د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه * - د ژباړو فهرست (لړلیک)
سوره شورى
د سورت د مقصدونو څخه:
بيان كمال تشريع الله، ووجوب متابعته، والتحذير من مخالفته.
حٰمٓ ۟ۚ
عربي تفسیرونه:
عٓسٓقٓ ۟
عربي تفسیرونه:
تَكَادُ السَّمٰوٰتُ یَتَفَطَّرْنَ مِنْ فَوْقِهِنَّ وَالْمَلٰٓىِٕكَةُ یُسَبِّحُوْنَ بِحَمْدِ رَبِّهِمْ وَیَسْتَغْفِرُوْنَ لِمَنْ فِی الْاَرْضِ ؕ— اَلَاۤ اِنَّ اللّٰهَ هُوَ الْغَفُوْرُ الرَّحِیْمُ ۟
و در برابر جلال و عظمت الله ذو الجلال، نزدیک است آسمان‌ها با همه عظمت و ارتفاعی که دارند از فراز زمین‌ها بشکافند. و فرشتگان از سر فروتنی و بزرگداشت، پروردگارشان را درحالی‌که او را می‌ستایند منزه و بزرگ می‌دارند، و از الله برای ساکنان زمین آمرزش درخواست می‌کنند. بدانید که الله نسبت به گناهان بندگان توبه‌کارش بسیار آمرزنده و مهربان است.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ اتَّخَذُوْا مِنْ دُوْنِهٖۤ اَوْلِیَآءَ اللّٰهُ حَفِیْظٌ عَلَیْهِمْ ۖؗ— وَمَاۤ اَنْتَ عَلَیْهِمْ بِوَكِیْلٍ ۟
و کسانی‌که بت‌هایی به جای الله گرفته‌اند و آنها را به جای الله دوست دارند و عبادت می‌کنند، الله در کمین آنها است و اعمال‌شان را ثبت می‌کند و آنها را در قبال اعمال‌شان جزا می‌دهد، و -ای رسول- تو مسئول حفظ اعمال آنها نیستی، و دربارۀ اعمال‌شان از تو سوال نخواهد شد، تو فقط ابلاغ کننده هستی.
عربي تفسیرونه:
وَكَذٰلِكَ اَوْحَیْنَاۤ اِلَیْكَ قُرْاٰنًا عَرَبِیًّا لِّتُنْذِرَ اُمَّ الْقُرٰی وَمَنْ حَوْلَهَا وَتُنْذِرَ یَوْمَ الْجَمْعِ لَا رَیْبَ فِیْهِ ؕ— فَرِیْقٌ فِی الْجَنَّةِ وَفَرِیْقٌ فِی السَّعِیْرِ ۟
و - ای رسول- همان‌گونه که به پیامبران پیش از تو وحی کردیم قرآنی به زبان عربی به‌سوی تو فرستادیم تا مکه و آبادی‌های عربی پیرامون آن، سپس تمام مردم را انذار دهی، و مردم را از روز قیامت بترسانی روزی‌که الله از اولین تا آخرین، همگی را در میدانی واحد برای حسابرسی و جزا گرد می‌آورد، و هیچ تردیدی در وقوع آن روز وجود ندارد، و در آن روز مردم به دو گروه تقسیم می‌شوند: گروهی در بهشت هستند و اینها مؤمنان هستند، و گروهی دیگر یعنی کافران در جهنم هستند.
عربي تفسیرونه:
وَلَوْ شَآءَ اللّٰهُ لَجَعَلَهُمْ اُمَّةً وَّاحِدَةً وَّلٰكِنْ یُّدْخِلُ مَنْ یَّشَآءُ فِیْ رَحْمَتِهٖ ؕ— وَالظّٰلِمُوْنَ مَا لَهُمْ مِّنْ وَّلِیٍّ وَّلَا نَصِیْرٍ ۟
و اگر الله می‌خواست آنها را امتی یگانه بر دین اسلام قرار دهد به‌طور قطع این کار را انجام می‌داد، و همگی آنها را به بهشت وارد می‌کرد، اما حکمت او تعالی اقتضا کرد که هرکس را که می‌خواهد در اسلام درآورد، و وارد بهشت کند، و کسانی‌که با کفر و گناهان به خودشان ستم کرده‌اند نه هیچ دوست و کارسازی دارند تا کارشان را برعهده گیرد و نه هیچ یاوری تا آنها را از عذاب الله نجات دهد.
عربي تفسیرونه:
اَمِ اتَّخَذُوْا مِنْ دُوْنِهٖۤ اَوْلِیَآءَ ۚ— فَاللّٰهُ هُوَ الْوَلِیُّ وَهُوَ یُحْیِ الْمَوْتٰی ؗ— وَهُوَ عَلٰی كُلِّ شَیْءٍ قَدِیْرٌ ۟۠
بلکه این مشرکان به جای الله دوستانی گرفته‌اند که با آنها دوستی می‌کنند، حال آن‌که دوست و کارساز حقیقی الله است، و دیگران هیچ سود و زیانی نمی‌رسانند، و او تعالی است که مردگان را با برانگیختن‌شان برای حسابرسی و جزا زنده می‌گرداند، و هیچ چیزی او سبحانه را ناتوان نمی‌سازد.
عربي تفسیرونه:
وَمَا اخْتَلَفْتُمْ فِیْهِ مِنْ شَیْءٍ فَحُكْمُهٗۤ اِلَی اللّٰهِ ؕ— ذٰلِكُمُ اللّٰهُ رَبِّیْ عَلَیْهِ تَوَكَّلْتُ ۖۗ— وَاِلَیْهِ اُنِیْبُ ۟
و - ای مردم- در هر مورد از اصول یا فروع دین‌تان که اختلاف کردید حکم آن به‌سوی الله بازمی‌گردد، و در مورد آن به کتاب او تعالی یا سنت رسولش صلی الله علیه وسلم ارجاع داده می‌شود. ذاتی‌که این صفات را دارد همان پروردگارم است، در تمام کارهایم بر او توکل کردم، و با توبه به‌سوی او بازمی‌گردم.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• القرآن والسُنَّة مرجعان للمؤمنين في شؤونهم كلها، وبخاصة عند الاختلاف.
• الاقتصار على إنذار أهل مكة ومن حولها؛ لأنهم مقصودون بالرد عليهم لإنكارهم رسالته صلى الله عليه وسلم وهو رسول للناس كافة كما قال تعالى: ﴿وَمَآ أَرسَلنُّكَ إلَّا كافةً لِّلنَّاس...﴾، (سبأ: 28).
اکتفا کردن به آگاه سازی ساکنین مکه و پیرامون آن به این دلیل است که به خاطر انکار رسالت پیامبر -صلی الله علیه وسلم- باید به آنان پاسخ داده می شد. اگر چه ایشان به سوی تمام بشریت فرستاده شده اند؛ همچنان که الله تعالی می فرماید: ﴿وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا كَآفَّةٗ لِّلنَّاسِ...﴾ [سبأ: 28] «ما تو را برای همه ی مردم فرستاده ایم».
فَاطِرُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— جَعَلَ لَكُمْ مِّنْ اَنْفُسِكُمْ اَزْوَاجًا وَّمِنَ الْاَنْعَامِ اَزْوَاجًا ۚ— یَذْرَؤُكُمْ فِیْهِ ؕ— لَیْسَ كَمِثْلِهٖ شَیْءٌ ۚ— وَهُوَ السَّمِیْعُ الْبَصِیْرُ ۟
الله آفریدگار آسمان‌ها و زمین بدون نمونۀ قبلی است، از خود شما جفت‌هایی برای‌تان قرار داد، و شتر و گاو و گوسفند را به صورت نر و ماده برای‌تان قرار داد، تا به خاطر شما تکثیر و زیاد شوند. در جفت‌هایی که برای‌تان قرار داده است از طریق ازدواج شما را می‌آفریند، و از گوشت و شیر چارپایان که برای‌تان قرار داده است به شما طعام می‌دهد. هیچ‌یک از مخلوقاتش مثل او نیست، او تعالی سخنان بندگانش را می‌شنود، و کارهای‌شان را می‌بیند، و ذره‌ای از این موارد از او پنهان نمی‌ماند، و به‌زودی آنها را در قبال اعمال‌شان جزا خواهد داد؛ اگر خیر باشد جزای خیر، و اگر شر باشد جزای شر.
عربي تفسیرونه:
لَهٗ مَقَالِیْدُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ۚ— یَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ یَّشَآءُ وَیَقْدِرُ ؕ— اِنَّهٗ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیْمٌ ۟
کلیدهای گنجینه‌های آسمان‌ها و زمین فقط از آنِ او است، رزق و روزی را برای هر یک از بندگانش که بخواهد، برای آزمایش او می‌گشاید که آیا سپاسگزاری می‌کند یا ناسپاسی؟ و آن را بر هرکس بخواهد برای آزمایش او تنگ می‌گرداند که آیا شکیبایی می‌کند یا بر تقدیر الله خشم می‌گیرد؟ به‌راستی‌که او از همه چیز آگاه است، و هیچ یک از مصالح بندگانش بر او پوشیده نمی‌ماند.
عربي تفسیرونه:
شَرَعَ لَكُمْ مِّنَ الدِّیْنِ مَا وَصّٰی بِهٖ نُوْحًا وَّالَّذِیْۤ اَوْحَیْنَاۤ اِلَیْكَ وَمَا وَصَّیْنَا بِهٖۤ اِبْرٰهِیْمَ وَمُوْسٰی وَعِیْسٰۤی اَنْ اَقِیْمُوا الدِّیْنَ وَلَا تَتَفَرَّقُوْا فِیْهِ ؕ— كَبُرَ عَلَی الْمُشْرِكِیْنَ مَا تَدْعُوْهُمْ اِلَیْهِ ؕ— اَللّٰهُ یَجْتَبِیْۤ اِلَیْهِ مَنْ یَّشَآءُ وَیَهْدِیْۤ اِلَیْهِ مَنْ یُّنِیْبُ ۟ؕ
دینی همانند آنچه نوح -علیه السلام- را به تبلیغ و عمل به آن فرمان دادیم برای شما تشریع کرده است، و -ای پیامبر- آنچه را به تو وحی کرده و برای شما تشریع کرده ایم مانند آن چیزی است که ابراهیم، موسی و عیسی -علیهم السلام- را به تبلیغ و عمل به آن فرمان دادیم، و خلاصه ی آن چنین است: دین را برپا دارید و در آن تفرقه نکنید، توحید الله متعال و ترک عبادت غیر او که آنان را بدان دعوت می کنی، برای مشرکان بسیار سخت است. الله هر یک از بندگانش را که بخواهد بر می گزیند و به او توفیق عبادت و طاعت خویش را می دهد، و هر کسی را که با توبه از گناهانش به سوی الله بازگردد؛ هدایت می دهد.
عربي تفسیرونه:
وَمَا تَفَرَّقُوْۤا اِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَآءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْیًا بَیْنَهُمْ ؕ— وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَّبِّكَ اِلٰۤی اَجَلٍ مُّسَمًّی لَّقُضِیَ بَیْنَهُمْ ؕ— وَاِنَّ الَّذِیْنَ اُوْرِثُوا الْكِتٰبَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِیْ شَكٍّ مِّنْهُ مُرِیْبٍ ۟
و کافران و مشرکان پراکنده نشدند مگر پس از اینکه با بعثت محمد صلی الله علیه وسلم به‌سوی‌شان حجت بر آنها اقامه شد، و سبب تفرقه‌شان فقط سرکشی و ستم بود، و اگر در علم الله نگذشته بود که عذاب را تا زمانی‌که در علم او تعالی مشخص است یعنی روز قیامت از آنها به تأخیر اندازد به‌طور قطع الله میان آنها داوری می‌کرد، و به‌سبب کفرشان به الله و تکذیب رسولانش عذاب را بر آنها به تعجیل می‌انداخت. و کسانی‌که پس از پیشینیان خویش و پس از این مشرکان، تورات را از یهود، و انجیل را از نصاری، به میراث بردند، به‌طور قطع دربارۀ این قرآن که محمد صلی الله علیه وسلم آورده در تردید هستند و آن را تکذیب می‌کنند.
عربي تفسیرونه:
فَلِذٰلِكَ فَادْعُ ۚ— وَاسْتَقِمْ كَمَاۤ اُمِرْتَ ۚ— وَلَا تَتَّبِعْ اَهْوَآءَهُمْ ۚ— وَقُلْ اٰمَنْتُ بِمَاۤ اَنْزَلَ اللّٰهُ مِنْ كِتٰبٍ ۚ— وَاُمِرْتُ لِاَعْدِلَ بَیْنَكُمْ ؕ— اَللّٰهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمْ ؕ— لَنَاۤ اَعْمَالُنَا وَلَكُمْ اَعْمَالُكُمْ ؕ— لَا حُجَّةَ بَیْنَنَا وَبَیْنَكُمْ ؕ— اَللّٰهُ یَجْمَعُ بَیْنَنَا ۚ— وَاِلَیْهِ الْمَصِیْرُ ۟ؕ
به این دین مستقیم دعوت کن، و بر اساس آنچه الله به تو فرمان داده بر آن پایدار باش، و از هوس‌های باطل آنها پیروی نکن، و هنگام مجادله با آنها بگو: به الله و به کتاب‌هایی که الله بر رسولانش فرو فرستاده ایمان آوردم، و الله به من فرمان داده تا میان شما به عدالت داوری کنم. الله که آن را عبادت می‌کنم پروردگار همگی ما و شماست. اعمال ما خیر باشد یا شر، برای خودمان است، و اعمال شما نیز خیر باشد یا شر برای خودتان است. پس از اینکه حجت روشن و آشکار شد هیچ جدالی میان ما و شما نیست، در روز قیامت الله همگی ما را جمع می‌کند، و بازگشت به‌سوی او است. آن‌گاه هر یک از ما را به آنچه که سزاوارش است جزا می‌دهد، و در آن هنگام راستگو از دروغگو، و حق‌دار از ناحق مشخص می‌گردد.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• من مقومات نجاح الدعوة إلى الله: صحة المبدأ، والاستقامة عليه، والبعد عن اتباع الأهواء، والعدل، والتركيز على المشترك، وترك الجدال العقيم، والتذكير بالمصير المشترك.
یکی از عناصر اساسی موفقیت دعوت به‌سوی الله: اعتقاد صحیح و پایداری بر آن، دوری از پیروی هوس‌ها، عدالت، تمرکز بر هدف مشترک، و ترک جدال بی‌فایده، و یادآوری هدف مشترک است.
وَالَّذِیْنَ یُحَآجُّوْنَ فِی اللّٰهِ مِنْ بَعْدِ مَا اسْتُجِیْبَ لَهٗ حُجَّتُهُمْ دَاحِضَةٌ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَعَلَیْهِمْ غَضَبٌ وَّلَهُمْ عَذَابٌ شَدِیْدٌ ۟
و کسانی‌که در این دین نازل‌شده بر محمد صلی الله علیه وسلم پس از اینکه مردم آن را پذیرفتند با حجت‌های باطل مجادله می‌کنند، حجت آنها نزد پروردگارشان و نزد مؤمنان نابودشدنی و ساقط است، و هیچ اثری ندارد، و به این سبب که کفر ورزیدند و حق را رها کردند خشمی از جانب الله بر آنها است، و عذابی سخت در روز قیامت منتظرشان است.
عربي تفسیرونه:
اَللّٰهُ الَّذِیْۤ اَنْزَلَ الْكِتٰبَ بِالْحَقِّ وَالْمِیْزَانَ ؕ— وَمَا یُدْرِیْكَ لَعَلَّ السَّاعَةَ قَرِیْبٌ ۟
الله همان ذاتی است که قرآن را به حقیقتی که هیچ تردیدی در آن نیست نازل کرد، و عدالت را فرستاد تا میان مردم به انصاف حکم کند، و شاید قیامت که اینها آن را تکذیب می‌کنند نزدیک باشد، و مسلّماً هر امری که آمدنی باشد نزدیک است.
عربي تفسیرونه:
یَسْتَعْجِلُ بِهَا الَّذِیْنَ لَا یُؤْمِنُوْنَ بِهَا ۚ— وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا مُشْفِقُوْنَ مِنْهَا ۙ— وَیَعْلَمُوْنَ اَنَّهَا الْحَقُّ ؕ— اَلَاۤ اِنَّ الَّذِیْنَ یُمَارُوْنَ فِی السَّاعَةِ لَفِیْ ضَلٰلٍۢ بَعِیْدٍ ۟
کسانی‌که به قیامت ایمان ندارند خواستار تعجیل در آمدن آن هستند؛ زیرا به حساب و پاداش و کیفر ایمان ندارند، و کسانی‌که به الله ایمان آورده‌اند به‌سبب ترس از مقصدشان در قیامت از آن می‌ترسند، و به یقین می‌دانند که قیامت همان حقیقتی است که هیچ تردیدی در آن راه ندارد. بدانید کسانی‌که در مورد قیامت مجادله و ستیزه‌جویی می‌کنند، و در وقوع آن تردید می‌ورزند، به‌طور قطع در گمراهی دوری از حقیقت هستند.
عربي تفسیرونه:
اَللّٰهُ لَطِیْفٌ بِعِبَادِهٖ یَرْزُقُ مَنْ یَّشَآءُ ۚ— وَهُوَ الْقَوِیُّ الْعَزِیْزُ ۟۠
الله نسبت به بندگانش بسیار مهربان است، به هر كسى كه را بخواهد روزی می دهد و روزی اش را فراوان می کند، و از روی حکمت و رحمت خود، روزی هر کسى را که بخواهد كاهش مى دهد. اوست صاحب قدرت کامل که هیچ کس بر او چیره نمی شود، و او ذات چيره دستى است که از دشمنانش انتقام می گیرد.
عربي تفسیرونه:
مَنْ كَانَ یُرِیْدُ حَرْثَ الْاٰخِرَةِ نَزِدْ لَهٗ فِیْ حَرْثِهٖ ۚ— وَمَنْ كَانَ یُرِیْدُ حَرْثَ الدُّنْیَا نُؤْتِهٖ مِنْهَا ۙ— وَمَا لَهٗ فِی الْاٰخِرَةِ مِنْ نَّصِیْبٍ ۟
هرکس پاداش آخرت را بخواهد و برای آن کار کند، بر پاداش او می‌افزاییم، یعنی یک نیکی به ده تا هفتصد و حتی تا چند برابر بیشتر؛ و هرکس فقط دنیا را بخواهد سهم مقدر شدۀ او از دنیا را برایش می‌دهیم، و چون دنیا را بر آخرت ترجیح داده است هیچ سهمی در آخرت ندارد.
عربي تفسیرونه:
اَمْ لَهُمْ شُرَكٰٓؤُا شَرَعُوْا لَهُمْ مِّنَ الدِّیْنِ مَا لَمْ یَاْذَنْ بِهِ اللّٰهُ ؕ— وَلَوْلَا كَلِمَةُ الْفَصْلِ لَقُضِیَ بَیْنَهُمْ ؕ— وَاِنَّ الظّٰلِمِیْنَ لَهُمْ عَذَابٌ اَلِیْمٌ ۟
آیا این مشرکان معبودهایی غیر از الله دارند، که آنچه الله با شریعت خویش به آنها اجازه نداده است یعنی شرک به الله و تحریم آنچه الله حلال کرده، و تحلیل آنچه حرام کرده، برای‌شان تشریع کرده‌اند؟ و اگر الله سررسید مشخصی را برای داوری میان اختلاف کنندگان، و اینکه تا آن زمان به آنها مهلت می‌دهد مشخص نکرده بود، به‌طور قطع میان آنها داوری می‌کرد. و همانا کسانی‌که با شرک به الله و گناهان به خودشان ستم کرده‌اند عذابی دردناک دارند که در روز قیامت در انتظارشان است.
عربي تفسیرونه:
تَرَی الظّٰلِمِیْنَ مُشْفِقِیْنَ مِمَّا كَسَبُوْا وَهُوَ وَاقِعٌ بِهِمْ ؕ— وَالَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ فِیْ رَوْضٰتِ الْجَنّٰتِ ۚ— لَهُمْ مَّا یَشَآءُوْنَ عِنْدَ رَبِّهِمْ ؕ— ذٰلِكَ هُوَ الْفَضْلُ الْكَبِیْرُ ۟
- ای رسول- کسانی را که با شرک و گناهان به خودشان ستم کرده‌اند از کیفر گناهانی که انجام داده‌اند ترسان می‌بینی، و به‌طور قطع عذاب بر آنها واقع می‌شود، و ترس بدون توبه سودی به حال‌شان نمی‌رساند، و کسانی‌که به الله و رسولانش ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند برخلاف آنها هستند؛ زیرا در باغ‌های بهشت بهره‌مند می‌شوند، و هرچه از نعمت‌های گوناگونی که هرگز تمام نمی‌شود می‌خواهند نزد پروردگار خویش دارند. این همان فضیلت بزرگی است که هیچ فضیلتی با آن برابری نمی‌کند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• خوف المؤمن من أهوال يوم القيامة يعين على الاستعداد لها.
ذٰلِكَ الَّذِیْ یُبَشِّرُ اللّٰهُ عِبَادَهُ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ ؕ— قُلْ لَّاۤ اَسْـَٔلُكُمْ عَلَیْهِ اَجْرًا اِلَّا الْمَوَدَّةَ فِی الْقُرْبٰی ؕ— وَمَنْ یَّقْتَرِفْ حَسَنَةً نَّزِدْ لَهٗ فِیْهَا حُسْنًا ؕ— اِنَّ اللّٰهَ غَفُوْرٌ شَكُوْرٌ ۟
این همان مژدۀ بزرگی است که الله آن را توسط رسولش به کسانی‌که به الله و رسولش ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند مژده می‌دهد. - ای رسول- بگو: در قبال تبلیغ حق فقط یک پاداش از شما می‌خواهم که سود آن هم به خودتان بازمی‌گردد، و آن هم اینکه مرا به‌سبب رابطۀ خویشاوندی‌ای که با شما دارم دوست داشته باشید. و هرکس کار نیکی انجام دهد در مزدش برای او می‌افزاییم؛ هر نیکی به ده مانند آن. به‌راستی‌که الله نسبت به گناهان کسانی از بندگانش که به‌سوی او توبه کنند بسیار آمرزنده، و قدرشناس اعمال صالح‌شان است که آنها را در جستجوی وجه او تعالی انجام می‌دهند.
عربي تفسیرونه:
اَمْ یَقُوْلُوْنَ افْتَرٰی عَلَی اللّٰهِ كَذِبًا ۚ— فَاِنْ یَّشَاِ اللّٰهُ یَخْتِمْ عَلٰی قَلْبِكَ ؕ— وَیَمْحُ اللّٰهُ الْبَاطِلَ وَیُحِقُّ الْحَقَّ بِكَلِمٰتِهٖ ؕ— اِنَّهٗ عَلِیْمٌۢ بِذَاتِ الصُّدُوْرِ ۟
مشرکان ادعا می‌کردند که محمد صلی الله علیه وسلم این قرآن را ساخته و به پروردگارش نسبت داده است، و الله در پاسخ آنها فرمود: اگر به خاطرت خطور کند که دروغی ببندی به‌طور قطع بر قلبت مُهر می‌نهم، و دروغ افترا بسته را محو می‌کنم، و حق را باقی می‌گذارم، و چون این امر اتفاق نیفتاده است بر راستگویی پیامبر صلی الله علیه وسلم در اینکه از جانب پروردگارش بر او وحی می‌شود دلالت دارد. به‌راستی‌که او تعالی از آنچه در دل‌های بندگانش وجود دارد بسیار آگاه است و ذره‌ای از آن بر او پوشیده نمی‌ماند.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ الَّذِیْ یَقْبَلُ التَّوْبَةَ عَنْ عِبَادِهٖ وَیَعْفُوْا عَنِ السَّیِّاٰتِ وَیَعْلَمُ مَا تَفْعَلُوْنَ ۟ۙ
و او سبحانه ذاتی است که توبۀ بندگانش از کفر و گناهان را آن‌گاه که به‌سوی او توبه کنند می‌پذیرد، و از بدی‌هایی که مرتکب شده‌اند درمی‌گذرد. از هر چیزی‌که انجام دهید آگاه است، ذره‌ای از اعمال‌تان بر او پوشیده نمی‌ماند، و به‌زودی شما را در قبال آن جزا خواهد داد.
عربي تفسیرونه:
وَیَسْتَجِیْبُ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ وَیَزِیْدُهُمْ مِّنْ فَضْلِهٖ ؕ— وَالْكٰفِرُوْنَ لَهُمْ عَذَابٌ شَدِیْدٌ ۟
و دعای کسانی را که به الله و رسولانش ایمان آورده‌اند و اعمال صالح انجام داده‌اند اجابت می‌کند، و از فضل خویش بر آنچه از او نخواسته‌اند برای‌شان می‌افزاید، و کافران به الله و رسولانش عذاب سختی دارند که در قیامت منتظرشان است.
عربي تفسیرونه:
وَلَوْ بَسَطَ اللّٰهُ الرِّزْقَ لِعِبَادِهٖ لَبَغَوْا فِی الْاَرْضِ وَلٰكِنْ یُّنَزِّلُ بِقَدَرٍ مَّا یَشَآءُ ؕ— اِنَّهٗ بِعِبَادِهٖ خَبِیْرٌ بَصِیْرٌ ۟
و اگر الله رزق و روزی را برای تمام بندگانش بگشاید به‌طور قطع با ستم در زمین سرکشی می‌کنند، اما او سبحانه از رزق و روزی به اندازه‌ای از گشایش و تنگی که می‌خواهد فرو می‌فرستد. همانا او تعالی نسبت به احوال بندگانش بسیار دانا و بینا است. پس براساس حکمت می‌بخشد، و براساس حکمت نیز محروم می‌کند.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ الَّذِیْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ مِنْ بَعْدِ مَا قَنَطُوْا وَیَنْشُرُ رَحْمَتَهٗ ؕ— وَهُوَ الْوَلِیُّ الْحَمِیْدُ ۟
و او ذاتی است که باران را بر بندگانش پس از اینکه از نزول آن نومید شدند فرو می‌فرستد، و این باران را می‌گستراند تا گیاهان زمین بروید، و او عهده‌دار کارهای بندگان است، و در هر حالتی ستوده‌شده است.
عربي تفسیرونه:
وَمِنْ اٰیٰتِهٖ خَلْقُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ وَمَا بَثَّ فِیْهِمَا مِنْ دَآبَّةٍ ؕ— وَهُوَ عَلٰی جَمْعِهِمْ اِذَا یَشَآءُ قَدِیْرٌ ۟۠
و یکی از نشانه‌های الله که بر قدرت و یگانگی او تعالی دلالت دارد آفرینش آسمان‌ها و زمین، و مخلوقات عجیبی است که در این دو گسترانده است، و خود او تعالی هرگاه بخواهد بر گردآوری آنها برای حشر و جزا توانا است، و این کار او را ناتوان نمی‌سازد همان‌گونه که از آفرینش آنها برای بار اول ناتوان نبوده است.
عربي تفسیرونه:
وَمَاۤ اَنْتُمْ بِمُعْجِزِیْنَ فِی الْاَرْضِ ۖۚ— وَمَا لَكُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِ مِنْ وَّلِیٍّ وَّلَا نَصِیْرٍ ۟
و هرگاه پروردگارتان بخواهد شما را کیفر کند نمی‌توانید برای نجات از او تعالی بگریزید، و به جای او نه هیچ کارسازی دارید تا کارهای‌تان را برعهده گیرد، و نه هیچ یاوری تا عذاب را اگر الله آن را برای‌تان بخواهد از شما بردارد.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• التوسيع في الرزق والتضييق فيه خاضع لحكمة إلهية قد تخفى على كثير من الناس.
اِنْ یَّشَاْ یُسْكِنِ الرِّیْحَ فَیَظْلَلْنَ رَوَاكِدَ عَلٰی ظَهْرِهٖ ؕ— اِنَّ فِیْ ذٰلِكَ لَاٰیٰتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُوْرٍ ۟ۙ
اگر الله سکون و آرامش باد که کشتی‌ها را حرکت می‌دهد بخواهد به‌طور قطع باد را ساکن می‌گرداند، آن‌گاه بدون حرکت در دریا ثابت می‌مانند. به‌راستی‌که در آفرینش کشتی‌ها و تسخیر بادها دلالت‌های آشکاری است بر قدرت الله برای هرکس که در برابر بلا و مصیبت‌ها بسیار شکیبا، و شکرگزار نعمت‌هایی است که الله بر او بخشیده است.
عربي تفسیرونه:
فَمَاۤ اُوْتِیْتُمْ مِّنْ شَیْءٍ فَمَتَاعُ الْحَیٰوةِ الدُّنْیَا ۚ— وَمَا عِنْدَ اللّٰهِ خَیْرٌ وَّاَبْقٰی لِلَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَلٰی رَبِّهِمْ یَتَوَكَّلُوْنَ ۟ۚ
و - ای مردم- مال یا مقام یا فرزندی که به شما داده شده، کالای زندگی دنیا است که نابود شدنی و موقتی است، و نعمت‌های جاویدان همان نعمت‌های بهشت هستند که الله برای کسانی‌که به الله و رسولانش ایمان آورده‌اند، و در تمام کارهای‌شان فقط بر پروردگارشان توکل می‌کنند آماده ساخته است.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ یَجْتَنِبُوْنَ كَبٰٓىِٕرَ الْاِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ وَاِذَا مَا غَضِبُوْا هُمْ یَغْفِرُوْنَ ۟ۚ
و همان کسانی‌که از گناهان کبیره و زشت دوری می‌کنند، و هرگاه از گفتار یا کردار بد کسی خشمگین شدند خطایش را می‌بخشند، و او را در قبال آن مجازات نمی‌کنند، و این عفو اگر خیر و مصلحتی در آن باشد، نشانۀ نیکوکاری آنها است.
عربي تفسیرونه:
وَالَّذِیْنَ اسْتَجَابُوْا لِرَبِّهِمْ وَاَقَامُوا الصَّلٰوةَ ۪— وَاَمْرُهُمْ شُوْرٰی بَیْنَهُمْ ۪— وَمِمَّا رَزَقْنٰهُمْ یُنْفِقُوْنَ ۟ۚ
و همان کسانی‌که به پروردگارشان، با انجام آنچه به آن فرمان داده، و ترک آنچه از آن نهی فرموده، پاسخ مثبت داده‌اند، و نماز را به کامل‌ترین وجه برپا داشته‌اند، و همان کسانی‌که در اموری که قصد انجام دادنش را دارند با یکدیگر مشورت می‌کنند، و از آنچه به آنها روزی داده‌ایم در جستجوی وجه الله انفاق می‌کنند.
عربي تفسیرونه:
وَجَزٰٓؤُا سَیِّئَةٍ سَیِّئَةٌ مِّثْلُهَا ۚ— فَمَنْ عَفَا وَاَصْلَحَ فَاَجْرُهٗ عَلَی اللّٰهِ ؕ— اِنَّهٗ لَا یُحِبُّ الظّٰلِمِیْنَ ۟
و هرکس بخواهد حقش را بگیرد این اجازه را دارد، اما به مثل ستمی که بر او رفته و بدون افزودن یا تجاوز؛ و هرکس از کسی‌که به او بدی کرده بگذرد و او را در قبال بدکاری‌اش مواخذه نکند، و میان خود و برادرش را اصلاح گرداند پاداش او نزد الله است، همانا او تعالی ستمکارانی را که در جان یا مال یا آبروی مردم ستم می‌کنند دوست ندارد، بلکه بر آنها خشم می‌گیرد.
عربي تفسیرونه:
وَلَمَنِ انْتَصَرَ بَعْدَ ظُلْمِهٖ فَاُولٰٓىِٕكَ مَا عَلَیْهِمْ مِّنْ سَبِیْلٍ ۟ؕ
عربي تفسیرونه:
وَلَمَنْ صَبَرَ وَغَفَرَ اِنَّ ذٰلِكَ لَمِنْ عَزْمِ الْاُمُوْرِ ۟۠
و اما کسی‌که در برابر آزاری که دیگری به او رسانده شکیبایی کند، و از او درگذرد، به‌راستی‌که این صبر از مواردی است که خیر را به او و جامعه بازمی‌گرداند؛ و این کار امری پسندیده است، و جز صاحب خوشبختی بزرگ به آن توفیق نمی‌یابد.
عربي تفسیرونه:
وَمَنْ یُّضْلِلِ اللّٰهُ فَمَا لَهٗ مِنْ وَّلِیٍّ مِّنْ بَعْدِهٖ ؕ— وَتَرَی الظّٰلِمِیْنَ لَمَّا رَاَوُا الْعَذَابَ یَقُوْلُوْنَ هَلْ اِلٰی مَرَدٍّ مِّنْ سَبِیْلٍ ۟ۚ
و هرکس الله او را به هدایت یاری نکند و از حق گمراه سازد پس از او تعالی هیچ کارسازی نیست که کارش را برعهده گیرد، و کسانی را که با کفر و گناهان به خودشان ستم کرده‌اند وقتی عذاب روز قیامت را ببینند می‌بینی که آرزوکنان می‌گویند: آیا راهی برای بازگشت به دنیا هست تا به‌سوی الله توبه کنیم؟
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• الصبر والشكر سببان للتوفيق للاعتبار بآيات الله.
وَتَرٰىهُمْ یُعْرَضُوْنَ عَلَیْهَا خٰشِعِیْنَ مِنَ الذُّلِّ یَنْظُرُوْنَ مِنْ طَرْفٍ خَفِیٍّ ؕ— وَقَالَ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْۤا اِنَّ الْخٰسِرِیْنَ الَّذِیْنَ خَسِرُوْۤا اَنْفُسَهُمْ وَاَهْلِیْهِمْ یَوْمَ الْقِیٰمَةِ ؕ— اَلَاۤ اِنَّ الظّٰلِمِیْنَ فِیْ عَذَابٍ مُّقِیْمٍ ۟
و - ای رسول- این ستمکاران را هنگامی‌که بر جهنم عرضه می‌شوند می‌بینی درحالی‌که خوار و ذلیل هستند به‌سبب ترس زیاد از مردم دزدکی به آنها می‌نگرند، و کسانی‌که به الله و رسولانش ایمان آورده‌اند می‌گویند: زیانکاران واقعی همان کسانی هستند که در روز قیامت به‌سبب عذاب الله که با آن روبه‌رو می‌شوند به خودشان و خانواده‌های‌شان زیان رسانده‌اند، بدانید کسانی‌که به‌سبب کفر و گناهان به خودشان ستم کرده‌اند در عذابی همیشگی و دائم قرار دارند.
عربي تفسیرونه:
وَمَا كَانَ لَهُمْ مِّنْ اَوْلِیَآءَ یَنْصُرُوْنَهُمْ مِّنْ دُوْنِ اللّٰهِ ؕ— وَمَنْ یُّضْلِلِ اللّٰهُ فَمَا لَهٗ مِنْ سَبِیْلٍ ۟ؕ
و دوستانی ندارند که با نجات دادن آنها از عذاب الله در روز قیامت به آنها یاری رسانند، و هرکس الله او را در راه حق یاری نکند و از آن گمراه سازد هرگز راهی برایش نیست که او را به هدایت به‌سوی حق برساند.
عربي تفسیرونه:
اِسْتَجِیْبُوْا لِرَبِّكُمْ مِّنْ قَبْلِ اَنْ یَّاْتِیَ یَوْمٌ لَّا مَرَدَّ لَهٗ مِنَ اللّٰهِ ؕ— مَا لَكُمْ مِّنْ مَّلْجَاٍ یَّوْمَىِٕذٍ وَّمَا لَكُمْ مِّنْ نَّكِیْرٍ ۟
- ای مردم- با شتافتن به اجرای اوامر و اجتناب از نواهی پروردگارتان، و امروز و فردا نکردن، به پروردگارتان پاسخ مثبت دهید، قبل از اینکه روز قیامت بیاید که هرگاه بیاید هیچ بازدارنده‌ای برایش نیست، و نه هیچ پناهگاهی است که به آن پناه ببرید، و نه حق انکاری برای‌تان است که گناهانی را که در دنیا مرتکب شده‌اید با آن انکار کنید.
عربي تفسیرونه:
فَاِنْ اَعْرَضُوْا فَمَاۤ اَرْسَلْنٰكَ عَلَیْهِمْ حَفِیْظًا ؕ— اِنْ عَلَیْكَ اِلَّا الْبَلٰغُ ؕ— وَاِنَّاۤ اِذَاۤ اَذَقْنَا الْاِنْسَانَ مِنَّا رَحْمَةً فَرِحَ بِهَا ۚ— وَاِنْ تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ اَیْدِیْهِمْ فَاِنَّ الْاِنْسَانَ كَفُوْرٌ ۟
پس -ای رسول- اگر از فرامین تو روی گرداندند ما تو را نگهبان بر آنها نفرستاده‌ایم که از اعمال‌شان نگهبانی کنی، و فقط تبلیغ آنچه به آن فرمان یافته‌ای برعهدۀ توست، و حسابرسی آنها برعهدۀ الله است، و در حقیقت اگر ما از جانب خویش ثروت و سلامتی و رحمتی دیگر مانند این دو به انسان بچشانیم به آن شاد می‌گردد، و اگر به‌سبب گناهان انسان‌ها مصیبتی به آنها برسد؛ خوی و عادت آنها کفران نعمت‌های الله، سپاسگزاری نکردن، و خشم گرفتن است بر آنچه الله به حکمت خویش مقدر کرده است.
عربي تفسیرونه:
لِلّٰهِ مُلْكُ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— یَخْلُقُ مَا یَشَآءُ ؕ— یَهَبُ لِمَنْ یَّشَآءُ اِنَاثًا وَّیَهَبُ لِمَنْ یَّشَآءُ الذُّكُوْرَ ۟ۙ
فرمانروایی آسمان‌ها و زمین از آنِ الله است، هرچه از پسر یا دختر یا غیر آن که بخواهد می‌آفریند، به هرکس بخواهد فرزند دختر می‌دهد و او را از فرزند پسر محروم می‌سازد، و برای هرکس بخواهد فرزند پسر می‌دهد و او را از فرزند دختر محروم می‌سازد،
عربي تفسیرونه:
اَوْ یُزَوِّجُهُمْ ذُكْرَانًا وَّاِنَاثًا ۚ— وَیَجْعَلُ مَنْ یَّشَآءُ عَقِیْمًا ؕ— اِنَّهٗ عَلِیْمٌ قَدِیْرٌ ۟
یا برای هرکس بخواهد هم پسر می‌دهد و هم دختر، و هرکس را بخواهد عقیم و نازا قرار می‌دهد. به‌راستی‌که او از آنچه موجود است و آنچه در آینده موجود خواهد شد آگاه است، و این امر به‌سبب علم و حکمت کامل او است. هیچ‌چیز بر او پوشیده نمی‌ماند، و هیچ‌چیز او را ناتوان نمی‌کند.
عربي تفسیرونه:
وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ اَنْ یُّكَلِّمَهُ اللّٰهُ اِلَّا وَحْیًا اَوْ مِنْ وَّرَآئِ حِجَابٍ اَوْ یُرْسِلَ رَسُوْلًا فَیُوْحِیَ بِاِذْنِهٖ مَا یَشَآءُ ؕ— اِنَّهٗ عَلِیٌّ حَكِیْمٌ ۟
هیچ انسانی را نسزد که الله با او سخن گوید جز از طریق وحی با الهام یا غیر آن، یا به‌گونه‌ای با او سخن می‌گوید که کلامش را می‌شنود اما خودش را نمی‌بیند، یا فرشته‌ای فرستاده شده مانند جبرئیل علیه السلام به‌سویش می‌فرستد، و آنچه را الله می‌خواهد به رسول وحی کند به اذن الله به رسول بشری وحی می‌کند. به‌راستی‌که او سبحانه در ذات و صفات خویش برتر، و در آفرینش و تقدیر و شریعتش بسیار دانا است.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• وجوب المسارعة إلى امتثال أوامر الله واجتناب نواهيه.
وَكَذٰلِكَ اَوْحَیْنَاۤ اِلَیْكَ رُوْحًا مِّنْ اَمْرِنَا ؕ— مَا كُنْتَ تَدْرِیْ مَا الْكِتٰبُ وَلَا الْاِیْمَانُ وَلٰكِنْ جَعَلْنٰهُ نُوْرًا نَّهْدِیْ بِهٖ مَنْ نَّشَآءُ مِنْ عِبَادِنَا ؕ— وَاِنَّكَ لَتَهْدِیْۤ اِلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۟ۙ
و - ای رسول- همان‌گونه که به پیامبران پیش از تو وحی کردیم قرآن را از جانب خویش به تو فرستادیم، و پیش از این تو نه می‌دانستی که کتاب‌های آسمانی نازل شده بر رسولان چیست و نه می‌دانستی ایمان چیست؟ اما ما این قرآن را نوری قرار دادیم که با آن هر یک از بندگانمان را که بخواهیم هدایت می‌کنیم، و به‌راستی‌که تو مردم را به راه راست یعنی دین اسلام راهنمایی می‌کنی.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• سمي الوحي روحًا لأهمية الوحي في هداية الناس، فهو بمنزلة الروح للجسد.
• الهداية المسندة إلى الرسول صلى الله عليه وسلم هي هداية الإرشاد لا هداية التوفيق.
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه - د ژباړو فهرست (لړلیک)
فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه، د مرکز تفسیر للدارسات القرآنیة لخوا خپور شوی.