Ibisobanuro bya qoran ntagatifu - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Ishakiro ry'ibisobanuro
əl-Fəth
Impamvu y'isura:
تبشير النبي والمؤمنين بالفتح والتمكين.
إِنَّا فَتَحۡنَا لَكَ فَتۡحٗا مُّبِينٗا
Ibisobanuro by'icyarabu:
لِّيَغۡفِرَ لَكَ ٱللَّهُ مَا تَقَدَّمَ مِن ذَنۢبِكَ وَمَا تَأَخَّرَ وَيُتِمَّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكَ وَيَهۡدِيَكَ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
Allah sənin bu fəthdən əvvəlki və ondan sonrakı günahlarını bağışlasın, sənin dininə kömək etməklə sənə olan nemətini tamamlasın, səni əyriliyi olmayana düz yola - doğru-düzgün İslam yoluna yönəltsin.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَيَنصُرَكَ ٱللَّهُ نَصۡرًا عَزِيزًا
Ibisobanuro by'icyarabu:
هُوَ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ ٱلسَّكِينَةَ فِي قُلُوبِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ لِيَزۡدَادُوٓاْ إِيمَٰنٗا مَّعَ إِيمَٰنِهِمۡۗ وَلِلَّهِ جُنُودُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Möminlərin imanı üstünə iman artırmaq üçün onların qəlbinə sabitlik və rahatlıq nazil edən Allahdır. Göylərin və yerin orduları təkcə Allaha məxsusdur. Onların vasitəsilə Allah Öz qullarından istədiyinə kömək edir. Allah Öz qullarının xeyrinə olan işləri biləndir, kömək və yardım xüsusunda hikmətlə hökm verir.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لِّيُدۡخِلَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا وَيُكَفِّرَ عَنۡهُمۡ سَيِّـَٔاتِهِمۡۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عِندَ ٱللَّهِ فَوۡزًا عَظِيمٗا
Bu ona görədir ki, Allah, Ona və Onun rəsuluna iman gətirmiş kişiləri və qadınları qəsrləri və ağacları altından çaylar axan cənnətlərə daxil etsin və onların günahlarından keçsin və bu günahlara görə onları cəzalandırmasın. Bu zikr edilənlər - tələb olunan Cənnəti qazanmaq və ehtiyat edilən cəzadan qurtulmaq - Allah yanında bənzəri olmayan böyük uğurdur.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَيُعَذِّبَ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ وَٱلۡمُنَٰفِقَٰتِ وَٱلۡمُشۡرِكِينَ وَٱلۡمُشۡرِكَٰتِ ٱلظَّآنِّينَ بِٱللَّهِ ظَنَّ ٱلسَّوۡءِۚ عَلَيۡهِمۡ دَآئِرَةُ ٱلسَّوۡءِۖ وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡ وَلَعَنَهُمۡ وَأَعَدَّ لَهُمۡ جَهَنَّمَۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرٗا
Bütün bunlar, Allah Öz dininə kömək etməyəcəyinə və Öz kəlməsini ucaltmayacağına dair pis zənndə olan münafiq kişi və münafiq qadınlara, Allaha şərik qoşan kişi və şərik qoşan qadınlara əzab verməsi üçündür. Əzab onları bürüdü və öz küfrlərinə və pis zənlərinə görə Allahın onlara qəzəbi tutdu. Allah onları Öz rəhmətindən qovdu və axirətdə onlar üçün içində əbədi qalacaqları Cəhənnəm hazırlamışdır. Cəhənnəm nə pis dönüş yeridir.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلِلَّهِ جُنُودُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمًا
Göylərin və yerin orduları Allaha məxsusdur. Allah onların vasitəsilə Öz qullarından istədiyinə kömək edir. Allah qüdrətlidir, heç kimsə Onu məğlub edə bilməz. O, yaratmaq, qədəri yazmaq və işləri yoluna qoymaq xüsusunda hikmət sahibidir.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّآ أَرۡسَلۡنَٰكَ شَٰهِدٗا وَمُبَشِّرٗا وَنَذِيرٗا
Ey Peyğəmbər! Həqiqətən, Biz səni qiyamət günü ümmətinə şahid, möminlərə, Allahın dünyada onlar üçün zəfər və fəth, axirətdə də nemətlər hazırladığı barədə müjdə verən, kafirlərə də, Allahın dünyada onlara möminlərin əli ilə zəlillik və məğlubiyyət, axirətdə də onları gözləyən ağrılı-acılı əzab ilə qorxudan olaraq göndərdik.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• صلح الحديبية بداية فتح عظيم على الإسلام والمسلمين.
• السكينة أثر من آثار الإيمان تبعث على الطمأنينة والثبات.
إِنَّ ٱلَّذِينَ يُبَايِعُونَكَ إِنَّمَا يُبَايِعُونَ ٱللَّهَ يَدُ ٱللَّهِ فَوۡقَ أَيۡدِيهِمۡۚ فَمَن نَّكَثَ فَإِنَّمَا يَنكُثُ عَلَىٰ نَفۡسِهِۦۖ وَمَنۡ أَوۡفَىٰ بِمَا عَٰهَدَ عَلَيۡهُ ٱللَّهَ فَسَيُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Ey Peyğəmbər! Ridvan beyətində, Məkkə müşrikləri ilə vuruşmağa dair sənə söz verən kimsələr, əslində, Allaha beyət etmiş sayılırlar. Çünki onlara müşriklərlə döyüşməyi əmr edən də, onlara əməllərinin əvəzini verən də Odur. Beyət əsnasında Allahın əli onların əllərinin üzərindədir. Allah onların əməllərini görür, heç bir şey Ona gizli qalmaz. Kim öz beyətini pozsa, Allahın dininə kömək edəcəyinə dair Allaha verdiyi sözü yerinə yetirməsə, beyətini pozmağının və əhdini yerinə yetirməməyinin zərəri öz əleyhinə olar. Bu (xəyanət) Allaha heç bir zərər yetirməz. Kim də Allahın dininə kömək etmək barədə Allahla bağladığı əhdi yerinə yetirərsə, Allah ona böyük mükafat - Cənnət bəxş edər.
Ibisobanuro by'icyarabu:
سَيَقُولُ لَكَ ٱلۡمُخَلَّفُونَ مِنَ ٱلۡأَعۡرَابِ شَغَلَتۡنَآ أَمۡوَٰلُنَا وَأَهۡلُونَا فَٱسۡتَغۡفِرۡ لَنَاۚ يَقُولُونَ بِأَلۡسِنَتِهِم مَّا لَيۡسَ فِي قُلُوبِهِمۡۚ قُلۡ فَمَن يَمۡلِكُ لَكُم مِّنَ ٱللَّهِ شَيۡـًٔا إِنۡ أَرَادَ بِكُمۡ ضَرًّا أَوۡ أَرَادَ بِكُمۡ نَفۡعَۢاۚ بَلۡ كَانَ ٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرَۢا
Ey Peyğəmbər! Sən, Allahın, özlərinə səninlə bərabər Məkkəyə getməyi nəsib etmədiyi bədəviləri qınayarkən onlar sənə deyəcəklər: “Var-dövlətimizə nəzarət etmək və ailələrimizə baxmaq bizi səninlə birlikdə (döyüşə) getməkdən yayındırdı. Allahdan bizim günahlarımız üçün bağışlanma dilə!” Onlar qəlblərində olmayanı - Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) onlar üçün bağışlanma diləməsini dilləri ilə deyirlər. Çünki onlar öz günahlarına görə tövbə etməmişlər. Onlara de: "Əgər Allah sizə bir xeyir vermək və ya bir zərər yetirmək istəsə, heç kəs Onun edəcəyi işin qarşısını ala bilməz." Xeyr, Allah sizin nə etdiyinizdən xəbərdardır, əməllərinizi nə qədər gizlətsənizdə, onlardan heç bir şey Allaha gizli qalmaz.
Ibisobanuro by'icyarabu:
بَلۡ ظَنَنتُمۡ أَن لَّن يَنقَلِبَ ٱلرَّسُولُ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ إِلَىٰٓ أَهۡلِيهِمۡ أَبَدٗا وَزُيِّنَ ذَٰلِكَ فِي قُلُوبِكُمۡ وَظَنَنتُمۡ ظَنَّ ٱلسَّوۡءِ وَكُنتُمۡ قَوۡمَۢا بُورٗا
Sizin mal-dövlətinizlə və övladlarınızla məşğul olduğunuzu üzür gətirməyiniz Peyğəmbər -səllallahu aleyhi və səlləm- ilə birlikdə döyüşə getməməyiniz üçün səbəb deyil. Əksinə, siz elə zənn edirdiniz ki, Allahın rəsulu və onun səhabələrinin hamısı həlak olacaq və Mədinəyə öz ailələrinin yanına qayıtmayacaqlar. Şeytan bunu sizin qəlbinizdə bəzətdi və beləliklə siz, Rəbbiniz barədə O, Öz Peyğəmbərinə yardım etməyəcəyinə dair piss zənnə qapıldığınıza və Rəsulullahı tərk etdiyinizə görə məhvə məhkum olan bir qövm oldunuz.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ يَغۡفِرُ لِمَن يَشَآءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَآءُۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Göylərin və yerin hökmranlığı təkcə Allaha məxsusdur. O, Öz qullarından dilədiyinin günahlarını bağışlayır və Öz ütfü ilə onu Cənnətə daxil edir və dilədiyinə də Öz ədaləti ilə əzab verir. Allah, günahlardan tövbə edən qullarını bağışlayandır, onlara rəhm edəndir.
Ibisobanuro by'icyarabu:
سَيَقُولُ ٱلۡمُخَلَّفُونَ إِذَا ٱنطَلَقۡتُمۡ إِلَىٰ مَغَانِمَ لِتَأۡخُذُوهَا ذَرُونَا نَتَّبِعۡكُمۡۖ يُرِيدُونَ أَن يُبَدِّلُواْ كَلَٰمَ ٱللَّهِۚ قُل لَّن تَتَّبِعُونَا كَذَٰلِكُمۡ قَالَ ٱللَّهُ مِن قَبۡلُۖ فَسَيَقُولُونَ بَلۡ تَحۡسُدُونَنَاۚ بَلۡ كَانُواْ لَا يَفۡقَهُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
Ey möminlər! Siz Hüdeybiyyə sülhündən sonra Allahın sizə vəd verdiyi Xeybər qənimətlərini götürməyə getdiyiniz zaman geri qalanlar: “Qoyun biz də sizinlə birlikdə gedək ki, o qənimətlərdən əldə edək!” – deyəcəklər. Döyüşdən geri qalanlar özlərinin bu tələbi ilə Allahın Hudeybiyyə sülhündən sonra yalnız möminlərə Xeybər qənimətlərini əldə edəcəklərinə dair verdiyi vədi dəyişdirmək istəyirlər. Ey Peyğəmbər! De: “Siz əsla bizim arxamızca o qənimətləri götürməyə gəlməyəcəksiniz. Allah bizə, Xeybər qənimətlərinin Hudeybiyyə sülhündə iştirak edənlərə məxsus olduğuna dair vəd etmişdir.” Onlar deyəcəklər: “Sizin bizə, sizinlə birlikdə Xeybərə getməyimizə mane olmağınız heç də Allahın əmri ilə deyil, əksinə, bunun səbəbi sizin bizə həsəd aparmağınızdır”. Bu iş heç də döyüşdən yayınan o kimsələrin iddia etdiyi kimi deyil, əksinə, onlar Allahın əmrlərindən və qadağalarından sadəcə az bir şey anlayırlar. Elə buna görə də günaha batmışlar.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• مكانة بيعة الرضوان عند الله عظيمة، وأهلها من خير الناس على وجه الأرض.
Ridvan beyətinin Allah yanında əzəmətli yeri vardır. Bu beyətdə işitirak etmiş səhabələr isə yer üzündə olan insanların ən xeyirliləridir.
• سوء الظن بالله من أسباب الوقوع في المعصية وقد يوصل إلى الكفر.
قُل لِّلۡمُخَلَّفِينَ مِنَ ٱلۡأَعۡرَابِ سَتُدۡعَوۡنَ إِلَىٰ قَوۡمٍ أُوْلِي بَأۡسٖ شَدِيدٖ تُقَٰتِلُونَهُمۡ أَوۡ يُسۡلِمُونَۖ فَإِن تُطِيعُواْ يُؤۡتِكُمُ ٱللَّهُ أَجۡرًا حَسَنٗاۖ وَإِن تَتَوَلَّوۡاْ كَمَا تَوَلَّيۡتُم مِّن قَبۡلُ يُعَذِّبۡكُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
Ey Peyğəmbər! Səninlə birlikdə Məkkəyə getməkdən yayınan, beləliklə də, sınağa çəkilən bədəvilərə de: “Siz çox qüvvətli bir tayfaya qarşı döyüşməyə çağırılacaqsınız. Siz ya Allah yolunda onlarla vuruşacaq, ya da onlar vuruşmadan İslamı qəbul edəcəklər. Əgər siz Allaha itaət edib Onun sizə buyurduğu döyüşü qəbul etsəniz, Allah sizə gözəl bir mükafat - Cənnət bəxş edər. Yox, əgər daha öncə Peyğəmbərlə birlikdə Məkkəyə getməkdən üz çevirdiyiniz kimi Allaha itaət etməkdən üz çevirsəniz, O sizə ağrılı-acılı bir əzab verər”.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لَّيۡسَ عَلَى ٱلۡأَعۡمَىٰ حَرَجٞ وَلَا عَلَى ٱلۡأَعۡرَجِ حَرَجٞ وَلَا عَلَى ٱلۡمَرِيضِ حَرَجٞۗ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ وَمَن يَتَوَلَّ يُعَذِّبۡهُ عَذَابًا أَلِيمٗا
Allah yolunda döyüşə getməməkdə üzürlü səbəbi olan kora, çolağa, bir də xəstəyə günah yoxdur. Kim Allaha və Onun rəsuluna itaət etsə, Allah onu qəsrləri və ağacları altından çaylar axan cənnətlərə daxil edər. Kim də Allaha və Onun rəsuluna itaət etməkdən üz döndərsə, Allah ona ağrılı-acılı bir əzab verər.
Ibisobanuro by'icyarabu:
۞ لَّقَدۡ رَضِيَ ٱللَّهُ عَنِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ إِذۡ يُبَايِعُونَكَ تَحۡتَ ٱلشَّجَرَةِ فَعَلِمَ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ فَأَنزَلَ ٱلسَّكِينَةَ عَلَيۡهِمۡ وَأَثَٰبَهُمۡ فَتۡحٗا قَرِيبٗا
Möminlər Hüdeybiyyədə Ridvan beyətində - ağac altında sənə beyət edərkən Allah onlardan razı qaldı. Allah onların qəlbində olanı imanı, səmimiyyəti və doğrulu bildi, onların qəlbinə arxayınlıq nazil etdi və onları yaxın bir zəfərlə - Xeybərin fəthi ilə mükafatlandırdı. Bu da onlar üçün Məkkəyə daxil olmamalarının əvəzi idi.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَعَدَكُمُ ٱللَّهُ مَغَانِمَ كَثِيرَةٗ تَأۡخُذُونَهَا فَعَجَّلَ لَكُمۡ هَٰذِهِۦ وَكَفَّ أَيۡدِيَ ٱلنَّاسِ عَنكُمۡ وَلِتَكُونَ ءَايَةٗ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ وَيَهۡدِيَكُمۡ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
Ey möminlər! Allah sizə gələcəkdə olacaq İslam fəthlərində götürəcəyiniz çoxlu qənimətlər vəd etdi. Xeybərin qənimətlərini isə sizə tezliklə verdi və siz getdikdən sonra sizin ailələrinizə pislik etmək fikrində olan yəhudilərin əllərini sizdən çəkdi ki, nail olduğunuz bu qənimətlər szin üçün Allahın sizə kömək etməsinə və sizə dəstək verməsinə işarə olsun və Allah sizi əyriliyi olmayan doğru yola yönəltsin.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَأُخۡرَىٰ لَمۡ تَقۡدِرُواْ عَلَيۡهَا قَدۡ أَحَاطَ ٱللَّهُ بِهَاۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٗا
Hal-hazırda ələ keçirə bilmədiyiniz başqa qənimətləri də Allah sizə vəd vermişdir. Təkcə Allahın buna qüdrəti çatar. Bütün bunlar Onun elmi və iradəsi ilə həyata keçir. Allah hər şeyə qadirdir, heç bir şey Onun aciz edə bilməz.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَوۡ قَٰتَلَكُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوَلَّوُاْ ٱلۡأَدۡبَٰرَ ثُمَّ لَا يَجِدُونَ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
Ey möminlər! Əgər Allaha və Onun rəsuluna küfr edənlər sizinlə vuruşsalar, mütləq məğlub olaraq arxaya dönüb qaçarlar. Sonra da onlar özlərinin işini yoluna qoyan nə bir himayədar, nə də döyüşdə qalib gəlmələri üçün bir köməkçi taparlar.
Ibisobanuro by'icyarabu:
سُنَّةَ ٱللَّهِ ٱلَّتِي قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلُۖ وَلَن تَجِدَ لِسُنَّةِ ٱللَّهِ تَبۡدِيلٗا
Möminlərin qalib gəlməsi və kafirlərin məğlub olması hər zamanda və hər məkanda sabitdir. Bu, Allahın haqqı yalan sayan o kimsələrdən əvvəl gəlib-getmiş ümmətlər üçün müəyyənləşdirdiyi qanunudur. Sən, ey Peyğəmbər, Allahın qanununda əsla bir dəyişiklik tapa bilməzsən.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• إخبار القرآن بمغيبات تحققت فيما بعد - مثل الفتوح الإسلامية - دليل قاطع على أن القرآن الكريم من عند الله.
Quranın gələcəkdə baş verəcək - İslam fəthləri kimi - qeyb hadisələri barədə əvvəlcədən xəbər verməsi, Qurani Kərimin Allahdan nazil olmasına dair yetərli dəlildir.
وَهُوَ ٱلَّذِي كَفَّ أَيۡدِيَهُمۡ عَنكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ عَنۡهُم بِبَطۡنِ مَكَّةَ مِنۢ بَعۡدِ أَنۡ أَظۡفَرَكُمۡ عَلَيۡهِمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرًا
Hudeybiyyədə müşriklərdən səksən kişi gəlib sizə pislik etmək istədikləri zaman onların əlini sizdən, sizin də əlinizi onlardan çəkən Allahdır. Beləcə, siz nə onları öldürdünüz, nə də onlara əziyyət verdiniz, əksinə, onları əsir götürməyə qadir olduqdan sonra onları azad buraxdınız. Allah sizin nə etdiklərinizi görür, sizin əməllərinizdən heç bir şey Ona gizli qalmaz.
Ibisobanuro by'icyarabu:
هُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَصَدُّوكُمۡ عَنِ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ وَٱلۡهَدۡيَ مَعۡكُوفًا أَن يَبۡلُغَ مَحِلَّهُۥۚ وَلَوۡلَا رِجَالٞ مُّؤۡمِنُونَ وَنِسَآءٞ مُّؤۡمِنَٰتٞ لَّمۡ تَعۡلَمُوهُمۡ أَن تَطَـُٔوهُمۡ فَتُصِيبَكُم مِّنۡهُم مَّعَرَّةُۢ بِغَيۡرِ عِلۡمٖۖ لِّيُدۡخِلَ ٱللَّهُ فِي رَحۡمَتِهِۦ مَن يَشَآءُۚ لَوۡ تَزَيَّلُواْ لَعَذَّبۡنَا ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۡهُمۡ عَذَابًا أَلِيمًا
Allaha və Onun rəsuluna küfr edənlər sizi Məscidul-Hərama buraxmayan və qurbanlıq heyvanlarını qurbangaha gedib çatmağa qoymayan kimsələrdir. Əgər Məkkədə tanımadığınız mömin kişiləri və mömin qadınları bilmədən kafirlərlə birlikdə öldürmək və bilmədən onları öldürdüyünüzə görə günaha batmaq və fidyə vermək təhlükəsi olmasaydı, Allah sizin Məkkəni fəth etməyinizə izin verərdi ki, Allah istədiyini - məsələn, Məkkədəki möminləri Öz mərhəmətinə qovuşdursun. Əgər Məkkədəki kafirlər möminlərdən seçilsəydilər, Biz Allaha və Onun rəsuluna küfr edən kimsələrə ağrılı-acılı bir əzab verərdik.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِذۡ جَعَلَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فِي قُلُوبِهِمُ ٱلۡحَمِيَّةَ حَمِيَّةَ ٱلۡجَٰهِلِيَّةِ فَأَنزَلَ ٱللَّهُ سَكِينَتَهُۥ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَعَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ وَأَلۡزَمَهُمۡ كَلِمَةَ ٱلتَّقۡوَىٰ وَكَانُوٓاْ أَحَقَّ بِهَا وَأَهۡلَهَاۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٗا
Allaha və Onun rəsuluna küfr edən kimsələr qəlblərində, haqq ilə heç bir əlaqəsi olmayan, əksinə, nəfslərinin istəyinə bağlı olan təkəbbürlüyə – cahillik təkəbbürlüyünə qapıldığı zaman, Hudeybiyyə ilində Rəsulullahın (səllallahu aleyhi və səlləm) Məkkəyə daxil olmağına razılıq vermədilər ki, (ərəblər) onlara Peyğəmbrin onlara qalib gəldiyini irad tutmasınlar. O zaman Allah Öz tərəfindən Öz rəsuluna və möminlərə arxayınlıq nazil etdi, müşriklərin qəzəbləndiyi kimi, onların da qəzəblənməsinə imkan vermədi və möminlərə haqq sözü - "lə ilahə illəllah" kəlməsini və onun haqlarını ödəməyi vacib buyurdu, onlar da onu yerinə yetirdilər. Hamıdan çox möminlərin bu kəlməyə daha çox haqqı var idi və onlar ona layiq idilər. Çünki Allah onları qəlbində olan xeyiri bilirdi. Allah hər şeyi biləndir, heç bir şey Ona gizli qalmaz.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لَّقَدۡ صَدَقَ ٱللَّهُ رَسُولَهُ ٱلرُّءۡيَا بِٱلۡحَقِّۖ لَتَدۡخُلُنَّ ٱلۡمَسۡجِدَ ٱلۡحَرَامَ إِن شَآءَ ٱللَّهُ ءَامِنِينَ مُحَلِّقِينَ رُءُوسَكُمۡ وَمُقَصِّرِينَ لَا تَخَافُونَۖ فَعَلِمَ مَا لَمۡ تَعۡلَمُواْ فَجَعَلَ مِن دُونِ ذَٰلِكَ فَتۡحٗا قَرِيبًا
Allah Öz rəsulunun haqq olaraq gördüyü və öz səhabələrinə xəbər verdiyi yuxusunu gerçəyə çevirdi. Onunu yuxusu belə idi ki, o öz səhabələri ilə birlikdə Allahın evini ziyarət edəcək, düşməndən xatircəm olduqları halda, bəziləri saçlarını tam qırxdırmış, bəziləri də onu qısaltmış olaraq ziyarətlərini başa çatdırdıqlarını elan etdikləri halda Məscidul-Hərama daxil olacaqlar. Ey möminlər! Allah sizin bilmədiklərinizi, sizə nəyin məsləhət olduğunu bilir. Bu yuxu gerçəyə çevrilməzdən əvvəl, O sizə yaxın bir qələbə - həmin il Məkkəyə daxil olmağı nəsib edəcək. Bu da, Allahın, Hudeybiyyə sülhünü, ardınca da, Hudeybiyyədə iştirak etmiş möminlərin əli ilə Xeybərin fəthini həyata keçirməsi idi.
Ibisobanuro by'icyarabu:
هُوَ ٱلَّذِيٓ أَرۡسَلَ رَسُولَهُۥ بِٱلۡهُدَىٰ وَدِينِ ٱلۡحَقِّ لِيُظۡهِرَهُۥ عَلَى ٱلدِّينِ كُلِّهِۦۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدٗا
İslam dinini ona zidd olan bütün dinlərdən üstün etmək üçün Öz rəsulu Muhəmmədi (səllallahu aleyhi və səlləm) aydın bəyan və haqq din - İslam dini ilə göndərən Allahdır. Allah buna şahiddir və şahid olaraq Allah yetər.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• الصد عن سبيل الله جريمة يستحق أصحابها العذاب الأليم.
• تدبير الله لمصالح عباده فوق مستوى علمهم المحدود.
• التحذير من استبدال رابطة الدين بحمية النسب أو الجاهلية.
مُّحَمَّدٞ رَّسُولُ ٱللَّهِۚ وَٱلَّذِينَ مَعَهُۥٓ أَشِدَّآءُ عَلَى ٱلۡكُفَّارِ رُحَمَآءُ بَيۡنَهُمۡۖ تَرَىٰهُمۡ رُكَّعٗا سُجَّدٗا يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّنَ ٱللَّهِ وَرِضۡوَٰنٗاۖ سِيمَاهُمۡ فِي وُجُوهِهِم مِّنۡ أَثَرِ ٱلسُّجُودِۚ ذَٰلِكَ مَثَلُهُمۡ فِي ٱلتَّوۡرَىٰةِۚ وَمَثَلُهُمۡ فِي ٱلۡإِنجِيلِ كَزَرۡعٍ أَخۡرَجَ شَطۡـَٔهُۥ فَـَٔازَرَهُۥ فَٱسۡتَغۡلَظَ فَٱسۡتَوَىٰ عَلَىٰ سُوقِهِۦ يُعۡجِبُ ٱلزُّرَّاعَ لِيَغِيظَ بِهِمُ ٱلۡكُفَّارَۗ وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِنۡهُم مَّغۡفِرَةٗ وَأَجۡرًا عَظِيمَۢا
Muhəmməd Allahın rəsuludur. Onunla birlikdə olan səhabələri İslamın əleyhinə vuruşan kafirlərə qarşı sərt, öz aralarında isə mərhəmətlidirlər - bir-birilərinə rəhm edir və bir-birilərinə məhəbbət bəsləyirlər. Ey müşahidən edən kəs! Sən onları pak və müqəddəs Allahın qarşısında rüku edən və səcdəyə qapanan, Allahdan özlərinə məğfirət və gözəl mükafat istəyən, üstəlik, Allahın onlardan razılıq qalmasını diləyən görərsən. Səcdə etdiklərindən dolayı üzlərində əmələ gəlmiş əlamətləri isə üzlərində görünən hidayət, doğruluq və bir də namazın nurudur. Bu vəsf onların Tövratda - Musaya (aleyhissəlam) nazil olmuş kitabda olan vəsfidir. İncildə - İsaya (aleyhissəlam) nazil olmuş kitabda isə onlar bir-birinə dəstək verməkdə və kamil əxlaq sahib olmaqda elə bir əkin kimi vəsf olunurlar ki, bu əkin cücərtisini üzə çıxarıb onu qüvvətləndirmiş, o da getdikcə qalınlaşıb gövdəsi üstündə şax duraraq öz qüvvəsi və kamilliyi ilə əkinçiləri heyran etmişdir. Allah kafirləri qəzəbləndirmək üçün möminləri qüvvətləndirir, bir-birləri ilə mehriban edir və onları kamilliyə çatdırır. Allah səhabələrdən iman gətirib yaxşı işlər görənlərə günahlarının bağışlanmasını, buna görə cəzalandırılmayacaqlarını, üstəlik də, Öz tərəfindən böyük bir mükafat - Cənnət vəd etmişdir.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• تشرع الرحمة مع المؤمن، والشدة مع الكافر المحارب.
Möminə mərhəmət göstərmək, dinin əleyhinə vuruşan kafirə qarşı isə şiddətli olmaq şəriətin tələbidir.
• التماسك والتعاون من أخلاق أصحابه صلى الله عليه وسلم.
Bir-birinə dəstək vermək və bir-birinə kömək etmək, Peyğəmbərin (səllallahu aleyhi və səlləm) səhablərinin əxlaqındandır.
• من يجد في قلبه كرهًا للصحابة الكرام يُخْشى عليه من الكفر.
Ibisobanuro bya qoran ntagatifu - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Ishakiro ry'ibisobanuro
الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.