Përkthimi i kuptimeve Surja Suretu El Haxh - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Enciklopedia e Kuranit Fisnik

əl-Həcc

Qëllimet e sures:

تعظيم الله سبحانه وتعالى وشعائره والتسليم لأمره.

Uca və pak Allaha və Onun ayinlərinə təzim etmək, habelə, Onun əmrinə təslim olmaq.

---

Ajeti: 1

يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمۡۚ إِنَّ زَلۡزَلَةَ ٱلسَّاعَةِ شَيۡءٌ عَظِيمٞ

Ey insanlar! Sizə əmr etdiklərimi yerinə yetirərək və qadağan etdiklərimdən çəkinərək Rəbbinizdən qorxun! Həqiqətən, Qiyamət günü yerin lərzəyə gəlməsi və o gün başqa qorxulu və dəhşətli hadisələrin baş verməsi olduğca əzəmətli bir şey ola­caqdır­. Elə məhz buna görə də Uca Allahı razı salacaq əməl edərək o gün üçün hazırlaşmaq lazımdır.

Ajeti: 2

يَوۡمَ تَرَوۡنَهَا تَذۡهَلُ كُلُّ مُرۡضِعَةٍ عَمَّآ أَرۡضَعَتۡ وَتَضَعُ كُلُّ ذَاتِ حَمۡلٍ حَمۡلَهَا وَتَرَى ٱلنَّاسَ سُكَٰرَىٰ وَمَا هُم بِسُكَٰرَىٰ وَلَٰكِنَّ عَذَابَ ٱللَّهِ شَدِيدٞ

Qiyamətin qorxulu və dəhşətli anlarını gözlərinizlə görəcəyiniz gün, körpəsini əmizdirən hər bir qadın əmiz­dirdi­yi­ni unu­da­caq, qorxunun şiddətindən hər bir hamilə qa­dın bət­nin­dəkini vaxtından əvvəl sala­caqdır. O günün qorxusundan ağıllarının getdiyi üçün sanki sən insanları sər­xoş gö­rə­­cəksən, hal­buki onlar heç də şərab içdikləri üçün sərxoş olmaya­caqlar. La­kin Alla­hın əzabı hədsiz şid­dət­li­dir. Elə bu əzabın şiddəti ağıllarını başlarından almışdır.

Ajeti: 3

وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُجَٰدِلُ فِي ٱللَّهِ بِغَيۡرِ عِلۡمٖ وَيَتَّبِعُ كُلَّ شَيۡطَٰنٖ مَّرِيدٖ

İnsanlardan bəziləri, heç bir elmə istinad etmədən Allahın ölüləri diriltməyə qadir olması barədə müba­hi­sə edir və o bu batil etiqadında və sözündə Rəbbinə qarşı hər bir üsyankar şeytanların və azğın imamların ardınca gedir.

Ajeti: 4

كُتِبَ عَلَيۡهِ أَنَّهُۥ مَن تَوَلَّاهُ فَأَنَّهُۥ يُضِلُّهُۥ وَيَهۡدِيهِ إِلَىٰ عَذَابِ ٱلسَّعِيرِ

Kim insanlardan və cinlərdən olan üsyankar şeytanları özünə rəhbər tutub, onların ardınca gedərsə, bu şeytanlar onu doğru yoldan azdırar, küfür və günahlarla onu alovlu Odun əza­bına sürükləyər.

Ajeti: 5

يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِن كُنتُمۡ فِي رَيۡبٖ مِّنَ ٱلۡبَعۡثِ فَإِنَّا خَلَقۡنَٰكُم مِّن تُرَابٖ ثُمَّ مِن نُّطۡفَةٖ ثُمَّ مِنۡ عَلَقَةٖ ثُمَّ مِن مُّضۡغَةٖ مُّخَلَّقَةٖ وَغَيۡرِ مُخَلَّقَةٖ لِّنُبَيِّنَ لَكُمۡۚ وَنُقِرُّ فِي ٱلۡأَرۡحَامِ مَا نَشَآءُ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى ثُمَّ نُخۡرِجُكُمۡ طِفۡلٗا ثُمَّ لِتَبۡلُغُوٓاْ أَشُدَّكُمۡۖ وَمِنكُم مَّن يُتَوَفَّىٰ وَمِنكُم مَّن يُرَدُّ إِلَىٰٓ أَرۡذَلِ ٱلۡعُمُرِ لِكَيۡلَا يَعۡلَمَ مِنۢ بَعۡدِ عِلۡمٖ شَيۡـٔٗاۚ وَتَرَى ٱلۡأَرۡضَ هَامِدَةٗ فَإِذَآ أَنزَلۡنَا عَلَيۡهَا ٱلۡمَآءَ ٱهۡتَزَّتۡ وَرَبَتۡ وَأَنۢبَتَتۡ مِن كُلِّ زَوۡجِۭ بَهِيجٖ

Ey insanlar! Öldükdən sonra sizi yenidən di­ri­ltməyə qadir olduğumuza şübhə edirsinizsə elə isə ilk yaradılışınızı yada salıb, bir düşünün. Biz atanız Adəmi tor­paqdan, onun zürriyyətindən gələn insanları isə kişinin qadının bətninə buraxdığı nütfədən yaratdıq. Bunun ardından həmə nütfə lax­ta­lan­mış qana, da­ha son­ra isə bu nüftə, çeynənmiş ət parçaına oxşar bir hala düşər. Sonra bu ət parçası tam bir şəkilə salınmış halda dünyaya göz açana qədər ana bətnində qalar. Bəzəndə tam bir şəkilə salınmamış halda ana bətni onu vaxtından əvvəl salar. Sizi mərhələli bir şəkildə yaratmağımızın hamısı qüd­rə­ti­mizi sizə bə­yan etmək üçündür. Biz bətnlərdəkiləri is­­tədi­yi­mizi müəyyən bir vaxt yetişənə qədər sax­layırıq. Bu müddət doqquz aydır. Sonra sizi analarınıızın bətnindən uşaq olaraq doğurub çı­xardırıq, sonra da sizi qüvvətin və ağılın ən kamillik həddinə qədər çatdırırıq. Sizdən bəziləri bu vaxt gəlmədən öncə vəfat edər, bəziləriniz də qüvvətinin və ağlının zəyiflədiyi, ömrünün ən ixtiyar yaşına qədər yaşayar və vax­tilə bildiyi şey­ləri tamamilə unudub körpə bir uşaq kimi olar. Sən yer üzünü cansız və bitkisi olmayan bir halda gö­rürsən. Biz ona yağ­mur endirdiyimiz za­man o, cana gə­lib, qaba­rar və cür­bə­cür gözəl mənzərəli bitkilər biti­rir.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• وجوب الاستعداد ليوم القيامة بزاد التقوى.

• Təqvanı artırmaqla qiyamət gününə hazırlaşmağın vacibliyi bəyanı.

• شدة أهوال القيامة حيث تنسى المرضعة طفلها وتسقط الحامل حملها وتذهب عقول الناس.

• Qiyamətin dəhşətinin hər bir əmzikli qadın əmizdirdiyi uşağını unudar, hər bir hamilə qadın bətnindəkini yerə qoyar və insanların qorxudan ağılları başından çıxar.

• التدرج في الخلق سُنَّة إلهية.

• İnsanların mərhələli bir şəkildə yaradılması ilahi bir qanundur.

• دلالة الخلق الأول على إمكان البعث.

• Məxluqatın yoxdan yaradılması, onların yenidən dirildilməsinin mümkün olduğuna dəlildir.

• ظاهرة المطر وما يتبعها من إنبات الأرض دليل ملموس على بعث الأموات.

• Quraq və cansız bir torpağa yağmurun enib oranı canlandırması, öldükdən sonra ölülərin yenidən diriləcəyinə açıq-aydın bir dəlildir.

Ajeti: 6

ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡحَقُّ وَأَنَّهُۥ يُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَأَنَّهُۥ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ

Sizlərə zikir etdiyimiz bu şeylər - yaradılışınızın başlanğıcı və dünyaya gələnlərin yaradılış mərhələləri - ibadət etdiyiniz bütlərin tam əksi olaraq, sizləri yaradan və Özü barədə heç bir şəkk-şübhə olmayan, haqq olan Uca Allaha iman etməniz, Onun ölüləri dirildəcəyini, hər şeyə qadir olduğunu və heç bir şeyin Onu aciz edə bilməyəcəyini qəbul etməniz üçündür.

Ajeti: 7

وَأَنَّ ٱلسَّاعَةَ ءَاتِيَةٞ لَّا رَيۡبَ فِيهَا وَأَنَّ ٱللَّهَ يَبۡعَثُ مَن فِي ٱلۡقُبُورِ

Bu, həm də baş verəcəyinə heç bir şəkk-şübhə olmayan Qiyamət saatının vaqe olacağına inanmağınız üçündür. Şübhəsiz ki, Uca Allaha, əməllərin qarşılığını vermək üçün ölüləri qəbirlərindən di­rildəcəkdir.

Ajeti: 8

وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُجَٰدِلُ فِي ٱللَّهِ بِغَيۡرِ عِلۡمٖ وَلَا هُدٗى وَلَا كِتَٰبٖ مُّنِيرٖ

Kafirlər içində onları haqqa ulaşdıran elmləri və ya tutarlı dəlilləri yaxud da onlara haqqı göstətmək üçün əllərində Allah qatından nazil edilmiş açıq-aydın bir kitabları olmadığı bir halda Allahın vəhdaniyyəti barədə elmsiz bir şəkildə mübahisə edənlər də vardır.

Ajeti: 9

ثَانِيَ عِطۡفِهِۦ لِيُضِلَّ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِۖ لَهُۥ فِي ٱلدُّنۡيَا خِزۡيٞۖ وَنُذِيقُهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ عَذَابَ ٱلۡحَرِيقِ

O, insanları imandan və Uca Allahın dinini qəbul etməkdən mane olmaq üçün başını təkəbbürlə sağa-sola çevirər. Halı belə olan bir kimsə, onu yaxalayacaq əzab ilə dünyada rüsvay ola­caq və axirətdə isə Biz ona yandırıcı atəşin əzab-əziyyətini nəsib edə­cə­yik.

Ajeti: 10

ذَٰلِكَ بِمَا قَدَّمَتۡ يَدَاكَ وَأَنَّ ٱللَّهَ لَيۡسَ بِظَلَّٰمٖ لِّلۡعَبِيدِ

Ona belə deyiləcəkdir: "Daddığınız bu əzab dünyada ikən etdiyiniz küfür və günahlara görədir. Yoxsa Allah qullarına əsla günahsız yerə zülm etməz!"

Ajeti: 11

وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَعۡبُدُ ٱللَّهَ عَلَىٰ حَرۡفٖۖ فَإِنۡ أَصَابَهُۥ خَيۡرٌ ٱطۡمَأَنَّ بِهِۦۖ وَإِنۡ أَصَابَتۡهُ فِتۡنَةٌ ٱنقَلَبَ عَلَىٰ وَجۡهِهِۦ خَسِرَ ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةَۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡخُسۡرَانُ ٱلۡمُبِينُ

İnsanlardan səksəkə içində olub, Uca Alla­ha şəkk-şübhə ilə ibadət edənlər də vardır. Əgər özlərinə sağlamlıq və ya zənginlik kimi bir xeyir bəxş edilərsə, imandan möhkəm yapışıb, Allaha ibadətində davamlı olar. Əgər başına xəstəlik və ya fəqirlik kimi bir müsibət gəlsə, dininə qarşı bədbinlik edər və dindən üz dön­də­rib yenidən küfrə qayıdar. Belə kimsə dünyasını ziyana uğratmış kimsədir. Çünki onun Allaha küfr edib, dindən dönməsi onun üçün əvvəlcədən yazılmız dünya payından heç bir şey artırmaz. Beləsi qiyamət günü Allahın əzabına düçar olacağına görə axirətini də itirimiş kimsədir. Ger­çək zərər də elə bu­dur.

Ajeti: 12

يَدۡعُواْ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُۥ وَمَا لَا يَنفَعُهُۥۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلضَّلَٰلُ ٱلۡبَعِيدُ

O, Allahı tərk edərək, asi olduqda özü­nə nə zə­rər verə bilməyən, nə də ki, ona itaət etdikdə özünə bir xeyir verə bil­mə­yən bütlərə yalvarıb-yaxarar. Bütlərə edilən dualar nə fayda verər, nə də ki, bir zərər. Haqqdan açıq-aydın az­maq da elə budur!

Ajeti: 13

يَدۡعُواْ لَمَن ضَرُّهُۥٓ أَقۡرَبُ مِن نَّفۡعِهِۦۚ لَبِئۡسَ ٱلۡمَوۡلَىٰ وَلَبِئۡسَ ٱلۡعَشِيرُ

Bu kafir, zərəri həddindən artıq çox olan, xeyri isə heç olmayan bütlərə yalvarıb-yaxararaq ibadət edər. Zərəri xey­rin­dən daha çox olan məbud necə də pis bir məbuddur. Belə bir məbud, ondan yardım tələb edən kimsələr üçün necə də pis bir yardımçıdır və bu məbudlar, onları özünə ya­xın bir yoldaş edən kimsələr üçün necə də pis bir yol­daş­dır!

Ajeti: 14

إِنَّ ٱللَّهَ يُدۡخِلُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يُرِيدُ

Allah iman gətirib yaxşı işlər gö­rənləri qəsrləri altın­dan çay­lar axan cən­nətlərə daxil edər. Şübhəsiz ki, Allah rəhmət etmək istə­di­yi kimsəyə rəhməti və cəzalandırmaq istədiyi kimsəyə də cəzası ilə istədiyini edər. Kimsə Uca Allahı zorla bir işi görməyə məcbur etmək iqtidarında deyildir.

Ajeti: 15

مَن كَانَ يَظُنُّ أَن لَّن يَنصُرَهُ ٱللَّهُ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِ فَلۡيَمۡدُدۡ بِسَبَبٍ إِلَى ٱلسَّمَآءِ ثُمَّ لۡيَقۡطَعۡ فَلۡيَنظُرۡ هَلۡ يُذۡهِبَنَّ كَيۡدُهُۥ مَا يَغِيظُ

Kim Uca Allahın, dünyada və axi­rətdə Öz peyğəmbərinə (sallallahu aleyhi və səlləm) yardım etməyəcəyini güma­n edirsə, qoy evinin tavanına bir ip salıb boy­nu­na keçirsin və ayağını da yerdən üz­ərək nəfəsini kəssin və sonra gör­sün ki, onun bu hiyləsi, qəlbində qə­zəbinə sə­bəb olan şeyə mane ola biləcəkmi?! İnadkar insan istəsə də və ya istəməsə də Allah Öz peyğəmbərinə mütləq yardım edəcəkdir.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• أسباب الهداية إما علم يوصل به إلى الحق، أو هادٍ يدلهم إليه، أو كتاب يوثق به يهديهم إليه.

• Haqqa yönəldən elm və ya tutarlı dəlil yaxud da haqqı göstərən etibarlı bir kitab hidayətə ulaşdıran səbəblərdən biridir.

• الكبر خُلُق يمنع من التوفيق للحق.

• Təkəbbür haqqı qəbul etməyə mane olan xasiyyətdir.

• من عدل الله أنه لا يعاقب إلا على ذنب.

• İnsanları günahsız yerə cəzlandırmaması Uca Allahın ədalətindəndir.

• الله ناصرٌ نبيَّه ودينه ولو كره الكافرون.

• Kafirlərin xoşuna gəlməsə də, Uca Allah Öz peyğəmbərinə və dininə yardım edəcəkdir.

Ajeti: 16

وَكَذَٰلِكَ أَنزَلۡنَٰهُ ءَايَٰتِۭ بَيِّنَٰتٖ وَأَنَّ ٱللَّهَ يَهۡدِي مَن يُرِيدُ

Sizə öldükdən sonra yenidən dirlməyi açıq-aydın dəlillərlə izah etdiyimiz kimi, Quranı da açıq-aydın dəlillərlə Muhəmmədə (sallallahu aleyhi və səlləm) nazil etdik. Şübhəsiz ki, Allah, Öz lütfü ilə is­tədiyi kəsi doğru yola yönəldər və müvəffəq edər.

Ajeti: 17

إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَادُواْ وَٱلصَّٰبِـِٔينَ وَٱلنَّصَٰرَىٰ وَٱلۡمَجُوسَ وَٱلَّذِينَ أَشۡرَكُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ يَفۡصِلُ بَيۡنَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٌ

Şübhəsiz ki, Uca Allah Qiyamət günü bu ümmətdən tək Allaha iman edənlər, yəhudilər, sa­bi­ilər, (sa­bi­ilər: bəzi peyğəmbərlərin ardıcılları olmuş bir qövmdür) nəsrani­­lər, atəşə və bütlərə sitayiş edənlər ara­sında hökm ve­rəcək, möminləri Cənnətə və onlardan qeyrilərini isə Cəhənnəmə daxil edəcəkdir. Həqiqətən, Uca Allah qullarının bütün söz və əməllərinə şahiddir və bunlardan heç bir şey Ona gizlin qalmaz. Allah qiyamət günü onların dünyada ikən etdikləri əməllərin mükafatını verəcəkdir.

Ajeti: 18

أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ يَسۡجُدُۤ لَهُۥۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱلشَّمۡسُ وَٱلۡقَمَرُ وَٱلنُّجُومُ وَٱلۡجِبَالُ وَٱلشَّجَرُ وَٱلدَّوَآبُّ وَكَثِيرٞ مِّنَ ٱلنَّاسِۖ وَكَثِيرٌ حَقَّ عَلَيۡهِ ٱلۡعَذَابُۗ وَمَن يُهِنِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن مُّكۡرِمٍۚ إِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يَشَآءُ۩

Ey Peyğəmbər! Məgər göylərdə olan bütün mələklərin, və yer­də insan və cinlərdən mömin olan­la­rın, səmada olan günəşin, ayın, ul­duz­la­rın, yer üzərində olan dağların, ağacların, hey­vanların və bir çox insanların itaət edərək Uca Alla­h qarşısında boyun əyib səcdə etdiklərini və bir çox insanlarında Uca Allaha səcdə etməkdən imtina etdiyini bilmirsənmi?! Uca Allaha səcdə etməkdən boyun qaçıranlar, etdikləri küfrdən dolayı Allahın əzabına la­yiq olan kimsələrdir. Uca Allah kimi küfr və günahlarına görə alçaldarsa, heç kəs onu səadətə qovuşdura bilməz. Həqiqətən, Allah istə­di­yi­ni edər. Kimsə Onu əsla istəmədiyi bir işə məcbur edə bilməz.

Ajeti: 19

۞ هَٰذَانِ خَصۡمَانِ ٱخۡتَصَمُواْ فِي رَبِّهِمۡۖ فَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ قُطِّعَتۡ لَهُمۡ ثِيَابٞ مِّن نَّارٖ يُصَبُّ مِن فَوۡقِ رُءُوسِهِمُ ٱلۡحَمِيمُ

Bu, hansının haqqa daha yaxın olduğunu isbat etmək üçün Rəbbi barə­sin­də hö­cət­ləşən iki dəstədir. İman edən dəstəninmi, yoxsa küfr edən dəstənin? Paltar insanı bürüdüyü kimi, Cəhənnəm atəşi də kafir olan dəstəni elə bi­çi­lə­cək və başlarına olduqca qaynar su tö­küləcəkdir.

Ajeti: 20

يُصۡهَرُ بِهِۦ مَا فِي بُطُونِهِمۡ وَٱلۡجُلُودُ

Suyun şiddətli hərarətindən bətn­lə­rin­də­ olan bağırsaqları əriyər və bu suyun hərarəti dərilərinə keçib onuda əridər.

Ajeti: 21

وَلَهُم مَّقَٰمِعُ مِنۡ حَدِيدٖ

Mələklərin Cəhənnəmdə onların başlarına vurmaq üçün dəmirdən top­puzlar da hazırlanmışdır.

Ajeti: 22

كُلَّمَآ أَرَادُوٓاْ أَن يَخۡرُجُواْ مِنۡهَا مِنۡ غَمٍّ أُعِيدُواْ فِيهَا وَذُوقُواْ عَذَابَ ٱلۡحَرِيقِ

Kafirlər Cəhənnəmdə gördükləri əzabdan və düşdükləri qəm-qüssədən canlarını qurtarmaq üçün hər dəfə oradan çıxmaq istədikdə, onlar yeni­dən oraya qayta­rı­la­caq və onlara: "Dadın yandırıcı Cəhənnəmin əza­bını!" – de­yiləcəkdir.

Ajeti: 23

إِنَّ ٱللَّهَ يُدۡخِلُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ يُحَلَّوۡنَ فِيهَا مِنۡ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٖ وَلُؤۡلُؤٗاۖ وَلِبَاسُهُمۡ فِيهَا حَرِيرٞ

İman edən dəstəyə gəldikdə isə, onlar, Allah iman gətirib yaxşı işlər görən kimsələrdir. Uca Allah onları qəsrləri və ağac­ları altından çay­lar axan cən­nətlərə daxil edə­cək­dir. Uca Allah onları orada qızıl bilərzik­lərlə və mirvarilərlə bəzədəcəkdir. Onları Cənnətdəki li­bas­ları isə ipək­dən olacaqdır.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• الهداية بيد الله يمنحها من يشاء من عباده.

• Hidayət Allahın əlindədir, Allah onu dilədiyi quluna bəxş edir.

• رقابة الله على كل شيء من أعمال عباده وأحوالهم.

• İnsanları hər bir əməli və halları Uca Allahın nəzarəti altındadır.

• خضوع جميع المخلوقات لله قدرًا، وخضوع المؤمنين له طاعة.

• Bütün məxluqat Uca Allah qarşısında Onun əvvəlcədən təyin etdiyi təqdirə əsasən boyun əysələr də, möminlər Ona itaət edərək boyun əyərlər.

• العذاب نازل بأهل الكفر والعصيان، والرحمة ثابتة لأهل الإيمان والطاعة.

• Əzab, küfr və günahlar edənlərə, rəhmət isə iman edib, Uca Allaha itaət edənlərə nazil olar.

Ajeti: 24

وَهُدُوٓاْ إِلَى ٱلطَّيِّبِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ وَهُدُوٓاْ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡحَمِيدِ

Uca Allah dünya həyatında onları Lə İlahə illəllah (Allahdan başqa ibadətə haqqı olan haqq məbudun olmadığına şəhadət gətirməyə), Allahu Əkbər (Allah ən böyükdür), Əlhəmdulləh (Həmd-sənalar Uca Allaha aiddir) kimi gözəl kəlamlara nail etmiş və eyni zaman da tə­rifə­layiq İislam yolu­na yönəltmişdir.

Ajeti: 25

إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ ٱلَّذِي جَعَلۡنَٰهُ لِلنَّاسِ سَوَآءً ٱلۡعَٰكِفُ فِيهِ وَٱلۡبَادِۚ وَمَن يُرِدۡ فِيهِ بِإِلۡحَادِۭ بِظُلۡمٖ نُّذِقۡهُ مِنۡ عَذَابٍ أَلِيمٖ

Şübhəsiz ki, Uca Allahı inkar edənlərə, insanların İslamı qəbul etməsinə mane olanlara, Hüdeybiyyə ilində müşriklərin etdikləri kimi insanların Məscidulharama daxil olmalarına izin verməyənlərə şiddətli əzab daddı­racağıq. Biz bu məscidi, insanlar üçün namazlarında qiblə, həcc və ömrə ayinlərinin icrası üçün müqəddəs bir yer qıldıq. Oranı, Məkkənin yerli əhalisi və gəlmələr üçün eyni səviyyədə etdik. Kim orada haqqdan meyil edərək qəsdən günah et­mək istəyərsə, ona ağrılı-acılı bir əzab daddı­rarıq.

Ajeti: 26

وَإِذۡ بَوَّأۡنَا لِإِبۡرَٰهِيمَ مَكَانَ ٱلۡبَيۡتِ أَن لَّا تُشۡرِكۡ بِي شَيۡـٔٗا وَطَهِّرۡ بَيۡتِيَ لِلطَّآئِفِينَ وَٱلۡقَآئِمِينَ وَٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ

Ey Peyğəmbər! Yadına sal ki, bir zaman Biz İbrahimə - aleyhissəlam - müqəddəs evin yerini və bilinməyən hüdudlarını göstərib: "Mə­nə ibadətdə heç bir şeyi şərik qoşma, yalnız tək Mənə ibadət et və evimi də orada təvaf edənlər və na­maz qılanlar üçün hissi və mənəvi pisliklərdən təmizlə!" – de­yə vəhy etdik.

Ajeti: 27

وَأَذِّن فِي ٱلنَّاسِ بِٱلۡحَجِّ يَأۡتُوكَ رِجَالٗا وَعَلَىٰ كُلِّ ضَامِرٖ يَأۡتِينَ مِن كُلِّ فَجٍّ عَمِيقٖ

Sənə bina etməyi əmr etdiyimiz bu evi insanların həcc etmələri üçün onlara yüksək səslə səslən ki, onlarda sənin yanına piyada və ya hər bir uzaq yol­dan gələn və səfər məşəqqətindən yorulub, taqətdən düşmüş dəvələr üs­tündə gəl­sin­lər.

Ajeti: 28

لِّيَشۡهَدُواْ مَنَٰفِعَ لَهُمۡ وَيَذۡكُرُواْ ٱسۡمَ ٱللَّهِ فِيٓ أَيَّامٖ مَّعۡلُومَٰتٍ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُم مِّنۢ بَهِيمَةِ ٱلۡأَنۡعَٰمِۖ فَكُلُواْ مِنۡهَا وَأَطۡعِمُواْ ٱلۡبَآئِسَ ٱلۡفَقِيرَ

Qoy insanlar günahların bağışlanması, savab əldə etmək və müsəlmanların həqiqətən də tək bir ümmət olması və s. bu kimi öz mənfəətlə­rinin şa­hi­di olmaları üçün həccə gəlsinlər və məlum gün­lər­də, yəni: zülhiccə ayının onuncu günü və sonrakı üç gündə Allahın sizə ruzi olaraq verdiyi dəvə, inək və qoyun heyvanların üstündə Uca Allahın adını çəkərək (Bismilləh deyib) həmən heyvanlardan qurban kəssinlər. Bu həcc qurbanlarından həm özü­nüz də yeyin, həmdə ki, fəqir olan ehtiyac sahiblərinə ondan ye­dir­din!

Ajeti: 29

ثُمَّ لۡيَقۡضُواْ تَفَثَهُمۡ وَلۡيُوفُواْ نُذُورَهُمۡ وَلۡيَطَّوَّفُواْ بِٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ

Sonra həccin qalan ayinlərini ta­mamla­sın­lar, saçlarını qırxaraq, dırnaqlarını kəsmək və ihramda olmaları səbəbindən üzərlərinə yığılmış kirlərdən bədənlərini təmizləyərək ihram libasından çıxsınlar, həcc və ya ömrə yaxud qurban kimi özlərinə vacib etdikləri ibadətləri yerinə yetirsinlər və Uca Allahın zalımların əlindən qurtardığı qə­dim Kəbə evini təvaf etsinlər!

Ajeti: 30

ذَٰلِكَۖ وَمَن يُعَظِّمۡ حُرُمَٰتِ ٱللَّهِ فَهُوَ خَيۡرٞ لَّهُۥ عِندَ رَبِّهِۦۗ وَأُحِلَّتۡ لَكُمُ ٱلۡأَنۡعَٰمُ إِلَّا مَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡۖ فَٱجۡتَنِبُواْ ٱلرِّجۡسَ مِنَ ٱلۡأَوۡثَٰنِ وَٱجۡتَنِبُواْ قَوۡلَ ٱلزُّورِ

Sizə əmr edilənlər - başınızı qırxmaq, dırnaqlarınızı kəsmək, bədəninizi kirdən təmizləmək, özünüzə vacib etdiyiniz ibadətləri yerinə yetirmək və nəhayət Kəbə evini tavaf etmək - Uca Allahın sizə fərz buyurdugu hökmlərdir. Elə isə Allahın hökmlərinə hörmət və sayğı ilə yanaşın! Hər kim ihram libasında ikən Alla­hın haram buyurduqlarına hör­mət etdərək, Allahın qadağan etdiyi əməllərdən özünü qoruyub, saxlayarsa bu, Rəbbi yanında dünya və axirətdə onun üçün daha xeyirli olar. Ey İnsanlar! sizə, dəvə, inək və qoyun heyvanları halal edilmişdir. Uca Allah bu heyvanlardan sizə Hamidən (Bu da, belindən bir necə sayda dəvə doğulan erkək dəvədir), Bə­hi­rədən (Bu, müəyyən say bala verdikdən sonra qulaqları kəsilən dişi dəvədir), Və­siləndən (Bu, dişi dəvə doğduqdan sonra ardınca daha bir dişi dəvə doğan dişi dəvədir) və Quranda sizə oxu­nan leş və qandan başqa heç bir şey haram etməmişdir. Elə isə iyrənc və çirkin büt­lərdən uzaq durun. Uca Allah adından və yaratdıqları adından yalan söyləmək­dən və hər bir batil sözdən çəkinin.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• حرمة البيت الحرام تقتضي الاحتياط من المعاصي فيه أكثر من غيره.

• Məscidulharamın müqəddəs olması orada günah işlətməyin başqa yerdə günah işlətməkdən daha da təhlükəli olmasına işarədir.

• بيت الله الحرام مهوى أفئدة المؤمنين في كل زمان ومكان.

• Məscidulharam hər bir zamanda və hər bir yerdə yaşayan möminlər üçün qəlblərinin yönəldiyi bir yer olmuşdur.

• منافع الحج عائدة إلى الناس سواء الدنيوية أو الأخروية.

• Həcc ibadətinin dini və dünyəvi mənfəətləri insanlar üçündür.

• شكر النعم يقتضي العطف على الضعفاء.

• Nemətlərə şükür etmək zəyiflərə qarşı şəfqətli olmağı gərəkdirir.

Ajeti: 31

حُنَفَآءَ لِلَّهِ غَيۡرَ مُشۡرِكِينَ بِهِۦۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَكَأَنَّمَا خَرَّ مِنَ ٱلسَّمَآءِ فَتَخۡطَفُهُ ٱلطَّيۡرُ أَوۡ تَهۡوِي بِهِ ٱلرِّيحُ فِي مَكَانٖ سَحِيقٖ

Uca Allahın razı olduğu tək İslam dinindən başqa bütün dinlərdən uzaq duraraq, üzünüzü yalnız İslama çevirin. İbadətdə Ona heç bir şeyi şərik qoşmayın. Allaha şərik qoşan kimsə, sanki göydən yerə düşən, ətini və sümüyünü quşların qamarlayıb apardığı ya­xud küləyin sovurub uzaq bir yerə atdığı kimsəyə bənzər.

Ajeti: 32

ذَٰلِكَۖ وَمَن يُعَظِّمۡ شَعَٰٓئِرَ ٱللَّهِ فَإِنَّهَا مِن تَقۡوَى ٱلۡقُلُوبِ

İxlasla tək Allaha ibadət etmək, bütlərdən və yalan söz söyləməkdən uzaq durma Allahın sizə olan əmridir. Hər kim Alla­hın ayin­lə­rinə (qurbanlıq heyvanlara və ya həcc əməllərinə) hörmət edərsə, əlbəttə ki, bu, qəlb­lə­rin Allahdan qorxmasındadır.

Ajeti: 33

لَكُمۡ فِيهَا مَنَٰفِعُ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى ثُمَّ مَحِلُّهَآ إِلَى ٱلۡبَيۡتِ ٱلۡعَتِيقِ

Məkkədə kəsdiyiniz həcc qurbanlarında sizin üçün müəyyən faydalar vardır. Beləki siz, bu heyvanları, Uca Allahın zalımların əlindən qurtardığı qə­dim Kəbə evini yaxınlığında kəsdiyiniz vaxta qədər minir, südünü içir, onların yunundan və nəslindən istifadə edirsiniz.

Ajeti: 34

وَلِكُلِّ أُمَّةٖ جَعَلۡنَا مَنسَكٗا لِّيَذۡكُرُواْ ٱسۡمَ ٱللَّهِ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُم مِّنۢ بَهِيمَةِ ٱلۡأَنۡعَٰمِۗ فَإِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞ فَلَهُۥٓ أَسۡلِمُواْۗ وَبَشِّرِ ٱلۡمُخۡبِتِينَ

Biz hər bir keçmiş ümmətə onların qurban kəsib Allaha yaxınlaşmaları üçün müəyyən bir qurban­gah təyyin etdik ki, Alla­hın onlara ruzi olaraq verdiyi dəvə, inək və qoyun heyvanların üstündə Uca Allahın adını çəkərək (Bismilləh deyib) həmin heyvanlardan qurban kəssinlər.Ey İnsanlar! Haqq olan məbudunuz təkdir. Onun heç bir şəriki və ortağı yoxdur. Elə isə siz yalnız Ona ita­ət edərək, boyun əyin. Ey Peyğəmbər! Allahdan qorxub ixlasla yalnız Ona ibadət edənlərə olanları sevindirəcək şeylərlə xəbər ver.

Ajeti: 35

ٱلَّذِينَ إِذَا ذُكِرَ ٱللَّهُ وَجِلَتۡ قُلُوبُهُمۡ وَٱلصَّٰبِرِينَ عَلَىٰ مَآ أَصَابَهُمۡ وَٱلۡمُقِيمِي ٱلصَّلَوٰةِ وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ

O kəslərə ki, Allah anıl­dığı za­man Onun əzabından qorxar, Onun əmrinə müxalif olmaqdan uzaq durar, baş­ları­na gələ­n bəlalara səbir edər, namazlarını vaxtı-vaxtında kamil şəkildə yerinə yetirər və Allahın on­lara ver­di­yi ru­zidən xeyirxah işlər üçün xərc­lə­yərlər.

Ajeti: 36

وَٱلۡبُدۡنَ جَعَلۡنَٰهَا لَكُم مِّن شَعَٰٓئِرِ ٱللَّهِ لَكُمۡ فِيهَا خَيۡرٞۖ فَٱذۡكُرُواْ ٱسۡمَ ٱللَّهِ عَلَيۡهَا صَوَآفَّۖ فَإِذَا وَجَبَتۡ جُنُوبُهَا فَكُلُواْ مِنۡهَا وَأَطۡعِمُواْ ٱلۡقَانِعَ وَٱلۡمُعۡتَرَّۚ كَذَٰلِكَ سَخَّرۡنَٰهَا لَكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ

Məscidulharama qurbanlıq olaraq göndərdiyiniz dəvə və inəyi də sizin üçün dinin ayin­lə­rin­dən və əlamətlərindən biri et­dik. Bu heyvanlarda si­zin üçün dini və dünyəvi mənfəətlər vardır. Dəvənin qaçmaması üçün iki əlindən birini bağlı, ayaq üstə durmuş vəziyyətdə kəsmək istədiyinizdə Bismilləh deyin. Ey qurban kəsən kimsələr! Kəsdikdən sonra heyvan böyrü üs­tə yıxıl­dıqları za­man on­lardan özünüz də ye­yin, istəməkdən çəkinən fəqirə və ondan özünə verilməsini istəyən kasıba və dilənçiyə də verin. Bu heyvanlara minməyi və onlar üzərində ağır yüklərinizi daşımağı sizə ram etdiyimiz kimi, onları Allah üçün kəsmək istədiyiniz yerə aparmanızı da sizə asanlaşdırdıq ki, bəlkə Uca Allah bu heyvanları sizin ixtiyarınıza buraxdığına görə Ona şü­kür edə­siniz!

Ajeti: 37

لَن يَنَالَ ٱللَّهَ لُحُومُهَا وَلَا دِمَآؤُهَا وَلَٰكِن يَنَالُهُ ٱلتَّقۡوَىٰ مِنكُمۡۚ كَذَٰلِكَ سَخَّرَهَا لَكُمۡ لِتُكَبِّرُواْ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَىٰكُمۡۗ وَبَشِّرِ ٱلۡمُحۡسِنِينَ

Kəsdiyiniz qurbanların ətləri və qanları Allaha çatmaz. Lakin Allaha yaxınlaşmaq məqsədi ilə Onun əmrinə tabe olub bu heyvanlardan kəsdiyinizə görə itaətinizdəki təq­va­nız Uca Allaha ça­tar. Uca Allah sizi haqqa yönəlt­di­yinə görə Onu uca tu­tub, Onun şəninə təkbirlər (Allahu-Əkbər) gətirəsiniz deyə, bu hey­vanları si­zə beləcə ram etdi. Ey Peyğəmbər! Rəbbinə ibadətində və insanlarla xoş müamilədə olan kimsələri onları sevindirəcək şeylərlə müj­dələ!

Ajeti: 38

۞ إِنَّ ٱللَّهَ يُدَٰفِعُ عَنِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ كُلَّ خَوَّانٖ كَفُورٍ

Hə­qi­qə­tən, uca Allah, Ona iman gəti­rən­ləri düşmənlərinin şərindən mühafizə edir. Şübhəsiz ki, Allah, əmanətinə xəyanət edən xaini, Allahın nemətlərinə qarşı nankorluq edib və bunlara görə Uca Allaha şükür etməyəni sevmir. Əksinə, O, belə kimsələrə qəzəblənir.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• ضَرْب المثل لتقريب الصور المعنوية بجعلها في ثوب حسي، مقصد تربوي عظيم.

• Hər hansı bir şeyi başa salmaq üçün məsəl çəkərək izah etmək, qarşıdakının düzgün anlamasına yardım edir.

• فضل التواضع.

• Təvazökar olmağın fəziləti.

• الإحسان سبب للسعادة.

• Yaxşılıq etmək səadətə qovuşmağa səbəbdir.

• الإيمان سبب لدفاع الله عن العبد ورعايته له.

• İman etmək, uca Allahın qulunu qorumasına və onu qayğısına qalmasına səbəbdir.

Ajeti: 39

أُذِنَ لِلَّذِينَ يُقَٰتَلُونَ بِأَنَّهُمۡ ظُلِمُواْۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ نَصۡرِهِمۡ لَقَدِيرٌ

Uca Allah, düşmənləri tərəfindən zülümə məruz qalmış möminlərə, Allah yolunda müşriklərlə vu­ruş­mağa ica­zə ve­rir. Şübhəsiz ki, Allah, döyüşsüz də, möminlərə düşmənləri üzərində qələbə nəsib etməyə qadirdir. Lakin Allah Öz hikməti ilə möminləri düşmənlərlə vuruşaraq sınağa çəkməyi istəmişdir.

Ajeti: 40

ٱلَّذِينَ أُخۡرِجُواْ مِن دِيَٰرِهِم بِغَيۡرِ حَقٍّ إِلَّآ أَن يَقُولُواْ رَبُّنَا ٱللَّهُۗ وَلَوۡلَا دَفۡعُ ٱللَّهِ ٱلنَّاسَ بَعۡضَهُم بِبَعۡضٖ لَّهُدِّمَتۡ صَوَٰمِعُ وَبِيَعٞ وَصَلَوَٰتٞ وَمَسَٰجِدُ يُذۡكَرُ فِيهَا ٱسۡمُ ٱللَّهِ كَثِيرٗاۗ وَلَيَنصُرَنَّ ٱللَّهُ مَن يَنصُرُهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ

Onlar: "Rəbbimiz Allah­dır, bizim Ondan başqa bir Rəbbimiz yoxdur" – dediklərinə görə, günahsız ye­rə, kafirlər tərəfindən öz yurd­larından çıxa­rıl­dı­lar. Əgər Uca Allah peyğəmbərlərə və möminlərə, kafirlərə qarşı döyüşməyə izin verməsəydi, bu zaman o kafirlər ibadətgahları, rahiblərin məbədlərini, nəsranilərin kilsələrini, yəhudilərin ibadət etdikləri yerləri və müsəlmanların namaz üçün hazırlayıb içində Uca Allahı çox andıqları məscid­ləri da­ğı­ldıb, yerlə yeksan edərdilər. Şübhəsiz ki, Uca Allah Öz dininə və peyğəmbərinə yardım edənlərə, mütləq yar­dım edər. Həqiqətən, uca Allah Öz dininə yardım edənlərə yardım etməyə qadirdir. O, Öz mülkündə qüc-qüvvət sahibidir, kimsə Ona qələbə çala bilməz.

Ajeti: 41

ٱلَّذِينَ إِن مَّكَّنَّٰهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ وَأَمَرُواْ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَنَهَوۡاْ عَنِ ٱلۡمُنكَرِۗ وَلِلَّهِ عَٰقِبَةُ ٱلۡأُمُورِ

Uca Allahın onlara yardım edəcəyinə dair vəd verdiyi bu kimsələrə yer üzündə düşmənlərinə qarşı onlara zəfər nəsib edilib, hökm­ran­lıq verildikdə, namazı vaxtı-vaxtında, kamil bir şəkildə əda edər, mallarının zəkatını ve­rər, insanlara dinin əmr etdiyini əmr edib, qadağa etdiyini də qa­dağan edərlər. Bü­tün işlərin savab və cəza olaraq qarşılığı yalnız Allaha aid­dir.

Ajeti: 42

وَإِن يُكَذِّبُوكَ فَقَدۡ كَذَّبَتۡ قَبۡلَهُمۡ قَوۡمُ نُوحٖ وَعَادٞ وَثَمُودُ

Ey Peyğəmbər! Əgər qövmün səni yalançı sayarsa, səbir et, çünki, sən qövmü tərəfindən yalançı sayılan ilk peyğəmbər deyilsən. Bil ki, səndən öncə Nuhun qövmü Nuhu, Ad qövmü Adı və Sə­mud qövmü də Səmudu yalançı say­mış­dı.

Ajeti: 43

وَقَوۡمُ إِبۡرَٰهِيمَ وَقَوۡمُ لُوطٖ

İbrahimin qövmü İbrahimi, Lutun qövmü də Lutu yalançı saymışdır.

Ajeti: 44

وَأَصۡحَٰبُ مَدۡيَنَۖ وَكُذِّبَ مُوسَىٰۖ فَأَمۡلَيۡتُ لِلۡكَٰفِرِينَ ثُمَّ أَخَذۡتُهُمۡۖ فَكَيۡفَ كَانَ نَكِيرِ

Mədyən əhalisi də Şueyb peyğəmbəri ya­lançı say­mışdı. Firon və onun camaatı da Musanı ya­lan­çı sa­ydı. Mən, göndərilən peyğəmbərləri yalan sayan qövmlərin azğınlıqlarında davam etmələri üçün onlara əzab verməyə tələsmədim. Sonra isə on­ları gözləmədikləri bir halda, qəfildən şiddətli bir əzabla ya­xa­la­dım. Mənim onları necə cəzalandırdığımı bir düşün. Mən onları, etdikləri küfr və günahlardan dolayı məhv etdim.

Ajeti: 45

فَكَأَيِّن مِّن قَرۡيَةٍ أَهۡلَكۡنَٰهَا وَهِيَ ظَالِمَةٞ فَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَبِئۡرٖ مُّعَطَّلَةٖ وَقَصۡرٖ مَّشِيدٍ

Biz, əhalisi küfr içində yaşayan və zalım olan bir çox məmləkətləri məhv etdik. Beləcə onların yaşadıqları yurdları, içində sakinləri olmayan xarabalığa, neçə-neçə su quyuları boş və quru quyulara çevrilmiş və Allahın əzabından qoruya bilməyən neçə-neçə hündür və bərbəzəkli qəsrləri boş qal­mışdı.

Ajeti: 46

أَفَلَمۡ يَسِيرُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَتَكُونَ لَهُمۡ قُلُوبٞ يَعۡقِلُونَ بِهَآ أَوۡ ءَاذَانٞ يَسۡمَعُونَ بِهَاۖ فَإِنَّهَا لَا تَعۡمَى ٱلۡأَبۡصَٰرُ وَلَٰكِن تَعۡمَى ٱلۡقُلُوبُ ٱلَّتِي فِي ٱلصُّدُورِ

Məgər Peyğəmbərin (sallallahu aleyhi və səlləm) gətirdiyi dini yalan sayan kimsələr, həlak edilmiş məmləkətlərin əlamətlərinə öz gözləri ilə şahid olmaq üçün yer üzündə gəzib dolaşaraq onların başına gələnlərdən düşünüb ibrət almazlarmı?! Həqiqi kor, heç də gözləri kor olan kimsə deyildir. Əksinə, həqiqi kor, insanı həlaka sürükləyən, qəlblərdə olan bəsirət gözünün kor olmasıdır. Belə olan bir kimsə nə nəsihət qəbul edər, nə də ki, öyüd-nəsihətdən ibrət alar.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• إثبات صفتي القوة والعزة لله.

• Yuxarıda keçən ayədə uca Allahın iki sifəti: qüvvət və izzət sifətləri isbat edilmişdir.

• إثبات مشروعية الجهاد؛ للحفاظ على مواطن العبادة.

• İbadətgahların qorunması üçün cihad etməyin icazəli olduğu ifadə edilmişdir.

• إقامة الدين سبب لنصر الله لعبيده المؤمنين.

• Dini lazımınca yaşamaq, uca Allahın mömin qullarına yardım etməsinə səbəbdir.

• عمى القلوب مانع من الاعتبار بآيات الله.

• Bəsirət gözünün kor olması, uca Allahın ayələrindən ibrət almağa mane olar.

Ajeti: 47

وَيَسۡتَعۡجِلُونَكَ بِٱلۡعَذَابِ وَلَن يُخۡلِفَ ٱللَّهُ وَعۡدَهُۥۚ وَإِنَّ يَوۡمًا عِندَ رَبِّكَ كَأَلۡفِ سَنَةٖ مِّمَّا تَعُدُّونَ

Ey Peyğəmbər! Qövmündən kafir olanlar səndən, qorxudulduqları əzabın dünyada və axirətdə özlərinə tez bir zamanda gəl­məsi­ni istəyirlər. Uca Allah onlara verdiyi və­di­ndən əs­la geri dönməz. Kafirlərə bu dünyada verilən əzabın bir növü də, Bədr günü onların başına gələn müsibətdir. Axirətin bir günü içərisindəki dəhşətli əzabdan dolayı, dünyada hesabladığınız vaxtın min ili kimidir!

Ajeti: 48

وَكَأَيِّن مِّن قَرۡيَةٍ أَمۡلَيۡتُ لَهَا وَهِيَ ظَالِمَةٞ ثُمَّ أَخَذۡتُهَا وَإِلَيَّ ٱلۡمَصِيرُ

Küfr əməllərindən dolayı özlərinə zülm edərək zalım olan neçə-neçə məmləkət əhlinə, etdikləri günahlarda davam etsinlər deyə və onları gəfildən əzabımızla yaxalamağımız üçün onlara həmən əzab göndərməyib bir az möhlət ver­dim, son­ra da onları gözləmədikləri bir halda dəhşətli əzab­la yaxa­la­dım. Qiyamət günü onların dönüşü yalnız Mə­nədir! Mən onları dünyada ikən etdikləri küfrlərə görə əbədi bir əzabla cəzalandıracağam.

Ajeti: 49

قُلۡ يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ إِنَّمَآ أَنَا۠ لَكُمۡ نَذِيرٞ مُّبِينٞ

De: Ey insanlar! Mən sizi təbliğ etdiyim şeylə xəbərdar edən bir peyğəmbərəm. Mən sizə Allahın əzabı ilə açıq-aşkar xə­bər­dar­lıq edə­nəm.

Ajeti: 50

فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ

Uca Allaha iman edib, yaxşı işlər görən­lərə, Rəbbi yanında günahlardan bağışlanma, Cənnətdə ilə saysız-hesabsız və bol-bol ruzilər var­dır.

Ajeti: 51

وَٱلَّذِينَ سَعَوۡاْ فِيٓ ءَايَٰتِنَا مُعَٰجِزِينَ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَحِيمِ

Uca Allahın onlara əzab verməkdən aciz qalacağını düşünərək ayələrimizi yalan saymağa cəhd göstərən kimsələr, Cəhənnəm əhlidir. Dost dostu ilə daima birğə olduğu kimi, onlarda daima Cəhənnəmlə birğə olacaqlar.

Ajeti: 52

وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ مِن رَّسُولٖ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّآ إِذَا تَمَنَّىٰٓ أَلۡقَى ٱلشَّيۡطَٰنُ فِيٓ أُمۡنِيَّتِهِۦ فَيَنسَخُ ٱللَّهُ مَا يُلۡقِي ٱلشَّيۡطَٰنُ ثُمَّ يُحۡكِمُ ٱللَّهُ ءَايَٰتِهِۦۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ

Ey Peyğəmbər! Səndən öncə göndərilən hər bir elçi və hər bir peyğəmbər Allahın kitabından oxumaq istədiyi zaman, şeytan insanları çaşdırmaq üçün onun oxu­duğuna giz­licə vəsvəsə ver­mişdir. La­kin Allah şeytanın giz­licə təlqin etdi­yi­ni yoxa çıxarmış və Öz ayələrini şeytanın müdaxilə edərək dəyişməsindən sabit saxlamışdır. Allah hər şeyi bi­lən­dir. Ona heç bir şey gizli qalmaz. O, yaratmaq, hər şeyin müqəddəratını müəyyən etmək və işləri idarə etmək xüsusunda hikmət sahibidir.

Ajeti: 53

لِّيَجۡعَلَ مَا يُلۡقِي ٱلشَّيۡطَٰنُ فِتۡنَةٗ لِّلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ وَٱلۡقَاسِيَةِ قُلُوبُهُمۡۗ وَإِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ لَفِي شِقَاقِۭ بَعِيدٖ

Uca Allah, şeytanın peyğəmbərə vəsvəsə edərək ona giz­li təlqin etməsini, yalnız münafiqləri və­ qəlbləri daşlaşmış müşrikləri sınağa çəkmək üçün edər. Həqiqə­tən, münafiqlər və müşriklər Allaha və Onun elçisinə qarşı düşmənçilik bəsləyən, haqqdan və doğru yoldan aşıq-aydın uzaq olan kimsələrdir.

Ajeti: 54

وَلِيَعۡلَمَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ أَنَّهُ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَيُؤۡمِنُواْ بِهِۦ فَتُخۡبِتَ لَهُۥ قُلُوبُهُمۡۗ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهَادِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ

Ey Peyğəmbər! Eyni zaman Uca Allah bunu, özlərinə elm verilmiş kimsələrin Muhəmmədə (sallallahu aleyhi və səlləm) nazil edilən Quranın həqiqətən də Allah tərəfindən haqq olaraq nazil edilən bir kitab olduğuna yəqin olmaları və qəlblərində Allaha olan imanlarının, təqva və itaətlərinin bir daha da artması üçün etmişdir. Şübhə­siz ki, uca Allah Ona iman gətirənləri, etdikləri itaətə görə heç bir əyriliyi olmayan doğru yola yönəl­dər.

Ajeti: 55

وَلَا يَزَالُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فِي مِرۡيَةٖ مِّنۡهُ حَتَّىٰ تَأۡتِيَهُمُ ٱلسَّاعَةُ بَغۡتَةً أَوۡ يَأۡتِيَهُمۡ عَذَابُ يَوۡمٍ عَقِيمٍ

Allaha küfr edib, Onun peyğəmbərini yalançı sayan kimsələr isə, Qiyamət saatı onlardan xəbərsiz başlarının üs­tünü ala­nadək, yaxud mərhəmət və xeyir olmayan bir günün əzabı onlara gə­lənədək, Uca Allahın sənə nazil etdiyi Quran barə­sin­də şəkk-şübhə içində olacaqlar.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• استدراج الظالم حتى يتمادى في ظلمه سُنَّة إلهية.

• Zalım bir kimsənin günahlarda davam etməsi üçün uca Allahın ona əzab göndərməyib, möhlət verməsi İlahi bir qanundur.

• حفظ الله لكتابه من التبديل والتحريف وصرف مكايد أعوان الشيطان عنه.

• Uca Allah Öz kitabını təhrif və dəyişiklik edilməsindən və şeytanın yardımçılarını hiyləsindən qorumuşdur.

• النفاق وقسوة القلوب مرضان قاتلان.

• Nifaq və qəlbin daşlaşması, iki həlak ediçi xəstəlikdir.

• الإيمان ثمرة للعلم، والخشوع والخضوع لأوامر الله ثمرة للإيمان.

• İman elmin səmərəsidir. Allahın əmrlərinə tabe olub, boyun əymək isə imanın səmərəsidir.

Ajeti: 56

ٱلۡمُلۡكُ يَوۡمَئِذٖ لِّلَّهِ يَحۡكُمُ بَيۡنَهُمۡۚ فَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فِي جَنَّٰتِ ٱلنَّعِيمِ

Qiyamət günü - onların özlərinə vəd edildikləri əzab içində yenidən diriləcəkləri gün - hökm yalnız Alla­ha aid olacaq. Bu barədə heç bir ixtilaf ola bilməz. Uca Allah o gün möminlərlə kafirlər ara­sında hökm ve­rə­cəkdir­. Hər kəsə dünyada ikən etdiyi əməllərin qarşılığını verəcəkdir. Uca Allaha iman gətirib yaxşı işlər görənlər üçün böyük mükafat olaraq tükənməz nemətləri olan və orada əbədi qalacaqları Nəim cən­nətləri vardır.

Ajeti: 57

وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَا فَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٞ مُّهِينٞ

Uca Allaha küfr edib və elçimizə nazil etdiyimiz ayələri yalan sayan kimsələrə gəldikdə isə, uca Allah Cəhənnəmdə onlar üçün zəlil edən, alçaldıcı bir əzabı hazırlamışdır.

Ajeti: 58

وَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ثُمَّ قُتِلُوٓاْ أَوۡ مَاتُواْ لَيَرۡزُقَنَّهُمُ ٱللَّهُ رِزۡقًا حَسَنٗاۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهُوَ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ

Uca Allahın razılığını qazanmaq və dinini ayaqda tutmaq üçün vətənlərini və yurdlarını tərk edib, sonra Allah yolunda cihad edərkən öldürülən və ya­xud ölən­ kimsələri uca Allah Cənnətdə əbədi olan gö­zəl ruzilərlə ruziləndirəcəkdir. Hə­­qiqətən, uca və pak olan Allah ru­zi verənlərin ən xeyirlisidir!

Ajeti: 59

لَيُدۡخِلَنَّهُم مُّدۡخَلٗا يَرۡضَوۡنَهُۥۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَعَلِيمٌ حَلِيمٞ

Uca Allah onları sevinib, razı qala­caq­ları bir yerə daxil edə­cəkdir. O yer Cənnətdir. Hə­qi­qə­tən, uca Allah qullarının niyyətlərindən və əməllərindən xəbərdardır və onlara qarşı həlimdir, belə ki, etdikləri hər bir günaha görə onlara əzab verməyə tələsməz!

Ajeti: 60

۞ ذَٰلِكَۖ وَمَنۡ عَاقَبَ بِمِثۡلِ مَا عُوقِبَ بِهِۦ ثُمَّ بُغِيَ عَلَيۡهِ لَيَنصُرَنَّهُ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَعَفُوٌّ غَفُورٞ

Uca Allah bu ayədə, Allah yolunda hicrət edən mühacirlərin Cənnətə daxil olmasını və hər bir kimsənin özü­nə verilən cəza mislində cəza ver­sinin icazəli olduğunu xəbər vermişdir. Əgər zalim kimsə bundan sonra həddini aşaraq yenə də zülümə əl atarsa, bilsin ki, Allah ona qarşı müt­ləq məzluma kömək edəcəkdir. Şübhəsiz ki, Uca Allah möminlərin günahlarını əfv edən və onları bağış­layandır!

Ajeti: 61

ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ يُولِجُ ٱلَّيۡلَ فِي ٱلنَّهَارِ وَيُولِجُ ٱلنَّهَارَ فِي ٱلَّيۡلِ وَأَنَّ ٱللَّهَ سَمِيعُۢ بَصِيرٞ

Uca Allah mütləq məzlumu zalımın zülmündən xilas edərək ona kömək edər, çünki O, dilədiyi hər bir şeyə etməyə qadirdir. Birini artırıb, digərini isə azaldaraq gecəni gündüzə, gündüzü də gecəyə qatması Onun qüdrətinin təzahürüdür. Həqiqətən Uca Allah qullarının söylədiklərni eşidən və onların etdiklərini görəndir. Bunlardan heç bir şey Ona gizli qalmaz. Allah Qiyamət günü onların dünyada ikən etdikləri əməllərin mükafatını verəcəkdir.

Ajeti: 62

ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡحَقُّ وَأَنَّ مَا يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ هُوَ ٱلۡبَٰطِلُ وَأَنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡكَبِيرُ

Uca Allahın gecəni gündüzə və gündüzü də gecəyə qatmasının səbəblərindən biri də Onun, dininin, vədinin və möminlərə yardım edəcəyinin haqq, müşriklərin Ondan başqa ibadət etdikləri bütlərin isə batil və əsassız məbudlar olduğu üçündür. Hə­qi­qətən, uca Allah zatı ilə bütün məxluqatı üzərində mütləq güc-güvvət sahibidir. O, əzəməti və cəlalı ilə ən uca və ən bö­yük­dür.

Ajeti: 63

أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَتُصۡبِحُ ٱلۡأَرۡضُ مُخۡضَرَّةًۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٞ

Ey Peyğəmbər! Məgər Allahın göydən yağış yağ­dırdığını və bundan sonra yer üzü­nü yamyaşıl bitkilərlə bürüdü­yü­nü görmürsənmi? Həqiqə­tən, Allah yağış yağdırmaqla və bu yağış vasitəsilə yer üzündə müxtəlif növ bitkilər bitirməklə qullarına qarşı lütf­karlıq edəndir və onlara nəyin daha faydalı olduğunu biləndir. Bunlardan Ona heç bir şey əsla gizli qalmaz.

Ajeti: 64

لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَإِنَّ ٱللَّهَ لَهُوَ ٱلۡغَنِيُّ ٱلۡحَمِيدُ

Göylərdə və yerdə nə varsa, hamısı yalnız Uca Allaha məxsusdur. Həqiqətən, Allah tükənməz zənginliyə sahibdir. Allah qətiyyən hər hansı bir məxluquna möhtac deyildir. O, hər çür həmd-sənalara və tərifə layiqdir.

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• مكانة الهجرة في الإسلام وبيان فضلها.

• Hicrətin İslamda dəyəri və onun fəzilətinin bəyanı.

• جواز العقاب بالمثل.

• Hər hansı bir pisliyin cəzasını eyni ilə cəzalandırmağın caiz olması.

• نصر الله للمُعْتَدَى عليه يكون في الدنيا أو الآخرة.

• Allah, zülmə məruz qalan kimsəyə dünyada da, axirətdə də yardım edər.

• إثبات الصفات العُلَا لله بما يليق بجلاله؛ كالعلم والسمع والبصر والعلو.

• Allahın elm, eşitmək, görmək və uca sifətlər kimi ülvi sifətlərini Onun cəlalına layiq bir şəkildə isbatı.

Ajeti: 65

أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَٱلۡفُلۡكَ تَجۡرِي فِي ٱلۡبَحۡرِ بِأَمۡرِهِۦ وَيُمۡسِكُ ٱلسَّمَآءَ أَن تَقَعَ عَلَى ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِٱلنَّاسِ لَرَءُوفٞ رَّحِيمٞ

Ey Peyğəmbər! Uca Allahın, faydalanmanız və ehtiyaclarınızı ödəməniz üçün yer üzündəki canlı və cansız əşyaları sənin və insanların xidmətinə buraxdığını görmürsənmi? Uca Allah, dənizdə Onun əmri ilə hərəkət edən və bir ölkədən başqa bir ölkəyə getmənizi asanlaşdıran gəmiləri sizin ixtiyarınıza buraxmışdır. Göyü də Onun izni ol­ma­dan yerə düşməsin deyə O tu­tub saxlayır. Əgər Allah ona yerə düşməyə izin versəydi, o, həmən yerə düşərdi. Həqi­qətən, Allah in­san­la­ra qarşı çox şəfqətli­dir, rəhmlidir. İnsanların etdikləri günahların çoxluğuna rəğmət, Uca Allah yenə də bu şeyləri onların ixtiyarına buraxmışdır.

Ajeti: 66

وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَحۡيَاكُمۡ ثُمَّ يُمِيتُكُمۡ ثُمَّ يُحۡيِيكُمۡۗ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَكَفُورٞ

Sizi yoxdan var edərək həyat verən uca Allahdır. Sonra O, ömrünüz tükəndikdə sizi öldürə­cək, daha sonra etdiyiniz əməlləri hesaba çəkmək üçün sizi yenidən diril­də­cək və hər bir kəsə layiq olduğu əvəzi verəcəkdir. Şübhəsiz ki, insan, Allahın ona bəxş etdiyi nemətlərin çoxluğuna rəğmən, Allahdan başqasına ibadət edərək Rəbbinə qarşı çox nankordur.

Ajeti: 67

لِّكُلِّ أُمَّةٖ جَعَلۡنَا مَنسَكًا هُمۡ نَاسِكُوهُۖ فَلَا يُنَٰزِعُنَّكَ فِي ٱلۡأَمۡرِۚ وَٱدۡعُ إِلَىٰ رَبِّكَۖ إِنَّكَ لَعَلَىٰ هُدٗى مُّسۡتَقِيمٖ

Biz hər ümmət üçün bir şəriət təyin etdik. Onlar bu şəriətə əsasən əməl edərlər. Ey Peyğəmbər! Qoy müşriklər və başqa dinlərə mənsub olanlar din və ya şəriət barəsində səninlə münaqişə etməsinlər. Çünki sən haqqa onlardan daha yaxınsan. Onlar isə batil əhlidir. Elə isə sən, insanları ixlasla tək Allaha ibadət etməyə dəvət et. Həqiqətən, sən heç bir əyriliyi olmayan ən doğru bir dindəsən.

Ajeti: 68

وَإِن جَٰدَلُوكَ فَقُلِ ٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا تَعۡمَلُونَ

Əgər onlar, haqq özlərinə bəyan edildikdən sonra yenə də səninlə din və ya şəriət barəsində münaqişə etsələr, bu zaman onları təhdid edərək de: "Uca Allah et­di­yinizi əməlləri da­ha yax­şı bilir. Əməllərinizdən ona heç bir şey gizli qalmaz. Allah Qiyamət günü dünya da ikən etdiyiniz əməllərin müqabilini sizə verəcəkdir!"

Ajeti: 69

ٱللَّهُ يَحۡكُمُ بَيۡنَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فِيمَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ

Uca Allah Qiyamət günü dünyada ikən ixtilafa düşdüyünüz şəri məsələlər barə­sində mömin və kafir qulları arasında hökm verə­cək­dir.

Ajeti: 70

أَلَمۡ تَعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا فِي ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِنَّ ذَٰلِكَ فِي كِتَٰبٍۚ إِنَّ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرٞ

Ey Peyğəmbər! Məgər sən, Allahın göy­də və yerdə olanların hamısını bildiyini bilirsənmi? Göylərdə, yerdə və onların arasında olan heç bir şey Ona gizli qalaz. Bütün bunların elmi lövhi-məhfuz deyilən bir kitabda əvvəlcədən qeyd edilmişdir. Şübhəsiz ki, bütün bunları bilmək, Allah üçün asan­dır.

Ajeti: 71

وَيَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَمۡ يُنَزِّلۡ بِهِۦ سُلۡطَٰنٗا وَمَا لَيۡسَ لَهُم بِهِۦ عِلۡمٞۗ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِن نَّصِيرٖ

Müşriklər, Allahın Quranda onlara ibadət ediləcəyinə dair heç bir dəlil nazil etmədiyi Allahdan qeyri bütlərə tapınırlar. Onların bu barədə heç bir elmi dəlili yoxdur. Onların bu işdə tək dəlilləri, ata-babalarına kor-koranə təqlid etmələridir. Za­lım­la­r üçün Allahın əzabından onları qoruyacaq bir yardımçıları yoxdur.

Ajeti: 72

وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٖ تَعۡرِفُ فِي وُجُوهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلۡمُنكَرَۖ يَكَادُونَ يَسۡطُونَ بِٱلَّذِينَ يَتۡلُونَ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِنَاۗ قُلۡ أَفَأُنَبِّئُكُم بِشَرّٖ مِّن ذَٰلِكُمُۚ ٱلنَّارُ وَعَدَهَا ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِيرُ

Kafirlərə Qurandan açıq-aydın ayə­lərimiz oxun­duqda sən onların üzün­də Quran ayələrini eşitdiklərinə görə nifrət hissi görərsən. Qəlblərindəki qəzəbin şiddətindən dolayı az qalırlar ki, ayələ­ri­mi­zi on­la­ra oxu­yanların üstünə cum­sun­lar. Ey Peyğəmbər! Onlara belə de: "Sizə qəlbinizdə olan qəzəbdən və üz-gözünüzdə olan nifrət hissindən də daha şərlisini xə­bər verim­mi? Bu, Allahın, kafirlərin girəcəyinə dair vəd etdiyi Cə­hən­nəmdir. Onların varid olacaqları yer necə də pis bir yerdir!"

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• من نعم الله على الناس تسخير ما في السماوات وما في الأرض لهم.

• Allahın insanlara olan nemətlərindən biri də, göylərdə və yerdə olanları onların ixtiyarına buraxmasıdır.

• إثبات صفتي الرأفة والرحمة لله تعالى.

• Yuxarıda keçən ayədə uca Allahın iki sifəti: rəhmət və səfqət sifətləri isbat edilmişdir.

• إحاطة علم الله بما في السماوات والأرض وما بينهما.

• Allahın elmi göylərdə, yerdə və onların arasında olan hər bir şeyi əhatə etmişdir.

• التقليد الأعمى هو سبب تمسك المشركين بشركهم بالله.

• Kor-koranə təqlid etmək müşriklərin Allaha şərik qoşaraq öz bütlərindən möhkəm yapışmağa vadar edən səbəbdir.

Ajeti: 73

يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٞ فَٱسۡتَمِعُواْ لَهُۥٓۚ إِنَّ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ لَن يَخۡلُقُواْ ذُبَابٗا وَلَوِ ٱجۡتَمَعُواْ لَهُۥۖ وَإِن يَسۡلُبۡهُمُ ٱلذُّبَابُ شَيۡـٔٗا لَّا يَسۡتَنقِذُوهُ مِنۡهُۚ ضَعُفَ ٱلطَّالِبُ وَٱلۡمَطۡلُوبُ

Ey insanlar! Sizə bir mə­səl çəki­lir, onu yaxşıca dinləyin və ondan ibrət alın. Şüb­həsiz ki, Allah­dan başqa iba­dət etdikləriniz bütlər və bunlardan qeyriləri, acizliyindən dolayı kiçik bir mil­çək belə yarada bil­məz­lər, hətta onlar bunun üçün bir araya gəlsələr belə. Əgər mil­çək bütlərin üstündə olan ətir və ya başqa bir şey götürüb aparsa, bunu on­dan geri ala bilməzlər. Beləliklə də, bütlərin kiçik bir milçək yaratmaqdan və milçəyin onların üstündən bir şey götürüb apardıqda onu milçəkdən qeri almaqdan aciz olduqları üçün ondan da daha böyük şeyləri yaratmağa aciz olduqları ortaya çıxdı. Belə olan bir halda - onların aciz olmalarına rəğmən - necə ola bilər ki, onlar, Allahdan başqasına ibadət edirlər? İs­tə­yən də, yəni: milçəyin ondan aldığı kiçik bir şeyi milçəkdən geri almağa qadir olmayan, ibadət edilən bütlər də acizdır və aldığını geri qaytarılmasını istənilən milçək də.

Ajeti: 74

مَا قَدَرُواْ ٱللَّهَ حَقَّ قَدۡرِهِۦٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ

Müşriklər Allahın yaratdığı bəzi məxluqlara ibadət edərək uca Allahı lazımınca təzim edib, uca tutmadılar. Şübhəsiz ki, uca Allah qüv­vətlidir. Göyləri, yeri və onların arasında olanları yoxdan var edərək yaratması da, Onun güc və güvvətindəndir. Müşriklərin ibadət etdikləri heç bir şey yaratmayan, zəlil və zəyif bütlərin əksi olaraq, Uca Allah kimsənin qalib gələ bilməyəcəyi mütləq güc-güvvət və qüdrət sahibidir!

Ajeti: 75

ٱللَّهُ يَصۡطَفِي مِنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلٗا وَمِنَ ٱلنَّاسِۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعُۢ بَصِيرٞ

Uca Allah həm mələklərdən? həm də insanlardan el­çilər se­çir. Uca Allah Cəbrail kimi bəzi mələkləri peyğəmbərlərə göndərir. Allah Cəbraili insanlar içindən seçilmiş elçilərə göndərmişdir. İnsanlardan olan elçiləri də insanlara peyğəmbər göndərir. Şübhəsiz ki, Uca Allah müşriklərin elçilər barədə nə söylədiklərini eşidəndir, risaləsi üçün kimin daha layiq olduğunu görəndir!

Ajeti: 76

يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۚ وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ

Uca Allah, mələklər və insanlardan olan elçilərini yaratmazdan öncə və onlar vəfat etdikdən sonra onların hansı halda olduqlarını yaxşı bilir. Qiyamət günü bütün işlər nəticə etibarilə Alla­ha dönəcəkdir. Məhz o gün Uca Allah, bütün qullarını yenidən dirildib, dünya da ikən etdikləri əməllərin əvəzini onlara verəcəkdir!

Ajeti: 77

يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱرۡكَعُواْ وَٱسۡجُدُواْۤ وَٱعۡبُدُواْ رَبَّكُمۡ وَٱفۡعَلُواْ ٱلۡخَيۡرَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ۩

Ey Allaha iman gətirib, Onun şəriətinə əməl edənlər! Namaz qıldıqda, Uca Allahın rizasını diləyərək yalnız Onun üçün rü­ku və səc­də edin. Sədəqə vermək, qohumluq əlaqələrini birləşdirmək və s. bu kimi yaxşı işlər görün ki, bəlkə mətləbinizə yetişib, qorxduğunuz şeydən canınızı qurtarasınız!

Ajeti: 78

وَجَٰهِدُواْ فِي ٱللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِۦۚ هُوَ ٱجۡتَبَىٰكُمۡ وَمَا جَعَلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلدِّينِ مِنۡ حَرَجٖۚ مِّلَّةَ أَبِيكُمۡ إِبۡرَٰهِيمَۚ هُوَ سَمَّىٰكُمُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ مِن قَبۡلُ وَفِي هَٰذَا لِيَكُونَ ٱلرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيۡكُمۡ وَتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى ٱلنَّاسِۚ فَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱعۡتَصِمُواْ بِٱللَّهِ هُوَ مَوۡلَىٰكُمۡۖ فَنِعۡمَ ٱلۡمَوۡلَىٰ وَنِعۡمَ ٱلنَّصِيرُ

Allahın rizasını umaraq Allah yolunda ixlasla cihad edin. O, bu din üçün məhz sizi seçdi və dininizi də çətinlik və məşəqqət olmayan rahat bir din etdi. Sizin bu dininiz, ata­nız İb­rahi­min - aleyhissəlam - dinindir. Pey­ğəmbər təbliğ etməklə sorumlu olduğu şeyləri sizə təbliğ edərək sizin üzərinizdə şahid olması və sizində keçmiş ümmətlərə peyğəmbərlərinin onlara təbliğ etdiyinə şahid olmanız üçün uca Allah keçmiş kitablarda və Quranda sizi mü­­səl­man adlandırmışdır. Elə isə namazı kamil şəkildə əda edərək, mallarınızın zəkatını verərək, Allaha pənah apararaq və bütün işlərinizdə Ona arxalanaraq Allaha şükür edin. Uca Allah möminlərdən Özünə dost tutanlar üçün nə gözəl hima­yə­da­r və Ondan yardım diləyənlər üçün nə gözəl yardım­çı­dır. Onu özünüzə dost edin ki, O sizin dostunuz olsun. Ondan yardım diləyin ki, O sizə yardım etsin!

Dobitë e ajeteve të kësaj faqeje:

• أهمية ضرب الأمثال لتوضيح المعاني، وهي طريقة تربوية جليلة.

• Mənanı izah etmək üçün məsəl çəkməyin əhəmiyyəti və bunun tərbiyəvi gözəl bir üslub olması.

• عجز الأصنام عن خلق الأدنى دليل على عجزها عن خلق غيره.

• İbadət edilən bütlərin kiçik bir şeyi yaratmaqdan aciz qalmaları, onların başqa bir şey yaratmağa aciz olduqlarına dəlildir.

• الإشراك بالله سببه عدم تعظيم الله.

• Allaha şərik qoşmağın səbəbi, Onu layiqincə təzim edilməməsidir.

• إثبات صفتي القوة والعزة لله، وأهمية أن يستحضر المؤمن معاني هذه الصفات.

• Yuxarıda keçən ayədə Uca Allahın iki sifəti: qüvvət və izzət sifətlərinin isbatı və hər bir mömin bu kimi sifətlərin mənalarını dərk etməyin əhəmiyyəti bəyan edilmişdir.