د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژباړه - تفسیر السعدي * - د ژباړو فهرست (لړلیک)
هَلْ یَنْظُرُوْنَ اِلَّاۤ اَنْ تَاْتِیَهُمُ الْمَلٰٓىِٕكَةُ اَوْ یَاْتِیَ رَبُّكَ اَوْ یَاْتِیَ بَعْضُ اٰیٰتِ رَبِّكَ ؕ— یَوْمَ یَاْتِیْ بَعْضُ اٰیٰتِ رَبِّكَ لَا یَنْفَعُ نَفْسًا اِیْمَانُهَا لَمْ تَكُنْ اٰمَنَتْ مِنْ قَبْلُ اَوْ كَسَبَتْ فِیْۤ اِیْمَانِهَا خَیْرًا ؕ— قُلِ انْتَظِرُوْۤا اِنَّا مُنْتَظِرُوْنَ ۟
خداوند متعال می‌فرماید: آیا کسانی که به ستم و مخالفت و کینه‌توزی‌شان ادامه می‌دهند، جز این انتظار می‌کشند، ﴿أَن تَأۡتِيَهُمُ﴾ که مقدمات عذاب و مقدمات قیامت پیش آنها بیاید؟ به این صورت که، ﴿ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ﴾ فرشتگان برای گرفتن جان‌ها و قبض ارواحشان، پیش آنها بیایند. وچون به این حالت برسند، نه ایمان به آنان سودی می‌بخشد، و نه کارهای شایسته‌ای که انجام داده‌اند.﴿أَوۡ يَأۡتِيَ رَبُّكَ﴾ یا اینکه پروردگارت برای فیصله دادن میان بندگان، و پاداش دادن به نیکوکاران و مجازات بدکاران بیاید؟
﴿أَوۡ يَأۡتِيَ بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَ﴾ یا پاره‌ای از آیات پروردگارت که بیانگر نزدیک بودن قیامت است، بیاید؟
﴿يَوۡمَ يَأۡتِي بَعۡضُ ءَايَٰتِ رَبِّكَ﴾ روزی که پاره ای از نشانه‌های خارق العادۀ پروردگارت می‌آید؛ و با آمدن آن، دانسته می‌شود که قیامت نزدیک شده و قیامت فرا رسیده است، ﴿لَا يَنفَعُ نَفۡسًا إِيمَٰنُهَا لَمۡ تَكُنۡ ءَامَنَتۡ مِن قَبۡلُ أَوۡ كَسَبَتۡ فِيٓ إِيمَٰنِهَا خَيۡرٗا﴾ یعنی هنگامی که پاره‌ای از نشانه‌های خدا پدید آید؛ اگر کافر در آن هنگام ایمان بیاورد، ایمان آوردنش به او فایده‌ای نمی‌دهد؛ و مؤمنی که پیش‌تر کوتاهی ورزیده است، چنانچه در آن هنگام بر کار خوب بیفزاید، به او سودی نمی‌رسد. بلکه ایمانی که قبل از آن هنگام داشته است، به او فایده می‌دهد؛ و خوبی که قبل از آمدن این نشانه‌ها با او بوده است، به وی سود می‌رساند. و حکمت در این مورد آشکار است؛ زیرا ایمانی فایده می‌رساند، که به غیب و از روی اختیار و انتخاب بنده باشد. اما وقتی نشانه‌ها یافت شوند، آن وقت مسئلۀ قیامت آشکار می‌گردد و ایمان آوردن در این هنگام بسان ایمان اضطراری و ضروری می‌ماند. و مانند ایمان آوردن کسی است که غرق می‌شود، یا در آتش می‌سوزد، و امثال آن. و چون مرگ را می‌بیند، از آنچه که در آن قرار دارد، دست می‌کشد. همان طور که خداوند متعال فرموده است: ﴿فَلَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَا قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَحۡدَهُۥ وَكَفَرۡنَا بِمَا كُنَّا بِهِۦ مُشۡرِكِينَ فَلَمۡ يَكُ يَنفَعُهُمۡ إِيمَٰنُهُمۡ لَمَّا رَأَوۡاْ بَأۡسَنَاۖ سُنَّتَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي قَدۡ خَلَتۡ فِي عِبَادِهِۦ﴾ وقتی عذاب ما را دیدند، گفتند: «تنها به خدا ایمان آوردیم و به آنچه با خدا شریک می‌گرفتیم، کافر شدیم.» پس وقتی عذاب ما را دیدند، ایمان آوردنشان به آنان سودی نداد، و این سنت خداست که از دیرباز دربارۀ بندگانش چنین جاری شده است. و احادیث صحیح زیادی از پیامبر صلی الله علیه وسلم ثابت شده است که منظور از «پاره‌ای از نشانه‌ها» را طلوع خورشید از مغرب معرفی می‌کند، و اینکه وقتی مردم آن را می‌بینند، ایمان می‌آورند، و ایمانشان به آنان سودی نمی‌رساند، و در این هنگام دروازۀ توبه بسته می‌شود.
و از آنجا که این، هشداری بود قابل انتظار برای کسانی که پیامبر صلی الله علیه وسلم را تکذیب می‌کردند و منتظر بودند تا پیامبر صلی الله علیه وسلم و پیروانش به مصیبت‌های روزگار و دشواری‌ها گرفتار شوند، فرمود: ﴿قُلِ ٱنتَظِرُوٓاْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ﴾ بگو: انتظار بکشید، ما هم منتظر هستیم. پس خواهید دانست که کدام یک از ما به امنیت و آسایش سزاوارتر است.
و این آیه دلیلی بر صحت مذهب اهل سنت و جماعت است که افعال اختیاری مانند استوا، پایین آمدن، و آمدن را برای خدا ثابت می‌کنند، که خدا چنین صفت‌هایی را داراست ، بدون اینکه او را در این صفات با مخلوق تشبیه کنند. و در کتاب و سنت از این موارد زیاد یافت می‌شود.
نیز بیانگر آن است که از جمله علامت‌های قیامت، طلوع خورشید از سمت مغرب است. و اینکه خداوند حکیم است و عادت و سنت الهی بر آن است که ایمان زمانی فایده دهد، که از روی اختیار و انتخاب باشد نه اینکه اضطراری و از روی ناچاری باشد. همان‌طور که قبلاً بیان شد.
نیز آیه به این مطلب اشاره می‌کند که انسان خیر و نیکی را در سایۀ ایمانش به‌دست می‌آورد. پس عبادت و نیکی و پرهیزگاری فقط زمانی فایده داده و رشد می‌کند، که بنده ایمان داشته باشد. بنابراین هرگاه قلب از ایمان خالی باشد، چیزی از این کارها به او فایده نمی‌دهد.
عربي تفسیرونه:
اِنَّ الَّذِیْنَ فَرَّقُوْا دِیْنَهُمْ وَكَانُوْا شِیَعًا لَّسْتَ مِنْهُمْ فِیْ شَیْءٍ ؕ— اِنَّمَاۤ اَمْرُهُمْ اِلَی اللّٰهِ ثُمَّ یُنَبِّئُهُمْ بِمَا كَانُوْا یَفْعَلُوْنَ ۟
خداوند به کسانی که دینشان را پراکنده ساختند، هشدار می‌دهد؛ یعنی آن را تکه تکه کردند و در آن دچار پراکندگی و تفرقه شدند و هر یک برای خودش اسم و رسمی قرار داد، و بر خود نامی نهاد که آدمی را در دینش فایده‌ای نمی‌رساند و ایمانش با آن کامل نمی‌گردد، مانند یهودیت و نصرانیت و مجوسیت، که بخشی از شریعت را اخذ کرده‌اند و آن را دین خویش قرار داده‌اند، و بخشی دیگر را رها کرده‌اند، یا اینکه چیزی را اخذ کرده‌اند، و آنچه را که مهم‌تر است، رها نموده‌اند، آن‌گونه که اهل اختلاف از قبیل اهل بدعت و گمراهی و کسانی که امت را دچار تفرقه می‌کنند، چنین می‌باشند.
و آیه دلالت می‌نماید که دین به اتحاد و ائتلاف دستور می‌دهد و از تفرقه و اختلافِ اهل دین نهی می‌کند. نیز دین از اختلاف در سایر مسائل اصولی و فرعی نهی می‌نماید. و خداوند پیامبرش را دستور می‌دهد که از کسانی که دینشان را پراکنده و متفرق کردند، بیزاری بجوید. پس فرمود: ﴿لَّسۡتَ مِنۡهُمۡ فِي شَيۡءٍ﴾ تو از آنان نیستی و آنان از تو نیستند، چون آنان با تو مخالفت ورزیده‌اند.
﴿إِنَّمَآ أَمۡرُهُمۡ إِلَى ٱللَّهِ﴾ همانا کارشان با خداست و به سوی او باز می‌گردند، و آنها را طبق اعمالشان مجازات خواهد کرد.﴿ثُمَّ يُنَبِّئُهُم بِمَا كَانُواْ يَفۡعَلُونَ﴾ سپس آنها را از آنچه که می‌کردند، با خبر می‌کند.
عربي تفسیرونه:
مَنْ جَآءَ بِالْحَسَنَةِ فَلَهٗ عَشْرُ اَمْثَالِهَا ۚ— وَمَنْ جَآءَ بِالسَّیِّئَةِ فَلَا یُجْزٰۤی اِلَّا مِثْلَهَا وَهُمْ لَا یُظْلَمُوْنَ ۟
سپس کیفیت و چگونگی پاداش را بیان کرد و فرمود: ﴿مَن جَآءَ بِٱلۡحَسَنَةِ﴾ هرکس نیکی انجام دهد، خواه با زبان باشد یا با کردار، آشکار باشد، یا پنهان، مربوط به حق خدا باشد یا به حق خلق خدا، ﴿فَلَهُۥ عَشۡرُ أَمۡثَالِهَا﴾ به او ده برابر آن پاداش داده می‌شود، و این کمترین مقدار پاداش است.﴿وَمَن جَآءَ بِٱلسَّيِّئَةِ فَلَا يُجۡزَىٰٓ إِلَّا مِثۡلَهَا﴾ وهرکس کار بد انجام دهد، جز به اندازۀ آن کیفر داده نمی‌شود. و این از کمال عدالت و احسان خداست، و خداوند به اندازۀ ذره‌ای ستم نمی‌کند. بنابراین فرمود: ﴿وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ﴾ و بر آنان ستم نمی‌شود.
عربي تفسیرونه:
قُلْ اِنَّنِیْ هَدٰىنِیْ رَبِّیْۤ اِلٰی صِرَاطٍ مُّسْتَقِیْمٍ ۚ۬— دِیْنًا قِیَمًا مِّلَّةَ اِبْرٰهِیْمَ حَنِیْفًا ۚ— وَمَا كَانَ مِنَ الْمُشْرِكِیْنَ ۟
خداوند متعال پیامبرش صلی الله علیه وسلم را دستور می‌دهد که از هدایت و رهنمود شدن به راه راست و دین میانه، که عقاید مفید و کارهای شایسته و فرمان به هر خوبی و نهی از هر زشتی را دربردارد، وخود بر آن قرار دارد، سخن به میان آورد. دینی که پیامبران بر آن بوده‌اند، به ویژه خلیل خدا ابراهیم علیه السلام امام حقگویان و پدر پیامبرانی که پس از او مبعوث شده‌اند، و آن دین راستین است، که از آیین منحرف یهودیان و نصارا و مشرکین به دور است.
عربي تفسیرونه:
قُلْ اِنَّ صَلَاتِیْ وَنُسُكِیْ وَمَحْیَایَ وَمَمَاتِیْ لِلّٰهِ رَبِّ الْعٰلَمِیْنَ ۟ۙ
[و این یک امر عام و کلی است، سپس شریف‌ترین عبادت‌ها را به‌طور خاص بیان کرد و فرمود:] ﴿قُلۡ إِنَّ صَلَاتِي وَنُسُكِي﴾ بگو: «نماز من و قربانی من.» و این به خاطر شرافت و فضیلت این دو عبادت است. و به خاطر این است که این دو عبادت بیانگر محبت خداوند متعال و اخلاص دین برای او، و نزدیکی جستن به وی با قلب و زبان و جوارح، و قربانی کردن و مبذول داشتن مالی است که انسان آن را دوست دارد. بذل و بخشش مال در راه کسی که بنده او را از مالش بیشتر دوست دارد و آن خداوند متعال است. و هرکس در نماز و قربانی کردنش مخلص باشد، در سایر کارها و گفته‌هایش نیز مخلص است.
﴿وَمَحۡيَايَ وَمَمَاتِي﴾ و آنچه که در حیات و زندگی‌ام انجام می‌دهم، و آنچه که خداوند متعال برای من در دنیای پس از مرگ مقدر می‌نماید، همۀ اینها، ﴿لِلَّهِ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ﴾ برای خداوندی است که پروردگار جهانیان می‌باشد.
عربي تفسیرونه:
لَا شَرِیْكَ لَهٗ ۚ— وَبِذٰلِكَ اُمِرْتُ وَاَنَا اَوَّلُ الْمُسْلِمِیْنَ ۟
﴿لَا شَرِيكَ لَهُۥ﴾ او در عبادت شریکی ندارد ، همان‌طور که در پادشاهی و تدبیر امور نیز شریکی ندارد. و ابراز این اخلاص از جانب من، پدیده‌ای تازه و نو ظهور نیست که از خود به‌وجود آورده باشم، بلکه ﴿ وَبِذَٰلِكَ أُمِرۡتُ﴾ بدان امر شده‌ام؛ امری حتمی و قطعی، و از عاقبت بد به‌دور نمی‌مانم جز به پیروی از آن.﴿وَأَنَا۠ أَوَّلُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ﴾ و من اولین مسلمان در میان این امت هستم.
عربي تفسیرونه:
قُلْ اَغَیْرَ اللّٰهِ اَبْغِیْ رَبًّا وَّهُوَ رَبُّ كُلِّ شَیْءٍ ؕ— وَلَا تَكْسِبُ كُلُّ نَفْسٍ اِلَّا عَلَیْهَا ۚ— وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٌ وِّزْرَ اُخْرٰی ۚ— ثُمَّ اِلٰی رَبِّكُمْ مَّرْجِعُكُمْ فَیُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ فِیْهِ تَخْتَلِفُوْنَ ۟
﴿قُلۡ أَغَيۡرَ ٱللَّهِ﴾ بگو: آیا غیر از خدا، یکی از مخلوقات را، ﴿أَبۡغِي رَبّٗا﴾ به عنوان پروردگار برگیرم؟ یعنی آیا این شایسته است و برای من جایز است که غیر از خدا را مربی و مدبر بگیرم، حال آنکه خداوند پروردگار هرچیزی است؟ پس مردم و مخلوقات همه تحت ربوبیت او، و تسلیم دستور او هستند.
بنابراین باید خدا را به پروردگاری بگیریم، و به آن راضی باشیم، و خود را به هیچ یک از آفریدگانِ فقیر و ناتوان وابسته نکنیم.
سپس با بیان پاداش و جزا، مردمان را تشویق و برحذرداشت و فرمود: ﴿وَلَا تَكۡسِبُ كُلُّ نَفۡسٍ﴾ و هیچ‌کس خیر و شری به دست نمی‌آورد، ﴿إِلَّا عَلَيۡهَا﴾ مگر برای خودش. همان طور که خداوند متعال فرموده است: ﴿مَّنۡ عَمِلَ صَٰلِحٗا فَلِنَفۡسِهِۦۖ وَمَنۡ أَسَآءَ فَعَلَيۡهَا﴾ هرکس کار شایسته ای انجام دهد به نفع خودش است ، و هرکس کار بد کند به زیان خودش است.﴿وَلَا تَزِرُ وَازِرَةٞ وِزۡرَ أُخۡرَىٰ﴾ و هیچ کس بار گناه دیگری را به دوش نمی‌گیرد، بلکه گناه هرکسی بر گردن خودش است.
و اگر کسی عامل گمراهی کسی دیگر باشد، گناه واسطه شدن بر او خواهد بود، بدون اینکه از بار گناه کسی که دست به ارتکاب گناه زده است، چیزی کاسته شود. ﴿ثُمَّ إِلَىٰ رَبِّكُم مَّرۡجِعُكُمۡ﴾ سپس در روز قیامت به سوی پروردگارتان بازمی‌گردید، ﴿فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ﴾ و شما را ازآنچه در آن اختلاف می‌کردید، با خبر می‌کند؛ یعنی شما را از هر کار خوب و بدی که انجام داده‌اید، آگاه می‌سازد، و شما را طبق آن به کامل‌ترین صورت سزا و جزا می‌دهد.
عربي تفسیرونه:
وَهُوَ الَّذِیْ جَعَلَكُمْ خَلٰٓىِٕفَ الْاَرْضِ وَرَفَعَ بَعْضَكُمْ فَوْقَ بَعْضٍ دَرَجٰتٍ لِّیَبْلُوَكُمْ فِیْ مَاۤ اٰتٰىكُمْ ؕ— اِنَّ رَبَّكَ سَرِیْعُ الْعِقَابِ ۖؗۗ— وَاِنَّهٗ لَغَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟۠
﴿وَهُوَ ٱلَّذِي جَعَلَكُمۡ خَلَٰٓئِفَ ٱلۡأَرۡضِ﴾ و او خدایی است که شما را جانشینان زمین قرار داده است. به‌گونه‌ای که برخی از شما جانشین برخی دیگر می‌شوید. و خداوند شما را در زمین جانشین قرار داده است، و همۀ آنچه را که در زمین است، برایتان مسخّر و رام کرده است، و شما را آزمایش می‌کند تا بنگرد که چگونه کار می‌کنید.
﴿وَرَفَعَ بَعۡضَكُمۡ فَوۡقَ بَعۡضٖ دَرَجَٰتٖ﴾ و برخی از شما را، در قدرت و سلامتی و روزی و ترکیب آفرینش و اخلاق، بر برخی دیگر درجاتی بالا برده و برتری داده است.
﴿لِّيَبۡلُوَكُمۡ فِي مَآ ءَاتَىٰكُمۡ﴾ تا شما را در آنچه به شما داده است، بیازماید. پس اعمالتان متفاوت است.
﴿إِنَّ رَبَّكَ سَرِيعُ ٱلۡعِقَابِ﴾ همانا پروردگارت کسی را که از او نافرمانی کند و آیاتش را تکذیب کند، زود عقاب می‌دهد، ﴿وَإِنَّهُۥ لَغَفُورٞ رَّحِيمُۢ ﴾ و همانا او نسبت به کسی که به وی ایمان بیاورد و عمل صالح انجام دهد و از گناهان کبیره «هلاک کننده» توبه نماید، آمرزنده و مهربان است.
عربي تفسیرونه:
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژباړه - تفسیر السعدي - د ژباړو فهرست (لړلیک)
فارسي ژبې ته د تفسیر السعدي ژباړه