د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه * - د ژباړو فهرست (لړلیک)


د معناګانو ژباړه سورت: المؤمنون   آیت:

سوره مؤمنون

د سورت د مقصدونو څخه:
بيان فلاح المؤمنين وخسران الكافرين.
بیان رستگاری مؤمنان و زیان کافران.

قَدْ اَفْلَحَ الْمُؤْمِنُوْنَ ۟ۙ
به تحقیق که مؤمنان به الله، و عاملان به شریعت او تعالی، با دستیابی به خواسته‌هایشان و نجات از آنچه از آن می‌ترسند رستگار شده‌اند.
عربي تفسیرونه:
الَّذِیْنَ هُمْ فِیْ صَلَاتِهِمْ خٰشِعُوْنَ ۟ۙ
همان کسانی‌که در نماز خویش فروتن هستند، و اعضای آنها در نماز آرام گرفته، و دل‌های‌شان از سرگرمی‌ها خالی شده است.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ مُعْرِضُوْنَ ۟ۙ
و همان‌ها که از امور باطل و بیهوده و گناهان گفتاری و رفتاری، رویگردانند.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ لِلزَّكٰوةِ فٰعِلُوْنَ ۟ۙ
و آنها که نفس‌های‌شان را از رذیلت‌ها، و اموال‌شان را با پرداخت زکاتش پاک می‌گردانند.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ لِفُرُوْجِهِمْ حٰفِظُوْنَ ۟ۙ
و آنها که عورت‌های‌شان را از زنا و لواط و گناهان زشت حفظ می‌کنند، که آنها پاکدامنان و پاکان هستند.
عربي تفسیرونه:
اِلَّا عَلٰۤی اَزْوَاجِهِمْ اَوْ مَا مَلَكَتْ اَیْمَانُهُمْ فَاِنَّهُمْ غَیْرُ مَلُوْمِیْنَ ۟ۚ
مگر بر همسران‌شان یا کنیزکانی که مالک آنها هستند که در آمیزش و سایر بهره‌گیری جنسی از آنها سرزنش نمی‌شوند.
عربي تفسیرونه:
فَمَنِ ابْتَغٰی وَرَآءَ ذٰلِكَ فَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْعٰدُوْنَ ۟ۚ
پس هرکسی بهره‌گرفتن به غیر از همسران یا کنیزکانی را که مالک آنها است بجوید با تجاوز از حلال الهی و استفاده از حرام الهی، متجاوز از حدود الله است.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ لِاَمٰنٰتِهِمْ وَعَهْدِهِمْ رٰعُوْنَ ۟ۙ
و همان‌ها که بر آنچه الله آنها را بر آن امین قرار داده، یا بندگانش آنها را امین قرار داده‌‌اند، و از پیمان‌های‌شان مراقبت می‌کنند و آنها را تباه نمی‌سازند، بلکه به آنها وفا می‌کنند.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ عَلٰی صَلَوٰتِهِمْ یُحَافِظُوْنَ ۟ۘ
و همان کسانی‌که بر نمازهای‌شان مداومت می‌کنند، و آن را در اوقاتش با ارکان و واجبات و مستحباتش ادا می‌نمایند.
عربي تفسیرونه:
اُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْوٰرِثُوْنَ ۟ۙ
اینها که صفات مذکور را دارند وارث هستند.
عربي تفسیرونه:
الَّذِیْنَ یَرِثُوْنَ الْفِرْدَوْسَ ؕ— هُمْ فِیْهَا خٰلِدُوْنَ ۟
وارثانی که بالاترین جای بهشت را به ارث می‌برند و برای همیشه در آن می‌مانند، و نعمت‌های‌شان در آنجا پایان نمی‌پذیرد.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدْ خَلَقْنَا الْاِنْسَانَ مِنْ سُلٰلَةٍ مِّنْ طِیْنٍ ۟ۚ
و به تحقیق که ما پدر بشر، آدم علیه السلام را از گِلی، که خاکش از عصارۀ آب مختلط با خاک زمین آماده شد آفریدیم.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ جَعَلْنٰهُ نُطْفَةً فِیْ قَرَارٍ مَّكِیْنٍ ۪۟
سپس فرزندانش را نسل در نسل از نطفه‌ای که تا زمان ولادت در رحم جای می‌گیرد آفریدیم.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ خَلَقْنَا النُّطْفَةَ عَلَقَةً فَخَلَقْنَا الْعَلَقَةَ مُضْغَةً فَخَلَقْنَا الْمُضْغَةَ عِظٰمًا فَكَسَوْنَا الْعِظٰمَ لَحْمًا ۗ— ثُمَّ اَنْشَاْنٰهُ خَلْقًا اٰخَرَ ؕ— فَتَبٰرَكَ اللّٰهُ اَحْسَنُ الْخٰلِقِیْنَ ۟ؕ
بعد از آن نطفۀ مستقر در رحم، تودۀ خونی قرمزی آفریدیم، سپس آن توده خون قرمز را مانند تکه گوشتی جویده‌ شده قرار دادیم، آن‌گاه آن تکه گوشت را استخوانی سخت آفریدیم، سپس بر آن استخوان گوشت پوشانیدیم، سپس با دمیدن روح در آن، و درآوردنش به زندگی، به آفرینشی دیگر آن را پدید آوردیم، پس برتر و مقدس است الله که بهترین آفریدگاران است.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ اِنَّكُمْ بَعْدَ ذٰلِكَ لَمَیِّتُوْنَ ۟ؕ
- ای مردم- پس از اینکه مراحل مذکور را پشت سر گذاشتید با سپری‌شدن مدت مشخص عمرتان خواهید مُرد.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ اِنَّكُمْ یَوْمَ الْقِیٰمَةِ تُبْعَثُوْنَ ۟
سپس بعد از مرگ‌تان، روز قیامت از قبرهای‌تان برانگیخته می‌شوید؛ تا در قبال اعمالی‌که از پیش فرستاده‌اید مورد محاسبه قرار گیرید.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدْ خَلَقْنَا فَوْقَكُمْ سَبْعَ طَرَآىِٕقَ ۖۗ— وَمَا كُنَّا عَنِ الْخَلْقِ غٰفِلِیْنَ ۟
و - ای مردم- به تحقیق که بر فراز شما هفت آسمان روی هم آفریده‌ایم، و ما از کار آفرینش خویش غافل نبوده‌ایم و آن را فراموش نکرده‌ایم.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• للفلاح أسباب متنوعة يحسن معرفتها والحرص عليها.
رستگاری، اسباب گوناگونی دارد که باید آن ها را شناخت و به آن ها پایبند بود.

• التدرج في الخلق والشرع سُنَّة إلهية.
تدریج در آفرینش و احکام شریعت، سنتی الهی است.

• إحاطة علم الله بمخلوقاته.
احاطۀ علم الله به مخلوقاتش.

وَاَنْزَلْنَا مِنَ السَّمَآءِ مَآءً بِقَدَرٍ فَاَسْكَنّٰهُ فِی الْاَرْضِ ۖۗ— وَاِنَّا عَلٰی ذَهَابٍ بِهٖ لَقٰدِرُوْنَ ۟ۚ
و آب باران را به اندازۀ نیاز، نه زیاد که خرابی به بار آورد و نه کم که کفایت نکند، از آسمان فرو فرستادیم، سپس آن را در زمین جای دادیم تا مردم و حیوانات از آن برخوردار شوند، و به‌راستی‌که ما توانا هستیم آن را ببریم تا از آن برخوردار نشوند.
عربي تفسیرونه:
فَاَنْشَاْنَا لَكُمْ بِهٖ جَنّٰتٍ مِّنْ نَّخِیْلٍ وَّاَعْنَابٍ ۘ— لَكُمْ فِیْهَا فَوَاكِهُ كَثِیْرَةٌ وَّمِنْهَا تَاْكُلُوْنَ ۟ۙ
سپس با آن آب، باغ هایی از درختان خرما و انگور برایتان رویاندیم، و برایتان در آن باغ ها، میوه هایی با اشکال و رنگ های گوناگون مانند انجیر، انار و سیب، قرار داديم، که از آن ها می بخورید.
عربي تفسیرونه:
وَشَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُوْرِ سَیْنَآءَ تَنْۢبُتُ بِالدُّهْنِ وَصِبْغٍ لِّلْاٰكِلِیْنَ ۟
و از آن، درخت زیتون را که از منطقۀ کوه سینا برمی‌آید و روغنی که از میوه‌اش خارج می‌گردد که از آن روغن و خورِشت گرفته می‌شود برای‌تان پدید آوردیم.
عربي تفسیرونه:
وَاِنَّ لَكُمْ فِی الْاَنْعَامِ لَعِبْرَةً ؕ— نُسْقِیْكُمْ مِّمَّا فِیْ بُطُوْنِهَا وَلَكُمْ فِیْهَا مَنَافِعُ كَثِیْرَةٌ وَّمِنْهَا تَاْكُلُوْنَ ۟ۙ
و - ای مردم- به‌طور قطع در دام‌ها (شتر، گاو و گوسفند) برای‌تان عبرت و راهنمایی است که با آنها بر قدرت الله و لطف او تعالی به خودتان راهنمایی شوید. از بدن این دام‌ها، شیری خالص و گوارا برای نوشندگان می‌نوشانیم، و منافع زیادی برای‌تان دارند که از آنها بهره می‌برید؛ مانند سوارشدن، و پشم و کرک و مو، و از گوشت‌شان می‌خورید.
عربي تفسیرونه:
وَعَلَیْهَا وَعَلَی الْفُلْكِ تُحْمَلُوْنَ ۟۠
و از میان دام‌ها بر روی شتر در خشکی، و بر کشتی‌ها در دریا جابجا می‌شوید.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدْ اَرْسَلْنَا نُوْحًا اِلٰی قَوْمِهٖ فَقَالَ یٰقَوْمِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَیْرُهٗ ؕ— اَفَلَا تَتَّقُوْنَ ۟
و به تحقیق که نوح علیه السلام را به‌سوی قومش فرستادیم که آنها را به‌سوی الله فرا می‌خواند، آن‌گاه برای‌شان گفت: ای قوم من، تنها الله را عبادت کنید، که معبود برحقی جز او سبحانه ندارید، پس آیا با اجرای اوامر و اجتناب از نواهی الله تقوای او تعالی را پیشه نمی‌کنید؟!
عربي تفسیرونه:
فَقَالَ الْمَلَؤُا الَّذِیْنَ كَفَرُوْا مِنْ قَوْمِهٖ مَا هٰذَاۤ اِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ ۙ— یُرِیْدُ اَنْ یَّتَفَضَّلَ عَلَیْكُمْ ؕ— وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ لَاَنْزَلَ مَلٰٓىِٕكَةً ۖۚ— مَّا سَمِعْنَا بِهٰذَا فِیْۤ اٰبَآىِٕنَا الْاَوَّلِیْنَ ۟ۚۖ
آن‌گاه بزرگان و سران قومش که به الله کفر ورزیدند به پیروان و عامیان خویش گفتند: این کسی‌که ادعا می‌کند فرستاده‌ای [از جانب الله] است جز انسانی مانند خودتان نیست که ریاست و سروری بر شما را می‌خواهد؛ زیرا اگر الله می‌خواست رسولی به‌سوی ما بفرستد به‌طور قطع او را از میان فرشتگان انتخاب می‌کرد؛ نه از میان انسان‌ها. مانند ادعای او نزد پیشینیان خویش نشنیده‌ایم.
عربي تفسیرونه:
اِنْ هُوَ اِلَّا رَجُلٌۢ بِهٖ جِنَّةٌ فَتَرَبَّصُوْا بِهٖ حَتّٰی حِیْنٍ ۟
و او کسی نیست جز مردی که دچار جنون شده، و به سخنانش اهمیت نمی‌دهد، پس به او مهلت دهید تا کارش بر مردم آشکار گردد.
عربي تفسیرونه:
قَالَ رَبِّ انْصُرْنِیْ بِمَا كَذَّبُوْنِ ۟
نوح علیه السلام گفت: پروردگارا مرا در برابر آنها یاری رسان، یعنی چون مرا تکذیب کردند انتقام مرا از آنها بگیر.
عربي تفسیرونه:
فَاَوْحَیْنَاۤ اِلَیْهِ اَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِاَعْیُنِنَا وَوَحْیِنَا فَاِذَا جَآءَ اَمْرُنَا وَفَارَ التَّنُّوْرُ ۙ— فَاسْلُكْ فِیْهَا مِنْ كُلٍّ زَوْجَیْنِ اثْنَیْنِ وَاَهْلَكَ اِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَیْهِ الْقَوْلُ مِنْهُمْ ۚ— وَلَا تُخَاطِبْنِیْ فِی الَّذِیْنَ ظَلَمُوْا ۚ— اِنَّهُمْ مُّغْرَقُوْنَ ۟
پس به او وحی کردیم که کشتی را زیر نظر و آموزش ما بساز، آن‌گاه که فرمان ما به نابودساختن آنها فرا رسید، و آب به شدت از تنور (مکانی که در آن نان پخت می‌شد) جوشید، از تمام زندگان یک نر و ماده در آن وارد کن تا نسل ادامه یابد، و خانواده‌ات را جز کسانی‌که سخن الله بر نابودی آنها پیشی گرفته است مانند همسر و پسرت سوار کن، و برای طلب نجات و نابود نکردن کسانی‌که با کفر ستم ورزیده‌اند مرا مورد خطاب قرار نده؛ زیرا آنها - بدون تردید، با غرق‌شدن در آب طوفان از نابودشدگان هستند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• لطف الله بعباده ظاهر بإنزال المطر وتيسير الانتفاع به.
لطف الله به بندگانش با فروفرستادن باران و آسان‌سازی بهره‌برداری از آن آشکار است.

• التنويه بمنزلة شجرة الزيتون.
اشاره به جایگاه درخت زیتون.

• اعتقاد المشركين ألوهية الحجر، وتكذيبهم بنبوة البشر، دليل على سخف عقولهم.
اعتقاد مشرکان به الوهیت سنگ، و تکذیب نبوت انسان از سوی آنها، بر کم‌عقلی‌شان دلالت دارد.

• نصر الله لرسله ثابت عندما تكذبهم أممهم.
یاری الله به رسولانش علیهم السلام آن‌گاه که امت‌های‌شان آنها را تکذیب کنند ثابت است.

فَاِذَا اسْتَوَیْتَ اَنْتَ وَمَنْ مَّعَكَ عَلَی الْفُلْكِ فَقُلِ الْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِیْ نَجّٰىنَا مِنَ الْقَوْمِ الظّٰلِمِیْنَ ۟
پس چون تو و کسانی از مؤمنان نجات‌یافته که همراه تو هستند بر کشتی بالا رفتید، بگو: تمام ستایش‌ها مخصوص الله است همان ذاتی‌که ما را از قوم کافر نجات داد و آنها را نابود کرد.
عربي تفسیرونه:
وَقُلْ رَّبِّ اَنْزِلْنِیْ مُنْزَلًا مُّبٰرَكًا وَّاَنْتَ خَیْرُ الْمُنْزِلِیْنَ ۟
و بگو: پروردگارا مرا در زمین پرخیر و برکتی فرود آور، و تو بهترین فرود آورندگان هستی.
عربي تفسیرونه:
اِنَّ فِیْ ذٰلِكَ لَاٰیٰتٍ وَّاِنْ كُنَّا لَمُبْتَلِیْنَ ۟
به‌راستی‌که در این امر یعنی نجات‌یافتن نوح علیه السلام و مؤمنان همراهش، و نابودی کافران؛ دلالت‌های آشکاری است بر قدرت ما بر یاری رسولانمان و نابودکردن تکذیب ‌کنندگان آنها، و به تحقیق که ما با ارسال نوح علیه السلام به‌سوی قومش آنها را آزمودیم تا مؤمن از کافر و فرمان‌بردار از نافرمان مشخص گردد.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ اَنْشَاْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ قَرْنًا اٰخَرِیْنَ ۟ۚ
سپس بعد از نابودی قوم نوح امتی دیگر پدید آوردیم.
عربي تفسیرونه:
فَاَرْسَلْنَا فِیْهِمْ رَسُوْلًا مِّنْهُمْ اَنِ اعْبُدُوا اللّٰهَ مَا لَكُمْ مِّنْ اِلٰهٍ غَیْرُهٗ ؕ— اَفَلَا تَتَّقُوْنَ ۟۠
آن‌گاه در میان آنها رسولی از خودشان ارسال کردیم که آنها را به‌سوی الله فرا می‌خواند، و به آنها گفت: فقط الله را عبادت کنید که معبود برحقی جز او سبحانه ندارید، پس آیا با اجتناب از نواهی، و اجرای اوامر الله تقوای او تعالی را پیشه نمی‌کنید؟!
عربي تفسیرونه:
وَقَالَ الْمَلَاُ مِنْ قَوْمِهِ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا وَكَذَّبُوْا بِلِقَآءِ الْاٰخِرَةِ وَاَتْرَفْنٰهُمْ فِی الْحَیٰوةِ الدُّنْیَا ۙ— مَا هٰذَاۤ اِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ ۙ— یَاْكُلُ مِمَّا تَاْكُلُوْنَ مِنْهُ وَیَشْرَبُ مِمَّا تَشْرَبُوْنَ ۟ۙ
و بزرگان و سران قومش که به الله کفر ورزیده، و آخرت و پاداش و عذاب آن را تکذیب کرده بودند، و از نعمت‌هایی که در زندگی دنیا برای‌شان گسترانده بودیم طغیان کرده بودند، به پیروان و عامیان خویش گفتند: این نیست جز انسانی مانند خودتان که از آنچه شما می‌خورید می‌خورَد، و از آنچه شما می‌نوشید می‌نوشد، پس او امتیازی بر شما ندارد تا به عنوان رسول به‌سوی شما فرستاده شود.
عربي تفسیرونه:
وَلَىِٕنْ اَطَعْتُمْ بَشَرًا مِّثْلَكُمْ ۙ— اِنَّكُمْ اِذًا لَّخٰسِرُوْنَ ۟ۙ
و اگر از انسانی مانند خودتان اطاعت کنید به‌طور قطع به‌سبب بهره ‌نبردن از طاعتش به خاطر اینکه معبودهای‌تان را رها کرده‌اید، و از کسی‌که فضیلتی بر شما ندارد پیروی کرده‌اید زیانکار خواهید بود.
عربي تفسیرونه:
اَیَعِدُكُمْ اَنَّكُمْ اِذَا مِتُّمْ وَكُنْتُمْ تُرَابًا وَّعِظَامًا اَنَّكُمْ مُّخْرَجُوْنَ ۟
آيا این شخصی که گمان می کند پیامبر است، به شما وعده مى دهد هنگامى كه از دنيا رفتيد و به خاک و استخوان تبدیل شديد؛ شما را زنده از گور بيرون مى آورد؟! آیا چنین چیزی پذیرفتنی است؟!
عربي تفسیرونه:
هَیْهَاتَ هَیْهَاتَ لِمَا تُوْعَدُوْنَ ۟
درآوردن شما از قبرهای‌تان به صورت زنده پس از مرگ، درحالی‌که سرانجام به خاک و استخوان‌های پوسیده تبدیل شده‌اید بسیار بعید است.
عربي تفسیرونه:
اِنْ هِیَ اِلَّا حَیَاتُنَا الدُّنْیَا نَمُوْتُ وَنَحْیَا وَمَا نَحْنُ بِمَبْعُوْثِیْنَ ۟
زندگی‌ای جز زندگی دنیا نیست، زندگی آخرتی وجود ندارد، زندگان ما می‌میرند و زنده نمی‌شوند، و دیگران نیز متولد و زنده می‌شوند، و پس از مرگمان در روز قیامت برای حسابرسی بیرون آورده نمی‌شویم.
عربي تفسیرونه:
اِنْ هُوَ اِلَّا رَجُلُ ١فْتَرٰی عَلَی اللّٰهِ كَذِبًا وَّمَا نَحْنُ لَهٗ بِمُؤْمِنِیْنَ ۟
این شخص که ادعا می‌کند رسولی به‌سوی شماست، کسی نیست جز مردی که با این ادعا بر الله دروغ بسته است، و ما به او ایمان نمی‌آوریم.
عربي تفسیرونه:
قَالَ رَبِّ انْصُرْنِیْ بِمَا كَذَّبُوْنِ ۟
رسول گفت: پروردگارا مرا در برابر آنها یاری رسان؛ یعنی که چون من را تکذیب کردند انتقام مرا از آنها بگیر.
عربي تفسیرونه:
قَالَ عَمَّا قَلِیْلٍ لَّیُصْبِحُنَّ نٰدِمِیْنَ ۟ۚ
آن‌گاه الله این‌گونه به او پاسخ داد: پس از زمانی اندک به‌زودی اینها که آنچه را آورده‌ای تکذیب می‌کنند از تکذیب خویش پشیمان خواهند شد.
عربي تفسیرونه:
فَاَخَذَتْهُمُ الصَّیْحَةُ بِالْحَقِّ فَجَعَلْنٰهُمْ غُثَآءً ۚ— فَبُعْدًا لِّلْقَوْمِ الظّٰلِمِیْنَ ۟
پس به‌سبب استحقاق آنها به عذاب در اثر سرسختی‌، صدایی شدید و مرگبار آنها را فراگرفت، آن‌گاه مانند کف روی سیل نابود گشتند، پس نابود باد قوم ستمکار.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ اَنْشَاْنَا مِنْ بَعْدِهِمْ قُرُوْنًا اٰخَرِیْنَ ۟ؕ
بعد از نابودکردن آنها، اقوام و امت‌هایی دیگر مانند قوم لوط، قوم شعیب، و قوم یونس را پدید آوردیم.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• وجوب حمد الله على النعم.
وجوب سپاسگزاری از الله به خاطر نعمت‌ها.

• الترف في الدنيا من أسباب الغفلة أو الاستكبار عن الحق.
زندگی خوش گذرانه (همراه با اسراف) در دنیا، یکی از اسباب غفلت یا خودداری کردن قبول حق از روی خودخواهی است.

• عاقبة الكافر الندامة والخسران.
سرانجامِ کافر پشیمانی و تباهی است.

• الظلم سبب في البعد عن رحمة الله.
ستم سبب دوری از رحمت الله است.

مَا تَسْبِقُ مِنْ اُمَّةٍ اَجَلَهَا وَمَا یَسْتَاْخِرُوْنَ ۟ؕ
هیچ‌یک از این امت‌های تکذیب‌کننده با وجود تمام وسایلی که داشتند از وقت تعیین‌شده برای نابودی‌اش نه پیشی گرفته است، و نه از آن عقب افتاده است.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ اَرْسَلْنَا رُسُلَنَا تَتْرَا ؕ— كُلَّ مَا جَآءَ اُمَّةً رَّسُوْلُهَا كَذَّبُوْهُ فَاَتْبَعْنَا بَعْضَهُمْ بَعْضًا وَّجَعَلْنٰهُمْ اَحَادِیْثَ ۚ— فَبُعْدًا لِّقَوْمٍ لَّا یُؤْمِنُوْنَ ۟
سپس رسولانمان را پیاپی و یکی پس از دیگری مبعوث کردیم، هرگاه نزد یکی از این امت‌ها رسولش که به‌سوی آنها مبعوث شده بود آمد او را تکذیب کردند، آن‌گاه آنها را یکی پس از دیگری نابود کردیم، و اثری از آنها جز قصه و داستان آنها باقی نماند، پس نابود باد قومی که به آنچه رسولان آنها از جانب پروردگارشان آوردند ایمان نمی‌آورند.
عربي تفسیرونه:
ثُمَّ اَرْسَلْنَا مُوْسٰی وَاَخَاهُ هٰرُوْنَ ۙ۬— بِاٰیٰتِنَا وَسُلْطٰنٍ مُّبِیْنٍ ۟ۙ
سپس موسی علیه السلام و برادرش هارون علیه السلام را با آیات هفتگانۀ خویش: (عصا، دست، ملخ، شپش، قورباغه‌ها، خون، طوفان، خشکسالی، کم‌شدن میوه‌ها)، و با حجتی آشکار فرستادیم.
عربي تفسیرونه:
اِلٰی فِرْعَوْنَ وَمَلَاۡىِٕهٖ فَاسْتَكْبَرُوْا وَكَانُوْا قَوْمًا عَالِیْنَ ۟ۚ
آن دو را به‌سوی فرعون و سران قومش فرستادیم اما آنها تکبر ورزیدند، و بر ایمان به آن دو گردن ننهادند، و قومی بودند که با زور و ستم بر مردم برتری می‌جستند.
عربي تفسیرونه:
فَقَالُوْۤا اَنُؤْمِنُ لِبَشَرَیْنِ مِثْلِنَا وَقَوْمُهُمَا لَنَا عٰبِدُوْنَ ۟ۚ
پس گفتند: آیا به دو انسان مانند خودمان که هیچ امتیازی بر ما ندارند، و قوم آن دو (بنی‌اسرائیل) مطیع و فرمان‌بردار ما هستند ایمان بیاوریم؟!
عربي تفسیرونه:
فَكَذَّبُوْهُمَا فَكَانُوْا مِنَ الْمُهْلَكِیْنَ ۟
آن‌گاه آن دو را در آنچه از جانب الله آورده بودند تکذیب کردند، پس به‌سبب تکذیب‌شان غرق و نابود شدند.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدْ اٰتَیْنَا مُوْسَی الْكِتٰبَ لَعَلَّهُمْ یَهْتَدُوْنَ ۟
و به تحقیق تورات را به موسی دادیم تا قومش با آن به حق راه یابند، و به آن عمل کنند.
عربي تفسیرونه:
وَجَعَلْنَا ابْنَ مَرْیَمَ وَاُمَّهٗۤ اٰیَةً وَّاٰوَیْنٰهُمَاۤ اِلٰی رَبْوَةٍ ذَاتِ قَرَارٍ وَّمَعِیْنٍ ۟۠
و عیسی پسر مریم و مادرش مریم را نشانه‌ای دلالت‌کننده بر قدرت خویش قرار دادیم، چون مریم به عیسی بدون پدر باردار شد، و آن دو را در مکان مرتفعی از زمین که مسطح و مناسب اقامت بود، و آبی جاری و تازه داشت پناه دادیم.
عربي تفسیرونه:
یٰۤاَیُّهَا الرُّسُلُ كُلُوْا مِنَ الطَّیِّبٰتِ وَاعْمَلُوْا صَالِحًا ؕ— اِنِّیْ بِمَا تَعْمَلُوْنَ عَلِیْمٌ ۟ؕ
ای رسولان، از آنچه که برای‌تان حلال شده است و خوردن آن برای‌تان گواراست بخورید، و عمل صالح موافق با شریعت انجام دهید، زیرا من به تمام اعمال شما آگاه هستم، و ذره‌ای از اعمال‌تان بر من پوشیده نمی‌ماند.
عربي تفسیرونه:
وَاِنَّ هٰذِهٖۤ اُمَّتُكُمْ اُمَّةً وَّاحِدَةً وَّاَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُوْنِ ۟
و - ای رسولان- همانا آیین شما آیینی یگانه یعنی اسلام است، و من پروردگارتان هستم که هیچ پروردگاری جز من ندارید، پس با اجرای اوامر، و اجتناب از نواهی‌ام از من بترسید.
عربي تفسیرونه:
فَتَقَطَّعُوْۤا اَمْرَهُمْ بَیْنَهُمْ زُبُرًا ؕ— كُلُّ حِزْبٍۭ بِمَا لَدَیْهِمْ فَرِحُوْنَ ۟
اما پس از آنها پیروان‌شان در دین پراکنده گشتند، و به گروه‌ها و احزاب تقسیم شدند، که هر حزب به آنچه که ایمان داشت شاد بود با این‌ تفکر که همان دین پسندیده نزد الله است، و به آنچه که نزد دیگران بود توجهی نداشت.
عربي تفسیرونه:
فَذَرْهُمْ فِیْ غَمْرَتِهِمْ حَتّٰی حِیْنٍ ۟
پس - ای رسول- آنها را در جهل و سرگردانی‌شان تا هنگام نزول عذاب بر آنها واگذار.
عربي تفسیرونه:
اَیَحْسَبُوْنَ اَنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهٖ مِنْ مَّالٍ وَّبَنِیْنَ ۟ۙ
آیا این احزاب به آنچه دارند شادمانند و می‌پندارند که اموال و فرزندانی که در زندگی دنیا به آنها می‌دهیم به تعجیل‌انداختن خیری است که استحقاقش را دارند؟!
عربي تفسیرونه:
نُسَارِعُ لَهُمْ فِی الْخَیْرٰتِ ؕ— بَلْ لَّا یَشْعُرُوْنَ ۟
امر چنان‌که گمان کردند نیست، این موارد را فقط برای مهلت‌دادن و نزدیک‌ساختن تدریجی آنها به‌سوی عذاب برای‌شان می‌دهیم، اما این امر را احساس نمی‌کنند.
عربي تفسیرونه:
اِنَّ الَّذِیْنَ هُمْ مِّنْ خَشْیَةِ رَبِّهِمْ مُّشْفِقُوْنَ ۟ۙ
به‌راستی کسانی‌که با وجود ایمان و نیکوکاری از پروردگارشان می‌ترسند.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ بِاٰیٰتِ رَبِّهِمْ یُؤْمِنُوْنَ ۟ۙ
و همان‌ها که به آیات کتابش ایمان دارند.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ هُمْ بِرَبِّهِمْ لَا یُشْرِكُوْنَ ۟ۙ
و همان‌ها که پروردگارشان را یگانه می‌دانند و هیچ‌چیز را با او شریک نمی‌گردانند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الاستكبار مانع من التوفيق للحق.
برتری‌ خواهی، مانع راه‌یافتن به حق است.

• إطابة المأكل له أثر في صلاح القلب وصلاح العمل.
لقمۀ حلال در اصلاح قلب و عمل تأثیر دارد.

• التوحيد ملة جميع الأنبياء ودعوتهم.
توحید، آیین و دعوت تمام پیامبران علیهم السلام است.

• الإنعام على الفاجر ليس إكرامًا له، وإنما هو استدراج.
نعمت‌دادن بر فاجر، اکرام برای او به شمار نمی‌رود، بلکه سبب نزدیک‌ کردن تدریجی او به‌سوی عذاب است.

وَالَّذِیْنَ یُؤْتُوْنَ مَاۤ اٰتَوْا وَّقُلُوْبُهُمْ وَجِلَةٌ اَنَّهُمْ اِلٰی رَبِّهِمْ رٰجِعُوْنَ ۟ۙ
و همان‌ها که در کارهای نیک می‌کوشند، و با اعمال صالح به‌سوی الله نزدیکی می‌جویند و با این وجود می‌ترسند که در روز قیامت که به‌سوی الله بازگردند الله انفاق و اعمال صالح‌شان را از آنها نپذیرد.
عربي تفسیرونه:
اُولٰٓىِٕكَ یُسٰرِعُوْنَ فِی الْخَیْرٰتِ وَهُمْ لَهَا سٰبِقُوْنَ ۟
اینها که صفات بزرگ مذکور را دارند بر انجام اعمال صالح شتاب می‌ورزند، و پیشی می‌گیرند، و از دیگران سبقت می‌گیرند.
عربي تفسیرونه:
وَلَا نُكَلِّفُ نَفْسًا اِلَّا وُسْعَهَا وَلَدَیْنَا كِتٰبٌ یَّنْطِقُ بِالْحَقِّ وَهُمْ لَا یُظْلَمُوْنَ ۟
و هیچ‌کس را جز به اندازۀ عملی که در توانش است مکلف نمی‌کنیم، و نزد ما کتابی است که عمل هر عاملی را در آن ثبت کرده‌ایم، و به حقی که هیچ تردیدی در آن نیست سخن می‌گوید، و آنها نه با کاستن نیکی‌هایشان، و نه با افزودن بر بدی‌های‌شان مورد ستم قرار نمی‌گیرند.
عربي تفسیرونه:
بَلْ قُلُوْبُهُمْ فِیْ غَمْرَةٍ مِّنْ هٰذَا وَلَهُمْ اَعْمَالٌ مِّنْ دُوْنِ ذٰلِكَ هُمْ لَهَا عٰمِلُوْنَ ۟
بلکه دل‌های کافران از این کتاب که به حق سخن می‌گوید، و کتابی که بر آنها نازل کردیم در بی‌خبری است، و آنها غیر از کفری که بر آن هستند اعمال دیگری دارند که انجام می‌دهند.
عربي تفسیرونه:
حَتّٰۤی اِذَاۤ اَخَذْنَا مُتْرَفِیْهِمْ بِالْعَذَابِ اِذَا هُمْ یَجْـَٔرُوْنَ ۟ؕ
تا زمانی‌که افراد مُرَفَّه‌شان در دنیا را با عذاب روز قیامت کیفر دهیم آن‌گاه صداهای‌شان را برای طلب یاری بالا می‌برند.
عربي تفسیرونه:
لَا تَجْـَٔرُوا الْیَوْمَ ۫— اِنَّكُمْ مِّنَّا لَا تُنْصَرُوْنَ ۟
آن‌گاه برای نومیدساختن آنها از رحمت الله به آنها گفته می‌شود: امروز فریاد نکشید و یاری نجویید، زیرا هیچ یاوری ندارید که شما را در برابر الله محافظت کند.
عربي تفسیرونه:
قَدْ كَانَتْ اٰیٰتِیْ تُتْلٰی عَلَیْكُمْ فَكُنْتُمْ عَلٰۤی اَعْقَابِكُمْ تَنْكِصُوْنَ ۟ۙ
در دنیا آیات الله بر شما خوانده می‌شد، اما شما وقتی آنها را می‌شنیدید چون مورد پسند شما نبود به آنها پشت می‌کردید.
عربي تفسیرونه:
مُسْتَكْبِرِیْنَ ۖۚۗ— بِهٖ سٰمِرًا تَهْجُرُوْنَ ۟
این کار را با برتری‌جویی بر مردم به سبب اینکه گمان می‌کردید شما اهل حرم هستید انجام می‌دادید درحالی‌که اهل حرم نیستید؛ چون اهل حرم همان پرهیزگاران هستند، و شما در گفتگوهای شبانه‌تان سخن ناسزا در مورد قرآن می‌گویید، و آن را مقدس نمی‌دانید.
عربي تفسیرونه:
اَفَلَمْ یَدَّبَّرُوا الْقَوْلَ اَمْ جَآءَهُمْ مَّا لَمْ یَاْتِ اٰبَآءَهُمُ الْاَوَّلِیْنَ ۟ؗ
آیا این مشرکان در آیات قرآن که الله نازل کرده نیندیشیده‌اند تا به آن ایمان بیاورند، و به آنچه در آن است عمل کنند، یا چیزی برای‌شان آمده است که پیش از آنها برای پیشینیان‌شان نیامده بود، که از قرآن روی گرداندند و آن را تکذیب کردند.
عربي تفسیرونه:
اَمْ لَمْ یَعْرِفُوْا رَسُوْلَهُمْ فَهُمْ لَهٗ مُنْكِرُوْنَ ۟ؗ
یا اینکه محمد صلی الله علیه وسلم را که الله او را به‌سوی آنها فرستاد نشناخته بودند، که او را انکار کردند؟! به تحقیق که او و راستگویی و امانتداری‌اش را شناخته بودند.
عربي تفسیرونه:
اَمْ یَقُوْلُوْنَ بِهٖ جِنَّةٌ ؕ— بَلْ جَآءَهُمْ بِالْحَقِّ وَاَكْثَرُهُمْ لِلْحَقِّ كٰرِهُوْنَ ۟
بلکه می‌گویند: او دیوانه است، به‌راستی‌که دروغ گفتند، بلکه حقی که بدون تردید از جانب الله نازل شده است، نزدشان آمد، و بیشتر آنها از روی حسادت و تعصبی که به باطل خویش دارند حق را نمی‌پسندند، و از آن به خشم می‌آیند.
عربي تفسیرونه:
وَلَوِ اتَّبَعَ الْحَقُّ اَهْوَآءَهُمْ لَفَسَدَتِ السَّمٰوٰتُ وَالْاَرْضُ وَمَنْ فِیْهِنَّ ؕ— بَلْ اَتَیْنٰهُمْ بِذِكْرِهِمْ فَهُمْ عَنْ ذِكْرِهِمْ مُّعْرِضُوْنَ ۟ؕ
و اگر پرودگار، امور دنیا را چنین تقدیر می کرد که از هواى نفس آنان پيروى کند، بى ترديد به خاطر جهلشان به سرانجام کارها و راه كارهای درست و نادرست، آسمان ها و زمين و هر كه در آن هاست، نابود و تباه مى شد، بلكه كتابى را كه مايه ی شرف و سربلندى آنان مى باشد، به آنان داده ايم كه قرآن است، اما آن ها از آن روی گردانند.
عربي تفسیرونه:
اَمْ تَسْـَٔلُهُمْ خَرْجًا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَیْرٌ ۖۗ— وَّهُوَ خَیْرُ الرّٰزِقِیْنَ ۟
- ای رسول- آیا مزدی از اینها در قبال آنچه که برای‌شان آورده‌ای طلب کردی، و این کار، آنها را به ترک دعوت واداشت؟! این کار از سوی تو رخ نداده است، زیرا پاداش و مزد پروردگارت از پاداش اینها و دیگران بهتر است، و او - سبحانه- بهترین روزی ‌دهندگان است.
عربي تفسیرونه:
وَاِنَّكَ لَتَدْعُوْهُمْ اِلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۟
و - ای رسول- همانا تو اینها و دیگران را به راه راستی که هیچ انحرافی ندارد، یعنی همان راه اسلام فرا می‌خوانی.
عربي تفسیرونه:
وَاِنَّ الَّذِیْنَ لَا یُؤْمِنُوْنَ بِالْاٰخِرَةِ عَنِ الصِّرَاطِ لَنٰكِبُوْنَ ۟
و همانا کسانی‌که به آخرت و حسابرسی و کیفر و پاداشی که در آن است ایمان نمی‌آورند از راه اسلام به‌سوی راه‌های دیگر که کج و رساننده به جهنم می‌باشند گمراه هستند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• خوف المؤمن من عدم قبول عمله الصالح.
ترس مؤمن از پذیرفته ‌نشدن عمل صالحش.

• سقوط التكليف بما لا يُسْتطاع رحمة بالعباد.
سقوط تکلیف خارج از توان، رحمتی به بندگان است.

• الترف مانع من موانع الاستقامة وسبب في الهلاك.
خوش گذرانی (همراه با اسراف) یکی از موانع استقامت و پایداری، و سببی برای نابودی است.

• قصور عقول البشر عن إدراك كثير من المصالح.
ناتوانی عقل بشر از ادراک بسیاری مصالح.

وَلَوْ رَحِمْنٰهُمْ وَكَشَفْنَا مَا بِهِمْ مِّنْ ضُرٍّ لَّلَجُّوْا فِیْ طُغْیَانِهِمْ یَعْمَهُوْنَ ۟
و اگر بر آنها رحم کنیم و قحطی و گرسنگی‌ای که به آنها رسیده است را برطرف سازیم به‌طور قطع حیران و آشفته در گمراهی خویش از حق ادامه خواهند داد.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدْ اَخَذْنٰهُمْ بِالْعَذَابِ فَمَا اسْتَكَانُوْا لِرَبِّهِمْ وَمَا یَتَضَرَّعُوْنَ ۟
و به تحقیق که آنها را با انواع مصیبت‌ها آزموده‌ایم، اما در برابر پروردگارشان فروتنی و تواضع نکردند، و فروتنانه او را نخواندند تا مصیبت‌ها را هنگامی‌که نازل می‌شوند از آنها برطرف سازد.
عربي تفسیرونه:
حَتّٰۤی اِذَا فَتَحْنَا عَلَیْهِمْ بَابًا ذَا عَذَابٍ شَدِیْدٍ اِذَا هُمْ فِیْهِ مُبْلِسُوْنَ ۟۠
تا اینکه دری از عذاب سخت را بر روی‌شان گشودیم ناگهان از هر گشایش و خیری ناامید شدند.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ الَّذِیْۤ اَنْشَاَ لَكُمُ السَّمْعَ وَالْاَبْصَارَ وَالْاَفْـِٕدَةَ ؕ— قَلِیْلًا مَّا تَشْكُرُوْنَ ۟
و - ای تکذیب‌کنندگان رستاخیز- الله سبحانه همان ذاتی است که گوش برای‌تان آفرید تا با آن بشنوید، و چشمانی تا با آنها ببینید، و دل‌هایی تا با آنها بفهمید، و با این وجود جز اندکی شکر او تعالی را در برابر این نعمت‌ها به جای نمی‌آورید.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ الَّذِیْ ذَرَاَكُمْ فِی الْاَرْضِ وَاِلَیْهِ تُحْشَرُوْنَ ۟
و - ای مردم- او تعالی همان ذاتی است که شما را در زمین آفرید، و روز قیامت برای حسابرسی و جزا فقط به‌سوی او گردآورده می‌شوید.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ الَّذِیْ یُحْیٖ وَیُمِیْتُ وَلَهُ اخْتِلَافُ الَّیْلِ وَالنَّهَارِ ؕ— اَفَلَا تَعْقِلُوْنَ ۟
و او سبحانه تنها ذاتی است که زنده می‌گرداند یعنی زنده‌ گرداننده‌ای جز او نیست، و او تنها ذاتی است که می‌میراند یعنی میراننده‌ای جز او نیست، و اندازه‌گیری اختلاف شب و روز از نظر تاریکی و روشنایی و بلندی و کوتاهی، فقط به او بازمی‌گردد، پس آیا در قدرت، و یگانگی او در آفرینش و تدبیر نمی‌اندیشید؟!
عربي تفسیرونه:
بَلْ قَالُوْا مِثْلَ مَا قَالَ الْاَوَّلُوْنَ ۟
بلکه سخنانی همانند سخنان کفرآمیز پدران و پیشینیان خویش گفتند.
عربي تفسیرونه:
قَالُوْۤا ءَاِذَا مِتْنَا وَكُنَّا تُرَابًا وَّعِظَامًا ءَاِنَّا لَمَبْعُوْثُوْنَ ۟
با بعید پنداشتن و از روی انکار گفتند: آیا چون مُردیم و خاک و استخوان‌های پوسیده گشتیم آیا برای حسابرسی، زنده برانگیخته می‌شویم؟!
عربي تفسیرونه:
لَقَدْ وُعِدْنَا نَحْنُ وَاٰبَآؤُنَا هٰذَا مِنْ قَبْلُ اِنْ هٰذَاۤ اِلَّاۤ اَسَاطِیْرُ الْاَوَّلِیْنَ ۟
به تحقیق که قبلاً این وعده - یعنی رستاخیز پس از مرگ- به ما و پیشینیان ما وعده داده شده است، و این وعده را تحقق‌ یافته ندیده‌ایم، و جز سخنان باطل و دروغ‌های پیشینیان نیست.
عربي تفسیرونه:
قُلْ لِّمَنِ الْاَرْضُ وَمَنْ فِیْهَاۤ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
- ای رسول- به این کافران منکر رستاخیز بگو: اگر دانشی دارید این زمین، و هرکس که بر روی آن است از آنِ کیست؟
عربي تفسیرونه:
سَیَقُوْلُوْنَ لِلّٰهِ ؕ— قُلْ اَفَلَا تَذَكَّرُوْنَ ۟
خواهند گفت: زمین و هرکس که بر روی آن است برای الله است، پس به آنها بگو: آیا متذکر نمی‌شوید کسی‌که زمین و تمام ساکنانش برای او باشد بر زنده‌ کردن شما پس از مرگ‌تان تواناست؟
عربي تفسیرونه:
قُلْ مَنْ رَّبُّ السَّمٰوٰتِ السَّبْعِ وَرَبُّ الْعَرْشِ الْعَظِیْمِ ۟
به آنها بگو: پروردگار آسمان‌های هفت‌گانه کیست؟ و پروردگار عرش بزرگ که مخلوقی بزرگ‌تر از آن یافت نمی‌شود کیست؟
عربي تفسیرونه:
سَیَقُوْلُوْنَ لِلّٰهِ ؕ— قُلْ اَفَلَا تَتَّقُوْنَ ۟
خواهند گفت: آسمان‌های هفت‌گانه و عرش بزرگ ملک الله است، آن‌گاه به آنها بگو: پس آیا با اجرای اوامر و ترک نواهی الله از او تعالی نمی‌ترسید تا از عذابش رهایی یابید؟
عربي تفسیرونه:
قُلْ مَنْ بِیَدِهٖ مَلَكُوْتُ كُلِّ شَیْءٍ وَّهُوَ یُجِیْرُ وَلَا یُجَارُ عَلَیْهِ اِنْ كُنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
به آنها بگو: کیست آن‌که فرمانروایی هر چیزی به دست اوست، و هیچ‌چیز از فرمانروایی او جدا نمی‌شود، و او به هر یک از بندگانش که بخواهد یاری می‌رساند، و هیچ‌کس نمی‌تواند از کسی‌که او بدی برایش بخواهد دفاع کند، و عذاب را از او برطرف سازد، اگر دانشی دارید؟
عربي تفسیرونه:
سَیَقُوْلُوْنَ لِلّٰهِ ؕ— قُلْ فَاَنّٰی تُسْحَرُوْنَ ۟
خواهند گفت: فرمانروایی همه چیز به دست او سبحانه است، آن‌گاه به آنها بگو: پس چگونه عقل‌های‌تان تباه شده است، و با وجود این اقرارتان غیر او تعالی را عبادت می‌کنید؟!
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• عدم اعتبار الكفار بالنعم أو النقم التي تقع عليهم دليل على فساد فطرهم.
پند نگرفتن کافران از نعمت‌ها یا مصیبت‌هایی که بر آنها واقع می‌شود بر فساد فطرت‌شان دلالت دارد.

• كفران النعم صفة من صفات الكفار.
ناسپاسی نعمت‌ها یکی از صفات کافران است.

• التمسك بالتقليد الأعمى يمنع من الوصول للحق.
تمسک به تقلید کورکورانه مانع رسیدن به حق است.

• الإقرار بالربوبية ما لم يصحبه إقرار بالألوهية لا ينجي صاحبه.
اقرار به ربوبیت تا زمانی‌که با اقرار به الوهیت همراه نباشد صاحبش را نجات نمی‌دهد.

بَلْ اَتَیْنٰهُمْ بِالْحَقِّ وَاِنَّهُمْ لَكٰذِبُوْنَ ۟
امر چنان‌که ادعا می‌کنید نیست، بلکه حقی‌که هیچ تردیدی در آن نیست نزدتان آمده است، و به‌راستی‌که شما در قراردادن شریک و فرزندی که برای الله ادعا می‌کنید دروغگو هستید، الله از این سخن شما بسیار برتر است.
عربي تفسیرونه:
مَا اتَّخَذَ اللّٰهُ مِنْ وَّلَدٍ وَّمَا كَانَ مَعَهٗ مِنْ اِلٰهٍ اِذًا لَّذَهَبَ كُلُّ اِلٰهٍ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعْضُهُمْ عَلٰی بَعْضٍ ؕ— سُبْحٰنَ اللّٰهِ عَمَّا یَصِفُوْنَ ۟ۙ
الله هیچ فرزندی نگرفته است آن‌گونه که کافران ادعا می‌کنند، و هیچ معبود برحقی همراه او نیست، و اگر به فرض معبود برحقی همراه او باشد به‌طور قطع هر معبودی سهمش را از آفرینش آنچه که آفریده بود می‌برد، و به یقین بعضی از آنها بر بعضی دیگر چیره می‌شدند، آن‌گاه نظام هستی فاسد می‌شد، اما واقعیت آن است که ذره‌ای از این موارد روی نداده است، پس دلالت دارد بر اینکه معبود برحق ذات یگانه‌ای است که همان الله یکتا است، و از فرزند و شریک که مشرکان او تعالی را با آن توصیف می‌کنند پاک و مقدس است و سزاوارش نیست.
عربي تفسیرونه:
عٰلِمِ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ فَتَعٰلٰی عَمَّا یُشْرِكُوْنَ ۟۠
دانای تمام آنچه از مخلوقاتش نهان است، و دانای تمام آنچه که با حواس، دیده و درک می‌شود می‌باشد، و ذره‌ای از آن بر او پوشیده نمی‌ماند، پس او سبحانه برتر است از اینکه شریکی داشته باشد.
عربي تفسیرونه:
قُلْ رَّبِّ اِمَّا تُرِیَنِّیْ مَا یُوْعَدُوْنَ ۟ۙ
- ای رسول- بگو: پروردگارا اگر در مورد این مشرکان عذابی را که به آنها وعده داده شده است به من بنمایانی.
عربي تفسیرونه:
رَبِّ فَلَا تَجْعَلْنِیْ فِی الْقَوْمِ الظّٰلِمِیْنَ ۟
پروردگارا اگر آنها را کیفر دهی و من آن را ببینم پس در مورد آنها شتاب نکن تا عذابی که به آنها می‌رسد مرا نیز دربرگیرد.
عربي تفسیرونه:
وَاِنَّا عَلٰۤی اَنْ نُّرِیَكَ مَا نَعِدُهُمْ لَقٰدِرُوْنَ ۟
به تحقیق که ما می‌توانیم عذابی را که به آنها وعده می‌دهیم به تو بنمایانیم و تو آن را ببینی، و نه از این کار و نه از هیچ کار دیگری ناتوان نیستیم.
عربي تفسیرونه:
اِدْفَعْ بِالَّتِیْ هِیَ اَحْسَنُ السَّیِّئَةَ ؕ— نَحْنُ اَعْلَمُ بِمَا یَصِفُوْنَ ۟
- ای رسول- هرکسی را ‌که به تو بدی می‌کند با خصلتی که نیکوتر است دفع کن؛ یعنی از او درگذر، و در برابر آزارش شکیبایی کن، ما به شرک و تکذیبی که توصیف می‌کنند، و به آنچه که سزاوار تو نیست مانند سحر و جنون که تو را توصیف می‌کنند آگاه‌تریم.
عربي تفسیرونه:
وَقُلْ رَّبِّ اَعُوْذُ بِكَ مِنْ هَمَزٰتِ الشَّیٰطِیْنِ ۟ۙ
و بگو: پروردگارا از فتنه‌انگیزی‌ها و وسوسه‌های شیاطین به تو پناه می‌برم.
عربي تفسیرونه:
وَاَعُوْذُ بِكَ رَبِّ اَنْ یَّحْضُرُوْنِ ۟
و پروردگارا به تو پناه می‌برم از اینکه در چیزی از کارهایم نزد من حاضر شوند.
عربي تفسیرونه:
حَتّٰۤی اِذَا جَآءَ اَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قَالَ رَبِّ ارْجِعُوْنِ ۟ۙ
تا آن‌گاه که مرگ یکی از این مشرکان فرا رسد، و آنچه را بر او نازل می‌شود ببیند. با پشیمانی از آنچه از عمرش تباه شده، و از آنچه در حق الله کوتاهی کرده است می‌گوید: پروردگارا مرا به زندگی دنیا بازگردان.
عربي تفسیرونه:
لَعَلِّیْۤ اَعْمَلُ صَالِحًا فِیْمَا تَرَكْتُ كَلَّا ؕ— اِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَآىِٕلُهَا ؕ— وَمِنْ وَّرَآىِٕهِمْ بَرْزَخٌ اِلٰی یَوْمِ یُبْعَثُوْنَ ۟
امید است که اگر به آن بازگردم عمل نیک، انجام دهم. هرگز، چنان که می خواهد، نمی شود، بلکه مجرد سخنی است که او به زبان می آورد، چرا که اگر به زندگی دنیا بازگردانده شود به طور قطع به وعده اش وفا نخواهد کرد، و این مردگان تا روز رستاخیز و بعثت در برزخی میان دنیا و آخرت خواهند ماند. پس به دنیا بازگردانده نمی شوند تا تقصیراتشان را جبران کنند، و آنچه را تباه کرده اند، اصلاح کنند.
عربي تفسیرونه:
فَاِذَا نُفِخَ فِی الصُّوْرِ فَلَاۤ اَنْسَابَ بَیْنَهُمْ یَوْمَىِٕذٍ وَّلَا یَتَسَآءَلُوْنَ ۟
پس چون فرشتۀ مسئول اعلام قیامت، بار دوم در صور بدمد، آن‌گاه به‌سبب مناظر هولناک آخرت نسبت‌های خویشاوندی میان‌شان نیست که به آن تفاخر ورزند، و به خاطر مشغول‌شدن به آنچه که آنها را آشفته ساخته است از حال یکدیگر نمی‌پرسند.
عربي تفسیرونه:
فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِیْنُهٗ فَاُولٰٓىِٕكَ هُمُ الْمُفْلِحُوْنَ ۟
پس هرکس کفۀ ترازوی او با برتری نیکی‌هایش بر بدهی‌هایش سنگین باشد، آنها با دستیابی به مطلوب خویش، و نجات از وحشت و هلاکت، همان رستگاران هستند.
عربي تفسیرونه:
وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِیْنُهٗ فَاُولٰٓىِٕكَ الَّذِیْنَ خَسِرُوْۤا اَنْفُسَهُمْ فِیْ جَهَنَّمَ خٰلِدُوْنَ ۟ۚ
و هرکس که کفۀ ترازوی او با برتری بدی‌هایش بر نیکی‌هایش سبک باشد، آنها همان کسانی هستند که با انجام اموری که به آنها زیان می‌رساند، و ترک ایمان و عمل صالح که به آنها نفع می‌رساند خودشان را تباه می‌سازند، پس آنها در آتش جهنم ماندگار هستند، و هرگز از آن درآورده نمی‌شوند.
عربي تفسیرونه:
تَلْفَحُ وُجُوْهَهُمُ النَّارُ وَهُمْ فِیْهَا كٰلِحُوْنَ ۟
آتش چهره‌های‌شان را می‌سوزاند، و لب‌های بالا و پایین آنها به‌سبب شدت کشیدگی شدید از دندان‌های‌شان جدا می‌شود.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الاستدلال باستقرار نظام الكون على وحدانية الله.
استدلال به ثبات و آرامش نظام هستی بر یگانگی الله.

• إحاطة علم الله بكل شيء.
احاطۀ علم الله به همه چیز.

• معاملة المسيء بالإحسان أدب إسلامي رفيع له تأثيره البالغ في الخصم.
نیکی‌ به بدکار، یک ادب والای اسلامی است که تاثیر بزرگی بر دشمن دارد.

• ضرورة الاستعاذة بالله من وساوس الشيطان وإغراءاته.
ضرورت پناه‌بردن به الله از وسوسه‌ها و فریب‌های شیطان.

اَلَمْ تَكُنْ اٰیٰتِیْ تُتْلٰی عَلَیْكُمْ فَكُنْتُمْ بِهَا تُكَذِّبُوْنَ ۟
و از روی سرزنش به آنها گفته می‌شود: آیا آیات قرآن بر شما خوانده نمی‌شد و شما آن را تکذیب نمی‌کردید؟!
عربي تفسیرونه:
قَالُوْا رَبَّنَا غَلَبَتْ عَلَیْنَا شِقْوَتُنَا وَكُنَّا قَوْمًا ضَآلِّیْنَ ۟
می‌گویند: پروردگارا بدبختی ما در علم ازلی تو، بر ما چیره شد، و ما مردمی گمراه از حق بودیم.
عربي تفسیرونه:
رَبَّنَاۤ اَخْرِجْنَا مِنْهَا فَاِنْ عُدْنَا فَاِنَّا ظٰلِمُوْنَ ۟
پروردگارا ما را از جهنم درآور، که اگر دوباره به کفر و گمراهی که بر آن بودیم بازگشتیم در آن صورت بر خویشتن ستمکار خواهیم بود، و دیگر عذری برایمان باقی نمانده است.
عربي تفسیرونه:
قَالَ اخْسَـُٔوْا فِیْهَا وَلَا تُكَلِّمُوْنِ ۟
الله می‌فرماید: خوار و ذلیل در جهنم سکنیٰ گزینید، و با من سخن نگویید.
عربي تفسیرونه:
اِنَّهٗ كَانَ فَرِیْقٌ مِّنْ عِبَادِیْ یَقُوْلُوْنَ رَبَّنَاۤ اٰمَنَّا فَاغْفِرْ لَنَا وَارْحَمْنَا وَاَنْتَ خَیْرُ الرّٰحِمِیْنَ ۟ۚۖ
همانا گروهی از بندگان من بودند که به من ایمان آوردند و می‌گفتند: پروردگارا به تو ایمان آوردیم پس گناهانمان را بر ما بیامرز، و به رحمت خویش بر ما رحم کن، و تو بهترین مهربانان هستی.
عربي تفسیرونه:
فَاتَّخَذْتُمُوْهُمْ سِخْرِیًّا حَتّٰۤی اَنْسَوْكُمْ ذِكْرِیْ وَكُنْتُمْ مِّنْهُمْ تَضْحَكُوْنَ ۟
و شما این مؤمنان دعوتگر به‌سوی پروردگارشان را به ریشخند گرفتید و آنها را مسخره کردید، تا اینکه سرگرم شدن به تمسخر آنها، یاد الله را از یاد شما برد، و از روی مسخره و استهزا به آنها می‌خندیدید.
عربي تفسیرونه:
اِنِّیْ جَزَیْتُهُمُ الْیَوْمَ بِمَا صَبَرُوْۤا ۙ— اَنَّهُمْ هُمُ الْفَآىِٕزُوْنَ ۟
به‌راستی‌که من به خاطر صبر این مؤمنان بر طاعت الله و آزارهایی که شما به آنها می‌رساندید دستیابی به بهشت در روز قیامت را به آنها پاداش دادم.
عربي تفسیرونه:
قٰلَ كَمْ لَبِثْتُمْ فِی الْاَرْضِ عَدَدَ سِنِیْنَ ۟
می‌فرماید: چند سال در دنیا ماندید؟ و چه وقت‌هایی را تباه ساختید؟
عربي تفسیرونه:
قَالُوْا لَبِثْنَا یَوْمًا اَوْ بَعْضَ یَوْمٍ فَسْـَٔلِ الْعَآدِّیْنَ ۟
آنگاه در پاسخ می گویند: یک روز یا بخشی از یک روز در دنیا بوده ایم، از کسانی که به حساب روزها و ماه ها اعتنا کرده اند، بپرس.
عربي تفسیرونه:
قٰلَ اِنْ لَّبِثْتُمْ اِلَّا قَلِیْلًا لَّوْ اَنَّكُمْ كُنْتُمْ تَعْلَمُوْنَ ۟
می‌فرماید: جز زمان اندکی که در آن بر طاعت صبر آسان است در دنیا نماندید اگر مقدار ماندن‌تان را می‌دانستید.
عربي تفسیرونه:
اَفَحَسِبْتُمْ اَنَّمَا خَلَقْنٰكُمْ عَبَثًا وَّاَنَّكُمْ اِلَیْنَا لَا تُرْجَعُوْنَ ۟
- ای مردم- آیا پنداشتید که شما را مانند حیوانات به بازی و بدون حکمت آفریدیم، و هیچ پاداش و کیفری نیست، و در روز قیامت برای حسابرسی و جزا به‌سوی ما بازگردانده نمی‌شوید؟!
عربي تفسیرونه:
فَتَعٰلَی اللّٰهُ الْمَلِكُ الْحَقُّ ۚ— لَاۤ اِلٰهَ اِلَّا هُوَ ۚ— رَبُّ الْعَرْشِ الْكَرِیْمِ ۟
پس منزه است الله، فرمانروایی که هر گونه تصرفی را که بخواهد در مخلوقاتش انجام می‌دهد، ذاتی است که عینِ حق است، و وعدۀ او حق، و سخن او حق است، و معبود برحقی جز او نیست، پروردگار عرش بزرگ -بزرگترین مخلوق- است، و هرکس که پروردگار بزرگترین مخلوقات باشد پروردگار سایر مخلوقات نیز است.
عربي تفسیرونه:
وَمَنْ یَّدْعُ مَعَ اللّٰهِ اِلٰهًا اٰخَرَ ۙ— لَا بُرْهَانَ لَهٗ بِهٖ ۙ— فَاِنَّمَا حِسَابُهٗ عِنْدَ رَبِّهٖ ؕ— اِنَّهٗ لَا یُفْلِحُ الْكٰفِرُوْنَ ۟
و هرکس همراه الله معبودی دیگر بخواند هیچ حجتی برایش بر استحقاق معبودش برای عبادت نیست (و این شأن هر معبودی غیر از الله است) و جزای بد عملش فقط نزد پروردگارش سبحانه است، یعنی او ذاتی است که او را در قبال این کار مجازات می‌کند، به‌راستی‌که او کافران را نه با رسیدن به آنچه می‌خواهند، و نه با نجات از آنچه می‌ترسند رستگار نمی‌گرداند.
عربي تفسیرونه:
وَقُلْ رَّبِّ اغْفِرْ وَارْحَمْ وَاَنْتَ خَیْرُ الرّٰحِمِیْنَ ۟۠
و - ای رسول- بگو: پروردگارا گناهانم را برایم بیامرز، و به رحمت خویش بر من رحم کن، و تو بهترین بخشاینده برای گناهکار هستی، که توبه‌اش را می‌پذیرد.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الكافر حقير مهان عند الله.
کافر نزد الله خوار و پست است.

• الاستهزاء بالصالحين ذنب عظيم يستحق صاحبه العذاب.
تمسخر صالحان گناه بزرگی است که صاحبش سزاوار عذاب است.

• تضييع العمر لازم من لوازم الكفر.
ضایع کردن عمر، یکی از لوازم کفر است.

• الثناء على الله مظهر من مظاهر الأدب في الدعاء.
ستایش الله یکی از مظاهر ادب در دعاست.

• لما افتتح الله سبحانه السورة بذكر صفات فلاح المؤمنين ناسب أن تختم السورة بذكر خسارة الكافرين وعدم فلاحهم.
چون الله این سوره را با بیان صفات رستگاری مؤمنان آغاز کرد، کاملاً مناسب بود که آن را با ذکر زیان و عدم رستگاری کافران به پایان ببرد.

 
د معناګانو ژباړه سورت: المؤمنون
د سورتونو فهرست (لړلیک) د مخ نمبر
 
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه - د ژباړو فهرست (لړلیک)

فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه، د مرکز تفسیر للدارسات القرآنیة لخوا خپور شوی.

بندول