مەنالار تەرجىمىسى سۈرە كەھپ - قۇرئان كەرىم قىسقىچە تەپسىرىنىڭ ئۆزبەكچە تەرجىمىسى - بەت نومۇرى 301 - قۇرئان كەرىم ئىنىسكىلوپىدىيىسى

ئايەت: 62

فَلَمَّا جَاوَزَا قَالَ لِفَتَىٰهُ ءَاتِنَا غَدَآءَنَا لَقَدۡ لَقِينَا مِن سَفَرِنَا هَٰذَا نَصَبٗا

Ўша ердан ўтганларида Мусо алайҳиссалом ходимига деди: "Нонуштамизни олиб кел, бу сафаримизда қаттиқ толиқдик".

ئايەت: 63

قَالَ أَرَءَيۡتَ إِذۡ أَوَيۡنَآ إِلَى ٱلصَّخۡرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ ٱلۡحُوتَ وَمَآ أَنسَىٰنِيهُ إِلَّا ٱلشَّيۡطَٰنُ أَنۡ أَذۡكُرَهُۥۚ وَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ عَجَبٗا

Ходим деди: "Тошга қўнган пайтимизда балиққа нима бўлганини сизга айтиш ёдимдан кўтарилибди. Уни шайтонгина эсимдан чиқарган. Балиқ тирилиб, ажиб бир тарзда денгизга тушиб кетган эди".

ئايەت: 64

قَالَ ذَٰلِكَ مَا كُنَّا نَبۡغِۚ فَٱرۡتَدَّا عَلَىٰٓ ءَاثَارِهِمَا قَصَصٗا

Мусо алайҳиссалом ходимига: "Биз истаётган нарса мана шу, у ўша солиҳ банданинг турар жойи эканига ишора", деди. Шу билан йўлни йўқотиб қўймаслик учун келган изларидан ортларига қайтдилар ва ўша тошга етиб бордилар.

ئايەت: 65

فَوَجَدَا عَبۡدٗا مِّنۡ عِبَادِنَآ ءَاتَيۡنَٰهُ رَحۡمَةٗ مِّنۡ عِندِنَا وَعَلَّمۡنَٰهُ مِن لَّدُنَّا عِلۡمٗا

Балиқни йўқотиб қўйган жойга келишгач, Бизнинг солиҳ бандаларимиздан бирини учратдилар. (У Хизр алайҳиссалом эди). Биз унга Ўз тарафимиздан бир раҳматни ато этганмиз ва Ўз ҳузуримиздан бир илмни ўргатганмиз. У билган илмни одамлар билмайдилар. Мана шу қисса шу ҳақдадир.

ئايەت: 66

قَالَ لَهُۥ مُوسَىٰ هَلۡ أَتَّبِعُكَ عَلَىٰٓ أَن تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمۡتَ رُشۡدٗا

Мусо унга тавозе ва мулойимлик ила деди: "Аллоҳ сенга ато этган илмдан менга ҳаққа олиб борадиган тўғри йўлни ўргатишинг учун сенга эргашсам бўладими?"

ئايەت: 67

قَالَ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا

Хизр деди: "Мендаги илмни кўрганингда сен унга тоқат қила олмайсан. Чунки у сендаги илмга тўғри келмайди".

ئايەت: 68

وَكَيۡفَ تَصۡبِرُ عَلَىٰ مَا لَمۡ تُحِطۡ بِهِۦ خُبۡرٗا

"Нима тўғри, нима нотўғрилигини билмайдиган ишларда қандоқ ҳам тоқат қила олардинг? Ахир сен ўз билиминг доирасидагина ҳукм чиқара оласан-ку".

ئايەت: 69

قَالَ سَتَجِدُنِيٓ إِن شَآءَ ٱللَّهُ صَابِرٗا وَلَآ أَعۡصِي لَكَ أَمۡرٗا

Мусо деди: "Иншооллоҳ, менинг сабрли эканимни кўрасан, ишларингга аралашмайман, сенга тўла итоат этаман, бирон ишда сенга итоатсизлик қилмайман".

ئايەت: 70

قَالَ فَإِنِ ٱتَّبَعۡتَنِي فَلَا تَسۡـَٔلۡنِي عَن شَيۡءٍ حَتَّىٰٓ أُحۡدِثَ لَكَ مِنۡهُ ذِكۡرٗا

Хизр Мусога деди: "Мен қилаётган ишларни кўрган пайтингда бирон нарсани сўрама. Токи, у ҳақда ўзим биринчи бўлиб гапирай".

ئايەت: 71

فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا رَكِبَا فِي ٱلسَّفِينَةِ خَرَقَهَاۖ قَالَ أَخَرَقۡتَهَا لِتُغۡرِقَ أَهۡلَهَا لَقَدۡ جِئۡتَ شَيۡـًٔا إِمۡرٗا

Келишиб олишгач, денгиз соҳили бўйлаб йўлга тушдилар. Бир кема ёнига келиб, унга миндилар. Кемадагилар Хизрни ҳурматидан уларни бепул олиб кетди. Хизр кеманинг бир тахтасини суғуриб (тешиб) қўйди. Мусо деди: "Сени бепул олиб кетаётган одамларнинг кемасини тешасанми, уларни ғарқ қилмоқчимисан? Сен жуда нотўғри иш қилдинг".

ئايەت: 72

قَالَ أَلَمۡ أَقُلۡ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا

Хизр Мусога деди: "Мен қилаётган ишларни кўриб, уларга тоқат қила олмайсан", демаганмидим?

ئايەت: 73

قَالَ لَا تُؤَاخِذۡنِي بِمَا نَسِيتُ وَلَا تُرۡهِقۡنِي مِنۡ أَمۡرِي عُسۡرٗا

Мусо алайҳиссалом Хизрга деди: "Эсимдан чиқиб қолгани туфайли аҳдимда туролмаганим учун мени жазолама. Мени қийнама, ортиқ даражада қаттиққўл бўлма".

ئايەت: 74

فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا لَقِيَا غُلَٰمٗا فَقَتَلَهُۥ قَالَ أَقَتَلۡتَ نَفۡسٗا زَكِيَّةَۢ بِغَيۡرِ نَفۡسٖ لَّقَدۡ جِئۡتَ شَيۡـٔٗا نُّكۡرٗا

Кемадан тушиб, яна соҳил бўйлаб йўлга тушдилар. Балоғатга етмаган бир боланинг бошқа болалар билан ўйнаб юрганини кўрдилар. Хизр уни ўлдириб қўйди. Шунда Мусо унга деди: "Ҳали балоғатга етмаган бир бегуноҳ болани ўлдирдинг-ку. Сен жуда ёмон иш қилдинг".

بۇ بەتتىكى ئايەتلەردىن ئېلىنغان مەزمۇنلار:

• استحباب كون خادم الإنسان ذكيًّا فطنًا كَيِّسًا ليتم له أمره الذي يريده.

Одамнинг хизматкори зийрак, заковатли, фаросатли бўлгани яхши. Токи, кўнгилдагидек хизмат қилсин.

• أن المعونة تنزل على العبد على حسب قيامه بالمأمور به، وأن الموافق لأمر الله يُعان ما لا يُعان غيره.

Бандага мадад бўйнидаги вазифасини қанчалик адо этишига қараб келади. Аллоҳнинг фармонига бўйсунганларга бошқаларга берилмаган мадад берилади.

• التأدب مع المعلم، وخطاب المتعلم إياه ألطف خطاب.

Муаллим олдида одоб сақламоқ, унга лутф кўрсатмоқ, мулойим гапирмоқ лозим.

• النسيان لا يقتضي المؤاخذة، ولا يدخل تحت التكليف، ولا يتعلق به حكم.

Одам унутиб қўйган иши учун жазога тортилмайди. Унутилган иш гардандаги вазифа ҳисобланмайди. Унга қараб ҳукм чиқарилмайди.

• تعلم العالم الفاضل للعلم الذي لم يَتَمَهَّر فيه ممن مهر فيه، وإن كان دونه في العلم بدرجات كثيرة.

Бир фазилатли олимнинг ўзи яхши билмаган соҳани бошқа бир яхши биладиган одамдан ўрганиши маъқул ва мақбул бир иш. Гарчи у одамнинг илм бобидаги мартабаси олимдан анча қуйи бўлса ҳам.

• إضافة العلم وغيره من الفضائل لله تعالى، والإقرار بذلك، وشكر الله عليها.

Илм ҳам, бошқа фазилатлар ҳам Аллоҳ таолоникидир. Бунга иқрор бўлмоқ ва берган неъматлари учун Аллоҳга шукр қилмоқ лозим.