د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - کردي ژباړه - صلاح الدین * - د ژباړو فهرست (لړلیک)
سورەتی الجاثیة
حمٓ
سوورەتی (جاثييه) (واتە: لەسەر چۆك كەوتوو) پێناسەیەكى ئەم سورەتە: ١- سورەتى (جاثييه) مەككى یە تەنها ئایەتى (١٤) نەبیت كە مەدەنى یە . ٢- ژمارەى ئایەتەكانى سورەتى (جاثييه) (٣٧) ئایەتە. ٣- سورەتى (جاثييه) زنجیرەى چل و پێنجەمە لە ریزبەندى لەناو سورەتەكانى قورئانى پیرۆزدا. ٤- سورەتى (جاثييه) لە دواى سورەتى (دوخان) دابەزیوە. ٥- سورەتى (جاثييه) یەكێكە لەو سورەتانەى كە بە (حەوامیم) ناسراون و بە (حم) دەست پێ دەكەن. ٦- (جاثييه) ناوێكە لە ناوەكانى رۆژى دوایی. تەوەرەكانى ئەم سورەتە: سورەتى (جاثييه) سورەتێكى مەككییەو هەروەك سورەتە مەككییەكانى تر زۆرترین تەوەرو باسەكانى بریتین لە باسكردنى بابەتەكانى عەقیدەو بیروباوەڕو بە تەنها دانانى خواى گەورەو بە تەنها پەرستنى، وە هەروەها باوەڕبوون بەوەى كە قورئان و پێغەمبەرایەتى موحەممەد صلى الله علیه وسلم ، وە باوەڕ هێنان بە رۆژى دوایی و زیندوبوونەوەو وەرگرتنەوەى پاداشت و سزا. هەروەها ئەم سورەتە هەڕەشەى توندى تێدایە بۆ ئەوانەى كەوا باوەڕ بە خواى گەورە ناهێنن و بەردەوامن لەسەر كوفرو بێ باوەڕییان. جگە لەوەش خواى گەورە لەو سورەتەدا وریایی دەدات بەوانەى كەوا شوێن هەواو ئارەزوەكانیان كەوتون ئەگەر بەردەوام بن لەسەرى و وازنەهێنن، ئەوە دەبێتە هۆی ئەوەى كە خواى گەورە مۆر بدات لە دڵ و گویچكەیان و پەردە بخاتە سەر چاوەكانیان بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ [ حم (١) ] لەسەرەتای سوورەتی (بەقەرە)دا باسی ئەم پیتانەمان كرد كە لەسەرەتای هەندێك لە سوورەتەكانی قورئانی پیرۆزەوە هاتوون .
عربي تفسیرونه:
إِنَّ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ لَأٓيَٰتٖ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ
تواناو دەسەڵاتى خواى گەورە [ إِنَّ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَآيَاتٍ لِلْمُؤْمِنِينَ (٣) ] بەڕاستی لە ئاسمانەكان و زەویدا چەندەها نیشانەو بەڵگەی تیادایە لەسەر تاك و تەنهایى و گەورەیی و دەسەڵاتی خوای گەورە بۆ كەسانێك كە باوەڕدار بن .
عربي تفسیرونه:
وَفِي خَلۡقِكُمۡ وَمَا يَبُثُّ مِن دَآبَّةٍ ءَايَٰتٞ لِّقَوۡمٖ يُوقِنُونَ
[ وَفِي خَلْقِكُمْ وَمَا يَبُثُّ مِنْ دَابَّةٍ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يُوقِنُونَ (٤) ] وە لە دروست كردنی خۆیشتاندا كە خوای گەورە چۆن لە دڵۆپە ئاوێك دروستی كردوون، وە ئەو گیانلەبەرانەی كە بڵاوی كردۆتەوە بەسەر زەویدا هەر هەمووی بەڵگەو نیشانەن بۆ كەسانێك كە یەقینیان هەبێت .
عربي تفسیرونه:
وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ وَمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مِن رِّزۡقٖ فَأَحۡيَا بِهِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَا وَتَصۡرِيفِ ٱلرِّيَٰحِ ءَايَٰتٞ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ
[ وَاخْتِلَافِ اللَّيْلِ وَالنَّهَارِ ] وە جیاوازی نێوان شەو و ڕۆژ لە كورتی و درێژی و ساردی و گەرمی و ڕووناكی و تاریكی بەهەمان شێوە بەڵگەو نیشانەن [ وَمَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ السَّمَاءِ مِنْ رِزْقٍ فَأَحْيَا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِهَا ] وە خوای گەورە لە ئاسمانەوە باران دائەبەزێنێ كە بەهۆیەوە ڕزق و ڕۆزی ئێوە ئەدات، وە ئەو زەویە مردووەی پێ ئەژیەنێتەوە [ وَتَصْرِيفِ الرِّيَاحِ آيَاتٌ لِقَوْمٍ يَعْقِلُونَ (٥) ] وە گۆڕانكاری لە بادا لە بەهێزى و لاوازى و خێرایى و هێواشى و ساردى و گەرمى و بەسوودى و زیاناوى ئەمانە هەمووی بەڵگەو نیشانەن لەسەر تواناو دەسەڵات و تاك و تەنهایی خوای گەورە بۆ كەسانێك كە بیر بكەنەوەو عەقڵیان هەبێت .
عربي تفسیرونه:
تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱللَّهِ نَتۡلُوهَا عَلَيۡكَ بِٱلۡحَقِّۖ فَبِأَيِّ حَدِيثِۭ بَعۡدَ ٱللَّهِ وَءَايَٰتِهِۦ يُؤۡمِنُونَ
[ تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ ] ئەمانە ئایەتەكانى قورئانى پیرۆزەو بۆتی ئەخوێنینەوە بە حەق وە بەڵگەو نیشانەن لەسەر تواناو دەسەڵات و تاك و تەنهایی خوای گەورە [ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآيَاتِهِ يُؤْمِنُونَ (٦) ] لە دوای قسەو ئایەتی خوای گەورە ئەگەر باوەڕ بەمانە نەكەن ئیتر ئێوە باوەڕ بە چ قسەو نیشانەیەك ئەكەن!؟ كە وتەی خوا ڕاستترین وتەیە .
عربي تفسیرونه:
يَسۡمَعُ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسۡتَكۡبِرٗا كَأَن لَّمۡ يَسۡمَعۡهَاۖ فَبَشِّرۡهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٖ
[ يَسْمَعُ آيَاتِ اللَّهِ تُتْلَى عَلَيْهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا ] كاتێك ئایەتەكانی خوای گەورەیان بەسەردا ئەخوێندرێتەوە دەیبیستن پاشان لە جیاتى باوەڕ هێنان سوور ئەبن لەسەر كوفرو تاوانی خۆیان، وە خۆیان بە گەورە ئەزانن لە ئاست ئایەتەكانی خوای گەورە وەك ئەوەی كە هەر نەیانبیستبێت [ فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ (٨) ] موژدەی سزایەكی زۆر بەئێش و ئازار بەم كەسانە بدە .
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا عَلِمَ مِنۡ ءَايَٰتِنَا شَيۡـًٔا ٱتَّخَذَهَا هُزُوًاۚ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِينٞ
[ وَإِذَا عَلِمَ مِنْ آيَاتِنَا شَيْئًا اتَّخَذَهَا هُزُوًا ] وە كاتێك كە شتێكیش لە ئایەتەكانی ئێمە بزانێت وە لەبەری بكات ئەوە بۆ گاڵتەجاڕی و سووكایەتی پێ كردن ئەیزانێت و فێرى ئەبێت و لەبەری ئەكات [ أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ (٩) ] ئا ئەمانە سزایەكی ریسواكەرو سەرشۆڕكەریان بۆ هەیە و خوای گەورە لە سزادا زەلیل و سەرشۆڕو ڕیسوایان ئەكات، (بە چاوى خۆمان زۆر كەس لەمانە دەبینین كە لە دەزگاكانى راگەیاندنەوە گاڵتەو سوكایەتى بە ئیسلام و قورئان دەكەن و ئایەت و فەرموودەیان لەبەر كردووەو فێرى بوون بۆ ئەم مەبەستە، نەك بۆ وەرگرتنى ئەجرو پاداشت و كارپێكردنى، وا ئەزانن كارێكى چاك ئەكەن نازانن خواى گەورە بەم شێوازە هەڕەشەیان لێدەكات و سزایان دەدات، با چاوەڕوان بن!!) .
عربي تفسیرونه:
مِّن وَرَآئِهِمۡ جَهَنَّمُۖ وَلَا يُغۡنِي عَنۡهُم مَّا كَسَبُواْ شَيۡـٔٗا وَلَا مَا ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَوۡلِيَآءَۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٌ
[ مِنْ وَرَائِهِمْ جَهَنَّمُ ] وە لە پاشی ئەمانەیشەوە ئاگری دۆزەخ هەیەو چاوەڕوانیانەو دواتر فڕێ دەدرێنە ناوى [ وَلَا يُغْنِي عَنْهُمْ مَا كَسَبُوا شَيْئًا ] ئەوەیشی كە بەدەستیان هێناوە لە سەروەت و سامان و دەسەڵات و منداڵ و بڕوانامەو ناوبانگ هیچ سوودیان پێ ناگەیەنێت لە ڕۆژی قیامەتدا [ وَلَا مَا اتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ أَوْلِيَاءَ ] یان ئەوانەی جگە لە خوای گەورە پەرستوویانە سوودیان پێ ناگەیەنن لە ڕۆژی قیامەت [ وَلَهُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ (١٠) ] وە سزایەكی زۆر بەئێش و ئازاریان بۆ هەیە .
عربي تفسیرونه:
هَٰذَا هُدٗىۖ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ لَهُمۡ عَذَابٞ مِّن رِّجۡزٍ أَلِيمٌ
[ هَذَا هُدًى ] ئەم قورئانە پیرۆزە یان ئەم ئایەتانە كە لەم سوورەتەدا باسكرا هیدایەتە [ وَالَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ لَهُمْ عَذَابٌ مِنْ رِجْزٍ أَلِيمٌ (١١) ] وە ئەوانەیشی كە كوفریان كردووە بە ئایەتەكانی خوای گەورە سزایەكی سەخت و بەئێش و ئازاریان بۆ هەیە.
عربي تفسیرونه:
۞ ٱللَّهُ ٱلَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ ٱلۡبَحۡرَ لِتَجۡرِيَ ٱلۡفُلۡكُ فِيهِ بِأَمۡرِهِۦ وَلِتَبۡتَغُواْ مِن فَضۡلِهِۦ وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
خواى گەورە هەموو شتێكى بۆ مرۆڤـ ژێربار كردووە [ اللَّهُ الَّذِي سَخَّرَ لَكُمُ الْبَحْرَ لِتَجْرِيَ الْفُلْكُ فِيهِ بِأَمْرِهِ ] خوای گەورە ئەو خوایەیە كە ئەو دەریایانەی بۆ ئێوە ژێربار كردووە تا كەشتی تیادا بێت و بڕوات بە فەرمان و ئیزنی خوای گەورە [ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ ] وە تا ئێوەش بەدوای فەزڵی خوای گەورەدا بگەڕێن لە بازرگانی و كاسپی [ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ (١٢) ] وە بەڵكو شوكرانەبژێری ئەم نیعمەتانەی خوای گەورە بكەن .
عربي تفسیرونه:
وَسَخَّرَ لَكُم مَّا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا مِّنۡهُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ
[ وَسَخَّرَ لَكُمْ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ جَمِيعًا مِنْهُ ] وە هەرچی لە ئاسمانەكان و زەویەكاندا هەیە خوای گەورە هەمووی بۆ ئێوە ژێربار كردووەو لەخزمەتی ئێوەدایە وەكو خۆرو مانگ و ئەستێرەكان و باو باران و شاخ و دەریاو دانەوێڵەو ڕووەك، وە هەمووى تەنها لەلایەن خواى گەورەوەیەو شەریكى نییە [ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَاتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ (١٣) ] بە دڵنیایی هەموو ئەم شتانە بەڵگەو نیشانەن لەسەر تواناو دەسەڵات و تاك و تەنهایی خوای گەورە بۆ كەسانێك كە بیر بكەنەوە .
عربي تفسیرونه:
قُل لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ يَغۡفِرُواْ لِلَّذِينَ لَا يَرۡجُونَ أَيَّامَ ٱللَّهِ لِيَجۡزِيَ قَوۡمَۢا بِمَا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
[ قُلْ لِلَّذِينَ آمَنُوا يَغْفِرُوا لِلَّذِينَ لَا يَرْجُونَ أَيَّامَ اللَّهِ ] ئەی محمد صلى الله علیه وسلم بە باوەڕداران بڵێ با لێبووردەبن وە ئارام بگرن لەسەر ئێش و ئازاری كافران كە بێباوەڕو بێباكن بە سزاو تۆڵەى خوا، ئەمە لەسەرەتاى ئیسلام بۆ ئەوەى موسڵمان بن، بەڵام كە بەردەوام بوون لەسەر كوفریان خواى گەورە جیهادى تەشریع كرد [ لِيَجْزِيَ قَوْمًا بِمَا كَانُوا يَكْسِبُونَ (١٤) ] خوای گەورە خۆی سزای ئەو كەسانە ئەداتەوە بەهۆی كردەوەی خراپی خۆیانەوە .
عربي تفسیرونه:
مَنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا فَلِنَفۡسِهِۦۖ وَمَنۡ أَسَآءَ فَعَلَيۡهَاۖ ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُمۡ تُرۡجَعُونَ
[ مَنْ عَمِلَ صَالِحًا فَلِنَفْسِهِ ] هەر كەسێك كردەوەی چاك بكات پاداشتەكەی تەنها بۆ خۆیەتی و بۆ خۆی ئەگەڕێتەوە، (كردەوەى چاك ئەوەیە بۆ خوا بێت و بۆ ریا نەبێت، وە لەسەر سوننەت بێت و بیدعە نەبێت) [ وَمَنْ أَسَاءَ فَعَلَيْهَا ] وە ئەوەیشی خراپە بكات هەر خۆی سزاكەی ئەبینێتەوەو خۆی زەرەرمەند دەبێت [ ثُمَّ إِلَى رَبِّكُمْ تُرْجَعُونَ (١٥) ] پاشان بەتەنها بۆ لای خوای گەورە ئەگەڕێنەوە .
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحُكۡمَ وَٱلنُّبُوَّةَ وَرَزَقۡنَٰهُم مِّنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَفَضَّلۡنَٰهُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
[ وَلَقَدْ آتَيْنَا بَنِي إِسْرَائِيلَ الْكِتَابَ وَالْحُكْمَ وَالنُّبُوَّةَ ] بە دڵنیایی ئێمە كتابمان بە بەنی ئیسرائیل بەخشیووە كە تەوراتە، وە حوكم و تێگەیشتن و دەسەڵات و پێغەمبەرایەتیمان پێ بەخشین [ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ ] وە لە جۆرەها خواردنی بەتام و چێژو پاكمان پێ بەخشین [ وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَى الْعَالَمِينَ (١٦) ] وە لەسەردەمی خۆیاندا فەزڵمان دان بەسەر هەموو جیهاندا .
عربي تفسیرونه:
وَءَاتَيۡنَٰهُم بَيِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡرِۖ فَمَا ٱخۡتَلَفُوٓاْ إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡعِلۡمُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۚ إِنَّ رَبَّكَ يَقۡضِي بَيۡنَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَ
[ وَآتَيْنَاهُمْ بَيِّنَاتٍ مِنَ الْأَمْرِ ] وە شەریعەت و بەڵگەو موعجیزەی ڕوون و ئاشكرامان پێ بەخشین [ فَمَا اخْتَلَفُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ ] وە جیاوازی و ناكۆكی نەكەوتە نێوانیان تەنها لە پاش ئەوەی كە زانیاریان بۆ هات ئەمیش لە حەسوودیدا كە حەسوودیان بە یەكترى برد [ إِنَّ رَبَّكَ يَقْضِي بَيْنَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فِيمَا كَانُوا فِيهِ يَخْتَلِفُونَ (١٧) ] بەڕاستی پەروەردگارت خۆی لە ڕۆژی قیامەتدا بڕیار لە نێوانیاندا ئەدات لەو شتانەی كە ناكۆكی و جیاوازی لە نێوانیاندا هەبووە، (ئەمەیش هەڕەشەو ئاگاداركردنەوەیە بۆ ئەم ئوممەتە كە شوێن رێچكەى ئەوان نەكەون و وەكو ئەوان نەكەن).
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ جَعَلۡنَٰكَ عَلَىٰ شَرِيعَةٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡرِ فَٱتَّبِعۡهَا وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَ ٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَ
شوێن هەواو ئارەزووى نەزان و نەفامان مەكەون [ ثُمَّ جَعَلْنَاكَ عَلَى شَرِيعَةٍ مِنَ الْأَمْرِ فَاتَّبِعْهَا ] ئەی محمد صلى الله علیه وسلم پاشان تۆمان خستۆتە سەر شەریعەت و بەرنامەیەكی ئاشكرا تۆ شوێنی بكەوەو كاری پێ بكە [ وَلَا تَتَّبِعْ أَهْوَاءَ الَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ (١٨) ] وە شوێن هەواو ئارەزووی ئەو كەسانە مەكەوە كە تەوحیدو یەكخواپەرستی خوای گەورە نازانن .
عربي تفسیرونه:
إِنَّهُمۡ لَن يُغۡنُواْ عَنكَ مِنَ ٱللَّهِ شَيۡـٔٗاۚ وَإِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٖۖ وَٱللَّهُ وَلِيُّ ٱلۡمُتَّقِينَ
[ إِنَّهُمْ لَنْ يُغْنُوا عَنْكَ مِنَ اللَّهِ شَيْئًا ] ئەگەر شوێنى هەواو ئارەزووی ئەوان بكەوی ئەوا خوای گەورە سزات دەدات و ئەوان ناتوانن هیچ سوودێكت پێ بگەیەنن [ وَإِنَّ الظَّالِمِينَ بَعْضُهُمْ أَوْلِيَاءُ بَعْضٍ ] وە موشریكان و كافران هەندێكیان دۆست و پشتیوانی هەندێكیانن [ وَاللَّهُ وَلِيُّ الْمُتَّقِينَ (١٩) ] وە خوای گەورە دۆست و پشتیوان و سەرخەری ئەو كەسانەیە كە تەقوای خوای گەورە ئەكەن .
عربي تفسیرونه:
أَمۡ حَسِبَ ٱلَّذِينَ ٱجۡتَرَحُواْ ٱلسَّيِّـَٔاتِ أَن نَّجۡعَلَهُمۡ كَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَوَآءٗ مَّحۡيَاهُمۡ وَمَمَاتُهُمۡۚ سَآءَ مَا يَحۡكُمُونَ
چاكەكاران و خراپەكاران یەكسان نین [ أَمْ حَسِبَ الَّذِينَ اجْتَرَحُوا السَّيِّئَاتِ أَنْ نَجْعَلَهُمْ كَالَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ] ئایا ئەو كەسانەی كە كردەوەی خراپیان كردووە وا گومان دەبەن وەكو ئەو كەسانەیان سەیر ئەكەین و یەكسان ئەكەین كە ئیمانیان هێناوەو كردەوەی چاكیان كردووە!؟ نەخێر شتی وا نابێ [ سَوَاءً مَحْيَاهُمْ وَمَمَاتُهُمْ ] ئیتر لە ژیانی دونیادا بێت یان لە قیامەت و دوای مردنیان بێت یەكسان نین [ سَاءَ مَا يَحْكُمُونَ (٢١) ] بەڕاستی ئەمە خراپترین بڕیارە كە ئەیدەن كە ئەڵێن: ئێمە لەگەڵ باوەڕداراندا یەكسانین و جیاوازیمان نییە، پێغەمبەرى خوا صلى الله علیه وسلم دەفەرمێت: (چۆن لە دڕك ترێ ناڕنرێت بەهەمان شێوە خراپەكاران پلەى چاكەكارانیان دەست ناكەوێت) .
عربي تفسیرونه:
وَخَلَقَ ٱللَّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِٱلۡحَقِّ وَلِتُجۡزَىٰ كُلُّ نَفۡسِۭ بِمَا كَسَبَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
[ وَخَلَقَ اللَّهُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ ] وە خـوای گـەورە ئاسمانەكان و زەوی دروست كـردووە بە حەق و دادپەروەری [ وَلِتُجْزَى كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ ] وە تا هەموو كەسێك پاداشت یان سزای خۆی وەرگرێ لەسەر كردەوەكانی [ وَهُمْ لَا يُظْلَمُونَ (٢٢) ] وە هیچ كەسێك زوڵم و ستەمی لێ ناكرێ .
عربي تفسیرونه:
أَفَرَءَيۡتَ مَنِ ٱتَّخَذَ إِلَٰهَهُۥ هَوَىٰهُ وَأَضَلَّهُ ٱللَّهُ عَلَىٰ عِلۡمٖ وَخَتَمَ عَلَىٰ سَمۡعِهِۦ وَقَلۡبِهِۦ وَجَعَلَ عَلَىٰ بَصَرِهِۦ غِشَٰوَةٗ فَمَن يَهۡدِيهِ مِنۢ بَعۡدِ ٱللَّهِۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ
[ أَفَرَأَيْتَ مَنِ اتَّخَذَ إِلَهَهُ هَوَاهُ ] هەواڵم پێ بدە سەبارەت بە كەسێك كە هەواو ئارەزووی خۆی كردۆتە خوای خۆى و شوێنی هەواو ئارەزووی خۆی ئەكەوێت و شوێنی شەرع ناكەوێ [ وَأَضَلَّهُ اللَّهُ عَلَى عِلْمٍ ] وە خوای گەورە گومڕاى كردووە هەر چەندە زانیارى هەیەو حەق و هیدایەت ئەناسێ بەڵام شوێنی ناكەوێ و شوێن هەواو ئارەزووی خۆی ئەكەوێ، یان خواى گەورە گومڕاى كردووە چونكە زانیارى هەیەو دەزانێت شایانى گومڕاییە [ وَخَتَمَ عَلَى سَمْعِهِ وَقَلْبِهِ ] وە خوای گەورە مۆری لە گوێ و دڵی داوەو هیچ شتێك نابیستێت كە سوودى لێ ببینێت، وە هیچ شتێك تێناگات تا هیدایەتى پى وەرگرێت [ وَجَعَلَ عَلَى بَصَرِهِ غِشَاوَةً ] وە پەردەی داوە بەسەر چاویداو حەق نابینێت لەبەر ئەوەی شایەنی بینینى حەق نییە [ فَمَنْ يَهْدِيهِ مِنْ بَعْدِ اللَّهِ ] لە پاش ئەوەی كە خوای گەورە گومڕای بكات كێ هەیە هیدایەتی بدات [ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ (٢٣) ] ئەوە بۆ بیر ناكەنەوەو پەندو ئامۆژگاری وەرناگرن .
عربي تفسیرونه:
وَقَالُواْ مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا ٱلدُّنۡيَا نَمُوتُ وَنَحۡيَا وَمَا يُهۡلِكُنَآ إِلَّا ٱلدَّهۡرُۚ وَمَا لَهُم بِذَٰلِكَ مِنۡ عِلۡمٍۖ إِنۡ هُمۡ إِلَّا يَظُنُّونَ
[ وَقَالُوا مَا هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا الدُّنْيَا نَمُوتُ وَنَحْيَا وَمَا يُهْلِكُنَا إِلَّا الدَّهْرُ ] پێغەمبەرى خوا صلى الله علیه وسلم دەفەرمێت: خەڵكى سەردەمى نەفامى دەیانووت: تەنها شەو و رۆژ سەردەم و زەمانە ئێمە دەژێنێت و دەمانمرێنێت و زیندوومان دەكاتەوە، خواى گەورە ئەم ئایەتەى دابەزاند (الصحيح المُسنَد)، وە كافران و دەهرییەكان نكوڵى زیندووبوونەوەیان دەكردو ئەیانووت: تەنها ژیانى دونیا هەیەو لە دونیادا ئەژین و پاشان ئەمرین وە هیچ شتێك ئێمە لەناو نابات تەنها سەردەم و زەمانە نەبێ وە زیندوو بوونەوە نییە، وە دروست نییە جوێن بە سەردەم و زەمانە بدرێت، چونكە جوێندانە بە خواى گەورەو خواى گەورەیە رووداوەكانى تێدا بەڕێوە دەبات و هەموو شتێك بە دەستى ئەوە [ وَمَا لَهُمْ بِذَلِكَ مِنْ عِلْمٍ إِنْ هُمْ إِلَّا يَظُنُّونَ (٢٤) ] وە ئەوان هیچ زانیاریەكیان لەم شتەدا نییەو تەنها لە گومانەوە ئەم قسانە ئەكەن و گومان دەبەن .
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٖ مَّا كَانَ حُجَّتَهُمۡ إِلَّآ أَن قَالُواْ ٱئۡتُواْ بِـَٔابَآئِنَآ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
[ وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ مَا كَانَ حُجَّتَهُمْ إِلَّا أَنْ قَالُوا ائْتُوا بِآبَائِنَا إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ (٢٥) ] وە كاتێك ئایەتە ڕوون و ئاشكراكانی ئێمەیان بەسەردا بخوێندرێتەوە لەسەر زیندوو بوونەوە ئەوان هیچ بەڵگەیەكیان نییە تەنها ئەوە نەبێ كە ئەڵێن باوك و باپیرانمان كە مردوونە بۆمان زیندوو بكەنەوەو بیهێنن ئەگەر ئێوە ڕاستگۆن و زیندوو بوونەوە هەیە .
عربي تفسیرونه:
قُلِ ٱللَّهُ يُحۡيِيكُمۡ ثُمَّ يُمِيتُكُمۡ ثُمَّ يَجۡمَعُكُمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَا رَيۡبَ فِيهِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
[ قُلِ اللَّهُ يُحْيِيكُمْ ] ئەی محمد صلى الله علیه وسلم پێیان بڵێ: تەنها خوای گەورەیە لە دونیا ئێوە لە نەبوونەوە بەدی دەهێنێت [ ثُمَّ يُمِيتُكُمْ ] پاشان ئەتانمرێنێ [ ثُمَّ يَجْمَعُكُمْ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ لَا رَيْبَ فِيهِ ] پاشان لە ڕۆژی قیامەتدا هەمووتان كۆ ئەكاتەوە لە ساحەی مەحشەردا كە هیچ گومانێكی تیادا نییە [ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ (٢٦) ] بەڵام زۆربەی خەڵكی لە كافران ئەم شتانە نازانن و بە دوورى دەزانن .
عربي تفسیرونه:
وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَيَوۡمَ تَقُومُ ٱلسَّاعَةُ يَوۡمَئِذٖ يَخۡسَرُ ٱلۡمُبۡطِلُونَ
[ وَلِلَّهِ مُلْكُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ ] وە موڵكی ئاسمانەكان و زەوی هەمووی هی خوای گەورەیەو بەتاك و تەنها هەڵسوكەوتى تیادا دەكات [ وَيَوْمَ تَقُومُ السَّاعَةُ يَوْمَئِذٍ يَخْسَرُ الْمُبْطِلُونَ (٢٧) ] وە كاتێك كە ڕۆژی قیامەت دێت ئەو كەسانەی كە لەسەر باتڵ و پووچەڵ بوونە ئەلەو ڕۆژەدا تووشی دۆڕاندن و زەرەرمەندێتی ڕاستەقینە ئەبن كە بەرەو ئاگری دۆزەخ بەڕێ ئەكرێن، (سوفیانى سەورى) هاتە مەدینە گوێى لە (موعافرى) بوو قسەى پێكەنیناوى بۆ خەڵكى دەكردو خەڵكى دەخستە پێكەنینەوە، پێى فەرموو: (ئەى شێخ ئایا نازانى خواى گەورە رۆژێكى هەیە كە ئەوانەى قسەى پوچەڵ و بەتاڵ دەكەن تیایدا زەرەرمەند دەبن؟) لە پاش ئەوە (موعافرى) تا مردن نەگەڕایەوە سەرى.
عربي تفسیرونه:
وَتَرَىٰ كُلَّ أُمَّةٖ جَاثِيَةٗۚ كُلُّ أُمَّةٖ تُدۡعَىٰٓ إِلَىٰ كِتَٰبِهَا ٱلۡيَوۡمَ تُجۡزَوۡنَ مَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
لە رۆژى قیامەت هەموو ئوممەتان لەسەر چۆك كەوتوونە [ وَتَرَى كُلَّ أُمَّةٍ جَاثِيَةً ] كاتێك كە دۆزەخ دەهێنرێت و دەنگێك دەردەكات ئەبینی هەموو ئوممەت و میللەتێك لەسەر چۆك كەوتوونە لەبەر سەختی و ناخۆشى دیمەنەكانی ڕۆژی قیامەت، تەنانەت ئیبراهیم پێغەمبەریش صلى الله علیه وسلم دەفەرمێت: نەفسى نەفسى نەفسى ئەى پەروەردگار ئەمڕۆ داواى رزگار كردنى جگە لە خۆمت لێ ناكەم، تەنانەت عیسا پێغەمبەریش صلى الله علیه وسلم دەفەرمێت: ئەى پەروەرگار ئەمڕۆ داواى رزگار كردنى هیچ كەسێكت لێ ناكەم تەنها نەفسى خۆم نەبێت، داواى رزگار كردنى مەریەمى دایكمت لێ ناكەم كە لێى بووم [ كُلُّ أُمَّةٍ تُدْعَى إِلَى كِتَابِهَا ] هەموو ئوممەتێك بانگ ئەكرێت بۆ لای ئەو كتابەی كە بۆی دابەزێندراوە، یاخود بۆ لای پەڕاوی كردەوەكانی خۆی [ الْيَوْمَ تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (٢٨) ] پێیان ئەووترێ: ئەمڕۆ سزا یان پاداشتی خۆتان وەرئەگرن لەسەر ئەو كردەوانەی كە لە دونیادا كردووتانە .
عربي تفسیرونه:
هَٰذَا كِتَٰبُنَا يَنطِقُ عَلَيۡكُم بِٱلۡحَقِّۚ إِنَّا كُنَّا نَسۡتَنسِخُ مَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
[ هَذَا كِتَابُنَا يَنْطِقُ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ ] ئەمە ئەم كتابەی ئێمەیە ئێستا دێتە قسەو بە حەق هەموو شتێكتان پێ ئەڵێ، یاخود بۆتان ئەخوێندرێتەوە لەلایەن فریشتەكانەوە بەبێ زیادو كەم. كردەوەكان هەمووى كۆپى كراوە [ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ (٢٩) ] ئەو كردەوانەی كە ئێوە لە دونیا كردووتانە فریشتەكانی ئێمە هەموویان ئیستینساخ و كۆپى كردووە وەكو خۆی بێ زیادو كەم و هەمووی نووسراوەو زوڵمتان لێ ناكرێ .
عربي تفسیرونه:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَيُدۡخِلُهُمۡ رَبُّهُمۡ فِي رَحۡمَتِهِۦۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡمُبِينُ
[ فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ فَيُدْخِلُهُمْ رَبُّهُمْ فِي رَحْمَتِهِ ] ئەو كەسانەی كە باوەڕیان هێناوەو كردەوەی چاكیان كردووە خوای گەورە ئەیانخاتە ناو ڕەحمەتی خۆی لە بەهەشتدا، (كردەوەى چاك ئەوەیە بۆ خوا بێت و بۆ ریا نەبێت، وە لەسەر سوننەت بێت و بیدعە نەبێت) [ ذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْمُبِينُ (٣٠) ] كە ئەمە بەڕاستی بردنەوەی روون و ئاشكرایە.
عربي تفسیرونه:
وَأَمَّا ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَفَلَمۡ تَكُنۡ ءَايَٰتِي تُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ فَٱسۡتَكۡبَرۡتُمۡ وَكُنتُمۡ قَوۡمٗا مُّجۡرِمِينَ
[ وَأَمَّا الَّذِينَ كَفَرُوا أَفَلَمْ تَكُنْ آيَاتِي تُتْلَى عَلَيْكُمْ فَاسْتَكْبَرْتُمْ وَكُنْتُمْ قَوْمًا مُجْرِمِينَ (٣١) ] بەڵام ئەو كەسانەی كە كافر بوونە وەكو سەرزەنشت كردن خوای گەورە پێیان ئەفەرمووێ: ئایا ئایەتەكانی منتان بەسەردا نەخوێندرایەوە بەڵام ئێوە خۆتان بەگەورەزانی لە ئاستیداو وەرتان نەگرت وە ئێوە كەسانێكی موجریم و تاوانبار بوون .
عربي تفسیرونه:
وَإِذَا قِيلَ إِنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ وَٱلسَّاعَةُ لَا رَيۡبَ فِيهَا قُلۡتُم مَّا نَدۡرِي مَا ٱلسَّاعَةُ إِن نَّظُنُّ إِلَّا ظَنّٗا وَمَا نَحۡنُ بِمُسۡتَيۡقِنِينَ
[ وَإِذَا قِيلَ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَالسَّاعَةُ لَا رَيْبَ فِيهَا قُلْتُمْ مَا نَدْرِي مَا السَّاعَةُ إِنْ نَظُنُّ إِلَّا ظَنًّا وَمَا نَحْنُ بِمُسْتَيْقِنِينَ (٣٢) ] وە ئەگەر لە دونیادا پێتان بووترایە كە وەعدو بەڵێنی خوای گەورە حەقە وە زیندوو بوونەوە هەیە وە قیامەتیش دێت و گومانی تیادا نیە ئێوە ئەتانووت نازانین قیامەت چ شتێكە تەنها گومانێكەو گومان ئەبەین وە ئێمە یەقینمان نییە لەوەی كە مردن و زیندوو بوونەوەو قیامەت هەبێ.
عربي تفسیرونه:
وَبَدَا لَهُمۡ سَيِّـَٔاتُ مَا عَمِلُواْ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
[ وَبَدَا لَهُمْ سَيِّئَاتُ مَا عَمِلُوا وَحَاقَ بِهِمْ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ (٣٣) ] وە لە ڕۆژی قیامەتدا سزاى كردەوە خراپەكانیان بۆ دەرئەكەوێ وە ئەوەی كە لە دونیادا گاڵتەیان پێ ئەكرد لە كردەوە خراپەكانیان دەوریان ئەدات وە رووبەڕوویان ئەبێتەوە وە سزای خوای گەورە دائەبەزێتە سەریان .
عربي تفسیرونه:
وَقِيلَ ٱلۡيَوۡمَ نَنسَىٰكُمۡ كَمَا نَسِيتُمۡ لِقَآءَ يَوۡمِكُمۡ هَٰذَا وَمَأۡوَىٰكُمُ ٱلنَّارُ وَمَا لَكُم مِّن نَّٰصِرِينَ
[ وَقِيلَ الْيَوْمَ نَنْسَاكُمْ كَمَا نَسِيتُمْ لِقَاءَ يَوْمِكُمْ هَذَا ] خوای گەورە ئەفەرمووێ: ئەمڕۆ ئێمە بەجێتان دێلین لەناو ئاگری دۆزەخدا، وە مامەڵەتان لەگەڵدا دەكەین وەكو مامەڵەى لە یادكراو لەناو ئاگرى دۆزەخدا، هەروەكو چۆن ئێوە ئەو ڕۆژەتان لەبیر كرد وە لە یادتان كرد وە ئیش كردنتان بۆ ئەو ڕۆژە واز لێ هێنا وە پشت گوێتان خست [ وَمَأْوَاكُمُ النَّارُ وَمَا لَكُمْ مِنْ نَاصِرِينَ (٣٤) ] وە شوێنی مانەوەی ئێوە ئاگری دۆزەخە وە هیچ كەسێكیش نییە كە سەرتان بخات و سزای خوای گەورەتان لێ دوور بخاتەوە .
عربي تفسیرونه:
ذَٰلِكُم بِأَنَّكُمُ ٱتَّخَذۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ هُزُوٗا وَغَرَّتۡكُمُ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَاۚ فَٱلۡيَوۡمَ لَا يُخۡرَجُونَ مِنۡهَا وَلَا هُمۡ يُسۡتَعۡتَبُونَ
[ ذَلِكُمْ بِأَنَّكُمُ اتَّخَذْتُمْ آيَاتِ اللَّهِ هُزُوًا وَغَرَّتْكُمُ الْحَيَاةُ الدُّنْيَا ] چونكە ئێوە لە ژیانی دونیادا گاڵتەتان بە ئایەتەكانی خوای گەورە ئەكرد، وە ژیانی دونیا لە خشتەى بردبوون و ئێوە پێی هەڵخەڵەتابوون [ فَالْيَوْمَ لَا يُخْرَجُونَ مِنْهَا وَلَا هُمْ يُسْتَعْتَبُونَ (٣٥) ] ئەوان ئەمڕۆ لە ئاگری دۆزەخ دەرناكرێن وە ڕێگاشیان پێ نادرێ كە عوزرو بیانوو بهێننەوە، یان بگەڕێنەوە بۆ دونیا تا تەوبە بكەن یان ڕازی بكرێن .
عربي تفسیرونه:
وَلَهُ ٱلۡكِبۡرِيَآءُ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
[ وَلَهُ الْكِبْرِيَاءُ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ (٣٧) ] وە بەرزی و بڵندی و گەورەیی و دەسەڵات هەر بۆ خوای گەورەیە لە ئاسمانەكان و زەوی، وە هەموو كەس و شتێك ملكەچى خواى گەورەن، وە خوای گەورە زۆر بەعیززەت و كاربەجێیە، والله أعلم .
عربي تفسیرونه:
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - کردي ژباړه - صلاح الدین - د ژباړو فهرست (لړلیک)
په کردي ژبه کې د قرآن کریم د معناګانو ژباړه، د صلاح الدین عبدالکریم لخوا ژباړل شوی.