أَمۡ تَحۡسَبُ أَنَّ أَكۡثَرَهُمۡ يَسۡمَعُونَ أَوۡ يَعۡقِلُونَۚ إِنۡ هُمۡ إِلَّا كَٱلۡأَنۡعَٰمِ بَلۡ هُمۡ أَضَلُّ سَبِيلًا
Ey Peyğəmbər! Məgər sən, uca Allahın vəhdaniyyətinə və Ona itaət etməyə dəvət etdiyin bir çox insanların onlara gətirdiyin dəlil və sübutları qəbul edib və dərk edəcəklərini hesab edirsən?! Onlar dinləmək, dərk etmək və başa düşmək baxımından heyvan kimidirlər. Hətta getdikləri yol etibarı ilə heyvanlardan da daha çox azğındırlar.
عربي تفسیرونه:
أَلَمۡ تَرَ إِلَىٰ رَبِّكَ كَيۡفَ مَدَّ ٱلظِّلَّ وَلَوۡ شَآءَ لَجَعَلَهُۥ سَاكِنٗا ثُمَّ جَعَلۡنَا ٱلشَّمۡسَ عَلَيۡهِ دَلِيلٗا
Ey Peyğəmbər! Məgər Allahın yer üzündə kölgəni uzatdığı zaman, Onun xəlq etdiklərinin əlamətini görmürsənmi?! Əgər Allah kölgəni hərəkətsiz, sabit bir halda saxlamaq istəsəydi, onu elə o halda da saxlayardı. Sonra Biz kölgənin uzanıb və qısalması baxımından günəşi onun dəlil etdik.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلَّيۡلَ لِبَاسٗا وَٱلنَّوۡمَ سُبَاتٗا وَجَعَلَ ٱلنَّهَارَ نُشُورٗا
Gecəni, sizi və hər bir şey örtən libas halına gətirən Uca Allahdır. Yuxunu işlərinizin yorğunluğundan dincəlib, rahatlanmanız üçün istirahət vaxtı edən Odur. Gündüzü də yer üzünə dağılıb işlərinizdə çalışmaq üçün canlanma vaxtı edən də Odur.
عربي تفسیرونه:
لِّنُحۡـِۧيَ بِهِۦ بَلۡدَةٗ مَّيۡتٗا وَنُسۡقِيَهُۥ مِمَّا خَلَقۡنَآ أَنۡعَٰمٗا وَأَنَاسِيَّ كَثِيرٗا
Biz göydən yağan o su ilə bitkisiz və quraqlıq bir diyara həyat verər və orada müxtəlif növ bitkilər bitirməklə və oranı yaşıllaşdırmaqla canlandıraq və o su vasitəsi ilə yaratdığımız neçə-neçə heyvanlara və insana su içizdirərik.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَٰهُ بَيۡنَهُمۡ لِيَذَّكَّرُواْ فَأَبَىٰٓ أَكۡثَرُ ٱلنَّاسِ إِلَّا كُفُورٗا
Biz, insanlar düşünüb ibrət alsınlar deyə, onlara Quranda dəlil və sübutları müxtəlif yollarla bəyan etdik. Lakin buna rəğmən insanların çoxu haqqı inkar etməkdən və haqqa qarşı inadkarlıq göstərməkdən vaz keçmədi.
عربي تفسیرونه:
وَلَوۡ شِئۡنَا لَبَعَثۡنَا فِي كُلِّ قَرۡيَةٖ نَّذِيرٗا
Əgər Biz istəsəydik, hər diyara onlara Allahın əzabından xəbər verən və o əzabdan qorxudan bir peyğəmbər göndərərdik. Amma Biz belə etmək istəmədik. Lakin Biz, Muhəmmədi (sallallahu aleyhi və səlləm) bütün bəşəriyyətə peyğəmbər göndərdik.
عربي تفسیرونه:
فَلَا تُطِعِ ٱلۡكَٰفِرِينَ وَجَٰهِدۡهُم بِهِۦ جِهَادٗا كَبِيرٗا
Ey Peyğəmbər! Kafirlərin səndən tələb etdiklərinə boyu əymə və onlar qarşısında əsla yumuşaqlıq göstərmə. Kafirlərin sənə Allaha dəvət yolunda verdikləri əziyyətlərə səbir edərək, sənə nazil edilən bu Quranla onlara qarşı böyük bir cihad et!
عربي تفسیرونه:
۞ وَهُوَ ٱلَّذِي مَرَجَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ هَٰذَا عَذۡبٞ فُرَاتٞ وَهَٰذَا مِلۡحٌ أُجَاجٞ وَجَعَلَ بَيۡنَهُمَا بَرۡزَخٗا وَحِجۡرٗا مَّحۡجُورٗا
İki dənizin suyunu bir-birinə qatan uca Allahdır. O, şirin suyu olan dənizi, duzlu suyu olana qatmış və iki dənizin suyu bir-birinə qarışmaması üçün onların arasında maneə və keçilməz sədd qoymuşdur.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ ٱلَّذِي خَلَقَ مِنَ ٱلۡمَآءِ بَشَرٗا فَجَعَلَهُۥ نَسَبٗا وَصِهۡرٗاۗ وَكَانَ رَبُّكَ قَدِيرٗا
Kişi və qadın nütfəsindən bəşər yaradan Odur. Bəşəriyyəti yaradan O uca Allah, insanlar asrasında nəsəb, qan və evlilik bağları ilə olan qohumluq əlaqələrini yaratdı. Ey Peyğəmbər! Sənin Rəbbin hər şeyə qadirdir. Heç bir şey Onu aciz buraxmaz. Kişi və qadın nütfəsindən insanı xəlq etməsi də Onun qüdrətindəndir.
عربي تفسیرونه:
وَيَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَنفَعُهُمۡ وَلَا يَضُرُّهُمۡۗ وَكَانَ ٱلۡكَافِرُ عَلَىٰ رَبِّهِۦ ظَهِيرٗا
Kafirlər, uca Allahı qoyub, itaət etdikdə özlərinə fayda verməyən və onlara asi olduqda isə özlərinə zərər verməyə qadir olmayan bütlərə ibadət edirlər. Kafir kimsə Uca Allahı qəzəbləndirməkdə şeytana tabe oldu.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• انحطاط الكافر إلى مستوى دون مستوى الحيوان بسبب كفره بالله.
• ظاهرة الظل آية من آيات الله الدالة على قدرته.
• تنويع الحجج والبراهين أسلوب تربوي ناجح.
قُلۡ مَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍ إِلَّا مَن شَآءَ أَن يَتَّخِذَ إِلَىٰ رَبِّهِۦ سَبِيلٗا
Ey Peyğəmbər! De ki: "Mən Rəbbimin risalətini təbliğ etdiyimə görə sizdən heç bir əvəz və ya mükafat istəmirəm. Lakin sizdən kim Allahın rizasını umaraq malını Allah yolunda sərf etmək istəsə, qoy etsin!
عربي تفسیرونه:
وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱلۡحَيِّ ٱلَّذِي لَا يَمُوتُ وَسَبِّحۡ بِحَمۡدِهِۦۚ وَكَفَىٰ بِهِۦ بِذُنُوبِ عِبَادِهِۦ خَبِيرًا
Ey Peyğəmbər! Bütün işlərində, ölməz və daima diri olan Allaha təvəkkül et. Pak və müqəddəs olan Rəbbinin şəninə həmd-səna ilə təriflər de. Uca Allahın Öz qullarının günahlarından agah olması kifayətdir. Onların günahlarından Allaha heç bir şey gizlin qalmaz. Uca Allah etdiyiniz əməllərin əvəzini sizə verəcəkdir.
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ ٱلرَّحۡمَٰنُ فَسۡـَٔلۡ بِهِۦ خَبِيرٗا
O, göyləri, yeri və onların arasındakı bütün məxluqatı altı gündə yaradan, sonra da calalına layiq bir şəkildə yüksəlib ərşə isteva edən Rəhmandır. Ey Peyğəmbər! Bunu hər bir şeydən xəbərdar olan Allahdan soruş. O, hər şeyi biləndir. Ona heç bir şey gizli qalmaz!
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ٱسۡجُدُواْۤ لِلرَّحۡمَٰنِ قَالُواْ وَمَا ٱلرَّحۡمَٰنُ أَنَسۡجُدُ لِمَا تَأۡمُرُنَا وَزَادَهُمۡ نُفُورٗا۩
Kafirlərə: "Rəhmana səcdə edin!" – deyildikdə: "Biz Rəhmana səcdə edən deyilik! Rəhman nədir? Biz nə onu tanıyır, nə də ki, iqrar edirik. Biz onun nə olduğunu bilmədiyimiz bir halda, sən bizə əmr etdiyin bir şeyəmi səcdə edəcəyik?!" – deyərlər. Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) onlara Allaha səcdə etmə əmiri onları Allahdan daha da uzaqlaşdırdı.
عربي تفسیرونه:
تَبَارَكَ ٱلَّذِي جَعَلَ فِي ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَجَعَلَ فِيهَا سِرَٰجٗا وَقَمَرٗا مُّنِيرٗا
Göy üzündə hərəkət edən planetləri və ulduzları var edən, orada parlaq işıq saçan günəşi və günəşin əks şüası ilə yeri üzünü nurlandıran ayı yaradan Allah ən əzəmətli, xeyiri və bərəkəti bol olandır.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ ٱلَّذِي جَعَلَ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ خِلۡفَةٗ لِّمَنۡ أَرَادَ أَن يَذَّكَّرَ أَوۡ أَرَادَ شُكُورٗا
Uca Allahın ayələrindən ibrət alıb hidayət yolunu tutmaq, həmçinin, Onun nemətlərinə şükür etmək istəyənlər üçün gecə ilə gündüzü bir-birinin ardınca müntəzəm olaraq gətirən Allahdır.
عربي تفسیرونه:
وَعِبَادُ ٱلرَّحۡمَٰنِ ٱلَّذِينَ يَمۡشُونَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ هَوۡنٗا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ ٱلۡجَٰهِلُونَ قَالُواْ سَلَٰمٗا
Rəhmanın mömin qulları yer üzündə vüqarla və təvazökarlıqla gəzər, cahillər onlara qarşı xoşagəlməz bir hərəkət etdikdə isə onlara, onların etdiyi kimi eyni ilə qarşılıq verməzlər. Əksinə, onlara gözəl söz söyləyərlər və bu davranışlarından onlara qarşı cahilliyə yol verməzlər.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ إِذَآ أَنفَقُواْ لَمۡ يُسۡرِفُواْ وَلَمۡ يَقۡتُرُواْ وَكَانَ بَيۡنَ ذَٰلِكَ قَوَامٗا
Onlar mallarını xərclədikləri zaman israfçılıq dərəcəsinə varmazlar, özlərinə və himayələrində olan kimsələrə mal xərclədikdə isə paxıllıq etməzlər. Onlar xərclədikdə israfçılıq və paxıllıq arasında orta bir yol tutarlar.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الداعي إلى الله لا يطلب الجزاء من الناس.
• ثبوت صفة الاستواء لله بما يليق به سبحانه وتعالى.
• Bu surənin: 59-cu ayəsində uca Allahın calalına layiq bir şəkildə yüksəlib ərşə isteva etməsi isbat edilmişdir.
• أن الرحمن اسم من أسماء الله لا يشاركه فيه أحد قط، دال على صفة من صفاته وهي الرحمة.
• ər-Rəhman, uca Allahın isimlərindən biri olub, bəşərdən kimsə bu isimdə uca Allaha bənzəməz. Bu isim, uca Allahın qullarına qarşı rəhimli və mərhəmətli olmasına dəlalət edir.
• إعانة العبد بتعاقب الليل والنهار على تدارُكِ ما فاتَهُ من الطاعة في أحدهما.
• Gecə ilə gündüzün bir-birinin ardınca müntəzəm olaraq gəlməsi, qulun, bu ikisinin hər hansı birində etmədiyi ibadəti yerinə yetirməyə imkan verir.
• من صفات عباد الرحمن التواضع والحلم، وطاعة الله عند غفلة الناس، والخوف من الله، والتزام التوسط في الإنفاق وفي غيره من الأمور.
• Təmkinli, təvazökar və həlim xasiyyətli olmaq, insanlar qəflətdə ikən uca Allaha ibadət etmək, Allahdan qorxmaq, xərclədikdə və diğər işlərdə orta yol tutmaq, Rəhmanın həqiqi qullarının sifətlərindəndir.
وَٱلَّذِينَ لَا يَدۡعُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ وَلَا يَقۡتُلُونَ ٱلنَّفۡسَ ٱلَّتِي حَرَّمَ ٱللَّهُ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَلَا يَزۡنُونَۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ يَلۡقَ أَثَامٗا
Rəhmanın həqiqi qulları Allahla bərabər başqa ilaha dua etməzlər. Onlar Allahın öldürülməsinə izin verdiyi: qatilin, mürtədin və evli olduğu halda zina edən kimsələrin öldürülməsi müstəsna olmaqla, uca Allahın haram buyurduğu bir kimsəni haqsız yerə öldürməzlər və zina etməzlər. Kim bu böyük günahları edərsə, qiyamət günü işləmiş olduğu günahının cəzasını görəcəkdir.
عربي تفسیرونه:
يُضَٰعَفۡ لَهُ ٱلۡعَذَابُ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَيَخۡلُدۡ فِيهِۦ مُهَانًا
عربي تفسیرونه:
إِلَّا مَن تَابَ وَءَامَنَ وَعَمِلَ عَمَلٗا صَٰلِحٗا فَأُوْلَٰٓئِكَ يُبَدِّلُ ٱللَّهُ سَيِّـَٔاتِهِمۡ حَسَنَٰتٖۗ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Lakin kim Allaha tövbə edərək, Ona iman gətirib və saleh əməllər edərsə, bu onun Allaha sidqi-ürəkdən tövbə etdiyinə dəlalət edər. Allah belə kimsələrin pis əməllərini savaba çevirəcəkdir. Allah, günahlardan tövbə edən qullarını bağışlayandır və onlara qarşı mərhəmətlidir!
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ لَا يَشۡهَدُونَ ٱلزُّورَ وَإِذَا مَرُّواْ بِٱللَّغۡوِ مَرُّواْ كِرَامٗا
Onlar günah işlənilən, haram və qadağan olunan əyləncə məkanları kimi batil yerlərdə vaxt keçirməzlər, boş, lağlağı sözlər danışan və yersiz hərəkətlər edən kimsələrə rast gəldikdə, özlərini onların səviyyəsinə salmadan uca tutaraq, onlara əhəmiyyət vermədən, oradan vüqarla ötüb keçərlər.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا هَبۡ لَنَا مِنۡ أَزۡوَٰجِنَا وَذُرِّيَّٰتِنَا قُرَّةَ أَعۡيُنٖ وَٱجۡعَلۡنَا لِلۡمُتَّقِينَ إِمَامًا
Onlar Rəbbinə dua edərkən belə deyərlər: "Ey Rəbbimiz! Bizə təqvası və haqq üzərində sabitqədəm olması ilə gözümüzün nuru olan zövcələr və övladlar bəxş et və bizi müttəqilər üçün arxasınca gedilən imamlar et!"
عربي تفسیرونه:
أُوْلَٰٓئِكَ يُجۡزَوۡنَ ٱلۡغُرۡفَةَ بِمَا صَبَرُواْ وَيُلَقَّوۡنَ فِيهَا تَحِيَّةٗ وَسَلَٰمًا
Bu sifətlərə sahib olan kimsələr, Allaha ibadət etməkdə səbir etdiklərinə görə, Cənnətin ən uca təbəqəsi olan Firdovs cənnətindəki ən yüksək məqamlardan biri ilə mükafatlandırılacaq, onlar orada mələklər tərəfindən xeyir-dua ilə, salamla qarşılanacaqlar və orada bütün xəta-bəladan uzaq olacaqlar.
عربي تفسیرونه:
قُلۡ مَا يَعۡبَؤُاْ بِكُمۡ رَبِّي لَوۡلَا دُعَآؤُكُمۡۖ فَقَدۡ كَذَّبۡتُمۡ فَسَوۡفَ يَكُونُ لِزَامَۢا
Ey Peyğəmbər! Küfrdə israr edən kafirlərə de: "Sizin ibadətlərinizdən Rəbbimə çatan hər hansı bir fayda yoxdur ki, O, sizə önəm yersin. Əgər ibadətiniz, Ona yalvarıb-yaxarmanız və nəzir-niyazınız olmasaydı, O sizə əsla önəm verməzdi. Siz, Peyğəmbərin sizə Rəbbiniz tərəfindən gətirdiyini yalan saydınız. Yalan saymanızın əvəzi olaraq daimi əzab sizinlə birgə olacaqdır!"
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• من صفات عباد الرحمن: البعد عن الشرك، وتجنُّب قتل الأنفس بغير حق، والبعد عن الزنى، والبعد عن الباطل، والاعتبار بآيات الله، والدعاء.
• Allaha şərik qoşmamaq, haqsız yerə bir cana qəsd etməmək, zinadan və həmçinin lüzumsuz, boş sözlərdən və əməllərdən uzaq durmaq, Allahın ayətlərini düşünüb və onlardan ibrət almaq və uca Allaha dua etmək Rəhmanın həqiqi qullarına xas olan sifətlərdir.
• التوبة النصوح تقتضي ترك المعصية وفعل الطاعة.
• الصبر سبب في دخول الفردوس الأعلى من الجنة.
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - د ژباړو فهرست (لړلیک)
الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.