د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - دیګباني ژباړه * - د ژباړو فهرست (لړلیک)


د معناګانو ژباړه سورت: النساء   آیت:

النساء

يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَخَلَقَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَبَثَّ مِنۡهُمَا رِجَالٗا كَثِيرٗا وَنِسَآءٗۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيۡكُمۡ رَقِيبٗا
1. Yaa yinim’ ninsalinima! Zom ya yi Duuma so Ŋunnam ya,ka yiyi nyɛvuli yini (Annabi Adam) puuni na, ka nam o paɣa (Hawa) di puuni, ka lahi yihi dobba mini paɣaba pam bɛ niriba ayi maa puuni na. Dinzuɣu, zom ya Naawuni so yi ni suhiri taba (bukaata maligu) ni O yuli, ka zon ya dɔɣim ŋmabu. Dinzuɣu Naawuni nyɛla Ŋun pa O nina lihiri ya.
عربي تفسیرونه:
وَءَاتُواْ ٱلۡيَتَٰمَىٰٓ أَمۡوَٰلَهُمۡۖ وَلَا تَتَبَدَّلُواْ ٱلۡخَبِيثَ بِٱلطَّيِّبِۖ وَلَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَهُمۡ إِلَىٰٓ أَمۡوَٰلِكُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ حُوبٗا كَبِيرٗا
2. Yaha! Tim ya kpibsi bɛ daarzichi, ka miri ya ka yi zaŋ din be n-taɣi din vεla, Yaha! Di zaŋ ya bɛ (kpibsi) daarzichi m-pahi yi daarzichi zuɣu n-di li. Achiika! Lala maa nyɛla alahichi zaɣititali.
عربي تفسیرونه:
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تُقۡسِطُواْ فِي ٱلۡيَتَٰمَىٰ فَٱنكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ مَثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۖ فَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تَعۡدِلُواْ فَوَٰحِدَةً أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۚ ذَٰلِكَ أَدۡنَىٰٓ أَلَّا تَعُولُواْ
3. Yaha! Yi yi zɔri dabiεm kadama yi ku tooi niŋ aadalsi n-zaŋ chaŋ yi kpibsi la polo, tɔ! Yin kpiɣimi paɣa shεba yi suhini bɔra, paɣaba ayiyi bee atata, be anahinahi. Amaa! Yi yi ti zɔri dabɛm kadama yi ku tooi niŋ aadalsi, tɔ! Yin kpiɣimi paɣayino, bee yi sulinsi. Ŋɔ maa n-nyɛ (fukumsi shɛli) din be yoma, ka ku chɛ ka yi kpahi yεɣi targa.
عربي تفسیرونه:
وَءَاتُواْ ٱلنِّسَآءَ صَدُقَٰتِهِنَّ نِحۡلَةٗۚ فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَيۡءٖ مِّنۡهُ نَفۡسٗا فَكُلُوهُ هَنِيٓـٔٗا مَّرِيٓـٔٗا
4. Yaha! Tim ya paɣaba bɛ sadaachi tibu ni suhupɛlli. Amaa! Bɛ (paɣaba maa) yi niŋ suhupɛlli ni yinima, ka labsi di puuni shεli n-tin ya, tɔ! Yin dim ya li, ka di nyɛ nyεɣisim ni suhudoo n-tin ya.
عربي تفسیرونه:
وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا وَٱرۡزُقُوهُمۡ فِيهَا وَٱكۡسُوهُمۡ وَقُولُواْ لَهُمۡ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا
5. Yaha! Di tin ya (kpibsi maa puuni) ban nyɛ jεra bɛ daarzichi shεli Naawuni ni zaŋ niŋ yi nuhi ni (ka di nyɛ din ʒeya maandi bɛ bɛhisi). Dinzuɣu, zaŋmi ya di puuni shεli n-dihi ba, ka soli ba, ka yεli ya ba yɛltɔɣali ni bɛrisuŋ.
عربي تفسیرونه:
وَٱبۡتَلُواْ ٱلۡيَتَٰمَىٰ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغُواْ ٱلنِّكَاحَ فَإِنۡ ءَانَسۡتُم مِّنۡهُمۡ رُشۡدٗا فَٱدۡفَعُوٓاْ إِلَيۡهِمۡ أَمۡوَٰلَهُمۡۖ وَلَا تَأۡكُلُوهَآ إِسۡرَافٗا وَبِدَارًا أَن يَكۡبَرُواْۚ وَمَن كَانَ غَنِيّٗا فَلۡيَسۡتَعۡفِفۡۖ وَمَن كَانَ فَقِيرٗا فَلۡيَأۡكُلۡ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ فَإِذَا دَفَعۡتُمۡ إِلَيۡهِمۡ أَمۡوَٰلَهُمۡ فَأَشۡهِدُواْ عَلَيۡهِمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ حَسِيبٗا
6. Yaha! Dahimmi ya kpibsi (ka baŋ bɛ haŋkali tariga) hali ka bɛ ti saɣi amiliya niŋbu, yi mi yi kpahim ba ka bɛ dolsi, tɔ! Yin labsim ya bɛ daarzichi n-ti ba, ka miri ya ka yi di li ni barina soli, bee ka yi di li yomyom’ poi ka bɛ na bi kpaŋ, ŋun nyɛ bundana, tɔ! Ŋun gbaami o maŋa (ka chɛ kpibsi liɣiri dibu), ŋun minyɛ faralana, tɔ! Ŋundim lini bɛrisuŋ. Yi mi yi ti labsi bɛ liɣiri ti n-ba, tɔ! Yin bom ya shɛhiranima. Yaha! Naawuni ko saɣi Saliya karita.
عربي تفسیرونه:
لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنۡهُ أَوۡ كَثُرَۚ نَصِيبٗا مَّفۡرُوضٗا
7. Dobba mali tarli binshɛɣuba ni ma bee dɔɣiriba ni (kpi) ka chɛ shεli puuni, ka paɣaba mali tarili binshɛɣu ba ni ma bee dɔɣiriba (ni kpi) ka chɛ shεli puuni, di puuni din pɔra, bee din galsi, di nyɛla tarili din nyɛ talahi.
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا حَضَرَ ٱلۡقِسۡمَةَ أُوْلُواْ ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينُ فَٱرۡزُقُوهُم مِّنۡهُ وَقُولُواْ لَهُمۡ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا
8. Yaha! Dɔɣiriba mini kpibsi, n-ti pahi nandamba yi ti kana (fali maa) taribu shee, tɔ! Yin tim ya ba di puuni shεli, ka yεli ya ba yεltɔɣali ni biɛrisuŋ.
عربي تفسیرونه:
وَلۡيَخۡشَ ٱلَّذِينَ لَوۡ تَرَكُواْ مِنۡ خَلۡفِهِمۡ ذُرِّيَّةٗ ضِعَٰفًا خَافُواْ عَلَيۡهِمۡ فَلۡيَتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلۡيَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدًا
9. Yaha! Ninvuɣu shεba diyidi niŋ ka bana n-kpi ka chɛ zuliya ban na bi kpaŋ bɛ nyaaŋa zom ba (kpibsi maa) dabiɛm. Dinzuɣubɛ zom Naawuni, ka lahi yεli yεltɔɣali din tuhi (n-zaŋ kana kpibsi maa polo).
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَأۡكُلُونَ أَمۡوَٰلَ ٱلۡيَتَٰمَىٰ ظُلۡمًا إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا
10. Achiika! Ninvuɣu shεba ban diri kpibsi liɣiri ni zualinsi, tɔ! Achiika! Bɛ dirila buɣum n-niŋdi bɛ puya ni. Yaha! Ni baalim, bɛ ni ti kpe Sa’iiri buɣum ni (Zaadali).
عربي تفسیرونه:
يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡۖ لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۚ فَإِن كُنَّ نِسَآءٗ فَوۡقَ ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَۖ وَإِن كَانَتۡ وَٰحِدَةٗ فَلَهَا ٱلنِّصۡفُۚ وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُۥ وَلَدٞۚ فَإِن لَّمۡ يَكُن لَّهُۥ وَلَدٞ وَوَرِثَهُۥٓ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ ٱلثُّلُثُۚ فَإِن كَانَ لَهُۥٓ إِخۡوَةٞ فَلِأُمِّهِ ٱلسُّدُسُۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِي بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍۗ ءَابَآؤُكُمۡ وَأَبۡنَآؤُكُمۡ لَا تَدۡرُونَ أَيُّهُمۡ أَقۡرَبُ لَكُمۡ نَفۡعٗاۚ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمٗا
11. Naawuni saɣisiri ya n-zaŋ chaŋ yi bihi (fali taribu shee), bidibga sula bipuɣinsi ayi tarili, amaa! Bipuɣinsi maa yi yεɣi niriba ayi, tɔ!Bɛ sula vaabu buyi pubu buta o (ba maa) ni kpi chɛ shɛli puuni, o mi yi nyεla bipuɣin’ yino, tɔ! O sula pirgili, ka o (ŋun kpi maa)ba ni oma zaɣiyino kam su vaabu yim buyɔbu o ni kpi chɛ shɛli puuni, di yi niŋ ka o mali bia. Amaa! O yi ka bia, ka di nyɛla obaminio ma n-dirio fali, tɔ! O ma sula vaabu yim pubu buta puuni. O mi yi mali mabihi, tɔ! O ma sula vaabu buyobu wasiyya (dahinshɛli yɛltɔɣa) shɛli o ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka o yεlini bɛ yo). Yi banim’ mini yi bihi, yi ku tooi baŋŋun mali anfaani n-tin ya bɛ puuni. Di (fukumsi ŋɔ maa) nyɛla talahi Naawuni sani. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
عربي تفسیرونه:
۞ وَلَكُمۡ نِصۡفُ مَا تَرَكَ أَزۡوَٰجُكُمۡ إِن لَّمۡ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٞۚ فَإِن كَانَ لَهُنَّ وَلَدٞ فَلَكُمُ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكۡنَۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِينَ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٖۚ وَلَهُنَّ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكۡتُمۡ إِن لَّمۡ يَكُن لَّكُمۡ وَلَدٞۚ فَإِن كَانَ لَكُمۡ وَلَدٞ فَلَهُنَّ ٱلثُّمُنُ مِمَّا تَرَكۡتُمۚ مِّنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ تُوصُونَ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٖۗ وَإِن كَانَ رَجُلٞ يُورَثُ كَلَٰلَةً أَوِ ٱمۡرَأَةٞ وَلَهُۥٓ أَخٌ أَوۡ أُخۡتٞ فَلِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُۚ فَإِن كَانُوٓاْ أَكۡثَرَ مِن ذَٰلِكَ فَهُمۡ شُرَكَآءُ فِي ٱلثُّلُثِۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصَىٰ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍ غَيۡرَ مُضَآرّٖۚ وَصِيَّةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٞ
12. Yaha! Yi sula yi paɣaba ni kpi ka chɛ shεli pirgili, di yi niŋ ka bɛ bi dɔɣi, amaa! Bɛ yi dɔɣi, yi sula vaabu bunahi bɛ nikpi ka chɛ shɛli puuni wasiyya shɛli bɛ ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka bɛ yi doli ba).Yaha! Bɛ (paɣaba maa) gba sula vaabu bunahi yi ni kpi ka chɛ shɛli puuni, di yi niŋ ka yi ka bia. Amaa! Yi yi mali bia, tɔ!Bɛ sula vaabu yim zuɣu bunii yi ni chɛ shɛli puuni dahinshɛli yɛltɔɣa shɛli o ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka bɛ yɛn yo n-ti ba). Yaha! Ninvuɣu so ŋun kpi maa yi ka ba, ka mi ka bia, ka mali mabia, bee tuzopaɣa, tɔ!Bɛ zaɣiyino kam sula vaabu yim zuɣu buyobu ni. Amaa! Bɛ yi zooi gari lala, tɔ!Bɛ zaa ni laɣim pirigi vaabu buta wasiyya (dahinshɛli yɛltɔɣa) shɛli o ni chɛ nyaaŋa, bee samli (ka bɛ yɛn yo o nyaaŋa), ka di pa nibɛ niŋla so chuuta di puuni. Ŋɔ maa nyɛla saɣisigu shɛli din yi Naawuni sani na. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Suɣulolana titali.
عربي تفسیرونه:
تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ
13. Dinnim’ nyɛla Naawuni zalsi. Ŋun mi doli Naawuni ni O tumo (Annabi Muhammadu), tɔ!O ni kpεhi o Alizanda yili shεŋa ni, ka kulibɔna yɛn ti zɔri gindi di gbinni, ka bɛ yɛn ti kpalim di puuni. Yaha! Dina n-nyɛ tarli din galsi.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَعۡصِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُۥ يُدۡخِلۡهُ نَارًا خَٰلِدٗا فِيهَا وَلَهُۥ عَذَابٞ مُّهِينٞ
14. Yaha! Ŋun kpe Naawuni mini O tumo (Annabi Muhammadu) taali ni, ka kpahiri yεɣiri O tarsi, tɔ!O ni kpεhi o buɣumni, ka onyɛla ŋun yɛn ti kpalim di puuni. Yaha! Filiŋ daazaaba be o zuɣu.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّٰتِي يَأۡتِينَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مِن نِّسَآئِكُمۡ فَٱسۡتَشۡهِدُواْ عَلَيۡهِنَّ أَرۡبَعَةٗ مِّنكُمۡۖ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمۡسِكُوهُنَّ فِي ٱلۡبُيُوتِ حَتَّىٰ يَتَوَفَّىٰهُنَّ ٱلۡمَوۡتُ أَوۡ يَجۡعَلَ ٱللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلٗا
15. Yaha! Paɣa shɛba ban kana ni zina yi paɣaba puuni, tɔ! Yin bom ya shɛhiranima anahi bɛ zuɣu, bɛ yi di shɛhira maa tɔ! Yin taɣimi ya ba niŋ yi yiŋsi puuni hali ka kpibu ti paai ba [1]bee ka Naawuni zali ba soli shɛli din pa li.
[1] Fukumsi shɛli dimbɔŋɔ maa daa tumdila tuma Muslinsi daadiini pilgu, amaa! Ka Naawuni daa nyɛhi li ka tahi fukumsi shɛlidin wuhirikadama bɛ yi gbaaininvuɣu so ŋunna ӡin malipaɣa ka o niŋ zina, ban fiɛbmio baranzumkobga. Ŋun mi nyɛ paɣalana, ka bɛ labio kuga halika o ti kpi.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذَانِ يَأۡتِيَٰنِهَا مِنكُمۡ فَـَٔاذُوهُمَاۖ فَإِن تَابَا وَأَصۡلَحَا فَأَعۡرِضُواْ عَنۡهُمَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ تَوَّابٗا رَّحِيمًا
16. Yaha! Yi puuni niriba ayi yi niŋ zina, tɔ! Yin dargim bɛ tibli. Amaa! Bɛ yi niŋ tuuba, ka viεlgi bɛ tuma, tɔ! Yin chεli ya ba. Achiika! Naawuni nyɛla Tuubadeera, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
إِنَّمَا ٱلتَّوۡبَةُ عَلَى ٱللَّهِ لِلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلسُّوٓءَ بِجَهَٰلَةٖ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٖ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَتُوبُ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
17. Achiika! Din nyɛ tuuba Naawuni sani n-nyɛ ninvuɣu shεba ban tumdi tuumbεɣu ni ʒilinsi, ka niŋdi tuuba ni yoma di nyaaŋa, tɔ! Bannim’ maa, Naawuni ni deei bɛ tuuba. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
عربي تفسیرونه:
وَلَيۡسَتِ ٱلتَّوۡبَةُ لِلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلسَّيِّـَٔاتِ حَتَّىٰٓ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ إِنِّي تُبۡتُ ٱلۡـَٰٔنَ وَلَا ٱلَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمۡ كُفَّارٌۚ أُوْلَٰٓئِكَ أَعۡتَدۡنَا لَهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
18. Amaa! Pa tuuba n-nyɛ li n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban tumdi tuumbiεri hali ni kpibu ti paai bɛ puuni zaɣiyino, ka o naan yεli: “Pumpɔŋɔ n-niŋ tuuba,” ni ninvuɣu shεba ban kpi ni chεfuritali, tɔ! Lalanim’ maa, Ti (Tinim’ Naawuni) malila azaaba kpeeni shili n-guli ba.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا يَحِلُّ لَكُمۡ أَن تَرِثُواْ ٱلنِّسَآءَ كَرۡهٗاۖ وَلَا تَعۡضُلُوهُنَّ لِتَذۡهَبُواْ بِبَعۡضِ مَآ ءَاتَيۡتُمُوهُنَّ إِلَّآ أَن يَأۡتِينَ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَيِّنَةٖۚ وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ فَإِن كَرِهۡتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰٓ أَن تَكۡرَهُواْ شَيۡـٔٗا وَيَجۡعَلَ ٱللَّهُ فِيهِ خَيۡرٗا كَثِيرٗا
19. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Di bi niŋ halalsi n-tin ya ni yi di (yi mabihi) paɣaba fali ni yaa, bee ka yi mɔŋ ba amiliya niŋbu, domin yi deei yi ni ti ba shεli pirgili, naɣila bɛ tum la kavituma (zina) polo ni. Yaha! Nyɛlimi ya nyeendi suŋ, yimiyije ba, tɔ! Diyi pashɛlikayi nije shɛli, ka Naawuni zali alheeri pam ka di be di puuni.
عربي تفسیرونه:
وَإِنۡ أَرَدتُّمُ ٱسۡتِبۡدَالَ زَوۡجٖ مَّكَانَ زَوۡجٖ وَءَاتَيۡتُمۡ إِحۡدَىٰهُنَّ قِنطَارٗا فَلَا تَأۡخُذُواْ مِنۡهُ شَيۡـًٔاۚ أَتَأۡخُذُونَهُۥ بُهۡتَٰنٗا وَإِثۡمٗا مُّبِينٗا
20. Yaha! Yi yi bɔri ni yi taɣi paɣa so, ka niŋ paɣa so amiliya na n-ti zaliozaani, kadiyinyɛla yi mi daa yola laɣakara (sadaachi) n-ti ba, tɔ! Yin miri ya ka yi deei shɛli di puuni. Di ni bɔŋɔ, yi yɛn deei li mi ni ʒiri mini zualinsi polo ni?
عربي تفسیرونه:
وَكَيۡفَ تَأۡخُذُونَهُۥ وَقَدۡ أَفۡضَىٰ بَعۡضُكُمۡ إِلَىٰ بَعۡضٖ وَأَخَذۡنَ مِنكُم مِّيثَٰقًا غَلِيظٗا
21. Yaha! Bozuɣu ka yi yɛn deei li (sadaachi maa) ka di nyɛla yi mini ba (paɣaba maa) pun laɣim ni taba, ka di mi nyɛla bɛ daa gbaaila alikauli kpeeni yi sani.
عربي تفسیرونه:
وَلَا تَنكِحُواْ مَا نَكَحَ ءَابَآؤُكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا قَدۡ سَلَفَۚ إِنَّهُۥ كَانَ فَٰحِشَةٗ وَمَقۡتٗا وَسَآءَ سَبِيلًا
22. Yaha! Di kpiɣi ya yi banim’ ni kpiɣi paɣa shɛba, naɣila din daa pun gari,[2] achiika! Di nyɛla kavituma, ka nyɛ bɛ ni siŋdi shɛli, ka di lahi nyɛ sobiɛɣu.
[2] Poi ka Muslinsi daadiini ti kana, Larbunim’ daa kpiɣirila b ɛ banim’ paɣa shɛba bɛ ni kpi ka chɛ. Ka Muslinsi daadiini kana ti mɔŋ li.
عربي تفسیرونه:
حُرِّمَتۡ عَلَيۡكُمۡ أُمَّهَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُمۡ وَعَمَّٰتُكُمۡ وَخَٰلَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُ ٱلۡأَخِ وَبَنَاتُ ٱلۡأُخۡتِ وَأُمَّهَٰتُكُمُ ٱلَّٰتِيٓ أَرۡضَعۡنَكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُم مِّنَ ٱلرَّضَٰعَةِ وَأُمَّهَٰتُ نِسَآئِكُمۡ وَرَبَٰٓئِبُكُمُ ٱلَّٰتِي فِي حُجُورِكُم مِّن نِّسَآئِكُمُ ٱلَّٰتِي دَخَلۡتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمۡ تَكُونُواْ دَخَلۡتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ وَحَلَٰٓئِلُ أَبۡنَآئِكُمُ ٱلَّذِينَ مِنۡ أَصۡلَٰبِكُمۡ وَأَن تَجۡمَعُواْ بَيۡنَ ٱلۡأُخۡتَيۡنِ إِلَّا مَا قَدۡ سَلَفَۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
23. Bɛ mɔŋ ya ni yi kpiɣi yi manima, ni yi bipuɣinsi, ni yi tuzopaɣaba, ni yi pirinima, ni yi mapirnima, ni yi mabihi bihi, ni yi tuzopaɣaba bihi, ni yi manim’ ban mɔɣisi ya bihili, ni yi tuzopaɣa shɛba yi mini ba ni laɣim mɔɣi bihiyini, ni yi paɣaba manima, ni yi paɣa shɛba yi ni pun kpɛhi doo ni ʒiŋkunanim’ ban be yi yiŋsi puuni, amaa! Yi yi na bi kpɛhi ba doo ni, tɔ! Di pa taali yi zuɣu, ni yi bidɔɣirisi ni zali paɣa shεba, ni yi lahi laɣim paɣa mini o tuzo, naɣila din daa pun garila. Achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔnaa.
عربي تفسیرونه:
۞ وَٱلۡمُحۡصَنَٰتُ مِنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۖ كِتَٰبَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡۚ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَآءَ ذَٰلِكُمۡ أَن تَبۡتَغُواْ بِأَمۡوَٰلِكُم مُّحۡصِنِينَ غَيۡرَ مُسَٰفِحِينَۚ فَمَا ٱسۡتَمۡتَعۡتُم بِهِۦ مِنۡهُنَّ فَـَٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةٗۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا تَرَٰضَيۡتُم بِهِۦ مِنۢ بَعۡدِ ٱلۡفَرِيضَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمٗا
23. Ni paɣaba puuni ban be dobba yiya, naɣila yi sulinsi, Naawuni fukumsi n-nyɛ li ka O ŋmaai li n-zali ya talahi. Yaha! Bɛ niŋ ya paɣa shɛba ban kpalim di nyaaŋa halalsi, ni yi bo ba ni yi daarzichi, ka bɛ nyɛla paɣa shεba ban gbibi bɛ maŋ’ ka pa pagɔra. Yaha! Yi ni wum (amiliya ʒii) 24. nyɛɣisim ni paɣa shεba, tɔ! Yin yom ya ba bε sadaachinima.[3] Amaa! Di pa taali yi zuɣu ka yi ni tooi bo binshɛɣu m-pahi di (sadaachi maa zuɣu n-ti ba). Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
[3] Bɛ ni tooi ŋmaai sadaachi samli ti doo amiliya lobu shee. Bee ka o yo pirgili ka bɛ kulsi paɣa maa na, Amaa! Di bi tu kamaata ni doo wum paɣa nyɛɣisim naai, ka zaɣisi ni o yo sadaachi maa puuni dinkpalim maa.
عربي تفسیرونه:
وَمَن لَّمۡ يَسۡتَطِعۡ مِنكُمۡ طَوۡلًا أَن يَنكِحَ ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ فَمِن مَّا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُم مِّن فَتَيَٰتِكُمُ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۚ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِإِيمَٰنِكُمۚ بَعۡضُكُم مِّنۢ بَعۡضٖۚ فَٱنكِحُوهُنَّ بِإِذۡنِ أَهۡلِهِنَّ وَءَاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ مُحۡصَنَٰتٍ غَيۡرَ مُسَٰفِحَٰتٖ وَلَا مُتَّخِذَٰتِ أَخۡدَانٖۚ فَإِذَآ أُحۡصِنَّ فَإِنۡ أَتَيۡنَ بِفَٰحِشَةٖ فَعَلَيۡهِنَّ نِصۡفُ مَا عَلَى ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ مِنَ ٱلۡعَذَابِۚ ذَٰلِكَ لِمَنۡ خَشِيَ ٱلۡعَنَتَ مِنكُمۡۚ وَأَن تَصۡبِرُواْ خَيۡرٞ لَّكُمۡۗ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
25. Ŋun’ mika yiko ni o niŋ Muslim’ bilchin’ paɣaba amiliya, tɔ! Ŋun niŋmi yi sulinsi amiliya. Yaha! Naawuni mi yi iimaansili (yɛlimaŋtibo) yɛla, yi yila taba puuni na. Dinzuɣu, niŋmi ya ba amiliya ni bɛ niriba yεdda. Yaha! Tim ya ba bɛ sadaachi ni bɛrisuŋ, (ka bɛ nyɛla) paɣa shεba ban gbibi bɛ maŋ’ ka pa pagɔra, ka mi pa ban mali simnim’ sambani ni. Amaa! Bɛ yi ti niŋ amiliya, ka lahi niŋ zina din nyaaŋa, tɔ! Bilchin’ paɣaba tibli dargibu pirgili ʒebɛ zuɣu. Di (fukumsi) ʒemi n-ti ninvuɣu so ŋun zɔri wahala yi puuni. Yi mi yi niŋ suɣulo, dina n­nyɛ din gari n-zaŋ tin ya. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمۡ وَيَهۡدِيَكُمۡ سُنَنَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَيَتُوبَ عَلَيۡكُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ
26. Naawuni bɔrimi ni O kahigi ya, ka dolsi ya ninvuɣu shεba ban daa kana poi ni yinim’ maa soya, ka lahi deei yi tuuba. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgolinga lana.
عربي تفسیرونه:
وَٱللَّهُ يُرِيدُ أَن يَتُوبَ عَلَيۡكُمۡ وَيُرِيدُ ٱلَّذِينَ يَتَّبِعُونَ ٱلشَّهَوَٰتِ أَن تَمِيلُواْ مَيۡلًا عَظِيمٗا
27. Yaha! Naawuni bɔrimi ni O deei yi tuuba, ka ninvuɣu shεba ban doli Dunia kɔrsimaa mi bɔri ni yi gbilgi gbilgibu din galsi.
عربي تفسیرونه:
يُرِيدُ ٱللَّهُ أَن يُخَفِّفَ عَنكُمۡۚ وَخُلِقَ ٱلۡإِنسَٰنُ ضَعِيفٗا
28. Naawuni bɔrimi ni O balgi yɛla n-tin ya. Yaha! Bɛ namla ninsala ka o nyɛ zaɣigbariŋ.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ إِلَّآ أَن تَكُونَ تِجَٰرَةً عَن تَرَاضٖ مِّنكُمۡۚ وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا
29. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Di diri ya yi daarzichi yi sunsuuni ni zualinsi, naɣila di nyɛla daabilim din nyɛ yεdda yi sunsuuni. Yaha! Di kuri ya yi maŋsi. Achiika! Naawuni nyɛla Nambɔzobonaa n-zaŋ tin ya.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ عُدۡوَٰنٗا وَظُلۡمٗا فَسَوۡفَ نُصۡلِيهِ نَارٗاۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرًا
30. Yaha! Ŋun ti niŋ lala, ka di nyɛla dimli zuɣu, ni zualinsi, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni zaŋ o kpεhi buɣum ni. Yaha! Lala maa nyɛla tuŋ (soochi) Naawuni sani.
عربي تفسیرونه:
إِن تَجۡتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنۡهَوۡنَ عَنۡهُ نُكَفِّرۡ عَنكُمۡ سَيِّـَٔاتِكُمۡ وَنُدۡخِلۡكُم مُّدۡخَلٗا كَرِيمٗا
31. Yiyi niŋ katiŋ’ ni tuumbekara shεŋabɛ ni mɔŋdi ya,tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni nyεhi yi taya din nyɛ zaɣibihi. Yaha! Ka Ti zaŋ ya kpεhi kpɛhili shee din mali jilma (Alizanda).
عربي تفسیرونه:
وَلَا تَتَمَنَّوۡاْ مَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بِهِۦ بَعۡضَكُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبُواْۖ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبۡنَۚ وَسۡـَٔلُواْ ٱللَّهَ مِن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٗا
32. Yaha! Di niŋ ya Naawuni ni zaŋ shɛli n-tibgi yi puuni shεba taba zuɣu kore, dobba mali tarli bɛ ni tum shɛli puuni, ka paɣaba mali tarli bɛ ni tum shɛli puuni. Dinzuɣu, suhimi ya Naawuni O pini puuni. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda ni binshɛɣu kam.
عربي تفسیرونه:
وَلِكُلّٖ جَعَلۡنَا مَوَٰلِيَ مِمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَۚ وَٱلَّذِينَ عَقَدَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡ فَـَٔاتُوهُمۡ نَصِيبَهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدًا
33. Yaha! Sokam, Ti (Tinim’ Naawuni) zalila falidiriba ba ni ma bee dɔɣiriba ni chɛ shεli puuni. Yaha! Tim ya ninvuɣu shεba yi ni gbaai alikauli ni bana bɛ tarli. [4]Achiika! Naawuni nyɛla Shɛhiradira binshɛɣu kam zuɣu.
[4] Poi ka Muslinsi daadiini ti kana Larbunim’ daa yi dirila taba fali, ka di pala daŋ shɛli m-be bε sunsuuni, ka di kuli nyɛla bε niŋla alikauli kadama bε zaɣiyino kam ŋun daŋ kpibu, o kpee maa ni tooi di o fali, ka Naawuni daa mɔŋ lala maa.
عربي تفسیرونه:
ٱلرِّجَالُ قَوَّٰمُونَ عَلَى ٱلنِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ وَبِمَآ أَنفَقُواْ مِنۡ أَمۡوَٰلِهِمۡۚ فَٱلصَّٰلِحَٰتُ قَٰنِتَٰتٌ حَٰفِظَٰتٞ لِّلۡغَيۡبِ بِمَا حَفِظَ ٱللَّهُۚ وَٱلَّٰتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَٱهۡجُرُوهُنَّ فِي ٱلۡمَضَاجِعِ وَٱضۡرِبُوهُنَّۖ فَإِنۡ أَطَعۡنَكُمۡ فَلَا تَبۡغُواْ عَلَيۡهِنَّ سَبِيلًاۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيّٗا كَبِيرٗا
34. Dobba n-nyɛ ban zaandi fukumsi paɣaba zuɣu, domin Naawuni ni kuli tibgi shɛba bɛ taba zuɣu, ni bɛ ni lahi mali shɛli dihiri ba bɛ daarzichi puuni. Dinzuɣu, ban nyɛ paɣasuma dolila bɛ yidaannima, ka nyɛ ban guri bɛ tohinini ashilo domin Naawuni ni gu shɛli zuɣu. Paɣa shεba miyi ni zɔri bɛ nina yεrimbu, tɔ! Yin saɣisim ya ba, (bɛ yi bi taɣibεhiga), yin niŋmi ya ba katiŋ’ dooshee, (bɛ yi na kuli bi taɣira), tɔ! Yin bum ya ba (buri shɛli din bi yɛn niŋ ba chuuta shɛli). Amaa! Bɛ yi doli ya, tɔ! Yin miri ya ka yibo so’ shεli (niyizaŋ li nahim ba). Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun nam du ka galsi.
عربي تفسیرونه:
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ شِقَاقَ بَيۡنِهِمَا فَٱبۡعَثُواْ حَكَمٗا مِّنۡ أَهۡلِهِۦ وَحَكَمٗا مِّنۡ أَهۡلِهَآ إِن يُرِيدَآ إِصۡلَٰحٗا يُوَفِّقِ ٱللَّهُ بَيۡنَهُمَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرٗا
35. Yaha! Yi yi zɔri namgbankpeeni bɛ (doo maa mini o paɣa) sunsuuni, tɔ! Yin timmi ya fukumsilana so o (doo maa) niriba polo, ni fukumsilana so o (paɣa maa) niriba polo (ka bɛ ti mali bɛ sunsuuni). Bɛ niriba ayi maa yi bɔri maligu, tɔ! Naawuni ni ŋmaai li jia bɛ sunsuuni. Achiika! Naawuni nyɛla Baŋda, Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
عربي تفسیرونه:
۞ وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡـٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡجَارِ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخۡتَالٗا فَخُورًا
36. Yaha! Jεmmi ya Naawuni, ka di laɣimya O mini shɛli jεm, kabe n-ya biɛrisuŋ ni yi banim’ mini yi manima, ni yi dɔɣiriba, ni kpibsi, ni nandamba, ni ʒiʒiinikpee ŋun mira, ni ʒiʒiinikpee ŋun be katiŋa, ni zo so ŋun be kpaŋa, ni sochanda, ni yi sulinsi. Achiika! Naawuni je ŋun kam tibgi o maŋa, ŋun fuhira.
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ وَيَأۡمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلۡبُخۡلِ وَيَكۡتُمُونَ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۗ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
37. Ninvuɣu shεba ban niŋdi bεm, ka lahi puhiri (niriba) bεm niŋbu, ka naan sɔɣiri Naawuni ni ti ba shɛli O pini puuni. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) mali la filiŋ daazaaba shili n-guli chεfurinima.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ رِئَآءَ ٱلنَّاسِ وَلَا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَلَا بِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۗ وَمَن يَكُنِ ٱلشَّيۡطَٰنُ لَهُۥ قَرِينٗا فَسَآءَ قَرِينٗا
38. Ni ninvuɣu shεba ban dihiri ni bɛ daarzichi domin niriba nyεbu zuɣu, ka mi bi tiri Naawuni bee Zaadali yεlimaŋli, (bɛ nyɛla shintaŋ zonima), ŋun mi nyɛ shintaŋ zosima, tɔ! Achiika! O (shintaŋ) be pam ni o nyɛ zosima.
عربي تفسیرونه:
وَمَاذَا عَلَيۡهِمۡ لَوۡ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقَهُمُ ٱللَّهُۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِهِمۡ عَلِيمًا
39. Bo n-di leei yɛn pooi ba, bɛ yi di ti Naawuni mini Zaadali yɛlimaŋli, ka zaŋ Naawuni ni largi ba shɛli n-dihi? Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda ni bana.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَظۡلِمُ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖۖ وَإِن تَكُ حَسَنَةٗ يُضَٰعِفۡهَا وَيُؤۡتِ مِن لَّدُنۡهُ أَجۡرًا عَظِيمٗا
40. Achiika! Naawuni bi diri zualinsi salinsaʒee pɔrlim kotomsi, amaa! Di yi nyɛla tuunviεlli, ka O (Naawuni) nabgi li, ka ti (ninsala) laara din galsi O sani.
عربي تفسیرونه:
فَكَيۡفَ إِذَا جِئۡنَا مِن كُلِّ أُمَّةِۭ بِشَهِيدٖ وَجِئۡنَا بِكَ عَلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِ شَهِيدٗا
41. (Yaa nyini Annabi)! Ka wula n-nyɛli di yidi niŋ ka Ti (Tinim’ Naawuni) tahi shɛhiralan’ na ali’umma kam puuni, ka zaŋ a na ka a ti nyɛŋun diri bambɔŋɔ-nim’ (a zaamani chɛfurinim’) shɛhira?
عربي تفسیرونه:
يَوۡمَئِذٖ يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَعَصَوُاْ ٱلرَّسُولَ لَوۡ تُسَوَّىٰ بِهِمُ ٱلۡأَرۡضُ وَلَا يَكۡتُمُونَ ٱللَّهَ حَدِيثٗا
42. Dindali maa ka ninvuɣu shɛba ban niŋ chεfuritali, ka zaɣisi Naawuni tumo (Annabi Muhammadu) yɛn ti bɔri ni tiŋgbani di bɔɣi ka bɛ kpe. Yaha! Bɛ ti kutooi sɔɣi Naawuni yεltɔɣali zaɣigaŋ.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَقۡرَبُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنتُمۡ سُكَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَعۡلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغۡتَسِلُواْۚ وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا
43. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Di miri ya jiŋli ka di nyɛla yi buɣimi, naɣila yiti mi yi ni yεri shɛli (yi jiŋli maa puuni). [5]Lala n-nyɛŋun mali ʒɛnaba o nimgbina ni, naɣila ŋun nyɛ sochanda, naɣilayiyitisukom. Yi miyi bεra, bee yi chεnila soli, bee yi puuni so yila yɔɣuni na, bee yi laɣimmi ni yi paɣaba ka bi nyɛ kom, tɔ! Yin niŋmi ya taimama [6] tiŋgbani shεli din niŋ kasi ni. Dinzuɣu, wobsi ya yi nina mini yi nuhi. Achiika! Naawuni nyɛla Chɛmpaŋlana, Gaafaralana.
[5] Muslinsi daadiini pilgu Naawuni daa bi mɔŋ dam zaasa, ka yɛli ni bɛ nyum ka puhimi jiŋli, saha shɛli Muslinnim’ ni ti baŋ jiŋli daanfaani naai, ka Naawuni naan mɔŋ ba dam maa nyubu.
[6] Taimama nyɛla kom yi ti ka luɣu shɛli polo ka Muslimi yɛn puhi jiŋli, o nyarila taŋkpaɣu din niŋ kasi, ka zaŋ li wobsi o nuhi mini o nini ni, ka di ti o soli ka o zaŋ li puhu jiŋli maa.
عربي تفسیرونه:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبٗا مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ يَشۡتَرُونَ ٱلضَّلَٰلَةَ وَيُرِيدُونَ أَن تَضِلُّواْ ٱلسَّبِيلَ
44. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ, a bi nya ninvuɣu shεba bɛ ni ti tarli litaafi (Attaura) puuni, ka bɛ zaŋdi li n-taɣiri bɔrginsim, ka bɔri ni yi (Muslinnim’) gba bɔrgi ka chɛ sochibga?
عربي تفسیرونه:
وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِأَعۡدَآئِكُمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَلِيّٗا وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ نَصِيرٗا
45. Yaha! Naawuni mi yi dimba maa. Dinzuɣu, Naawuni saɣiyani O nyɛ Taɣira. Yaha! Naawuni saɣiyani O nyɛ Sɔŋda.
عربي تفسیرونه:
مِّنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِۦ وَيَقُولُونَ سَمِعۡنَا وَعَصَيۡنَا وَٱسۡمَعۡ غَيۡرَ مُسۡمَعٖ وَرَٰعِنَا لَيَّۢا بِأَلۡسِنَتِهِمۡ وَطَعۡنٗا فِي ٱلدِّينِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ قَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَا وَٱسۡمَعۡ وَٱنظُرۡنَا لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۡ وَأَقۡوَمَ وَلَٰكِن لَّعَنَهُمُ ٱللَّهُ بِكُفۡرِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
46. Di be Yahuudunim’ puuni ban taɣiri (Naawuni) yεltɔɣa ka chεri di zaashɛhi, ka naan yεra (ka bɛ yɛri Annabi Muhammadu): “Ti wum ya, ti mi zaɣisi ya.” Yaha! Wummi din ku wum,” (ka lahi yεra): “Raa’inaa”[7] ka lebgiri bɛ zilma, ka di nyɛla bɛ maandila adiini ansarsi. Yaha! Bɛ yidi yεli: “Ti wum ya ka doli.” Yaha! Wumma, ka naɣisi ti ti, tɔ! Di naan leei alheeri n-zaŋ ti ba, ka lahi nyɛ din tuhi. Amaa! Naawuni narim ba mi ni bɛ chɛfuritali, dinzuɣu bɛ ku ti Naawuni yɛlimaŋli naɣila biɛla.
[7] Raa’inaa gbinni nyεla yaa ti jεrgu, ka bε Yahuudu nim’ mali li yεri ti Daannabi Muhammadu {Naawuni nambozobo ni nani be o zuɣu}.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ ءَامِنُواْ بِمَا نَزَّلۡنَا مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبۡلِ أَن نَّطۡمِسَ وُجُوهٗا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰٓ أَدۡبَارِهَآ أَوۡ نَلۡعَنَهُمۡ كَمَا لَعَنَّآ أَصۡحَٰبَ ٱلسَّبۡتِۚ وَكَانَ أَمۡرُ ٱللَّهِ مَفۡعُولًا
47. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi! Tim ya Ti (Tinim’ Naawuni) ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) na yɛlimaŋli, ka di nyɛla din tiri din be yi sani yɛlimaŋli poi ka Ti naan ti nyεhi ninvuɣu shεba nina, ka zaŋ li n-labsi di nyaaŋa, bee ka Ti narim ba kamani Ti ni daa narim asibri dabsili niriba la shεm. Yaha! Naawuni zaligu nyɛla din yɛn niŋ.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰٓ إِثۡمًا عَظِيمًا
48. Achiika! Naawuni bi chεri paŋda (Obi chεri paŋdi ninsalinima) bɛ yi laɣimO mini shɛli jεm, amaa! O chεri paŋdi din pa lala ni O ni bɔri so. Dinzuɣu, ŋun tilaɣim Naawuni ni shɛli jεm, tɔ! Achiika! O tum taali din galsi.
عربي تفسیرونه:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمۚ بَلِ ٱللَّهُ يُزَكِّي مَن يَشَآءُ وَلَا يُظۡلَمُونَ فَتِيلًا
49. (Yaa nyini Annabi)! A bi nya ninvuɣu shεba ban simsiri bɛ maŋ’ maa (Yahuudu mini Nashaaranima)? Chɛli gba! Naawuni n­simsiri O ni bɔri so, O mi ku di ba zualinsi dobino bɛlli yɛmpɔrlim kotomsi.
عربي تفسیرونه:
ٱنظُرۡ كَيۡفَ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۖ وَكَفَىٰ بِهِۦٓ إِثۡمٗا مُّبِينًا
50. (Yaa nyini Annabi)! Yulimi bɛ ni ŋmari ʒiri m-pari Naawuni shɛm, tɔ! Di ko saɣi taali polo ni.
عربي تفسیرونه:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبٗا مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡجِبۡتِ وَٱلطَّٰغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَٰٓؤُلَآءِ أَهۡدَىٰ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ سَبِيلًا
51. (Yaa nyini Annabi)! A bi nya ninvuɣu shεba bɛ ni ti tarli litaafi (Attaura) puuni, ka bɛ tiri buɣuli mini shintaŋ yεlimaŋli, ka naan yεri ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali: “Bambɔŋɔnim’ maa m-be sochibga zuɣu n-gari Muslinnima.”
عربي تفسیرونه:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ لَعَنَهُمُ ٱللَّهُۖ وَمَن يَلۡعَنِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ نَصِيرًا
52. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba Naawuni ni narim. Naawuni mi ni narim ninvuɣu so, tɔ! Di kariya ka a nya ŋun yɛnsɔŋ o.
عربي تفسیرونه:
أَمۡ لَهُمۡ نَصِيبٞ مِّنَ ٱلۡمُلۡكِ فَإِذٗا لَّا يُؤۡتُونَ ٱلنَّاسَ نَقِيرًا
53. Bee bɛ malila tarli O (Naawuni) sulinsi puuni? Din’ ŋuna, bɛ naan ku ti (ninsalinim’) dobino bɛlli yɛm pɔrlim kotomsi.
عربي تفسیرونه:
أَمۡ يَحۡسُدُونَ ٱلنَّاسَ عَلَىٰ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۖ فَقَدۡ ءَاتَيۡنَآ ءَالَ إِبۡرَٰهِيمَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَءَاتَيۡنَٰهُم مُّلۡكًا عَظِيمٗا
54. Bee bɛ zabrila ninsalinim’ (Annabi Muhammadu mini o niriba) nyuli domin Naawuni ni ti ba shɛli O pini puuni zuɣu Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) ti Annabi Ibrahim yiŋnim’ litaafi mini yεmgoliŋga (Alkur’aani mini Hadiisi). Yaha! Ka Ti ti ba nam din galsi.
عربي تفسیرونه:
فَمِنۡهُم مَّنۡ ءَامَنَ بِهِۦ وَمِنۡهُم مَّن صَدَّ عَنۡهُۚ وَكَفَىٰ بِجَهَنَّمَ سَعِيرًا
55. Dinzuɣu, bɛ (Yahuudunim’ maa) puuni shεba ti (Annabi Muhammadu) yεlimaŋli,ka bɛ shεba mi lebi biri ka chɛ o. Yaha! Ʒahannama buɣum nyɛla din yɛn saɣindi ba (Zaadali).
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِنَا سَوۡفَ نُصۡلِيهِمۡ نَارٗا كُلَّمَا نَضِجَتۡ جُلُودُهُم بَدَّلۡنَٰهُمۡ جُلُودًا غَيۡرَهَا لِيَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمٗا
56. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali ni Ti (Tinim’ Naawuni) aaya-nima, Ti ni zaŋ ba niŋ buɣum ni. Saha shεli kam ka di (buɣum maa) ti duɣi bɛ nimgbiŋgbaŋ, ka Ti taɣi ba nimgbin’ shɛli domin bɛ lam azaaba. Achiika! Naawuni nyɛla Nyɛŋda, Yεmgoliŋga-lana.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ لَّهُمۡ فِيهَآ أَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞۖ وَنُدۡخِلُهُمۡ ظِلّٗا ظَلِيلًا
57. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka tum tuunsuma, ni baalim, Ti (Tinim’ Naawuni) ni kpεhi ba Alizanda yili shεŋa kulibɔna niyɛn tizɔri gindi di gbinni, ka bɛ nyɛla ban yɛn ti kpalim di puuni kuli mali wɔra. Bɛ lahi mali paɣaba ban niŋ kasi di puuni. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) kpεhi ba mahim shεli din paai tariga puuni.
عربي تفسیرونه:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُكُمۡ أَن تُؤَدُّواْ ٱلۡأَمَٰنَٰتِ إِلَىٰٓ أَهۡلِهَا وَإِذَا حَكَمۡتُم بَيۡنَ ٱلنَّاسِ أَن تَحۡكُمُواْ بِٱلۡعَدۡلِۚ إِنَّ ٱللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِۦٓۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا
58. Achiika! Naawuni puhiri ya ni yi zaŋ amaananima n-labsi ti ti di laamba, yi mi yi yɛŋ niŋ fukumsi niriba sunsuuni, yin niŋmi ya fukumsi maa ni aadalsi. M-bo ni saɣisigu shεli Naawuni ni tiri ya ŋɔ maa. Achiika! Naawuni nyɛla Wumda, Nyara.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمۡ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلًا
59. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Doli ya Naawuni ka doli ya O tumo, ni ban zaandi fukumsi yi puuni. Yi mi yi niŋ namgbankpeeni binshɛɣu zuɣu, tɔ! Yin labsim ya li n-ti Naawuni mini O tumo, yi yi ti Naawuni mini Zaadali yεlimaŋli. Dina n­nyɛ din gari, ni fasara din gahim.
عربي تفسیرونه:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يَزۡعُمُونَ أَنَّهُمۡ ءَامَنُواْ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُوٓاْ إِلَى ٱلطَّٰغُوتِ وَقَدۡ أُمِرُوٓاْ أَن يَكۡفُرُواْ بِهِۦۖ وَيُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُضِلَّهُمۡ ضَلَٰلَۢا بَعِيدٗا
60. (Yaa nyini Annabi)! A bi nya ninvuɣu shεba ban yɔhindi bɛ maŋ’ ka yεlini bɛ ti yεlimaŋli ni bɛ ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) n-ti a na, n-ti pahi bɛ ni siɣisi shɛli na pɔi ni a kandi na, ka naan bɔri ni bɛ zaŋdi fukumsi n-ti tiri baɣa, ka di nyɛla bɛ saɣisiba ni bɛ zom ka chε li, ka shintaŋ mi bɔri ni o birigi ba, birginsim din niŋ katiŋa (ka chɛ dolsigu).
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ وَإِلَى ٱلرَّسُولِ رَأَيۡتَ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يَصُدُّونَ عَنكَ صُدُودٗا
61. Yaha! Bɛ yiti yεli ba: “Kam ya na ti wum Naawuni ni siɣisi shɛli na n-ti ti O tumo (Annabi Muhammadu),” tɔ! A ni nya ka munaafichinim’ maa taɣiri niriba ka chεri a (Annabi) taɣibu ni yεlimaŋli.
عربي تفسیرونه:
فَكَيۡفَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةُۢ بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيهِمۡ ثُمَّ جَآءُوكَ يَحۡلِفُونَ بِٱللَّهِ إِنۡ أَرَدۡنَآ إِلَّآ إِحۡسَٰنٗا وَتَوۡفِيقًا
62. (Yaa nyini Annabi)! Ka wula n-leei nyεli, di yiniŋ ka yɛlibɛɣu nya ba domin bɛ nuhi ni daŋsi tum shɛli zuɣu, din nyaaŋa ka bɛ ka a na n-ti pɔri Naawuni (ka yεra): “Tinim’ bi tɛhi shεli m-pahila bɛrisuŋ mini maligu.”
عربي تفسیرونه:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُ ٱللَّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ وَعِظۡهُمۡ وَقُل لَّهُمۡ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَوۡلَۢا بَلِيغٗا
63. Bana n-nyɛ Naawuni ni mi shɛba suhiri ni, dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Yim bɛ yεlani, ka niŋ ba wa’azu. Yaha! Yεlimi ba yɛltɔɣa n­zaŋ jɛndi bɛ maŋa, kanyɛ din kpɛri haŋkali ni.
عربي تفسیرونه:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ جَآءُوكَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ ٱللَّهَ وَٱسۡتَغۡفَرَ لَهُمُ ٱلرَّسُولُ لَوَجَدُواْ ٱللَّهَ تَوَّابٗا رَّحِيمٗا
64. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) na ʒin tim tuun’ so na naɣila bɛ (ninsalinim’) ti doli o ni Naawuni yεdda. Yaha! Di yi di nyɛla saha shεli bɛ (munaafichinim’) ni daa di bɛ maŋ’ zualinsi maa, ka bɛ kana la a (Annabi Muhammadu) sani, n-ti bo Naawuni gaafara, ka (Naawuni) tumo shiri suhi gaafara maa n-ti ba, tɔ!Bɛ naan nya Naawuni ka O nyɛla Tuubadeera, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤۡمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيۡنَهُمۡ ثُمَّ لَا يَجِدُواْ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ حَرَجٗا مِّمَّا قَضَيۡتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسۡلِيمٗا
65. Chɛli gba! (Yaa nyini Annabi)! M-po a Duuma, bɛ pala ninvuɣu shεba ban yɛn ti Naawuni yεlimaŋli naɣila bɛ zaŋ a mi zali ka a niŋdi fukumsi n-zaŋ chaŋ bɛ ni niŋ namgbankpeeni shεli bɛ sunsuuni. Din nyaaŋa, bɛ naan ku nya muɣisugu shεli n-zaŋ chaŋ fukumsi shεli a ni yɛn niŋ ba maa, ka bɛ di yɛn zaŋ bɛ maŋ’ zaa n-ti Naawuni, tibu ni yɛlimaŋli.
عربي تفسیرونه:
وَلَوۡ أَنَّا كَتَبۡنَا عَلَيۡهِمۡ أَنِ ٱقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ أَوِ ٱخۡرُجُواْ مِن دِيَٰرِكُم مَّا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٞ مِّنۡهُمۡۖ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ فَعَلُواْ مَا يُوعَظُونَ بِهِۦ لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۡ وَأَشَدَّ تَثۡبِيتٗا
66. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) yi di zali talahi bɛ zuɣu ni (ka yεli ba): “Kum ya yi maŋa, bee yimyakachɛ yi yiŋsi,” Bɛ naan ku saɣi niŋ li naɣila bɛ puuni niriba bεla. Yaha! Bɛ yi di niŋ bɛ ni saɣisiri ba shɛli maa, di naan leei alheeri n-zaŋ ti ba, ka lahi kpaŋsi bɛ yɛlimaŋtibo ni Naawuni.
عربي تفسیرونه:
وَإِذٗا لَّأٓتَيۡنَٰهُم مِّن لَّدُنَّآ أَجۡرًا عَظِيمٗا
67. Yaha! Achiika! Ti (Tinim’ Naawuni) naan ti ba laara din yi Ti sani na, ka nyɛla din galsi.
عربي تفسیرونه:
وَلَهَدَيۡنَٰهُمۡ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
68. Yaha! Achiika! Ti naan dolsi ba n-tam sochibga zuɣu.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ وَٱلصِّدِّيقِينَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَٱلصَّٰلِحِينَۚ وَحَسُنَ أُوْلَٰٓئِكَ رَفِيقٗا
69. Yaha! Ŋun doli Naawuni mini O tumo, tɔ! Bannim’ maa yɛn ti pahila ninvuɣu shεba Naawuni ni yolsi Annabinim’ puuni, ni yεlimaŋlinima, ni ban kpi Naawuni soli zuɣu (ban kpi adiini tobu ni), n-ti pahi ninvuɣusuma, tɔ! Bannim’ maa, di vɛla pam ni bɛ leei zonima (n-zaŋ ti ninsala).
عربي تفسیرونه:
ذَٰلِكَ ٱلۡفَضۡلُ مِنَ ٱللَّهِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ عَلِيمٗا
70. Di nyɛla pini din yi Naawuni sani na. Yaha! Naawuni saɣi Baŋda.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ خُذُواْ حِذۡرَكُمۡ فَٱنفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ ٱنفِرُواْ جَمِيعٗا
71. Yaa yinim’ ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Gbibi ya yi shili n-ʒiya (yi dimba zuɣu), ka yin ya tobu ni ka nyɛla salonima, bee ka yi zaasa laɣim yi namgbaniyini.
عربي تفسیرونه:
وَإِنَّ مِنكُمۡ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنۡ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَالَ قَدۡ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيَّ إِذۡ لَمۡ أَكُن مَّعَهُمۡ شَهِيدٗا
72. Yaha! Achiika yi (Muslinnim’) puuni so beni naɣisira (tobu ni chandi). Yɛlibɛɣu yi ti nyɛn ya, ka o yεli (o suhu ni): “Achiika! Naawuni yu ma ka n-di ka bɛ (Muslinnim’ maa) puuni.
عربي تفسیرونه:
وَلَئِنۡ أَصَٰبَكُمۡ فَضۡلٞ مِّنَ ٱللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمۡ تَكُنۢ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُۥ مَوَدَّةٞ يَٰلَيۡتَنِي كُنتُ مَعَهُمۡ فَأَفُوزَ فَوۡزًا عَظِيمٗا
73. Yaha! Pini shεli (tobbuna) yi yi Naawuni sani kan ya na, achiika! Bɛ ni yεli yɛltɔɣa kamani yurilim shεli na ʒin bela yi mini ba sunsuuni la: “M-baye, n-gba yi di kuli be ni bana (Muslinnim’ maa), ka di nya tarli din galsi.
عربي تفسیرونه:
۞ فَلۡيُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ يَشۡرُونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا بِٱلۡأٓخِرَةِۚ وَمَن يُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَيُقۡتَلۡ أَوۡ يَغۡلِبۡ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
74. Ninvuɣu shεba ban zaŋdi bɛ Chiyaama taɣiri bɛ Dunia bɛhigu la tuhimi Naawunu soli zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣu so ŋun tuhi Naawuni soli zuɣu, ka bɛ ku o bee ka o nya nasara, tɔ! Ni baalim, Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti o laara din galisi.
عربي تفسیرونه:
وَمَا لَكُمۡ لَا تُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلرِّجَالِ وَٱلنِّسَآءِ وَٱلۡوِلۡدَٰنِ ٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَآ أَخۡرِجۡنَا مِنۡ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلظَّالِمِ أَهۡلُهَا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّٗا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا
75. Yaha! Bozuɣu ka yi (Muslinnim’) ku tuhi tobu Naawuni soli zuɣu, ka di nyɛla ninvuɣugbarima dobba ni paɣaba, n-ti pahi bihi beni yεra: “Yaa ti Duuma Naawuni! Yihimi ti tiŋ’ shεli din niriba nyɛ zualindiriba ŋɔ ni. Yaha! Tim ti ninvuɣu so ŋun yɛn taɣi ti (ka chɛ ti dimba), ka lahi ti ti ŋun yɛnsɔŋ ti na A sani.
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۖ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱلطَّٰغُوتِ فَقَٰتِلُوٓاْ أَوۡلِيَآءَ ٱلشَّيۡطَٰنِۖ إِنَّ كَيۡدَ ٱلشَّيۡطَٰنِ كَانَ ضَعِيفًا
76. Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli tuhirila Naawuni soli zuɣu, ka ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali tuhiri shintaŋ soli zuɣu. Dinzuɣu, tuhimi ya shintaŋ yuriba. Achiika! Shintaŋ nabεri nyɛla zaɣigbariŋ.
عربي تفسیرونه:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ قِيلَ لَهُمۡ كُفُّوٓاْ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقِتَالُ إِذَا فَرِيقٞ مِّنۡهُمۡ يَخۡشَوۡنَ ٱلنَّاسَ كَخَشۡيَةِ ٱللَّهِ أَوۡ أَشَدَّ خَشۡيَةٗۚ وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبۡتَ عَلَيۡنَا ٱلۡقِتَالَ لَوۡلَآ أَخَّرۡتَنَآ إِلَىٰٓ أَجَلٖ قَرِيبٖۗ قُلۡ مَتَٰعُ ٱلدُّنۡيَا قَلِيلٞ وَٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّمَنِ ٱتَّقَىٰ وَلَا تُظۡلَمُونَ فَتِيلًا
77. (Yaa nyini Annabi)! Di ni bɔŋɔ, a bi nya ninvuɣu shεba bɛ ni yɛli ba: “Gbaami ya yi maŋa (ka chɛ tobu tuhibu Maka puuni), ka puhi ya jiŋli, ka tin ya zakka (ka bɛ yεli, ti ni daa nyɛ chεfuri-nima, ti daa malila yaa, ka ti leei Muslimnim’ ka chɔɣim)”. Amaa! Saha shεli bɛ ni ti niŋ ba tobu maa talahi, ka a nya ka bɛ puuni shεba zɔri ninsalinim’ (chɛfurinima) kamani bɛ ni zɔri Naawuni shεm, bee ka di gari lala. Yaha! Ka bɛ yεli: “Yaa ti Duuma (Naawuni)! Bozuɣuka Aniŋ tobu talahi n-zaŋ titi? Di yidi niŋ ka a naɣisi ti ti hali ni saha biɛla. (Yaa nyini Annabi)! Yεlima: “Dunia nyɛɣisim nyɛla bεla. Amaa! Chiyaama n-gari zaŋ ti ŋun zo Naawuni. Dinzuɣu, bɛ ti ku din ya zualinsi dobino bɛlli yɛmpɔrlim kotomsi.
عربي تفسیرونه:
أَيۡنَمَا تَكُونُواْ يُدۡرِككُّمُ ٱلۡمَوۡتُ وَلَوۡ كُنتُمۡ فِي بُرُوجٖ مُّشَيَّدَةٖۗ وَإِن تُصِبۡهُمۡ حَسَنَةٞ يَقُولُواْ هَٰذِهِۦ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةٞ يَقُولُواْ هَٰذِهِۦ مِنۡ عِندِكَۚ قُلۡ كُلّٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ فَمَالِ هَٰٓؤُلَآءِ ٱلۡقَوۡمِ لَا يَكَادُونَ يَفۡقَهُونَ حَدِيثٗا
78. Luɣuli kam ka yi (ninsalinim’) be tɔ! Kpibu ni paai ya, hali di yi niŋ ka yi bela yiliwaɣila din me n-tam taba zuɣu ni. Yaha! Biɛrisuŋ yi paai ba (munaafichinima), bɛ yεrimi: “Ŋɔ maa yila Naawuni sani na. Amaa! Din be yi paai ba, ka bɛ yεli: “Ŋɔ maa yila a (nyini Muhammadu) sani na.” Tɔ! Yεlima: “Di zaasa yila Naawuni sani na.” Dinzuɣu, ka bo n-leei chɛ ka bambɔŋɔnim’ (munaafichinim’) ku tooi baŋ yεltɔɣali?
عربي تفسیرونه:
مَّآ أَصَابَكَ مِنۡ حَسَنَةٖ فَمِنَ ٱللَّهِۖ وَمَآ أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٖ فَمِن نَّفۡسِكَۚ وَأَرۡسَلۡنَٰكَ لِلنَّاسِ رَسُولٗاۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدٗا
79. (Yaa nyini ninsala)! Din viɛla yi paagi a, tɔ! Naawuni sani ka di yi na, zaɣibɛɣu mi yi paagi a, tɔ! A sani ka di yi na. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) zaŋ a leei la tumo n-zaŋ chaŋ ninsalinim’ sani. Yaha! Naawuni saɣi shɛhiradira.
عربي تفسیرونه:
مَّن يُطِعِ ٱلرَّسُولَ فَقَدۡ أَطَاعَ ٱللَّهَۖ وَمَن تَوَلَّىٰ فَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ عَلَيۡهِمۡ حَفِيظٗا
80. Ninvuɣu so ŋun doli tumo ŋɔ maa (Annabi Muhammadu), tɔ! Achiika! O dolila Naawuni. Ŋun mi lebi biri, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) bi tim a na ka a ti nyɛ gula bɛ zuɣu.
عربي تفسیرونه:
وَيَقُولُونَ طَاعَةٞ فَإِذَا بَرَزُواْ مِنۡ عِندِكَ بَيَّتَ طَآئِفَةٞ مِّنۡهُمۡ غَيۡرَ ٱلَّذِي تَقُولُۖ وَٱللَّهُ يَكۡتُبُ مَا يُبَيِّتُونَۖ فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلًا
81. Ka bɛ (Munaafichinim’ maa) naan yεra: “Ti doli a (Muhammadu).” Amaa! Bɛ yi ti yi a sani, ka bɛ puuni shεba gbe ni tɛhi shεli (bɛ suhiri ni) ka pa ni yεltɔɣa shεli a ni yεri maa. Tɔ! Naawuni sabri bɛ ni mali tɛhi shɛŋa gbεri maa. Dinzuɣu (yaa nyini Annabi)! Yim bɛ yεla ni, ka zaŋ a maŋ’ dalim Naawuni. Naawuni saɣibɛ ni dalindi So.
عربي تفسیرونه:
أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَۚ وَلَوۡ كَانَ مِنۡ عِندِ غَيۡرِ ٱللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ ٱخۡتِلَٰفٗا كَثِيرٗا
82.Di nibɔŋɔ,bɛ bi kpahindila Al-kur’aani vεnyεla? Di yi di pala di yila Naawuni sani na, bɛ naan nya taɣibu pam di puuni.
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا جَآءَهُمۡ أَمۡرٞ مِّنَ ٱلۡأَمۡنِ أَوِ ٱلۡخَوۡفِ أَذَاعُواْ بِهِۦۖ وَلَوۡ رَدُّوهُ إِلَى ٱلرَّسُولِ وَإِلَىٰٓ أُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنۡهُمۡ لَعَلِمَهُ ٱلَّذِينَ يَسۡتَنۢبِطُونَهُۥ مِنۡهُمۡۗ وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَرَحۡمَتُهُۥ لَٱتَّبَعۡتُمُ ٱلشَّيۡطَٰنَ إِلَّا قَلِيلٗا
83. Yaha! Yεltɔɣa shεli yi ti kaba na din nyɛ yɛmbahiga bee ka di nyɛ dabiεm, bɛ (Munaafichinim’ maa) pun moli li, tɔ!Bɛ yi di labsi li n-ti Naawuni tumo, bee ka bɛ labsi li n-ti ban su fukumsi, tɔ! Ban vihiri li (ni bɛ haŋkaya) naan baŋ li. Di yi di pala Naawuni pini ni O nambɔzɔbo yi zuɣu, yi naan doli shintaŋ, naɣila yi biεla.
عربي تفسیرونه:
فَقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ لَا تُكَلَّفُ إِلَّا نَفۡسَكَۚ وَحَرِّضِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَكُفَّ بَأۡسَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۚ وَٱللَّهُ أَشَدُّ بَأۡسٗا وَأَشَدُّ تَنكِيلٗا
84. Dinzuɣu! (Yaa nyini Annabi)! Tuhimi Naawuni soli zuɣu, bɛ bi niŋ a (so jεma) talahi naɣila nyini maŋmaŋ’ dini. Yaha! Kpɛhimi ban ti Naawuni yεlimaŋli kore (ni adiini zuɣu tuhibu). Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun yɛn taɣi ya ka chɛ chεfurinim’ chuuta. Naawuni n-gari binshɛɣu kam yaa, ka lahi gari sokam tibdargibo.
عربي تفسیرونه:
مَّن يَشۡفَعۡ شَفَٰعَةً حَسَنَةٗ يَكُن لَّهُۥ نَصِيبٞ مِّنۡهَاۖ وَمَن يَشۡفَعۡ شَفَٰعَةٗ سَيِّئَةٗ يَكُن لَّهُۥ كِفۡلٞ مِّنۡهَاۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ مُّقِيتٗا
85. Ninvuɣu so ŋun ti suhudee (o mabia) suhudee din nyɛ zaɣivɛlli, tɔ! O mali tarli (laara) di puuni, ŋun mi ti suhudee suhudee din nyɛ zaɣibɛɣu, [8] tɔ! O lahi mali tarli (alahichi) di puuni. Dinzuɣu! Naawuni nyɛla Ŋun zali binshɛɣu kam ka di mali di saha.
[8] Ŋuŋ kam nyɛ yaa, ka zaŋ li suhudeei o mabia Dunia ŋɔ, ka di nyɛla Naawuni zuɣu, tɔ! O sanyoo be Naawuni sani, ŋun mi ti zaŋ o yaa suhudeei o mabia, ka deei binshεɣu o sani, tɔ! O ka laara shɛli, o mi yaa maa nyɛla din yεn naai.
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٖ فَحَيُّواْ بِأَحۡسَنَ مِنۡهَآ أَوۡ رُدُّوهَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٍ حَسِيبًا
86. Yaha! Bɛ yi ti puhi ya ni puhiri shɛli, tɔ! Yin labsim din viεla n-gari li, bee ka yi labsi li (di ŋmali).[9] Achiika! Naawuni nyɛla Saliya karita binshɛɣu kam zuɣu.
[9] Muslimi yi yεli o Muslim kpee: “Assalamu Alaikum.” Di nyεla talahi ni o gba labsi ka yεli: “Wa­alaikumus salam, warahmatullahi wabarakatuhu.” O mi yi ku tooi labsi di zaasa, ŋun yεlima:”Wa­alaikums salam.”
عربي تفسیرونه:
ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ لَيَجۡمَعَنَّكُمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَا رَيۡبَ فِيهِۗ وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ حَدِيثٗا
87. Naawuni! Duuma jεmdigu n-kani ni yεlimaŋli naɣila Ŋuna. Achiika! O ni ti laɣim ya Zaadali ka zilsigu ka di puuni. Yaha! Ŋuni n­leei lahi yɛri yɛlimaŋli n-ti paai Naawuni?
عربي تفسیرونه:
۞ فَمَا لَكُمۡ فِي ٱلۡمُنَٰفِقِينَ فِئَتَيۡنِ وَٱللَّهُ أَرۡكَسَهُم بِمَا كَسَبُوٓاْۚ أَتُرِيدُونَ أَن تَهۡدُواْ مَنۡ أَضَلَّ ٱللَّهُۖ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ سَبِيلٗا
88. Bo n-leei muɣisi ya (yi Muslinnima) n-zaŋ chaŋ Munaafichinim’ maa yɛtɔɣa ni, ka yi piri siɣim buyi? Naawuni n-labsi ba (bɛ chεfuritali ni) domin bɛ ni tum shɛli (ka di nyɛ tuumbɛri) zuɣu. Di ni bɔŋɔ, yi bɔrimi ni yi dolsi Naawuni ni birigi so? Yaha! Naawuni ni birigi so, tɔ! Di kariya ka a nya sochibga n-ti o.
عربي تفسیرونه:
وَدُّواْ لَوۡ تَكۡفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَآءٗۖ فَلَا تَتَّخِذُواْ مِنۡهُمۡ أَوۡلِيَآءَ حَتَّىٰ يُهَاجِرُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۚ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَخُذُوهُمۡ وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ وَجَدتُّمُوهُمۡۖ وَلَا تَتَّخِذُواْ مِنۡهُمۡ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرًا
89. Bɛ bɔrimi ni yi (Muslinnim’) leei chεfurinim’ kamani bi ni niŋ chεfuritali shεm, ka yi mini ba leei yim. Dinzuɣu! Miri ya ka yi gbibi bɛ puuni shɛba ka bɛ nyɛ yuriba, naɣila bɛ ti zo mi n-labi Naawuni soli zuɣu na. Dinzuɣu, bɛ yi lebi biri, tɔ! Yin gbaami ya ba, ka kuba luɣulikam yi ni nya ba. Yaha! Di gbibi ya bɛ puuni so ka o nyɛ yura, bee sɔŋda.
عربي تفسیرونه:
إِلَّا ٱلَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىٰ قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٌ أَوۡ جَآءُوكُمۡ حَصِرَتۡ صُدُورُهُمۡ أَن يُقَٰتِلُوكُمۡ أَوۡ يُقَٰتِلُواْ قَوۡمَهُمۡۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَسَلَّطَهُمۡ عَلَيۡكُمۡ فَلَقَٰتَلُوكُمۡۚ فَإِنِ ٱعۡتَزَلُوكُمۡ فَلَمۡ يُقَٰتِلُوكُمۡ وَأَلۡقَوۡاْ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَمَ فَمَا جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ عَلَيۡهِمۡ سَبِيلٗا
90. Naɣila ninvuɣu shεba ban zaŋ bɛ maŋ n-ti pahi ninvuɣu shεba yi mini ba ni mali alikauli shεli,bee kabɛ kan ya na ka dinyɛla bɛ nyee nyɔni mi ni yi tuhibu, bee ka bɛ tuhi bɛ (maŋmaŋ’) niriba. Yaha! Naawuni yi di bɔra, O naan ti ba (chɛfurinim’ maa) yiko yi zuɣu, bɛ mi naan shiri tuhi ya. Dinzuɣu, bɛ yi niŋ ya katiŋ’ ka bi tuhi ya, ka lahi bɔri ni yi mini ba ʒini ni alaafee, tɔ! Naawuni bi zali ya soli shεli (ni yi zaŋ tuhi ba).
عربي تفسیرونه:
سَتَجِدُونَ ءَاخَرِينَ يُرِيدُونَ أَن يَأۡمَنُوكُمۡ وَيَأۡمَنُواْ قَوۡمَهُمۡ كُلَّ مَا رُدُّوٓاْ إِلَى ٱلۡفِتۡنَةِ أُرۡكِسُواْ فِيهَاۚ فَإِن لَّمۡ يَعۡتَزِلُوكُمۡ وَيُلۡقُوٓاْ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَمَ وَيَكُفُّوٓاْ أَيۡدِيَهُمۡ فَخُذُوهُمۡ وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ ثَقِفۡتُمُوهُمۡۚ وَأُوْلَٰٓئِكُمۡ جَعَلۡنَا لَكُمۡ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينٗا
91. Ni baalim, yi (Muslinnim’) ni nya ninvuɣu shεba ban bɔri yɛmbahiga yi sani, ka bɔri yεmbahiga bɛ niriba sani, saha shεli kam ka bɛ yi ti labsi ba fitina (chεfuritali) ni, ka bɛ daai ba fim di puuni. Dinzuɣu, bɛ yibi niŋ katiŋ’ ni yinima, ka bo maligu yi mini ba sunsuuni, ka mi bi gbaai bɛ maŋ’ ka chε yi tuhibu, tɔ! Yin gbahimi ba, ka ku ba luɣili kam yi ni nya ba.Yaha! Bannima Ti (Tinim’ Naawuni) zaliya mi ka yi mali daliri bɛ zuɣu (din wuhi ni yi tuhimi ba) polo ni.
عربي تفسیرونه:
وَمَا كَانَ لِمُؤۡمِنٍ أَن يَقۡتُلَ مُؤۡمِنًا إِلَّا خَطَـٔٗاۚ وَمَن قَتَلَ مُؤۡمِنًا خَطَـٔٗا فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖ وَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦٓ إِلَّآ أَن يَصَّدَّقُواْۚ فَإِن كَانَ مِن قَوۡمٍ عَدُوّٖ لَّكُمۡ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖۖ وَإِن كَانَ مِن قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٞ فَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ وَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖۖ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ شَهۡرَيۡنِ مُتَتَابِعَيۡنِ تَوۡبَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
92. Di bi tu kamaata ni Muslimi ku o Muslim’ kpee, naɣila di nyɛla sarati. Ŋun mi ti bi yuri ka ku o Muslim’ kpee, tɔ! O chɛli dabli ŋun nyɛ Muslimi (ka o leei bilchina, ka Naawuni naan chɛ o taali), ni diyya (nyɛvuli yihibu samli) din yo n-ti o niriba, naɣila bɛ zaŋ mi mali ba sara. Di yi nyεla o (ŋun kpi maa) yila yi dimbi polo na, ka mi nyɛla Muslimi, tɔ! Yin chεli dabli ŋun nyε Muslimi (ka o leei bilchina). O yi lahi yila ninvuɣu shεba alikauli ni be yi mini ba sunsuuni sani, tɔ! Yin yom ya diyya[10] n-ti o niriba, ka lahi chɛ Muslim’ dabpaɣa, ŋun mi bi tooi nya li, tɔ! Ŋun lom noli chira ayi m-pa taba,[11] ka di nyɛla tuuba Naawuni sani. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
[10] Diyya gbinni nyɛla bɛ yi ku so ka di pala ŋun ku maa yurimi, ka o yo laɣi shɛli ti o niriba, domin di zaŋ maai bɛ suhi.
[11] O yɛn lola noli biɛɣu pihiyobu ka di kuli pa taba, o yilo biɛɣu pihinu niawei, ka guuidahinyinika zaɣisi li lobu, tɔ! O ni lo shɛli biɛɣu pihinu niawei maa zaa saɣimya.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَقۡتُلۡ مُؤۡمِنٗا مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآؤُهُۥ جَهَنَّمُ خَٰلِدٗا فِيهَا وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ وَلَعَنَهُۥ وَأَعَدَّ لَهُۥ عَذَابًا عَظِيمٗا
93. Yaha! Ninvuɣu so ŋun ku Muslimi ni fawaɣili, tɔ! O sanyoo yɛn ti nyɛla ʒahannama buɣum, ka o yɛn ti kpalim di puuni, ka Naawuni je suli n-niŋ o, ka narim o, ka mali azaaba shɛli din galsi shili n-guli o.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلَا تَقُولُواْ لِمَنۡ أَلۡقَىٰٓ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَٰمَ لَسۡتَ مُؤۡمِنٗا تَبۡتَغُونَ عَرَضَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٞۚ كَذَٰلِكَ كُنتُم مِّن قَبۡلُ فَمَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمۡ فَتَبَيَّنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
94. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Yi yi chaŋ ni yi ti tuhi Naawuni soli zuɣu, tɔ! Yin vihimi ya, ka di yεli ya ŋun puhi ya ni Muslinsi puhigu (ka nyɛ chεfura): “A pala Muslimi.” Ka di nyɛlayi bɔrila Dunia bεhigu bukaata maligu (tobbuna) zuɣu. Tɔ! Naawuni sani ka tobbuna pam be. Lala (chɛfuritali maa ni) ka yi gba daa be pɔi ni ŋɔ maa, ka Naawuni tin ya pini karli (Muslinsi). Dinzuɣu! Vihimi ya (ka di kuri ya niriba yiriŋ). Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
عربي تفسیرونه:
لَّا يَسۡتَوِي ٱلۡقَٰعِدُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ وَٱلۡمُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡۚ فَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ دَرَجَةٗۚ وَكُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَفَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا
95. Muslinnim’ puuni ninvuɣu shεba ban ʒi yiŋa (ka bi chaŋ tobu ni), ka di pala bɛ bɛrimi, ni ban tuhiru ni bɛ daarzichi mini bɛ nyɛvuya Naawuni soli zuɣu ku niŋ yim. Naawuni tibgi ban tuhitri ni bɛ daarzichi mini bɛ nyɛvuya n-gari ban ʒi yiŋa ni darza. Yaha! Bɛ zaɣiyino kam, Naawuni niŋ bala alikauli ni zaɣivεlli (Alizanda). Yaha! O tibgi tobu tuhiriba n-gari ban ʒi yiŋa ni sanyoo din galsi.
عربي تفسیرونه:
دَرَجَٰتٖ مِّنۡهُ وَمَغۡفِرَةٗ وَرَحۡمَةٗۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمًا
96. Ka di nyɛla darzanim’ din yi O (Naawuni) sani na, ni chεmpaŋ, n-ti pahi nambɔzɔbo. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ظَالِمِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمۡۖ قَالُواْ كُنَّا مُسۡتَضۡعَفِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ قَالُوٓاْ أَلَمۡ تَكُنۡ أَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةٗ فَتُهَاجِرُواْ فِيهَاۚ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا
97. Achiika! Ninvuɣu shεba Malaaika-nim’ ni deei bɛ nyεvuya, ka bɛ nyɛla bandibɛ maŋ’ zualinsi, ka bɛ (Malaaikanim’) yεli ba: “Bo ni ka yi daa be (Dunia puuni)?” Ka bɛ yɛli: “Ti daa nyɛla ninvuɣu gbarima tiŋgbani yaaŋa zuɣu.” Ka bɛ (Malaaikanim’) yεliba: “Dini bɔŋɔ, Naawuni tiŋgbani daa bi yɛlima ka yi ni tooi zo n-labi tiŋgbani shɛli ni di puuni? Dinzuɣu, bannim’ maa labbu shee nyɛla ʒahannama buɣum ni. Yaha! Di labbu shee maa nyɛla din be.
عربي تفسیرونه:
إِلَّا ٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلرِّجَالِ وَٱلنِّسَآءِ وَٱلۡوِلۡدَٰنِ لَا يَسۡتَطِيعُونَ حِيلَةٗ وَلَا يَهۡتَدُونَ سَبِيلٗا
98. Naɣila ninvuɣu gbarima dobba ni paɣaba puuni, ni bihi ban ka dabara shεli, bɛ mi ku tooi zo n-tilgi.
عربي تفسیرونه:
فَأُوْلَٰٓئِكَ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَعۡفُوَ عَنۡهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَفُوًّا غَفُورٗا
99. Tɔ! Bannim’ maa, tamaha beni kadama Naawuni ni chε m-paŋ ba, domin Naawuni nyεlai Chεmpaŋlana, Gaafaralana.
عربي تفسیرونه:
۞ وَمَن يُهَاجِرۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يَجِدۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُرَٰغَمٗا كَثِيرٗا وَسَعَةٗۚ وَمَن يَخۡرُجۡ مِنۢ بَيۡتِهِۦ مُهَاجِرًا إِلَى ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ ثُمَّ يُدۡرِكۡهُ ٱلۡمَوۡتُ فَقَدۡ وَقَعَ أَجۡرُهُۥ عَلَى ٱللَّهِۗ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
100. Yaha! Ninvuɣu so ŋun zo Hiʒira Naawuni soli zuɣu, o ni nya ʒiishεhi pam tiŋgbani yaaŋa zuɣu, ni largibu. Yaha! Ŋun’ yio yiŋa, ka nyɛla ŋun zo n-labi Naawuni mini O tumo sani, ka kpibu ti paagi o di nyaaŋa, tɔ! Achiika! O sanyoo kpalim Naawuni sani. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَلَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَن تَقۡصُرُواْ مِنَ ٱلصَّلَوٰةِ إِنۡ خِفۡتُمۡ أَن يَفۡتِنَكُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْۚ إِنَّ ٱلۡكَٰفِرِينَ كَانُواْ لَكُمۡ عَدُوّٗا مُّبِينٗا
101. Yaha! Yi (Muslinnim’) yi ti yɛn go tiŋgbani yaaŋa zuɣu, tɔ! Di pa taali yi zuɣu ni yi booi shɛli yijiŋli puuni, di yi niŋ ka yi zɔri ni chεfurinim’ ti niŋ ya fitina shɛli. Achiika! Chεfurinim’ nyɛla dimba n-tin ya polo ni.
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمۡ فَأَقَمۡتَ لَهُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَلۡتَقُمۡ طَآئِفَةٞ مِّنۡهُم مَّعَكَ وَلۡيَأۡخُذُوٓاْ أَسۡلِحَتَهُمۡۖ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلۡيَكُونُواْ مِن وَرَآئِكُمۡ وَلۡتَأۡتِ طَآئِفَةٌ أُخۡرَىٰ لَمۡ يُصَلُّواْ فَلۡيُصَلُّواْ مَعَكَ وَلۡيَأۡخُذُواْ حِذۡرَهُمۡ وَأَسۡلِحَتَهُمۡۗ وَدَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ تَغۡفُلُونَ عَنۡ أَسۡلِحَتِكُمۡ وَأَمۡتِعَتِكُمۡ فَيَمِيلُونَ عَلَيۡكُم مَّيۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن كَانَ بِكُمۡ أَذٗى مِّن مَّطَرٍ أَوۡ كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَن تَضَعُوٓاْ أَسۡلِحَتَكُمۡۖ وَخُذُواْ حِذۡرَكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ أَعَدَّ لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
102. (Yaa nyini Annabi)! A mi yi ti be bɛ (Muslim’ tobbihi maa) ni, ka yɛn zaŋ ba m-puhi jiŋli, tɔ! Nyin chε ka salo shεba bɛ puuni zani n-tabli a, ka gbibi bɛ bidibbina, bɛ yi ti niŋ suzuuda, ka bɛʒe yi nyaaŋa, ka salo ban na bi puhi maa mi kana n-ti pahi a zuɣu ka yi puhi. Yaha! Bɛ gbibi bɛ bidibnyama. Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali maa bɔrimi ni yi (Muslinnim’) tam yi bidibbina mini yi nyɛma yεla, ka bɛŋmalgi kpa yi polo na yim zuɣu. Yaha! Di pa taali yi zuɣuni yi sɔŋ yi bidibnyɛma di yi tiniŋ ka saa beni, bee ka yi ka alaafee. Amaa! Gbibi ya yi shili ʒiya. Achiika! Naawuni kpaɣisila filiŋ daazaaba n-zali chεfurinima.
عربي تفسیرونه:
فَإِذَا قَضَيۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ قِيَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمۡۚ فَإِذَا ٱطۡمَأۡنَنتُمۡ فَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَۚ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ كِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا
103. Dinzuɣu yi yi puhi jiŋli naai, tɔ! Yin teemi ya Naawuni yɛla ka di nyɛla yi ʒela zuɣusaa, bee yi ʒila tiŋgbani ni, bee ka yi dola yi luɣa zuɣu.Yi mi yi ti mali yɛmbahiga, tɔ! Yin puhimi ya jiŋli. Achiika! Jiŋli nyɛla talahi, ka nyɛla din mali saha n-zaŋ ti ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli.
عربي تفسیرونه:
وَلَا تَهِنُواْ فِي ٱبۡتِغَآءِ ٱلۡقَوۡمِۖ إِن تَكُونُواْ تَأۡلَمُونَ فَإِنَّهُمۡ يَأۡلَمُونَ كَمَا تَأۡلَمُونَۖ وَتَرۡجُونَ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا يَرۡجُونَۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا
104. Yaha! Di gbargi ya yi maŋa (yaa yinim Muslinnim’) ka chɛ ninsalinim’ (yi dimba) sheei bobu, yi yi nyɛla ban nyari wahala kam, tɔ! Bɛ (chɛfurinim’ maa) gba nyari wahala kamani yi ni nyari wahala maa shεm. Yaha! Yi (Muslinnim’) mali tamaha (Alizanda) Naawuni sani, ka bɛ (chɛfurinim’) ka li. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga lana.
عربي تفسیرونه:
إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِتَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ بِمَآ أَرَىٰكَ ٱللَّهُۚ وَلَا تَكُن لِّلۡخَآئِنِينَ خَصِيمٗا
105. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ Naawuni) siɣisila litaafi (Alkur’aani) n-ti a na ni yεlimaŋli, domin a niŋdi fukumsi ninsalinim’ sunsuuni ni Naawuni ni baŋsi a shɛli. Dinzuɣu! Di leei ŋun ŋmεri namgbankpeeni domin bilkɔɣinonim’ zuɣu.
عربي تفسیرونه:
وَٱسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
106. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Bom Naawuni chɛmpaŋ. Achiika! Naawuni nyɛla Chɛmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
وَلَا تُجَٰدِلۡ عَنِ ٱلَّذِينَ يَخۡتَانُونَ أَنفُسَهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ خَوَّانًا أَثِيمٗا
107. Yaha! Di niŋ namgbankpeeni domin a taɣi ninvuɣu shεba ban niŋdi bɛ maŋ’ bilkɔŋsi maa. Achiika! Naawuni bi bɔri ninvuɣu so ŋun nyɛ bilkɔɣinolana, ŋun zooi Naawuni taali ni kpεbu.
عربي تفسیرونه:
يَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَلَا يَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمۡ إِذۡ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرۡضَىٰ مِنَ ٱلۡقَوۡلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِمَا يَعۡمَلُونَ مُحِيطًا
108. Bɛ (munaafichinim’) bɔrimi ni bɛ sɔɣi ninsalinim’ (bɛ tuuntumsa), bɛ mi ku tooi sɔɣi Naawuni. O mi mini ba n-kuli be saha shεli kam bɛ ni yɛn gbihi (ka gbibi) yεltɔɣa shεli Oni bi saɣi ti li. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun gili bɛ tuuntumsa (ni baŋsim).
عربي تفسیرونه:
هَٰٓأَنتُمۡ هَٰٓؤُلَآءِ جَٰدَلۡتُمۡ عَنۡهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَمَن يُجَٰدِلُ ٱللَّهَ عَنۡهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَم مَّن يَكُونُ عَلَيۡهِمۡ وَكِيلٗا
109.Di nibɔŋɔ, yi bambɔŋɔnima (Muslinnima) n-nyɛ ban ŋmɛri namgbankpeeni ni yi taɣi ba (munaafichinim’) ka chɛ Dunia ŋɔ vi, ka ŋuni n-yɛn ti ŋmɛ Naawuni namgban-kpeeni Zaadali domin o ti taɣi ba, bee ŋuni kabɛ yɛn ti zaŋ bɛ maŋa n-dalim?
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَعۡمَلۡ سُوٓءًا أَوۡ يَظۡلِمۡ نَفۡسَهُۥ ثُمَّ يَسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَ يَجِدِ ٱللَّهَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
110. Yaha! Ninvuɣu so ŋuntumdinbe,bee kao di omaŋ’ zualinsi, din nyaaŋa, ka o bo Naawuni chɛmpaŋ,tɔ! O ni nya Naawuni ka O nyɛla Chɛmpaŋlana, Zaadali Nambɔnaa.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَكۡسِبۡ إِثۡمٗا فَإِنَّمَا يَكۡسِبُهُۥ عَلَىٰ نَفۡسِهِۦۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
111. Yaha! Ŋun tum din be, tɔ! Achiika! O mammaŋ’ ka o bo li n-zali. Yaha! Naawuni nyɛla Baŋda, Yεmgoliŋga-lana.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَكۡسِبۡ خَطِيٓـَٔةً أَوۡ إِثۡمٗا ثُمَّ يَرۡمِ بِهِۦ بَرِيٓـٔٗا فَقَدِ ٱحۡتَمَلَ بُهۡتَٰنٗا وَإِثۡمٗا مُّبِينٗا
112. Ŋun mi ti chirim, bee ka o kpe Naawuni taali ni, ka naan zaŋ li meei ninvuɣu so ŋun ʒi di yεla, tɔ! Achiika! O ʒili o maŋʒiri ni alahichi polo ni.
عربي تفسیرونه:
وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ وَرَحۡمَتُهُۥ لَهَمَّت طَّآئِفَةٞ مِّنۡهُمۡ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡۖ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيۡءٖۚ وَأَنزَلَ ٱللَّهُ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمۡ تَكُن تَعۡلَمُۚ وَكَانَ فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ عَظِيمٗا
113. Yaha! (Yaa nyini Annabi)! Di yi di pala Naawuni pini mini O nambɔzɔbo yi zuɣu, bɛ puuni zamaatu shεba naan bɔri ni bɛ birgi a, bɛ mi ku tooi birgi so naɣila bɛ maŋa. Yaha! Bɛ ku tooi niŋ a chuuta shεli. Yaha! Naawuni n-nyɛŊun siɣisi litaafi (Alkur’aani) ni yεmgoliŋgana n-titia,kabaŋsi a a ni ʒi shɛli.Yaha! Naawuni pini nyɛla din galsi a zuɣu.
عربي تفسیرونه:
۞ لَّا خَيۡرَ فِي كَثِيرٖ مِّن نَّجۡوَىٰهُمۡ إِلَّا مَنۡ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوۡ مَعۡرُوفٍ أَوۡ إِصۡلَٰحِۭ بَيۡنَ ٱلنَّاسِۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
114. Alheeri ka bɛ saawɔranim’ pam puuni, naɣila ŋun puhi sara malibu, bee viɛnyɛla shɛli, bee ninsalinim’ sunsuuni maligu. Dinzuɣu! Ŋun tum lala ka di nyɛla Naawuni yεdda zuɣu, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti o laara din galsi.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يُشَاقِقِ ٱلرَّسُولَ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَتَّبِعۡ غَيۡرَ سَبِيلِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ نُوَلِّهِۦ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصۡلِهِۦ جَهَنَّمَۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا
115. Yaha! Ŋun tum m-birgi Naawuni tumo (Annabi Muhammadu) zaligu saha shɛli dolsigu ni kahigi n-ti o nyaaŋa, ka doli soli shεli din pa ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli soli, tɔ! Ti (Tinim’ Naawuni) ni chɛ o dalim o ni dalim shεli maa, ka zaŋ o niŋ ʒahannama buɣum ni. Di labbu shee maa mi nyɛla din be.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
116. Achiika! Naawuni bi chεri paŋda ni bɛ laɣim O mini shɛli jεm. Amaa! O chεri paŋdi (taali shɛli) din palalaniOnibɔri so. Yaha! Ŋun laɣim Naawuni mini shɛli jεm, tɔ! Achiika! O birigi ya birginsim din niŋ katiŋa (ka chɛ dolsigu).
عربي تفسیرونه:
إِن يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦٓ إِلَّآ إِنَٰثٗا وَإِن يَدۡعُونَ إِلَّا شَيۡطَٰنٗا مَّرِيدٗا
117. Bɛ (chεfurinim’ maa) bi jεmdi shɛli din pa Ŋuna (Naawuni) naɣila paɣaba, bɛ mi bi jεmdi shɛli m-pahila shintaŋ so ŋun nyɛ tipawumlilana la.
عربي تفسیرونه:
لَّعَنَهُ ٱللَّهُۘ وَقَالَ لَأَتَّخِذَنَّ مِنۡ عِبَادِكَ نَصِيبٗا مَّفۡرُوضٗا
118. Naawuni narim o (shintaŋ) mi,kaoyεli: “M-po A nam, n-nyɛla ŋun yɛn gbaai yɛɣi shɛli A (Nyini Naawuni) daba puuni, ka bɛ nyɛla n-ni ŋmaai yihi shɛba.
عربي تفسیرونه:
وَلَأُضِلَّنَّهُمۡ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمۡ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُبَتِّكُنَّ ءَاذَانَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِۚ وَمَن يَتَّخِذِ ٱلشَّيۡطَٰنَ وَلِيّٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ فَقَدۡ خَسِرَ خُسۡرَانٗا مُّبِينٗا
119. Yaha! Achiika! N nyɛla ŋun yɛn birgi ba, ka zaŋ kɔrsi niŋ bɛ suhiri ni. Yaha! N nyɛla ŋun yɛn puhi ba ka bɛŋmahi biŋkɔbri tiba, [12]ka puhi ba ka bɛ taɣi Naawuni binnamda shifa. Yaha! Ŋun gbibi shintaŋ ka o nyɛ yura ka di pa ni Naawuni, tɔ! Achiika! O kɔhilu, kɔhilu shɛli din be polo ni.
[12] Larbunim’ daa yi ŋmahirila biŋkobri tiba ka yεli ni bε buɣadinim-bala. Dinzuɣu lala biŋkobri maa leei haraamu ti ba. Naawuni binnamda shifa taɣibu n -nyε bi booi ninsala tapalli, bee ka ninsala pini o teeŋga zaasa bahi domin o bɔri viεlim zuɣu.
عربي تفسیرونه:
يَعِدُهُمۡ وَيُمَنِّيهِمۡۖ وَمَا يَعِدُهُمُ ٱلشَّيۡطَٰنُ إِلَّا غُرُورًا
120. O (shintaŋ) gbaari bala alikauli, ka zaŋdi kɔrsi niŋ bɛ suhiri ni, shintaŋ mi bi gbaari ba alikauli shεli naɣila yɔhim.
عربي تفسیرونه:
أُوْلَٰٓئِكَ مَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُ وَلَا يَجِدُونَ عَنۡهَا مَحِيصٗا
121. Bannim’ maa labbu shee n-nyɛʒahannama buɣum ni. Yaha! Bɛ ti ku nya sɔɣibu shee ka chɛ li (buɣum maa).
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٗاۚ وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ قِيلٗا
122. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlmaŋli, ka tum tuunsuma, Ti ni kpεhi ba Alizanda yili shεŋa kulibɔna ni yɛn ti zɔri gindi di gbinni la, ka bɛ nyɛla ban yɛn tim kpalim di puuni kuli mali wɔra. Naawuni daalikauli nyɛla yεlimaŋli. Yaha! Ŋun yεltɔɣa n-leei nyɛ yɛlimaŋli n-ti lahi paai Naawuni dini?
عربي تفسیرونه:
لَّيۡسَ بِأَمَانِيِّكُمۡ وَلَآ أَمَانِيِّ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِۗ مَن يَعۡمَلۡ سُوٓءٗا يُجۡزَ بِهِۦ وَلَا يَجِدۡ لَهُۥ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
123.Di bi doli yi (Muslinnim’) ni niŋdi shɛli kore, bee ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi (Yahuudu mini Nashaaranim’) maa ni niŋdi shɛli kore. Ŋun tum tuumbεɣu, bɛ niyoodisamli.Omi ku nya ŋun yɛn ti taɣi o, bee ŋun yɛn ti sɔŋ o ka di pa ni Naawuni.
عربي تفسیرونه:
وَمَن يَعۡمَلۡ مِنَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ وَلَا يُظۡلَمُونَ نَقِيرٗا
124. Yaha! Ŋun tum tuunviεla puuni shεli,o nyɛla doo bee paɣa, ka lahi nyɛŋun ti Naawuni yεlimaŋli, tɔ! Bannim’ maa ni kpe Alizanda ka di pa ni bɛ di ba la zualinsi din pɔrlim kotomsi ŋmani dobino bɛilli yɛm.
عربي تفسیرونه:
وَمَنۡ أَحۡسَنُ دِينٗا مِّمَّنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ وَٱتَّبَعَ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۗ وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا
125. Yaha! Ŋun daadiini n-leei lahi viεla n-ti paai ŋun zaŋ o maŋ’ zaasa n-ti Naawuni (Muslimi), ka nyɛla ŋun tuun-tumsa vɛla, ka doli Annabi Ibrahima daadiini (Muslinsi) shɛli din milgi ka chɛ adiini kam din pa yɛlimaŋli? Yaha! Naawuni daa gbibila Annabi Ibrahima ka o nyɛ yura.
عربي تفسیرونه:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٖ مُّحِيطٗا
126. Yaha! Binshɛɣu din be sagbana ni, ni din be tiŋgbani ni nyɛla Naawuni dini, Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun gili binshɛɣu kam (ni baŋsim).
عربي تفسیرونه:
وَيَسۡتَفۡتُونَكَ فِي ٱلنِّسَآءِۖ قُلِ ٱللَّهُ يُفۡتِيكُمۡ فِيهِنَّ وَمَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ فِي يَتَٰمَى ٱلنِّسَآءِ ٱلَّٰتِي لَا تُؤۡتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرۡغَبُونَ أَن تَنكِحُوهُنَّ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلۡوِلۡدَٰنِ وَأَن تَقُومُواْ لِلۡيَتَٰمَىٰ بِٱلۡقِسۡطِۚ وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِهِۦ عَلِيمٗا
127. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔhira n-zaŋ chaŋ paɣaba polo. Yεlima: Naawuni ni baŋsi ya bɛ yεltɔɣa,ni bɛ ni karindi shεli n-tiri ya litaafi (Alkur’aani) puuni n-zaŋ chaŋ kpibsi ban nyɛ bipuɣinsi, ka di nyɛla yi bi ti ba Naawuni ni zali ya talahi ni yi ti ba shɛli (bɛ fali puuni), ka niŋdi kore ni yi niŋ ba amiliya, ni yi bihi puuni ninvuɣu gbarima. Yaha! Zalmi ya aadalsi n-zaŋ jɛndi kpibsi, dinzuɣu yi ni niŋ shɛli ka di nyɛ alheeri, tɔ! Naawuni nyɛla Ŋun mi di yɛla.
عربي تفسیرونه:
وَإِنِ ٱمۡرَأَةٌ خَافَتۡ مِنۢ بَعۡلِهَا نُشُوزًا أَوۡ إِعۡرَاضٗا فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَآ أَن يُصۡلِحَا بَيۡنَهُمَا صُلۡحٗاۚ وَٱلصُّلۡحُ خَيۡرٞۗ وَأُحۡضِرَتِ ٱلۡأَنفُسُ ٱلشُّحَّۚ وَإِن تُحۡسِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
128. Yaha! Paɣa yi zɔri dabiɛm ni o yidana ti niŋ o katiŋ’ dooshee, bee ka lebi biri o, tɔ! Di pa taali ka bɛ ni bo maligu bɛ sunsuuni. Maligu mi n-nyɛ din gari. Yaha! Bɛ laɣim lanyεvuya ni suhu ni biɛm.[13] Amaa! Yi yi tooi niŋ ba vɛnyɛla, ka zo Naawuni, tɔ! Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
[13] Paɣa kamku tooiniŋ suɣulo nio yidana dihibu mini dooshee, lala ka doo gba ku tooi gbibi paɣa so ŋun yurlim naai o suhu ni.
عربي تفسیرونه:
وَلَن تَسۡتَطِيعُوٓاْ أَن تَعۡدِلُواْ بَيۡنَ ٱلنِّسَآءِ وَلَوۡ حَرَصۡتُمۡۖ فَلَا تَمِيلُواْ كُلَّ ٱلۡمَيۡلِ فَتَذَرُوهَا كَٱلۡمُعَلَّقَةِۚ وَإِن تُصۡلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
129. Yaha! Di kariya ka yi (dobba) tooi niŋ aadalsi paɣaba sunsuuni, hali yi yi niŋ di kore, amaa! Di lebi ya biri zaasa, ka chɛ o (paɣa maa) kamani bɛ ni zaŋ so yili zuɣusaa. Dinzuɣu! Yi yi bo maligu, ka zo Naawuni, tɔ! Achiika! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
وَإِن يَتَفَرَّقَا يُغۡنِ ٱللَّهُ كُلّٗا مِّن سَعَتِهِۦۚ وَكَانَ ٱللَّهُ وَٰسِعًا حَكِيمٗا
130. Yaha! Bɛ niriba ayi (doo ni paɣa) maa yi chɛ taba, tɔ! Naawuni ni largi bɛ zaɣiyino kam O larginsim puuni. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun yεlgira (n-tiri ninsalinima), Yɛmgoliŋgalana.
عربي تفسیرونه:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَلَقَدۡ وَصَّيۡنَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَإِيَّاكُمۡ أَنِ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَنِيًّا حَمِيدٗا
131. Yaha! Naawuni n-su binshɛɣu din be sagbana ni, ni din be tiŋgbani ni. Yaha! Achiika! Ti Tinim’ (Naawuni) daa ti ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi pɔi ni yinim’ (Muslinnim’) maa saɣisigu, ni yi gba kadama yi zom Naawuni. Yi mi yi niŋ chεfuritali, tɔ! Achiika! Naawuni n-nyɛŊun su binshɛɣu din be sagbana ni, ni binshɛɣu din be tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni nyɛla Bundana, Duuma paɣirigu.
عربي تفسیرونه:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلًا
132. Yaha! Naawuni n-su binshɛɣu din be sagbana ni, ni din be tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni saɣi ni bɛ dalimmi O.
عربي تفسیرونه:
إِن يَشَأۡ يُذۡهِبۡكُمۡ أَيُّهَا ٱلنَّاسُ وَيَأۡتِ بِـَٔاخَرِينَۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ ذَٰلِكَ قَدِيرٗا
133. O (Naawuni) yi bɔra, ka O nyɛhi ya, ka tahi ninvuɣu shεba na. Naawuni mi nyεla Ŋun ni tooi niŋ lala.
عربي تفسیرونه:
مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ ثَوَابُ ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا
134. Ninvuɣu so ŋun bɔri Dunia sanyoo, tɔ! Naawuni sani ka Dunia ni Chiyaama sanyoo be. Yaha! Naawuni nyεla Wumda, Nyara.
عربي تفسیرونه:
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُونُواْ قَوَّٰمِينَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ أَوِ ٱلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَۚ إِن يَكُنۡ غَنِيًّا أَوۡ فَقِيرٗا فَٱللَّهُ أَوۡلَىٰ بِهِمَاۖ فَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلۡهَوَىٰٓ أَن تَعۡدِلُواْۚ وَإِن تَلۡوُۥٓاْ أَوۡ تُعۡرِضُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
135. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yεlimaŋli! Leemi ya ban zaandi aadalsi, ka nyɛla ban diri shɛhira Naawuni zuɣu, hali di (shɛhira maa) yi ʒɛla yi maŋmaŋ’ zuɣu, bee yi ba niyima zuɣu, bee yi dɔɣiriba zuɣu,o (yini diri so shɛhira maa) yi nyɛla bundana bee faralana, tɔ!Bɛ yɛla bela Naawuni sani. Dinzuɣu! Di doli ya suhu­yurlim ka chɛ aadalsi zaŋ tum tuma. Yi mi yi shɛli yimaŋa (ka chɛ shɛhira maa dibu), bee ka yi lebimi biri, Naawuni nyɛla Ŋun mi din sɔɣi yi tuuntumsa puuni.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ ءَامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِن قَبۡلُۚ وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
136. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli! Tim ya Naawuni mini O tumo (Annabi Muhammadu) yεlimaŋli, ni litaafi (Alkur’aani) shɛli O ni siɣisi na n-ti ti O tumo, ni litaafi shεŋabɛ siɣisi na pɔi ni dina. Yaha! Ŋun niŋ chεfuritali ni Naawuni mini O Malaaikanima, ni O litaafinima, ni O tuumba, n-ti pahi Zaadali, tɔ! Achiika! O bɔrgi ya, bɔrginsim din niŋ katiŋa (ka chɛ dolsigu).
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ٱزۡدَادُواْ كُفۡرٗا لَّمۡ يَكُنِ ٱللَّهُ لِيَغۡفِرَ لَهُمۡ وَلَا لِيَهۡدِيَهُمۡ سَبِيلَۢا
137. Achiika! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yɛlimaŋli, din nyaaŋa ka bɛ niŋ chɛfuritali, ka ti lahi ti yεlimaŋli, ka lahi niŋ chɛfuritali, din nyaaŋa, kabɛ kpaŋsi chεfuritali, tɔ! Naawuni pala Ŋun yɛn chɛ m-paŋ ba, O mi ku dolsi ba sochibga.
عربي تفسیرونه:
بَشِّرِ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ بِأَنَّ لَهُمۡ عَذَابًا أَلِيمًا
138. (Yaa nyini Annabi)! Tim munaafichinim’ lahibali kadama bɛ mali azaabakpeeni.
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِينَ يَتَّخِذُونَ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ أَيَبۡتَغُونَ عِندَهُمُ ٱلۡعِزَّةَ فَإِنَّ ٱلۡعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعٗا
139. (Bana n-nyɛ) Ninvuɣu shεba ban gbibi chεfurinim’ ka bɛ nyɛ simnim’ ka pa bɛ Muslim’ taba. Di ni bɔŋɔ, bɛ bɔrila tibginsim bɛ (chɛfurinim’ maa) sani? Tɔ! Achiika! Naawuni sani ka tibginsim zaasa namgbaniyini be.
عربي تفسیرونه:
وَقَدۡ نَزَّلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أَنۡ إِذَا سَمِعۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ يُكۡفَرُ بِهَا وَيُسۡتَهۡزَأُ بِهَا فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِۦٓ إِنَّكُمۡ إِذٗا مِّثۡلُهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ جَامِعُ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ وَٱلۡكَٰفِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا
140. Yaha! Achiika! O (Naawuni) siɣisi ya na litaafi (Alkur’aani) puuni kadama yi yi ti wum ka bɛ (chɛfurinim’) niŋdi gutulunsi ni Naawuni aayanima, ka maandi li ansarsi, tɔ! Yin di ʒini ni bana naɣila bɛ ti kpela yεltɔɣa shεli din pa li ni, (amaa! Yi yi ʒini ni bana), din’ ŋuna, yi gba leei bɛ tatabo. Achiika! Naawuni nyɛla Ŋun yɛn ti laɣim munaafichinim’ mini chεfurinim’ ʒahannama buɣum ni namgbaniyini.
عربي تفسیرونه:
ٱلَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمۡ فَإِن كَانَ لَكُمۡ فَتۡحٞ مِّنَ ٱللَّهِ قَالُوٓاْ أَلَمۡ نَكُن مَّعَكُمۡ وَإِن كَانَ لِلۡكَٰفِرِينَ نَصِيبٞ قَالُوٓاْ أَلَمۡ نَسۡتَحۡوِذۡ عَلَيۡكُمۡ وَنَمۡنَعۡكُم مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ فَٱللَّهُ يَحۡكُمُ بَيۡنَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ وَلَن يَجۡعَلَ ٱللَّهُ لِلۡكَٰفِرِينَ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ سَبِيلًا
141. Bana n-nyɛ ninvuɣu shεba ban ʒeya n-guhiri ya, shee (bɛ ti nya) ka nasara be yi polo, ka bɛ naan yεli: “Di-ni bɔŋɔ, ka ti mini ya n-daa be? “Di mi yi ti niŋ ka chεfurinim’ nya nasara yi zuɣu, ka bɛ yεli:“Dini bɔŋɔ, ti bi zani yi zuɣu, ka taɣi ya ka chɛ Muslinnim’ chuuta? Tɔ! Naawuni ni ti niŋ fukumsi yi sunsuuni Zaadali. Yaha! Di kariya ka Naawuni zali chεfurinim’ soli shεli bɛ ni yɛn zaŋ nya nasara Mulsinnim’ zuɣu.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ وَإِذَا قَامُوٓاْ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ قَامُواْ كُسَالَىٰ يُرَآءُونَ ٱلنَّاسَ وَلَا يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ إِلَّا قَلِيلٗا
142. Achiika! Munaafichinim’ niŋdila Naawuni bilkɔŋsi, ka O migba niŋdi ba bilkɔŋsi. Yaha! Bɛ yi ti yiɣisi ni bɛ chaŋ jiŋli ni, ka bɛ yiɣisiri ni vunyεɣili, ka bɛ naan niŋdi niriba nyabu zuɣu. Bɛ mi bi teeri Naawuni yɛla naɣila bεla.
عربي تفسیرونه:
مُّذَبۡذَبِينَ بَيۡنَ ذَٰلِكَ لَآ إِلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِ وَلَآ إِلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِۚ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ سَبِيلٗا
143. Bɛ nyεla ban be zilsigu puuni di (Muslinsi mini chɛfuritali) sunsuuni, bɛ ka bambɔŋɔnim’ polo, bɛ mi lahi ka bambɔŋɔnim’ polo. Dinzuɣu, Naawuni ni birgi ninvuɣu so, tɔ! Di kariya ka a lahi nya sochibga n-zaŋ ti o.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ أَتُرِيدُونَ أَن تَجۡعَلُواْ لِلَّهِ عَلَيۡكُمۡ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينًا
144. Yaa yinim’ ninvuɣu shɛba ban ti Naawuni yɛlimaŋli! Di gbibi ya chεfurinim’ ka bɛ nyɛ simnima n-zaŋ tin ya ka pa ni Muslinnima. Di ni bɔŋɔ, yi bɔrimi ni yi zali Naawuni ka O mali daliri shɛli yi zuɣu polo ni?
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ فِي ٱلدَّرۡكِ ٱلۡأَسۡفَلِ مِنَ ٱلنَّارِ وَلَن تَجِدَ لَهُمۡ نَصِيرًا
145. Achiika! Munaafichinim’ yɛn ti bela (ʒahannama) buɣum tiŋli zaasa. Di mi kariya ka a nya ŋun yɛnti sɔŋ ba (ka bɛ tilgi ka chɛ Naawuni daazaaba).
عربي تفسیرونه:
إِلَّا ٱلَّذِينَ تَابُواْ وَأَصۡلَحُواْ وَٱعۡتَصَمُواْ بِٱللَّهِ وَأَخۡلَصُواْ دِينَهُمۡ لِلَّهِ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ وَسَوۡفَ يُؤۡتِ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا
146. Naɣila ninvuɣu shεba ban niŋ tuuba, ka viεlgi (bɛ tuma), ka dihi Naawuni tabli, ka lahi niŋ bɛ daadiini kasi n-zaŋ ti Naawuni, tɔ! Bannim’ maa mini wuntizɔribi m-be. Yaha! Ni baalim, Naawuni nyɛla Ŋun yɛn ti wuntizɔriba sanyoo din galsi.
عربي تفسیرونه:
مَّا يَفۡعَلُ ٱللَّهُ بِعَذَابِكُمۡ إِن شَكَرۡتُمۡ وَءَامَنتُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمٗا
147. Bimbo (anfaani bo) ka Naawuni yɛn nyaOyi niŋ ya azaaba, di yi niŋ ka yi paɣi ka ti yɛlimaŋli? Yaha! Naawuni nyεla Ŋun paɣi (yi jɛma), Baŋda.
عربي تفسیرونه:
۞ لَّا يُحِبُّ ٱللَّهُ ٱلۡجَهۡرَ بِٱلسُّوٓءِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ إِلَّا مَن ظُلِمَۚ وَكَانَ ٱللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا
148. Naawuni bi bɔri yεltɔɣa biɛɣu polo ni yihibu, naɣila bɛ ni di so zualinsi. Yaha! Naawuni nyεla Wumda, Baŋda.
عربي تفسیرونه:
إِن تُبۡدُواْ خَيۡرًا أَوۡ تُخۡفُوهُ أَوۡ تَعۡفُواْ عَن سُوٓءٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَفُوّٗا قَدِيرًا
149. Yi yi yihi zaɣiviɛlli polo ni, bee ka yi sɔɣi li mi, bee ka yi chε m-paŋ ka chɛ biɛrim shɛli bɛ ni niŋ ya, tɔ! Achiika! Naawuni nyεla Chεmpaŋlana, Toora.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ ٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيَقُولُونَ نُؤۡمِنُ بِبَعۡضٖ وَنَكۡفُرُ بِبَعۡضٖ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا
150. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋdi chɛfuritali ni Naawuni mini O tumo (Annabi Muhammadu), ka bɔri ni bɛ wolgi Naawuni ni O tuumba sunsuuni, ka naan yεra: “Ti ti Naawuni tuumba puuni shεba yεlimaŋli, ka niŋ chɛfuritali ni shεba.” Yaha! Ka bɛ bɔri ni bɛ gbibi soli shεli di (chɛfuritali mini Muslinsi) sunsuuni.
عربي تفسیرونه:
أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ حَقّٗاۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
151. Bannim’ maa n-nyɛ chεfurinim’ ni yεlimaŋli, ka Ti (Tinim’ Naawuni) mali filiŋ daazaaba shili n-guli chεfurinima.
عربي تفسیرونه:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَلَمۡ يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ أُوْلَٰٓئِكَ سَوۡفَ يُؤۡتِيهِمۡ أُجُورَهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
152. Yaha! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni mini O tuumba yεlimaŋli, ka bi wolgi bɛ (tuumba maa) puuni so, tɔ! Bannim’ maa, ni baalim O (Naawuni) ni ti ba bɛ sanyoo. Yaha! Naawuni nyɛla Chεmpaŋlana, Zaadali Nambɔzobonaa.
عربي تفسیرونه:
يَسۡـَٔلُكَ أَهۡلُ ٱلۡكِتَٰبِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيۡهِمۡ كِتَٰبٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِۚ فَقَدۡ سَأَلُواْ مُوسَىٰٓ أَكۡبَرَ مِن ذَٰلِكَ فَقَالُوٓاْ أَرِنَا ٱللَّهَ جَهۡرَةٗ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّٰعِقَةُ بِظُلۡمِهِمۡۚ ثُمَّ ٱتَّخَذُواْ ٱلۡعِجۡلَ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ فَعَفَوۡنَا عَن ذَٰلِكَۚ وَءَاتَيۡنَا مُوسَىٰ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينٗا
153. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ ni ti shεba litaafi maa bɔhiri a ni a siɣisi ba litaafi shεli din yizuɣusaa na. Tɔ! Achiika! Bɛ daa bɔhi Annabi Musa din gari lala, ka yεli: “(Yaa nyini Musa)! Wuhimi ti Naawuni ka ti nya O polo ni.” Ka tahigu daa gbaai ba domin bɛ zualinsi zuɣu. Din nyaaŋa, kabɛ gbibi naɣibila (ka o nyɛ duuma) saha shɛli kahigibu ni daa ti kaba na naai, ka Ti (Tinim’ Naawuni) chε di gba paŋ ba. Yaha! Ka Ti ti Annabi Musa daliri din be polo ni (n-zaŋ kana bɛ sani).[14]
[14] Dina n-nyε o jaagbee maa, o daa yi zaŋ li labi, ka di leei wahu. Dina ka o daa lahi zaŋ fiεbi mɔɣili kom, ka di pirgi sunsuuni, ka chibi soya pia ni ayi, ka o niriba gari di puuni.
عربي تفسیرونه:
وَرَفَعۡنَا فَوۡقَهُمُ ٱلطُّورَ بِمِيثَٰقِهِمۡ وَقُلۡنَا لَهُمُ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا وَقُلۡنَا لَهُمۡ لَا تَعۡدُواْ فِي ٱلسَّبۡتِ وَأَخَذۡنَا مِنۡهُم مِّيثَٰقًا غَلِيظٗا
154. Yaha! Ka Ti (Tinim’ Naawuni) duhi zoli bɛ (Israaila bihi) zuɣusaa ni bɛ daalikauli, ka lahi yεli ba: “Kpεm ya (Baitul Mukaddasi) dindoli ni ka nyεla ban silim yi maŋ’ tiŋgbani ni, din nyaaŋa, ka Ti lahi yεli ba: “Miri ya ka yi kpahi yεɣi n-zaŋ chaŋ Asibri dabsili la puuni. Yaha! Ka Ti gbaai alikauli kpeeni bɛ sani.
عربي تفسیرونه:
فَبِمَا نَقۡضِهِم مِّيثَٰقَهُمۡ وَكُفۡرِهِم بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَقَتۡلِهِمُ ٱلۡأَنۢبِيَآءَ بِغَيۡرِ حَقّٖ وَقَوۡلِهِمۡ قُلُوبُنَا غُلۡفُۢۚ بَلۡ طَبَعَ ٱللَّهُ عَلَيۡهَا بِكُفۡرِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
155. Domin bɛ daalikauli yiɣisibu ni bɛ chεfuritali ni Naawuni aayanim’ zuɣu, n-ti lahi pahi bɛ ni kuri Annabinim’ ka di pa ni yεlimaŋli soli zuɣu. Ni bɛ ni lahi yεra: “Ti suhiri nyɛla binwɔri.” Chɛli gba! Naawuni n-to ŋari di zuɣubɛ chɛfuritali maa zuɣu, dinzuɣubɛ ku ti yεlimaŋli naɣila bεla.
عربي تفسیرونه:
وَبِكُفۡرِهِمۡ وَقَوۡلِهِمۡ عَلَىٰ مَرۡيَمَ بُهۡتَٰنًا عَظِيمٗا
156. Yaha! Domin bɛ (Yahuudunim’) chεfuritali zuɣu,ni bɛ ni ŋmari ʒikara m-pari Mariam (Annabi Issa ma) zuɣu.
عربي تفسیرونه:
وَقَوۡلِهِمۡ إِنَّا قَتَلۡنَا ٱلۡمَسِيحَ عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ رَسُولَ ٱللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَٰكِن شُبِّهَ لَهُمۡۚ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُۚ مَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍ إِلَّا ٱتِّبَاعَ ٱلظَّنِّۚ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَۢا
157. Ni bɛ ni lahi yεra: “Ti ku Masiihu Issa Mariam bia Naawuni tumo. Tɔ!Bɛ daa bi ku o, bɛ mi daa bi kpahi o yili. Amaa! Bɛ (Naawuni) zaŋla o ŋmali n-wuhi ba (ka Naawuni zaŋ o ŋmahingbaŋ niŋ so ni, ka bɛ ku di lana). Yaha! Achiika! Ninvuɣu shεba ban ŋmɛri namgbankpeeni n-zaŋ chaŋ o yɛltɔɣa ni maa shiri be zilsigu puuni. Bɛ ka baŋsim shεli n-zaŋ chaŋ oyɛltɔɣa ni m-pahila bɛ dolila din nyɛ biɛhim. Yaha! Bɛ daa bi kuo ni yεlimaŋli.
عربي تفسیرونه:
بَل رَّفَعَهُ ٱللَّهُ إِلَيۡهِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا
158. Chɛli gba! Naawuni kpiɣio la zuɣusaa n-labsi O sani. Yaha! Naawuni nyεla Nyεŋda, Yεmgoliŋgalana.
عربي تفسیرونه:
وَإِن مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ إِلَّا لَيُؤۡمِنَنَّ بِهِۦ قَبۡلَ مَوۡتِهِۦۖ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يَكُونُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا
159. Yaha! Ninvuɣu shεba bɛ ni ti litaafi (Yahuudu mini Nashaaranim’) maa puuni so n-kani yɛn ti kpi naɣilaoti o (Annabi Issa) la yεlimaŋli (kadama o nyɛla Naawuni dabli mini O tumo, ka pala Naawuni bia). Yaha! Zaadali o yɛn ti leeila shɛhiradira bɛ zuɣu.
عربي تفسیرونه:
فَبِظُلۡمٖ مِّنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمۡنَا عَلَيۡهِمۡ طَيِّبَٰتٍ أُحِلَّتۡ لَهُمۡ وَبِصَدِّهِمۡ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ كَثِيرٗا
160. Domin Yahuudunim’ zualinsi zuɣu ka Ti (Tinim’ Naawuni) mɔŋ ba bindir’ nyɛɣisa shεŋabɛ ni niŋ ba di halalsi. n-ti pahi bɛ ni lahi taɣiri (ninsalinim’) pam ka chɛ Naawuni soli la.
عربي تفسیرونه:
وَأَخۡذِهِمُ ٱلرِّبَوٰاْ وَقَدۡ نُهُواْ عَنۡهُ وَأَكۡلِهِمۡ أَمۡوَٰلَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡبَٰطِلِۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ مِنۡهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
161. Ni bɛ ni lahi deeri laɣinyɔri,ka di nyɛla bɛ mɔŋ bala di deebu, ni bɛ ni lahi diri ninsalinim’ daarzichi ni ʒiri. Yaha! Ti (Tinim’ Naawuni) mali azaabakpeeni shili n-guli bɛ puuni chεfurinima.
عربي تفسیرونه:
لَّٰكِنِ ٱلرَّٰسِخُونَ فِي ٱلۡعِلۡمِ مِنۡهُمۡ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ يُؤۡمِنُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَۚ وَٱلۡمُقِيمِينَ ٱلصَّلَوٰةَۚ وَٱلۡمُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ أُوْلَٰٓئِكَ سَنُؤۡتِيهِمۡ أَجۡرًا عَظِيمًا
162. (Yaa nyini Annabi)! Amaa! Ban zilgi baŋsim puuni bɛ (Yahuudunim’) puuni, ni ban ti Naawuni yɛlimaŋli ban tirila bɛ ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) n-ti a na maa yɛlimaŋli,ni bɛ ni siɣisi shɛli na pɔi ni a kandi na. ni jiŋpuhiriba, ni ban tiri zaka, n-ti pahi ban ti Naawuni mini Zaadali yεlimaŋli, bannim’ maa, ni baalim, Ti (Tinim’ Naawuni) ni ti ba laara din galsi.
عربي تفسیرونه:
۞ إِنَّآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ كَمَآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ نُوحٖ وَٱلنَّبِيِّـۧنَ مِنۢ بَعۡدِهِۦۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطِ وَعِيسَىٰ وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَٰرُونَ وَسُلَيۡمَٰنَۚ وَءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ زَبُورٗا
163. (Yaa nyini Annabi)! Ti (Tinim’ (Naawuni) n-tim wahayi na a sani, kamani Ti ni daa tim ni wahayi Annabi Nuhu sani shɛm, n-ti pahi Annabinim’ ban kana o nyaaŋa. Yaha! Ka Ti tim ni wahayi Annabi Ibrahima sani, ni Annabi Ismaaila, ni Annabi Is’haaka, ni Annabi Ya’akuba, ni bɛ yaansi (Annabi Yisifu ni o mabihi) ni Annabi Issa, ni Annabi Ayuba, ni Annabi Yinusa, ni Annabi Haruna, ni Annabi Sulemana. Yaha! Ka Ti daa ti Annabi Dawuda Zabura.
عربي تفسیرونه:
وَرُسُلٗا قَدۡ قَصَصۡنَٰهُمۡ عَلَيۡكَ مِن قَبۡلُ وَرُسُلٗا لَّمۡ نَقۡصُصۡهُمۡ عَلَيۡكَۚ وَكَلَّمَ ٱللَّهُ مُوسَىٰ تَكۡلِيمٗا
164. (Yaa nyini Annabi)! Tuun’ shεba mi beni ka Ti (Tinim’ Naawuni) ti a bɛ lahibali (Alkur’aani puuni), ka bɛ puuni shεba mibeni ka Tibi ti a bɛ lahibali. Yaha! Naawuni daa tɔɣisi yɛltɔɣa ni Annabi Musa, tɔɣisigu ni yεlimaŋli.
عربي تفسیرونه:
رُّسُلٗا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّةُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا
165. Bɛ nyɛla tuun’ shεba ban tiri suhu-pεlli lahibali (ni Alizanda), ka lahi nyɛ ban valsira (ni buɣum daazaaba), domin ninsalinim’ ti ka daliri shεli tuumba maa kandi na nyaaŋa (Zaadali). Yaha! Naawuni nyεla Nyɛŋda, Yεmgoliŋga-lana.
عربي تفسیرونه:
لَّٰكِنِ ٱللَّهُ يَشۡهَدُ بِمَآ أَنزَلَ إِلَيۡكَۖ أَنزَلَهُۥ بِعِلۡمِهِۦۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَشۡهَدُونَۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدًا
166. Amaa! Naawuni diri O ni siɣisi shɛli (Alkur’aani) n-ti a na maa shɛhira, O siɣisi li mini Obaŋsim, ka Malaaika-nim’ diri shɛhira. Yaha! Naawuni saɣi Shɛhiradira.
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّواْ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ قَدۡ ضَلُّواْ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
167. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali, ka taɣiri (niriba) ka chεri Naawuni soli, tɔ! Achiika! Bɛ bɔrgi ya bɔrginsim din niŋ katiŋa (ni dolsigu).
عربي تفسیرونه:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَظَلَمُواْ لَمۡ يَكُنِ ٱللَّهُ لِيَغۡفِرَ لَهُمۡ وَلَا لِيَهۡدِيَهُمۡ طَرِيقًا
168. Achiika! Ninvuɣu shεba ban niŋ chεfuritali, ka di zualinsi, tɔ! Naawuni pala Ŋun yɛn chε m-paŋ ba, O mi ku dolsi ba sochibga.
عربي تفسیرونه:
إِلَّا طَرِيقَ جَهَنَّمَ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٗا
169. Naɣila ʒahannama (buɣum) soli, ka bɛ ti yɛn kpalim di puuni kuli mali wɔra. Yaha! Lala nyɛla soochi Naawuni sani.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُمُ ٱلرَّسُولُ بِٱلۡحَقِّ مِن رَّبِّكُمۡ فَـَٔامِنُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
170. Yaa yinim’ ninsalinima! Achiika! Tumo (Annabi Muhammadu) kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani ni yεlimaŋli. Dinzuɣu, tim yao yεlimaŋli, dina n-nyɛ bɛrisuŋ n-zaŋ tin ya. Amaa! Yi yi niŋ chεfuritali, tɔ! Achiika! Naawuni n-su din be sagbana ni tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni nyεla Baŋda, Yεmgoliŋgalana.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِي دِينِكُمۡ وَلَا تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ إِنَّمَا ٱلۡمَسِيحُ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَ رَسُولُ ٱللَّهِ وَكَلِمَتُهُۥٓ أَلۡقَىٰهَآ إِلَىٰ مَرۡيَمَ وَرُوحٞ مِّنۡهُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۖ وَلَا تَقُولُواْ ثَلَٰثَةٌۚ ٱنتَهُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ إِنَّمَا ٱللَّهُ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ سُبۡحَٰنَهُۥٓ أَن يَكُونَ لَهُۥ وَلَدٞۘ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلٗا
171. Yaa yinim’ bɛ ni ti shεba litaafi (Yahuudu mini Nashaaranima)! Di kpahi ya yεɣi tariga yi daadiini puuni, yi mi di tɔɣisi ya yεltɔɣa shεli n-zaŋ jɛndi Naawuni naɣila ni yεlimaŋli. Achiika! Almasiihu Issa Mariam bia nyɛla Naawuni tumo ni O yεltɔɣali, ka lahi nyɛ nyɛvuli din yi O sani na, ka O (Naawuni) labi li niŋ Mariama ni, ka nyɛla nyɛvuli din yi O sani na. Dinzuɣu, tim ya Naawuni ni O tuumba yεlimaŋli,ka miriya ka yiyεli: “Naawuni pirila siɣim buta.” Chεli ya li yεlibu, (yi yi chɛ li yɛlibu), dina n-nyɛ alheeri tin ya. Achiika! Naawuni nyɛla Duuma yino. O nam niŋ kasi ni O mali bia. Ŋuna n-su din be sagbana ni tiŋgbani ni. Yaha! Naawuni saɣiya ni bɛ dalimmi O.
عربي تفسیرونه:
لَّن يَسۡتَنكِفَ ٱلۡمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبۡدٗا لِّلَّهِ وَلَا ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ٱلۡمُقَرَّبُونَۚ وَمَن يَسۡتَنكِفۡ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيَسۡتَكۡبِرۡ فَسَيَحۡشُرُهُمۡ إِلَيۡهِ جَمِيعٗا
172. Di kariya ka Almasiihu (Annabi Issa) zaɣisi ni o leei dabli n-ti Naawuni. Lala n-nyɛ Malaaika shεba ban miri Naawuni maa. Dinzuɣu, ŋun kam zaɣisi Ojεma, ka tibgi o maŋa, tɔ! Ni baalim, Naawuni ni laɣim bɛ zaasa namgbani-yini O sani (Zaadali).
عربي تفسیرونه:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَيُوَفِّيهِمۡ أُجُورَهُمۡ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضۡلِهِۦۖ وَأَمَّا ٱلَّذِينَ ٱسۡتَنكَفُواْ وَٱسۡتَكۡبَرُواْ فَيُعَذِّبُهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
173. Amaa! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli ka tum tuunsuma, tɔ! (Naawuni) ni pali ba bɛ sanyoo, ka lahi pahi ba shεli O pini puuni. Yaha! Amaa! Ninvuɣu shεba ban zaɣisi ka tibgi bɛ maŋa, tɔ! Naawuni ni niŋ ba azaaba kpeeni. Bɛ mi ti kunya ŋun yɛn taɣi ba, bee ŋun yɛnsɔŋ ba ka pa ni Naawuni.
عربي تفسیرونه:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُم بُرۡهَٰنٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكُمۡ نُورٗا مُّبِينٗا
174. Yaa yinim’ ninsalinima! Achiika! Daliri kan ya na yi Duuma (Naawuni) sani. Ka Ti (Tinim’ Naawuni) lahi siɣisi ya neesim (Alkur’aani) na polo ni.
عربي تفسیرونه:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱعۡتَصَمُواْ بِهِۦ فَسَيُدۡخِلُهُمۡ فِي رَحۡمَةٖ مِّنۡهُ وَفَضۡلٖ وَيَهۡدِيهِمۡ إِلَيۡهِ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
Amaa! Ninvuɣu shεba ban ti Naawuni yεlimaŋli, ka dihi o tabli, tɔ! Ni baalim, O ni kpεhi ba O nambɔzɔbo ni, ni pini shɛli (Alizanda). Ka dolsi ba n-zaŋ kana O sani ka di nyɛ sochibga.
عربي تفسیرونه:
يَسۡتَفۡتُونَكَ قُلِ ٱللَّهُ يُفۡتِيكُمۡ فِي ٱلۡكَلَٰلَةِۚ إِنِ ٱمۡرُؤٌاْ هَلَكَ لَيۡسَ لَهُۥ وَلَدٞ وَلَهُۥٓ أُخۡتٞ فَلَهَا نِصۡفُ مَا تَرَكَۚ وَهُوَ يَرِثُهَآ إِن لَّمۡ يَكُن لَّهَا وَلَدٞۚ فَإِن كَانَتَا ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُمَا ٱلثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَۚ وَإِن كَانُوٓاْ إِخۡوَةٗ رِّجَالٗا وَنِسَآءٗ فَلِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۗ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ أَن تَضِلُّواْۗ وَٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمُۢ
176. (Yaa nyini Annabi)! Bɛ bɔri ni a baŋsiba. Tɔ!Yεlima: “Naawuni n-nyɛŊun yɛn baŋsi ya ninvuɣu so ŋun kpi kaka babeebiayɛltɔɣa. Lala n-lahi nyɛli, ninvuɣu so ŋun kpi ka ka bia, ka mali tuzopaɣa, tɔ! O (tuzopaɣa maa) sula o ni kpi ka chɛ shɛli pirgili, ka o mi gba diri o fali, di yi niŋ ka o (tuzopaɣa maa) ka bia. Bɛ mi yi nyɛla tuzopaɣaba ayi, tɔ!Bɛ sula vaabu buyi o ni chɛ shɛlini. Bɛ mi yi nyɛla mabihi dobba ni paɣaba, tɔ! Doo sula paɣaba ayi tarli. Naawuni kahigiri li mi n-tiri ya, domin yi ti di bɔrgi. Yaha! Naawuni nyɛla Ŋun mi binshɛɣu kam.
عربي تفسیرونه:
 
د معناګانو ژباړه سورت: النساء
د سورتونو فهرست (لړلیک) د مخ نمبر
 
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - دیګباني ژباړه - د ژباړو فهرست (لړلیک)

دیګباني ژبې ته د قرآن کریم د معناګانو ژباړه، محمد بابا ګتوبو ژباړلې ده

بندول