مەنالار تەرجىمىسى سۈرە دۇخان - قۇرئان كەرىم قىسقىچە تەپسىرىنىڭ ئازەربەيجانچە تەرجىمىسى - قۇرئان كەرىم ئىنىسكىلوپىدىيىسى

əd-Duxan

سۈرىنىڭ مەقسەتلىرىدىن:

تهديد المشركين ببيان ما ينتظرهم من العقوبة العاجلة والآجلة.

Müşriklərə həm bu dünyada, həm də axirətdə gözləyən aqibət barədə xəbər verməklə onları təhdid etmək.

---

ئايەت: 1

حمٓ

﴾Ha. Mim.﴿ Bəqərə surəsinin əvvəlində buna oxşar mövzu barədə danışılmışdır.

ئايەت: 2

وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلۡمُبِينِ

Allah, aydın şəkildə haqq yolu göstərən Qurana and içir.

ئايەت: 3

إِنَّآ أَنزَلۡنَٰهُ فِي لَيۡلَةٖ مُّبَٰرَكَةٍۚ إِنَّا كُنَّا مُنذِرِينَ

Biz Quranı qədr gecəsində nazil etdik. Bu, çoxlu xeyirlə dolu bir gecədir. Həqiqətən, Biz bu Quran vasitəsilə qorxuduruq.

ئايەت: 4

فِيهَا يُفۡرَقُ كُلُّ أَمۡرٍ حَكِيمٍ

Bu ge­cədə, Allahın növbəti il üçün müəyyən etdiyi ruziyə, əcələ və başqa şeylərə aid olan hər bir iş ayırd edilir.

ئايەت: 5

أَمۡرٗا مِّنۡ عِندِنَآۚ إِنَّا كُنَّا مُرۡسِلِينَ

Biz hər bir işi Öz hüzurumuzda ayırd edirik. Həqiqətən, elçiləri Biz göndəririk -

ئايەت: 6

رَحۡمَةٗ مِّن رَّبِّكَۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ

Ey Peyğəmbər! Biz elçiləri göndərildikləri insanlara Rəbbindən mərhə­mət olaraq göndəririk. Şübhəsiz ki, pak və müqəddəs Allah Öz qullarının dediklərini Eşidən­dir, onların əməllərini və niyyətlərini Biləndir. Bunlardan heç bir şey Ona gizli qalmaz.

ئايەت: 7

رَبِّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَآۖ إِن كُنتُم مُّوقِنِينَ

Allah göylərin, yerin və on­ların ara­sında olan­ların Rəbbidir. Əgər buna yəqinliklə inanırsı­nızsa, Rəsuluma iman gətirin.

ئايەت: 8

لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ يُحۡيِۦ وَيُمِيتُۖ رَبُّكُمۡ وَرَبُّ ءَابَآئِكُمُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Ondan başqa ibadətə haqqı çatan mə­bud yoxdur. O, həm di­ril­dir, həm də öl­dü­rür. Ondan başqa nə dirildən, nə də öldürən var. O, həm sizin Rəbbiniz, həm də keçmişdəki atalarınızın Rəb­bi­dir.

ئايەت: 9

بَلۡ هُمۡ فِي شَكّٖ يَلۡعَبُونَ

Müşriklər buna yəqinliklə inanmırlar, əksinə, onlar özlərinin batil düşüncələrinə əsaslanıb buna şəkk-şübhə edirlər.

ئايەت: 10

فَٱرۡتَقِبۡ يَوۡمَ تَأۡتِي ٱلسَّمَآءُ بِدُخَانٖ مُّبِينٖ

Ey Peyğəmbər! Sən, qövmünü yaxalayacaq yaxın əzabın gəlməsini gözlə. O gün qöy üzünü əzabın şiddətindən öz gözləri ilə görəcəkləri açıq-aydın bir düman bürüyəcəkdir.

ئايەت: 11

يَغۡشَى ٱلنَّاسَۖ هَٰذَا عَذَابٌ أَلِيمٞ

O tüstü sənin qövmünü bü­rüyəcək və onda onlara deyiləcək: "Sizə üz vermiş bu əzab, ağrılı-acılı bir əzab­dır.

ئايەت: 12

رَّبَّنَا ٱكۡشِفۡ عَنَّا ٱلۡعَذَابَ إِنَّا مُؤۡمِنُونَ

Onlar Rəbbinə yalvarıb deyəcəklər: “Ey Rəbbimiz! Bi­zə göndərdiyin bu əzabı bizdən uzaqlaşdır. Əgər onu bizdən uzaqlaşdırsan, biz Sənə də, Sənin rəsuluna da iman gətirəcəyik”.

ئايەت: 13

أَنَّىٰ لَهُمُ ٱلذِّكۡرَىٰ وَقَدۡ جَآءَهُمۡ رَسُولٞ مُّبِينٞ

Onlar necə öyüd-nəsihət qəbul edib Rəbbinə tərəf üz tuta bilər?! Axı onlara peyğəmbərliyi aş­kar bilinən, doğru danışan və əmanətə xəyanət etməyən birisi kimi tanıdıqları bir elçi gəldi,

ئايەت: 14

ثُمَّ تَوَلَّوۡاْ عَنۡهُ وَقَالُواْ مُعَلَّمٞ مَّجۡنُونٌ

Sonra onun təsdiq etməkdən üz çevirib onun barəsində: "O Allahın elçisi deyil. O başqa bir kimsə tərəfindən öyrə­dilmiş bir dəlidir!" - dedilər.

ئايەت: 15

إِنَّا كَاشِفُواْ ٱلۡعَذَابِ قَلِيلًاۚ إِنَّكُمۡ عَآئِدُونَ

Biz əzabı sizdən bir az uzaq­laş­dı­racağıq, siz isə yenə küfrə və haqqı yalan saymağa qayıda­caqsınız.

ئايەت: 16

يَوۡمَ نَبۡطِشُ ٱلۡبَطۡشَةَ ٱلۡكُبۡرَىٰٓ إِنَّا مُنتَقِمُونَ

Ey Peyğəmbər! Sənin qövmünün kafirlərini böyük bir mü­si­bətlə yaxalayacağımız günü - Bədr gününü gözlə. Onlar Allaha küfr etdiklərinə və Onun rəsulunu yalançı saydıqlarına görə, Biz onlardan inti­qam alacağıq.

ئايەت: 17

۞ وَلَقَدۡ فَتَنَّا قَبۡلَهُمۡ قَوۡمَ فِرۡعَوۡنَ وَجَآءَهُمۡ رَسُولٞ كَرِيمٌ

Biz onlardan əvvəl Firo­n qövmünü imtahana çəkmişdik. Onlara Allah tərəfindən dəyərli bir elçi - Musa (aleyhissəlam) gəlib onları Allahın təkliyini qəbul etməyə və Ona ibadət etməyə dəvət etmişdi.

ئايەت: 18

أَنۡ أَدُّوٓاْ إِلَيَّ عِبَادَ ٱللَّهِۖ إِنِّي لَكُمۡ رَسُولٌ أَمِينٞ

Musa Firona və onun qövmünə belə demişdi: “İsrail oğullarını mənə verin. Onlar Allahın qullarıdır, sizin onları qul etməyə haqqınız yoxdur. Həqiqətən, mən, Allahın si­zə göndərdiyi və mənə əmr etdiyi risaləti təbliğ edəcəyimə etibar etdiyi bir el­çiyəm. Mən bu risalətdən nə bir şey əskildər, nə də ona bir şey artıraram.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• نزول القرآن في ليلة القدر التي هي كثيرة الخيرات دلالة على عظم قدره.

Quranın xeyir-bərəkətlə dolu olan Qədr gecəsində nazil olması, onun dəyərinin əzəmətli olduğuna dəlalət edir.

• بعثة الرسل ونزول القرآن من مظاهر رحمة الله بعباده.

Muhəmmədin (səllallahu aleyhi və səlləm) peyğəmbər göndərilməsi və Quranın nazil edilməsi, Allahı Öz qullarına göstərdiyi mərhəmətin nişanələrindəndir.

• رسالات الأنبياء تحرير للمستضعفين من قبضة المتكبرين.

Peyğəmbərlərin risalətləri zəifləri təkəbbürlülərin əlindən xilas etmək üçün vasitədir.

ئايەت: 19

وَأَن لَّا تَعۡلُواْ عَلَى ٱللَّهِۖ إِنِّيٓ ءَاتِيكُم بِسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٖ

Allaha ibadət etməyi tərk etməklə və özünüzü Onun qullarından üstün tutmaqla Ona qarşı təkəbbür göstərmə­yin. Həqiqətən, mən sizə açıq-aydın bir dəlil gətir­mişəm.

ئايەت: 20

وَإِنِّي عُذۡتُ بِرَبِّي وَرَبِّكُمۡ أَن تَرۡجُمُونِ

Mən sizin məni daşqalaq edib öldürməyinizdən mənim də Rəbbim, sizin də Rəb­biniz olan Alla­ha sığınıram.

ئايەت: 21

وَإِن لَّمۡ تُؤۡمِنُواْ لِي فَٱعۡتَزِلُونِ

Əgər mənim gətirdiyimi qəbul etmirsinizsə, məndən uzaq olun və pis niyyətlə mənə yaxınlaşmayın!”

ئايەت: 22

فَدَعَا رَبَّهُۥٓ أَنَّ هَٰٓؤُلَآءِ قَوۡمٞ مُّجۡرِمُونَ

Sonra Musa (aleyhissəlam) Rəbbinə dua edib dedi: “Həqiqətən, bu qövm - Firon və onun camaatı tezliklə cəzalandırılmağa layiq olan bir qövmdür!”

ئايەت: 23

فَأَسۡرِ بِعِبَادِي لَيۡلًا إِنَّكُم مُّتَّبَعُونَ

Allah Musaya öz qövmü ilə birlikdə gecə ikən yola çıxmağı əmr etdi və Firon və onun qövmü onları təqib edəcəklərini ona xəbər verdi.

ئايەت: 24

وَٱتۡرُكِ ٱلۡبَحۡرَ رَهۡوًاۖ إِنَّهُمۡ جُندٞ مُّغۡرَقُونَ

Allah Musaya İsrail oğulları ilə birlikdə dənizi keçdikdən sonra onu olduğu kimi sakit buraxmağı əmr etdi. Şübhəsiz ki, Firon və onun əsgərləri dənizdə boğularaq həlak ediləcək bir ordudur.

ئايەت: 25

كَمۡ تَرَكُواْ مِن جَنَّٰتٖ وَعُيُونٖ

Firon və onun qövmü özlərindən sonra neçə-neçə bağ-bağçalar və axar çeşmələr qoyub getdilər!

ئايەت: 26

وَزُرُوعٖ وَمَقَامٖ كَرِيمٖ

Onlar özlərindən sonra neçə-neçə əkinlər və gözəl yerlər qoyub getdilər!

ئايەت: 27

وَنَعۡمَةٖ كَانُواْ فِيهَا فَٰكِهِينَ

Habelə, zövq aldıqları neçə-neçə nemətlər qoyub getdilər.

ئايەت: 28

كَذَٰلِكَۖ وَأَوۡرَثۡنَٰهَا قَوۡمًا ءَاخَرِينَ

Beləcə, sizə bildirilən hadisələr, onların başına gəldi. Biz onların bağ-bağçalarına, çeşmələrinə, əkinlərinə və gözəl məskənlərinə başqa qövmü - İsrail oğullaını varis etdik.

ئايەت: 29

فَمَا بَكَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلسَّمَآءُ وَٱلۡأَرۡضُ وَمَا كَانُواْ مُنظَرِينَ

Firon və onun qövmü dənizdə batdıqda, nə göy, nə də yer onlardan ötrü ağladı. Onlara tövbə etmək üçün möh­lət də verilmədi.

ئايەت: 30

وَلَقَدۡ نَجَّيۡنَا بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ مِنَ ٱلۡعَذَابِ ٱلۡمُهِينِ

Biz İsrail oğullarını al­çaldıcı əzabdan xilas etdik. Belə ki, Firon və onun qövmü onların oğlan uşaqlarını öldür, qadınlarını da sağ buraxırdılar.

ئايەت: 31

مِن فِرۡعَوۡنَۚ إِنَّهُۥ كَانَ عَالِيٗا مِّنَ ٱلۡمُسۡرِفِينَ

Biz onları Fironun əzabından xilas etdik. Həqiqətən, o, Allahın əmrinə və Onun dininə qarşı çıxan təkəbbürlü bir kimsə idi.

ئايەت: 32

وَلَقَدِ ٱخۡتَرۡنَٰهُمۡ عَلَىٰ عِلۡمٍ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ

Biz Öz elmimizlə İsrail oğulla­rı arasından çoxlu peyğəmbər seçməklə onları zəmanələrindəki insanlardan üstün etdik.

ئايەت: 33

وَءَاتَيۡنَٰهُم مِّنَ ٱلۡأٓيَٰتِ مَا فِيهِ بَلَٰٓؤٞاْ مُّبِينٌ

Biz onlara möcüzələr və dəlillər - qüdrət halvası, bildirçin əti və başqa bu kimi zahiri nemətlər bəxş etməklə Musaya dəstək verdik.

ئايەت: 34

إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ لَيَقُولُونَ

Haqqı yalan sayan o müşriklər dirilməni mütləq inkar edib deyəcəklər:

ئايەت: 35

إِنۡ هِيَ إِلَّا مَوۡتَتُنَا ٱلۡأُولَىٰ وَمَا نَحۡنُ بِمُنشَرِينَ

“Bu ölüm bizim birinci (və axırıncı) ölümümüzdür və bundan sonra həyat olmayacaq. Bu ölümdən sonra biz bir daha dirildilməyəcəyik.

ئايەت: 36

فَأۡتُواْ بِـَٔابَآئِنَآ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ

Ey Muhəmməd! Əgər sənin və sənin ardıcıllarının iddia etdiyi kimi Allahın ölüləri haqq-hesaba çəkmək və əməllərinin əvəzini vermək üçün diriltməsi doğrudursa, onda bizim ölmüş atalarımızı dirildib gəti­rin görək”

ئايەت: 37

أَهُمۡ خَيۡرٌ أَمۡ قَوۡمُ تُبَّعٖ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ أَهۡلَكۡنَٰهُمۡۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ مُجۡرِمِينَ

Ey Peyğəmbər! Güc-qüvvətə malik olmaq baxımından, səni yalançı sayan bu müşriklər üstündür, yoxsa Tubba qövmü və onlardan əv­vəl­ki Ad və Səmud tayfaları?! Biz onların hamısını məhv et­dik. Çünki onlar günahkar kimsələr idi.

ئايەت: 38

وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَا لَٰعِبِينَ

Biz göyü, yeri və onların arasında olanları əylənmək üçün yaratmadıq.

ئايەت: 39

مَا خَلَقۡنَٰهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ

Biz göyləri və yeri böyük bir hikmət üçün yaratdıq, lakin müşriklərin əksəriyyəti bunu bil­məz.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• وجوب لجوء المؤمن إلى ربه أن يحفظه من كيد عدوّه.

Düşmənin hiyləsindən qorunmaq üçün mömin kimsənin Rəbbinə sığınması vacibdir.

• مشروعية الدعاء على الكفار عندما لا يستجيبون للدعوة، وعندما يحاربون أهلها.

Kafirlər dəvəti qəbul etməyib dəvət əhlinə qarşı vuruşduqda onlara bəddua etmək şəriət baxımından caizdir.

• الكون لا يحزن لموت الكافر لهوانه على الله.

Kafir kimsə Allah yanında dəyərsiz olduğu üçün kainat onun ölümünə kədərlənməz.

• خلق السماوات والأرض لحكمة بالغة يجهلها الملحدون.

Göylərin və yerin yaradılmasında böyük bir hikmət vardır, lakin Allahın varlığını inkar edənlər bunu dərk etməzlər.

ئايەت: 40

إِنَّ يَوۡمَ ٱلۡفَصۡلِ مِيقَٰتُهُمۡ أَجۡمَعِينَ

Şübhəsiz ki, Allahın qulları arasında ayırd etmə günü - qiyamət günü yaradılanların hamısı üçün müəyyən olunmuş vaxtdır ki, həmin vaxt Allah onları bir yerə toplayacaqdır.

ئايەت: 41

يَوۡمَ لَا يُغۡنِي مَوۡلًى عَن مَّوۡلٗى شَيۡـٔٗا وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ

O gün qohum öz qohumuna, dost da öz dostuna nə fayda verə biləcək, nə də onlar Allahın əzabının qarşısını ala biləcəklər. Çünki o gün mülk yalnız Allaha məxsus olacaq və Ondan başqası buna iddialı ola bilməyəcək.

ئايەت: 42

إِلَّا مَن رَّحِمَ ٱللَّهُۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلرَّحِيمُ

Yalnız Allahın insanlardan rəhm etdiyi kim­sədən başqa! Həmin kimsə dünyada etdiyi yaxşı əməllərin faydasını görəcək. Həqiqətən, Allah Qüd­rət­li­dir, heç kəs Ona qalib gələ bilməz. Tövbə edən qullarına qarşı çox mərhəmətlidir.

ئايەت: 43

إِنَّ شَجَرَتَ ٱلزَّقُّومِ

Allahın Cəhənnəmin özülündə bitirdiyi zəqqum ağacı

ئايەت: 44

طَعَامُ ٱلۡأَثِيمِ

Böyük günah sahibinin - kafirin yemə­yidir. O, bu ağacın iyrənc meyvəsindən yeyəcəkdir.

ئايەت: 45

كَٱلۡمُهۡلِ يَغۡلِي فِي ٱلۡبُطُونِ

Zəqqum ağacının meyvəsi, qara zeytun yağına bənzəyir. O həddən artıq qaynar olduğu üçün onların qarnında qaynayacaqdır.

ئايەت: 46

كَغَلۡيِ ٱلۡحَمِيمِ

Son dərəcə qaynar suyun qaynadığı ki­mi.

ئايەت: 47

خُذُوهُ فَٱعۡتِلُوهُ إِلَىٰ سَوَآءِ ٱلۡجَحِيمِ

Cəhənnəm zəbanilərinə belə buyurulacaq: "Onu tutub çox sərt və kobud şəkildə Cəhənnəmin ortasına doğru sürükləyərək aparın!

ئايەت: 48

ثُمَّ صُبُّواْ فَوۡقَ رَأۡسِهِۦ مِنۡ عَذَابِ ٱلۡحَمِيمِ

Sonra əzab verilən bu kimsənin başına qaynar su tökün ki, əzabı səngiməsin!"

ئايەت: 49

ذُقۡ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡكَرِيمُ

Ona lağ edilərək deyiləcək: "Dad bu ağrılı-acılı əzabı! Sən ki qüdrətli - şəninə toxunulmaz, həm də, qövmün arasında hörmətə layiq birisi idin.

ئايەت: 50

إِنَّ هَٰذَا مَا كُنتُم بِهِۦ تَمۡتَرُونَ

Bu əzab, qiyamət günü vaqe olacağına şəkk etdiyiniz əzabdır. İndi siz onu öz gözlərinizlə görməklə artıq şübhəniz aradan qalxmışdır.

ئايەت: 51

إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي مَقَامٍ أَمِينٖ

Allahın əmrlərini yerinə yetirib qadağan etdiyi əməllərdən çəkinməklə Allahdan qorxanlar isə başlarına gələ biləcək hər bir xətərdən xatircəm olduqları bir yerdə olacaqlar.

ئايەت: 52

فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٖ

Bağçalarda və axar çeşmələr başında olacaqlar!

ئايەت: 53

يَلۡبَسُونَ مِن سُندُسٖ وَإِسۡتَبۡرَقٖ مُّتَقَٰبِلِينَ

Onlar Cənnətdə incə və qalın ipəkdən libaslar geyəcək və qarşı-qarşıya əylə­şəcək­lər. Heç biri digərinə arxasını çevirməyəcəkdir.

ئايەت: 54

كَذَٰلِكَ وَزَوَّجۡنَٰهُم بِحُورٍ عِينٖ

Bu deyilənləri onlara bəxş etməyimizlə yanaşı, hələ Cənnətdə onları, gözlərinin qarası qapqara, ağı da ağappaq olan iri ­gözlü gözəl qadınlarla evləndirəcəyik.

ئايەت: 55

يَدۡعُونَ فِيهَا بِكُلِّ فَٰكِهَةٍ ءَامِنِينَ

Onlar orada istədikləri hər növ meyvədən özlərinə gətirilməsi üçün xidmətçilərini yanlarına çağıracaqlar. Özləri də, bu meyvələrin tükənməyəcəyindən və xarab olmayacağından xatircəm olacaqlar.

ئايەت: 56

لَا يَذُوقُونَ فِيهَا ٱلۡمَوۡتَ إِلَّا ٱلۡمَوۡتَةَ ٱلۡأُولَىٰۖ وَوَقَىٰهُمۡ عَذَابَ ٱلۡجَحِيمِ

Onlar orada əbədi qalacaq və dünya həyatında daddıqları ilk ölüm­dən başqa orada heç bir ölüm dadmaya­caq­lar. Rəbbi on­ları Cəhənnəm əzabından qorumuşdur.

ئايەت: 57

فَضۡلٗا مِّن رَّبِّكَۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ

Sənin Rəbbindən onlara bir lütf və yaxşılıq olaraq. Bu zikr edilənlər - Allahın onları Cənnətə daxil etməsi və Cəhənnəm odundan qoruması, heç bir bənzəri olmayan bö­yük uğur­dur.

ئايەت: 58

فَإِنَّمَا يَسَّرۡنَٰهُ بِلِسَانِكَ لَعَلَّهُمۡ يَتَذَكَّرُونَ

Ey Peyğəmbər! Biz Quranı sənin ana dilində nazil etməklə asanlaş­dırdıq ki, bəlkə onlar öyüd-nə­si­hət qəbul edə­lər.

ئايەت: 59

فَٱرۡتَقِبۡ إِنَّهُم مُّرۡتَقِبُونَ

Sən özünün qalib gələcəyini, onların da həlak olacaqlarını gözlə! Şübhəsiz ki, onlar da, sənin həlak olacağını gözləyirlər.

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• الجمع بين العذاب الجسمي والنفسي للكافر.

Kafirə həm cismi, həm də psixoloji əzab verilməsi.

• الفوز العظيم هو النجاة من النار ودخول الجنة.

Ən böyük uğur Cəhənnəm odundan qurtulub Cənnətə daxil olmaqdır.

• تيسير الله لفظ القرآن ومعانيه لعباده.

Uca Allah, Quranın oxunuşunu və mənasının anlamını Öz qulları üçün asanlaşdırmışdır.