Қуръони Карим маъноларининг таржимаси - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Таржималар мундарижаси
Каҳф сураси
Суранинг мақсадларидан..:
بيان منهج التعامل مع الفتن.
ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ عَلَىٰ عَبۡدِهِ ٱلۡكِتَٰبَ وَلَمۡ يَجۡعَل لَّهُۥ عِوَجَاۜ
Бандаси ва пайғамбари Муҳаммад алайҳиссаломга Қуръонни нозил қилиб, унда биронта ҳам ҳақдан оғиш, эгрилик иллатини қўймаган Аллоҳга ҳамма мақтовлар, жалолату камолат сифатлари бўлсин! Ҳамма ошкору яширин неъматлар ёлғиз Аллоҳникидир.
Арабча тафсирлар:
قَيِّمٗا لِّيُنذِرَ بَأۡسٗا شَدِيدٗا مِّن لَّدُنۡهُ وَيُبَشِّرَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ ٱلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ أَجۡرًا حَسَنٗا
Уни расо айлади. Унда ҳеч қандай зиддият, қарама-қаршилик йўқ. Кофирларни Аллоҳ ҳузуридан келадиган қаттиқ азобдан огоҳлантириш ва яхши амаллар қиладиган мўминларга ўта гўзал, мислсиз ажру савоблар борлиги ҳақида хушхабар бериш учун Қуръонни нозил қилди.
Арабча тафсирлар:
مَّٰكِثِينَ فِيهِ أَبَدٗا
Арабча тафсирлар:
مَّا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٖ وَلَا لِأٓبَآئِهِمۡۚ كَبُرَتۡ كَلِمَةٗ تَخۡرُجُ مِنۡ أَفۡوَٰهِهِمۡۚ إِن يَقُولُونَ إِلَّا كَذِبٗا
Анави "Аллоҳнинг боласи бор", деб туҳмат қилаётганларнинг ҳеч қандай илми ҳам, далили ҳам йўқ. Улар ота-боболарига тақлид қиладилар. Ота-боболарида ҳам илм бўлмаган. Ақлини ишлатмасдан оғизларидан чиқаётган гап нақадар қабиҳ. Улар айтаётган гап ҳеч бир асоси, манбаси йўқ ғирт ёлғон.
Арабча тафсирлар:
فَلَعَلَّكَ بَٰخِعٞ نَّفۡسَكَ عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِمۡ إِن لَّمۡ يُؤۡمِنُواْ بِهَٰذَا ٱلۡحَدِيثِ أَسَفًا
Эй Пайғамбар, улар Қуръонга ишонмасалар, афсус-надомат чекиб, уларнинг ортидан ўзингизни ўзингиз хароб қиласиз, шекилли. Ундай қила кўрманг. Уларни ҳидоят қилиш сизнинг вазифангиз эмас. Сизнинг бурчингиз етказиб қўйиш, холос.
Арабча тафсирлар:
إِنَّا جَعَلۡنَا مَا عَلَى ٱلۡأَرۡضِ زِينَةٗ لَّهَا لِنَبۡلُوَهُمۡ أَيُّهُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗا
Қайси бирлари Аллоҳнинг ризосини истаб, яхшироқ амал қилишларини ва қайси бирлари ёмон амал қилишларини синаб кўриш учун Биз ер юзидаги махлуқотларни унга ҳусн-безак қилиб бердик. Токи, ҳаммага ўз қилмишига яраша жазо ёки мукофотини бергаймиз.
Арабча тафсирлар:
إِذۡ أَوَى ٱلۡفِتۡيَةُ إِلَى ٱلۡكَهۡفِ فَقَالُواْ رَبَّنَآ ءَاتِنَا مِن لَّدُنكَ رَحۡمَةٗ وَهَيِّئۡ لَنَا مِنۡ أَمۡرِنَا رَشَدٗا
Эй Пайғамбар, эсланг! Мўмин йигитлар динларини ҳимоя қилиш учун ғордан паноҳ топиб: "Парвардигоро, бизга Ўзинг тарафингдан бир раҳмат ато этиб, гуноҳларимизни кечир ва душманларимиздан нажот бер ҳамда шу ҳижратимизда бизни тўғри йўлга солиб қўй", дея дуо қилдилар.
Арабча тафсирлар:
نَّحۡنُ نَقُصُّ عَلَيۡكَ نَبَأَهُم بِٱلۡحَقِّۚ إِنَّهُمۡ فِتۡيَةٌ ءَامَنُواْ بِرَبِّهِمۡ وَزِدۡنَٰهُمۡ هُدٗى
Эй Пайғамбар, Биз сизга уларнинг аҳволи ҳақида рўй-рост қисса қилиб беряпмиз. Биз айтаётган қиссанинг ҳақлигига заррача шубҳа йўқ. Улар Парвардигорларига иймон келтирган, У Зотга итоат этган йигитлардир ва Биз уларга ҳидоятни, ҳақ устида барқарор туришни зиёда қилдик.
Арабча тафсирлар:
وَرَبَطۡنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ إِذۡ قَامُواْ فَقَالُواْ رَبُّنَا رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ لَن نَّدۡعُوَاْ مِن دُونِهِۦٓ إِلَٰهٗاۖ لَّقَدۡ قُلۡنَآ إِذٗا شَطَطًا
Уларнинг қалбларини иймон билан мустаҳкам, барқарор қилдик. Уларга ватандан ҳижрат қилиш машаққатларига сабр ато этдик. Шунда улар кофир подшоҳ қўл остида туриб, шундай дедилар: "Биз иймон келтирган Парвардигор осмонлару ернинг Парвардигоридир. Ундан ўзга сохта илоҳларга ҳаргиз ибодат қилмасмиз. Ундан Ўзга илоҳларга ибодат қиладиган бўлсак, ноҳақ гапни айтган бўлиб қоламиз".
Арабча тафсирлар:
هَٰٓؤُلَآءِ قَوۡمُنَا ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ ءَالِهَةٗۖ لَّوۡلَا يَأۡتُونَ عَلَيۡهِم بِسُلۡطَٰنِۭ بَيِّنٖۖ فَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبٗا
Кейин улар бир-бирларига аланг-жаланг қарашиб: "Анави қавмимиз Аллоҳни қўйиб, бошқаларни ўзларига илоҳ қилиб олдилар, уларга ибодат қилдилар, ҳобуки, улар бу ишлари учун очиқ бир ҳужжатга эга эмаслар, Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиб, У Зотга ширк келтирган кимсадан кўра золимроқ одам йўқ", дедилар.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• الداعي إلى الله عليه التبليغ والسعي بغاية ما يمكنه، مع التوكل على الله في ذلك، فإن اهتدوا فبها ونعمت، وإلا فلا يحزن ولا يأسف.
Аллоҳга чақирадиган даъватчининг иши етказиб қўйиш, имкон қадар ҳаракат қилиш ва бу ишда Аллоҳга таянишдир. Унинг даъватини эшитган одамлар ҳидоят топсалар, нур устига нур. Ҳидоят топмасалар, хафа бўлмасин, афсусланмасин.
• في العلم بمقدار لبث أصحاب الكهف، ضبط للحساب، ومعرفة لكمال قدرة الله تعالى وحكمته ورحمته.
Ғорга кириб кетган йигитларнинг у ерда қанча бўлганларини билишда ҳисобни билиш ҳамда Аллоҳ таолонинг қудрати, ҳикмати ва раҳмати нақадар бепоён эканини билиш мужассамдир.
وَإِذِ ٱعۡتَزَلۡتُمُوهُمۡ وَمَا يَعۡبُدُونَ إِلَّا ٱللَّهَ فَأۡوُۥٓاْ إِلَى ٱلۡكَهۡفِ يَنشُرۡ لَكُمۡ رَبُّكُم مِّن رَّحۡمَتِهِۦ وَيُهَيِّئۡ لَكُم مِّنۡ أَمۡرِكُم مِّرۡفَقٗا
Модомики, қавмингиздан ҳам, улар ибодат қилаётган Аллоҳдан бошқа маъбудлардан ҳам юз ўгирган экансизлар, бас, динингизни ҳимоя қилиш учун ғордан паноҳ изланглар. Шунда Парвардигорингиз сизларга раҳматини кенг қилиб, сизларни душманларингиздан ҳимоя қилади ва сизларга ишларингизда қулайлик яратиб, қавмингиз орасидаги ҳаётингизнинг ўрнини тўлдириб қўяди.
Арабча тафсирлар:
۞ وَتَرَى ٱلشَّمۡسَ إِذَا طَلَعَت تَّزَٰوَرُ عَن كَهۡفِهِمۡ ذَاتَ ٱلۡيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَت تَّقۡرِضُهُمۡ ذَاتَ ٱلشِّمَالِ وَهُمۡ فِي فَجۡوَةٖ مِّنۡهُۚ ذَٰلِكَ مِنۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِۗ مَن يَهۡدِ ٱللَّهُ فَهُوَ ٱلۡمُهۡتَدِۖ وَمَن يُضۡلِلۡ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ وَلِيّٗا مُّرۡشِدٗا
Улар фармонни бажардилар. Аллоҳ уларга уйқу берди ва уларни душманларидан асради. Эй кузатувчи, кўрасанки, қуёш машриқдан чиққан пайтида ғорнинг ўнг тарафидан ўтиб кетади. Ботган пайтида эса чап тарафидан қиялаб ўтади ва уларга тегмайди. Шу билан улар доим сояда бўлиб, қуёшнинг ҳарорати уларга озор бермайди. Улар ғорнинг кенг, баҳаво жойидадирлар. Уларнинг ғордан паноҳ топганлари, уйқуга кетганлари, қуёш нурининг уларга озор бермаслги, кенг, баҳаво жойга ўрнашганлари, қавмидан нажот топишлари Аллоҳнинг қудратига далолат қиладиган ажойиботлардандир. Аллоҳ кимни ҳидоят қилган бўлса, ўша чин ҳидоят топгандир. Кимни адаштириб қўйган бўлса, унга ёрдам берадиган, уни тўғри йўлга солиб қўядиган бирон дўсти муршид топа олмассан. Чунки ҳидоят ёлғиз Аллоҳнинг қўлидадир.
Арабча тафсирлар:
وَتَحۡسَبُهُمۡ أَيۡقَاظٗا وَهُمۡ رُقُودٞۚ وَنُقَلِّبُهُمۡ ذَاتَ ٱلۡيَمِينِ وَذَاتَ ٱلشِّمَالِۖ وَكَلۡبُهُم بَٰسِطٞ ذِرَاعَيۡهِ بِٱلۡوَصِيدِۚ لَوِ ٱطَّلَعۡتَ عَلَيۡهِمۡ لَوَلَّيۡتَ مِنۡهُمۡ فِرَارٗا وَلَمُلِئۡتَ مِنۡهُمۡ رُعۡبٗا
Эй кузатувчи, кўзлари очиқ бўлгани учун сен уларни уйғоқ, деб ўйлайсан. Аслида эса улар уйқудадирлар. Баданлари эзилиб кетмаслиги учун гоҳида ўнг тарафга, гоҳида чап тарафга ағдариб турамиз. Итлари эса оёқларини чўзиб остонада ётади. Уларнинг бу аҳволини кўриб қолгудек бўлсанг, ичинг қўрқувга тўлиб, ортингга қараб қочган бўлар эдинг.
Арабча тафсирлар:
وَكَذَٰلِكَ بَعَثۡنَٰهُمۡ لِيَتَسَآءَلُواْ بَيۡنَهُمۡۚ قَالَ قَآئِلٞ مِّنۡهُمۡ كَمۡ لَبِثۡتُمۡۖ قَالُواْ لَبِثۡنَا يَوۡمًا أَوۡ بَعۡضَ يَوۡمٖۚ قَالُواْ رَبُّكُمۡ أَعۡلَمُ بِمَا لَبِثۡتُمۡ فَٱبۡعَثُوٓاْ أَحَدَكُم بِوَرِقِكُمۡ هَٰذِهِۦٓ إِلَى ٱلۡمَدِينَةِ فَلۡيَنظُرۡ أَيُّهَآ أَزۡكَىٰ طَعَامٗا فَلۡيَأۡتِكُم بِرِزۡقٖ مِّنۡهُ وَلۡيَتَلَطَّفۡ وَلَا يُشۡعِرَنَّ بِكُمۡ أَحَدًا
Уларни Ўз қудратимиз билан қандай ухлатган бўлсак, узоқ муддатдан кейин яна шундай уйғотдик. Бир-бирларидан қанча ухлаганлари ҳақида сўрадилар. Улардан бири деди: "Бир кун ё ярим кун ухладик". Бошқаси деди: "Қанча ухлаб турганингизни Парвардигорингиз билгувчироқ. Шундай бўлгач, бу ишни У Зотга топшириб, бошқа керакли иш билан шуғулланинглар. Бирингизни мана шу кумуш тангангиз билан шаҳарга юборинглар. У қарасин ва қайси бир одам покиза овқат қилаётган бўлса, овқати ҳам покиза бўлса, ўшандан олиб келсин. Кириш-чиқишида, муомаласида эҳтиёт бўлсин. Ҳеч кимга сизларнинг турар жойингизни билдириб қўймасин. Акс ҳолда, сизларга жуда катта зарар бўлиши мумкин".
Арабча тафсирлар:
إِنَّهُمۡ إِن يَظۡهَرُواْ عَلَيۡكُمۡ يَرۡجُمُوكُمۡ أَوۡ يُعِيدُوكُمۡ فِي مِلَّتِهِمۡ وَلَن تُفۡلِحُوٓاْ إِذًا أَبَدٗا
Қавмингиз сизни билиб қолсалар, қаерда яшаётганингиздан хабар топиб қолсалар, сизларни тошбўрон қилиб ўлдириб юборадилар ёки яна ўша ўзларининг эгри динларига қайтарадилар. Аллоҳ сизларни ҳақ динга йўллаб қўйганди. Энди яна ўша эгри динга қайтадиган бўлсангизлар, бу дунёда ҳам, охиратда ҳам ҳеч қачон нажот топмайсизлар. Аксинча, Аллоҳ ҳидоят қилиб қўйган ҳақ динни тарк этганингиз ва эгри динга қайтганингиз учун ҳар икки дунёни қўлдан бой берасизлар.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• من حكمة الله وقدرته أن قَلَّبهم على جنوبهم يمينًا وشمالًا بقدر ما لا تفسد الأرض أجسامهم، وهذا تعليم من الله لعباده.
Ер баданларини янчиб ташламаслиги учун уларни ўнг ва чап тарафга ағдариб туриши Аллоҳнинг ҳикмати ва қудратидан далолатдир. Бу Аллоҳнинг бандаларига берган бир таълимидир.
• جواز اتخاذ الكلاب للحاجة والصيد والحراسة.
وَكَذَٰلِكَ أَعۡثَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ لِيَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٞ وَأَنَّ ٱلسَّاعَةَ لَا رَيۡبَ فِيهَآ إِذۡ يَتَنَٰزَعُونَ بَيۡنَهُمۡ أَمۡرَهُمۡۖ فَقَالُواْ ٱبۡنُواْ عَلَيۡهِم بُنۡيَٰنٗاۖ رَّبُّهُمۡ أَعۡلَمُ بِهِمۡۚ قَالَ ٱلَّذِينَ غَلَبُواْ عَلَىٰٓ أَمۡرِهِمۡ لَنَتَّخِذَنَّ عَلَيۡهِم مَّسۡجِدٗا
Уларни узоқ йиллар ухлатиб, Ўз қудратимизни намойиш қилганимиздек, шаҳар аҳлини улардан хабардор қилиб ҳам қўйдик. Токи, улар Аллоҳнинг мўминларни қўллаб-қувватлаши ҳақидаги ваъдаси ҳақ эканини, қайта тирилиш ҳақлигини, Қиёмат куни ҳам шак-шубҳасиз содир бўлишини билиб олсинлар. Ғор соҳибларининг иши фош бўлиб, ўлиб кетганларидан кейин улардан хабар топганлар, энди нима қиламиз, деб қолдилар. Улардан бир гуруҳи: "Ғорнинг оғзига бир бино қуринглар, уларни тўсиб, ҳимоя қилиб турсин, уларнинг аҳволини Парвардигорлари билгувчироқ", дедилар. Нуфузга, ҳокимиятга эга бўлган илмсиз кимсалар эса: "Уларнинг жойига бир масжид қуриб олиб, ўша ерда ибодат қиламиз. Шу билан уларга эҳтиром кўрсатган ва уларнинг хотирасини абадийлаштирган бўламиз", дедилар.
Арабча тафсирлар:
سَيَقُولُونَ ثَلَٰثَةٞ رَّابِعُهُمۡ كَلۡبُهُمۡ وَيَقُولُونَ خَمۡسَةٞ سَادِسُهُمۡ كَلۡبُهُمۡ رَجۡمَۢا بِٱلۡغَيۡبِۖ وَيَقُولُونَ سَبۡعَةٞ وَثَامِنُهُمۡ كَلۡبُهُمۡۚ قُل رَّبِّيٓ أَعۡلَمُ بِعِدَّتِهِم مَّا يَعۡلَمُهُمۡ إِلَّا قَلِيلٞۗ فَلَا تُمَارِ فِيهِمۡ إِلَّا مِرَآءٗ ظَٰهِرٗا وَلَا تَسۡتَفۡتِ فِيهِم مِّنۡهُمۡ أَحَدٗا
Уларнинг сони ҳақида баҳсга киришиб кетганлар ҳар хил гапларни айтадилар. Кимлардир: "Учта бўлганлар, тўртинчилари итлари бўлган", десалар, бошқалар: "Бешта бўлганлар, олтинчилари итлари бўлган", дейдилар. Ҳар икки тоифа ҳам айтган гапини далил, ҳужжатсиз, гумонига таяниб айтган. Яна айримлар: "Улар еттита бўлганлар ва саккизинчилари итлари бўлган", дейдилар. Эй Пайғамбар, айтинг: "Уларнинг ададини Парвардигорим билгувчироқ. Бу ишни жуда кам сонли одамларгина биладилар. Уларнинг сони ҳақида ҳам, бошқа аҳволлари ҳақида ҳам аҳли китоблар билан ҳам, бошқалар билан ҳам мужодала қилманг. Қилсангиз ҳам, юзаки мужодала қилинг. Чуқур кетманг. Ўзингизга нозил бўлган ваҳийни айтиш билангина чекланинг. Уларнинг тафсилотларини ҳеч кимдан сўраманг. Чунки улар билмайдилар.
Арабча тафсирлар:
إِلَّآ أَن يَشَآءَ ٱللَّهُۚ وَٱذۡكُر رَّبَّكَ إِذَا نَسِيتَ وَقُلۡ عَسَىٰٓ أَن يَهۡدِيَنِ رَبِّي لِأَقۡرَبَ مِنۡ هَٰذَا رَشَدٗا
Ишнинг бўлиш-бўлмаслигини Аллоҳнинг иродасига боғлаб гапирсангиз, масалан: "Аллоҳ хоҳласа, эртага шу ишни қиламан", десангиз, жоиз бўлаверади. "Аллоҳ хоҳласа" дейиш ёдингиздан кўтарилса, ёдингизга келган заҳоти айтиб, Парвардигорингизни ёдга олинг ҳамда: "Парвардигорим мени ҳидоят ва тавфиқ топишим учун бу ишдан ҳам яқинроқ йўлга бошлаб қўйишини умид қиламан", деб айтинг.
Арабча тафсирлар:
وَلَبِثُواْ فِي كَهۡفِهِمۡ ثَلَٰثَ مِاْئَةٖ سِنِينَ وَٱزۡدَادُواْ تِسۡعٗا
Арабча тафсирлар:
قُلِ ٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا لَبِثُواْۖ لَهُۥ غَيۡبُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ أَبۡصِرۡ بِهِۦ وَأَسۡمِعۡۚ مَا لَهُم مِّن دُونِهِۦ مِن وَلِيّٖ وَلَا يُشۡرِكُ فِي حُكۡمِهِۦٓ أَحَدٗا
Эй Пайғамбар, айтинг: "Улар ғорда қанча турганларини Аллоҳ билгувчироқ. Бу ҳақда бизга хабар берган. У Зот айтганидан кейин бошқанинг гапи бекор. Осмонларда бўлсин, ерда бўлсин, қандай махфий, яширин нарсалар бўлса, ҳаммасини У Зот яратган, ҳаммасини У Зот билади. Кўриш бобида ҳам, эшитиш бобида ҳам ягонадир. Ҳамма нарсани кўради, ҳамма нарсани эшитади. Улар учун Аллоҳдан ўзга дўст йўқдир. Аллоҳ Ўз ҳукмида ҳеч кимни ўзига шерик қилмас. Ҳукм бобида У ягонадир.
Арабча тафсирлар:
وَٱتۡلُ مَآ أُوحِيَ إِلَيۡكَ مِن كِتَابِ رَبِّكَۖ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَٰتِهِۦ وَلَن تَجِدَ مِن دُونِهِۦ مُلۡتَحَدٗا
Эй Пайғамбар, Аллоҳ сизга ваҳий қилган Қуръонни ўқинг ва унга амал қилинг. Унинг сўзларини ўзгартирувчи йўқдир. Зеро, унинг ҳаммаси ҳақиқат ва адолатдан иборатдир. Сиз ҳеч қачон У Зотдан ўзга паноҳ топа олмассиз.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• اتخاذ المساجد على القبور، والصلاة فيها، والبناء عليها؛ غير جائز في شرعنا.
• في القصة إقامة الحجة على قدرة الله على الحشر وبعث الأجساد من القبور والحساب.
Қиссада Аллоҳ таолонинг қабрлардаги ўлик жасадларни қайта тирилтиришга ва улардан ҳисоб олишга қодир эканига ҳужжат бор.
• دلَّت الآيات على أن المراء والجدال المحمود هو الجدال بالتي هي أحسن.
وَٱصۡبِرۡ نَفۡسَكَ مَعَ ٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ رَبَّهُم بِٱلۡغَدَوٰةِ وَٱلۡعَشِيِّ يُرِيدُونَ وَجۡهَهُۥۖ وَلَا تَعۡدُ عَيۡنَاكَ عَنۡهُمۡ تُرِيدُ زِينَةَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَلَا تُطِعۡ مَنۡ أَغۡفَلۡنَا قَلۡبَهُۥ عَن ذِكۡرِنَا وَٱتَّبَعَ هَوَىٰهُ وَكَانَ أَمۡرُهُۥ فُرُطٗا
Парвардигорларига Унинг Юзини истаб, кечаю кундуз ихлос билан ибодат ва дуо қиладиган зотлар билан бирга бўлишда матонатли бўлинг. Дунё ҳаётининг зеб-зийнатига учиб, бойлар ва обрўлиларга яқин бўлишни истаб, улардан кўзларингизни бурманг. Шундай кимсалар борки, Биз уларнинг қалбини Бизни зикр қилишдан ғофил қилиб, муҳрлаб қўйганмиз. Улар сизга камбағалларни олдингиздан қувишни буюрадилар. Улар Парвардигорларига эмас, ҳавойи-нафсларига эргашадилар ва уларнинг иши ҳамма нарсани зое қилишдир. Сиз уларга итоат этманг.
Арабча тафсирлар:
وَقُلِ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّكُمۡۖ فَمَن شَآءَ فَلۡيُؤۡمِن وَمَن شَآءَ فَلۡيَكۡفُرۡۚ إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا لِلظَّٰلِمِينَ نَارًا أَحَاطَ بِهِمۡ سُرَادِقُهَاۚ وَإِن يَسۡتَغِيثُواْ يُغَاثُواْ بِمَآءٖ كَٱلۡمُهۡلِ يَشۡوِي ٱلۡوُجُوهَۚ بِئۡسَ ٱلشَّرَابُ وَسَآءَتۡ مُرۡتَفَقًا
Эй Пайғамбар, анави қалблари Аллоҳнинг зикридан ғофилларга айтинг: "Сизларга олиб келган хабарим ҳақдир. У ўзим тарафимдан эмас, Аллоҳ тарафидандир. Мўминларни ҳайдаш ҳақидаги талабингизни бажармайман. Сизлардан ким шу ҳаққа иймон келтиришни истаса, иймон келтирсин. Мукофотини олади. Ким куфр келтирмоқчи бўлса, куфр келтирсин. Жазосини олади. Биз золимларга алангаси уларни чирмаб оладиган бир оловни тайёрлаб қўйганмиз. Ундан қоча олмайдилар. Ташналикдан қаттиқ қийналиб, сув сўрасалар, худди доғланган ёғ каби юзларни куйдириб юборадиган сув берилур. Бу нақадар ёмон ичимлик. У чанқоқни қондирмайди, ўтни ўчирмайди, балки, баттар кучайтиради. Дўзах нақадар ёмон жой, ёмон қароргоҳ!"
Арабча тафсирлар:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ إِنَّا لَا نُضِيعُ أَجۡرَ مَنۡ أَحۡسَنَ عَمَلًا
Аллоҳга иймон келтирган ва яхши амаллар қилган кишилар ишлари гўзал зотлардир. Улар учун улуғ савоб бор. Биз чиройли амал қилган кишининг савобини зое қилмасмиз, тўла қилиб берурмиз.
Арабча тафсирлар:
أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ جَنَّٰتُ عَدۡنٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهِمُ ٱلۡأَنۡهَٰرُ يُحَلَّوۡنَ فِيهَا مِنۡ أَسَاوِرَ مِن ذَهَبٖ وَيَلۡبَسُونَ ثِيَابًا خُضۡرٗا مِّن سُندُسٖ وَإِسۡتَبۡرَقٖ مُّتَّكِـِٔينَ فِيهَا عَلَى ٱلۡأَرَآئِكِۚ نِعۡمَ ٱلثَّوَابُ وَحَسُنَتۡ مُرۡتَفَقٗا
Иймон келтирган ва яхши амал қилганлар учун остидан анҳорлар оқиб ўтадиган абадий жаннатлар бор. У ерда тилла билакузуклар тақиб безанурлар, ярақлаб турадиган шойи либослар кийиб, муҳташам пардали сўриларда ястаниб ўтирурлар. Нақадар яхши мукофот! Нақадар маза жой!
Арабча тафсирлар:
۞ وَٱضۡرِبۡ لَهُم مَّثَلٗا رَّجُلَيۡنِ جَعَلۡنَا لِأَحَدِهِمَا جَنَّتَيۡنِ مِنۡ أَعۡنَٰبٖ وَحَفَفۡنَٰهُمَا بِنَخۡلٖ وَجَعَلۡنَا بَيۡنَهُمَا زَرۡعٗا
Эй Пайғамбар, уларга икки кишини - кофир ва мўминни мисол қилиб келтиринг. Кофирга икки узумзор боғни бердик. Боғлар атрофини хурмо билан ўрадик. Бўш жойларини эса экинзор қилдик.
Арабча тафсирлар:
وَكَانَ لَهُۥ ثَمَرٞ فَقَالَ لِصَٰحِبِهِۦ وَهُوَ يُحَاوِرُهُۥٓ أَنَا۠ أَكۡثَرُ مِنكَ مَالٗا وَأَعَزُّ نَفَرٗا
Икки боғ эгасининг бошқа даромади, мол-давлати ҳам бор эди. У мўмин шериги билан гаплашар экан, унга мақтаниб, ўзини кўрсатиб деди: "Сендан кўра мол-давлатим кўпроқ, одамларим эса кучлироқ".
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• فضيلة صحبة الأخيار، ومجاهدة النفس على صحبتهم ومخالطتهم وإن كانوا فقراء؛ فإن في صحبتهم من الفوائد ما لا يُحْصَى.
Оятларда яхшиларга эш бўлишнинг нақадар яхшилиги ҳақида гап боряпти. Гарчи улар фақирлар бўлса-да, одам ўзини қийнаб-мажбурлаб бўлса ҳам айнан уларга ҳамроҳ бўлмоғи лозим. Зеро, уларнинг суҳбатида битмас-туганмас манфаатлар бор.
وَدَخَلَ جَنَّتَهُۥ وَهُوَ ظَالِمٞ لِّنَفۡسِهِۦ قَالَ مَآ أَظُنُّ أَن تَبِيدَ هَٰذِهِۦٓ أَبَدٗا
Кофир боғини кўз-кўз қилиш учун ўзига ўзи зулм қилган ҳолида мўмин билан бирга боғига кирар экан, деди: "Кўриб турганинг бу боғ ҳеч қачон йўқ бўлиб кетмайди, деб ўйлайман. Чунки уни сақлаб қолиш учун ҳамма чоралар кўрилган".
Арабча тафсирлар:
وَمَآ أَظُنُّ ٱلسَّاعَةَ قَآئِمَةٗ وَلَئِن رُّدِدتُّ إِلَىٰ رَبِّي لَأَجِدَنَّ خَيۡرٗا مِّنۡهَا مُنقَلَبٗا
"Қиёмат бўлади, деб ўйламайман. Бу ҳаёт давом этаверади. Қиёмат бўлган тақдирда ҳам Парвардигоримга қайтарилсам, бу боғдан ҳам яхшироғига эришаман. Шу дунёда бой бўлишим ўлганимдан кейин ҳам бой бўлишимни тақозо этади".
Арабча тафсирлар:
قَالَ لَهُۥ صَاحِبُهُۥ وَهُوَ يُحَاوِرُهُۥٓ أَكَفَرۡتَ بِٱلَّذِي خَلَقَكَ مِن تُرَابٖ ثُمَّ مِن نُّطۡفَةٖ ثُمَّ سَوَّىٰكَ رَجُلٗا
Мўмин шериги у билан гаплашиб деди: "Отанг Одамни тупроқдан яратган, кейин сени нутфадан яратган, кейин эса сени расо, комил одам қилган Зотга куфр келтирдингми? Шу ишларни қилган Зот сени қайта тирилтиришга ҳам қодир".
Арабча тафсирлар:
وَلَوۡلَآ إِذۡ دَخَلۡتَ جَنَّتَكَ قُلۡتَ مَا شَآءَ ٱللَّهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِٱللَّهِۚ إِن تَرَنِ أَنَا۠ أَقَلَّ مِنكَ مَالٗا وَوَلَدٗا
Боғингга кирган пайтингда: "Аллоҳ хоҳлаган нарсагина бўлур, Аллоҳнинг мададисиз ҳеч бир куч-қувват йўқдир, У Зот истаган ишини қилур", деганингда эди. Мени ўзингдан кўра мол-давлат ва фарзанд жиҳатидан кам кўраётган бўлсанг.
Арабча тафсирлар:
فَعَسَىٰ رَبِّيٓ أَن يُؤۡتِيَنِ خَيۡرٗا مِّن جَنَّتِكَ وَيُرۡسِلَ عَلَيۡهَا حُسۡبَانٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فَتُصۡبِحَ صَعِيدٗا زَلَقًا
Умид қиламанки, Аллоҳ менга сенинг боғингдан ҳам яхшироғини беради. Сенинг боғингга эса осмондан бир офатни юборади ва у ҳеч нарса ўсмайдиган, оёқ ҳам сирпаниб кетадиган бир сип-силлиқ ерга айланиб қолади.
Арабча тафсирлар:
وَأُحِيطَ بِثَمَرِهِۦ فَأَصۡبَحَ يُقَلِّبُ كَفَّيۡهِ عَلَىٰ مَآ أَنفَقَ فِيهَا وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا وَيَقُولُ يَٰلَيۡتَنِي لَمۡ أُشۡرِكۡ بِرَبِّيٓ أَحَدٗا
Мўминнинг айтгани бўлди. Кофирнинг боғи завол топиб, мевалари қуриди. Бечора кофир уни обод қилиш учун сарфлаган пулларига ачиниб, ҳасрату надомат гирдобида қолди. Узумларни ушлаб турадиган сўритоклар йиқилиб, боғ пайҳон бўлиб, вайронага айланди. Шундан сўнг кофир: "Ёлғиз Парвардигоримга иймон келтириб, У Зотга ҳеч кимни шерик қилмаганимда қани эди", деб қолди.
Арабча тафсирлар:
هُنَالِكَ ٱلۡوَلَٰيَةُ لِلَّهِ ٱلۡحَقِّۚ هُوَ خَيۡرٞ ثَوَابٗا وَخَيۡرٌ عُقۡبٗا
Бундай ўринда ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳдан ўзга ҳеч ким мададкор бўла олмас. Аллоҳ Ўзининг дўстлари мўминларга савоб бериш борасида ҳам, уларга гўзал оқибатни тайёрлаб қўйиш борасида ҳам энг яхши Зотдир.
Арабча тафсирлар:
وَٱضۡرِبۡ لَهُم مَّثَلَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا كَمَآءٍ أَنزَلۡنَٰهُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ فَٱخۡتَلَطَ بِهِۦ نَبَاتُ ٱلۡأَرۡضِ فَأَصۡبَحَ هَشِيمٗا تَذۡرُوهُ ٱلرِّيَٰحُۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ مُّقۡتَدِرًا
Эй Пайғамбар, дунёга алданиб қолганларга бир мисол келтиринг. Дунё завол топиш ва тезда фанога юз тутиш борасида худди осмондан бир ёмғир ёғиб, у туфайли ер юзида ўсимликлар униб, салдан кейин эса улар қуриб-қовжираб, синиб-парчаланиб, синган бўлакларини шамоллар учириб кетишига, ер эса яна боягидек тап-тақир бўлиб қолишига ўхшайди. Аллоҳ ҳар доим ҳар ишга қодир. У Зотнинг қўлидан келмайдиган иш йўқ. Истаган пайтида жон ато этади, истаган пайтида фано чоҳига отади.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• على المؤمن ألا يستكين أمام عزة الغني الكافر، وعليه نصحه وإرشاده إلى الإيمان بالله، والإقرار بوحدانيته، وشكر نعمه وأفضاله عليه.
Мўмин киши бой кофирнинг қудрати олдида ўзини ерга урмаслиги, аксинча, унга насиҳат қилмоғи, унга тўғри йўлни кўрсатмоғи, уни Аллоҳга иймон келтиришга, У Зотнинг якка-ёлғизлигини тан олишга, берган неъматлари ва фазлу марҳамати учун У Зотдан миннатдор бўлишга даъват этмоғи лозим.
• ينبغي لكل من أعجبه شيء من ماله أو ولده أن يضيف النعمة إلى مُولِيها ومُسْدِيها بأن يقول: ﴿ما شاءَ اللهُ لا قُوَّةَ إلَّا بِاللهِ﴾.
Ўзининг мол-давлати ёки болаларидан фахр туйган одам бу неъматлар Аллоҳ тарафидан эканини доим ҳис этиб: "Фақат Аллоҳ хоҳлагани бўлур. Аллоҳнинг мададисиз ҳеч бир куч-қувват йўқдир", демоғи лозим.
• إذا أراد الله بعبد خيرًا عجل له العقوبة في الدنيا.
ٱلۡمَالُ وَٱلۡبَنُونَ زِينَةُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَٱلۡبَٰقِيَٰتُ ٱلصَّٰلِحَٰتُ خَيۡرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابٗا وَخَيۡرٌ أَمَلٗا
Мол-давлат ва бола-чақа шу дунёнинг безагидир. Охиратда эса Аллоҳ ризоси йўлида сарфланмаган мол-давлатдан фойда йўқ. Аллоҳ ризоси йўлидаги ишлар ва гаплар бу дунёнинг ҳар қанча зебу зийнатидан яхшироқдир. Инсоннинг орзу қилишига, интилишига арзийдиган нарса мана шудир. Зеро, дунёнинг зебу зийнати фонийдир. Аллоҳ ризоси йўлидаги ишлар ва гаплар эса боқийдир.
Арабча тафсирлар:
وَيَوۡمَ نُسَيِّرُ ٱلۡجِبَالَ وَتَرَى ٱلۡأَرۡضَ بَارِزَةٗ وَحَشَرۡنَٰهُمۡ فَلَمۡ نُغَادِرۡ مِنۡهُمۡ أَحَدٗا
Биз тоғларни ўз ўрнидан жилдириб юборадиган кунни эсланг. Устидаги тоғлар, дарахтлар ва бинолар қулагани боис заминнинг ҳамма жойи яланг бўлиб қолади. Ўшанда ҳамма махлуқотларни маҳшаргоҳга йиғамиз. Биронтасини қолдирмасдан, ҳаммасини қайта тирилтирамиз.
Арабча тафсирлар:
وَعُرِضُواْ عَلَىٰ رَبِّكَ صَفّٗا لَّقَدۡ جِئۡتُمُونَا كَمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ أَوَّلَ مَرَّةِۭۚ بَلۡ زَعَمۡتُمۡ أَلَّن نَّجۡعَلَ لَكُم مَّوۡعِدٗا
Одамлар саф-саф бўлиб, Парвардигорингизга рўбарў қилинурлар. Кейин Аллоҳ улардан ҳисоб олур. Уларга шундай дейилур: "Мана, ҳузуримизга яланғоч, ялангоёқ, онадан қандай туғилган бўлсангиз, ўшандай ҳолингизда келдингиз. Қайта тирилмаймиз, қилган ишларимизга жавоб бермаймиз, жазойимизни олмаймиз, деб ўйлагандингиз."
Арабча тафсирлар:
وَوُضِعَ ٱلۡكِتَٰبُ فَتَرَى ٱلۡمُجۡرِمِينَ مُشۡفِقِينَ مِمَّا فِيهِ وَيَقُولُونَ يَٰوَيۡلَتَنَا مَالِ هَٰذَا ٱلۡكِتَٰبِ لَا يُغَادِرُ صَغِيرَةٗ وَلَا كَبِيرَةً إِلَّآ أَحۡصَىٰهَاۚ وَوَجَدُواْ مَا عَمِلُواْ حَاضِرٗاۗ وَلَا يَظۡلِمُ رَبُّكَ أَحَدٗا
Номаи аъмоллар қўйилур. Кимдир уни ўнг қўли билан олса, кимдир чап қўли билан олар. Ана шунда, эй инсон, кофирларнинг қўрқувдан дағ-дағ титраётганларини кўрасан. Чунки улар ўзларининг куфру маъсиятлар ила келганларини жуда яхши биладилар ва шундай дейдилар: "Воҳ, шўримиз қуриб қолди. Бу қандай номаи аъмолки, катта-ю кичик, биронта амалимизни қолдирмасдан, ҳаммасини битиб қўйибди". Шу дунёда қилиб ўтган ҳамма гуноҳлари ёзиб қўйилганини кўрадилар. Эй, Пайғамбар, Парвардигорингиз ҳеч кимга зулм қилмас. Биронта бегуноҳни жазоламас. Итоаткорнинг савобини эса тўкис ҳолда берар.
Арабча тафсирлар:
وَإِذۡ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ كَانَ مِنَ ٱلۡجِنِّ فَفَسَقَ عَنۡ أَمۡرِ رَبِّهِۦٓۗ أَفَتَتَّخِذُونَهُۥ وَذُرِّيَّتَهُۥٓ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِي وَهُمۡ لَكُمۡ عَدُوُّۢۚ بِئۡسَ لِلظَّٰلِمِينَ بَدَلٗا
Эй Пайғамбар, эсланг! Фаришталарга: "Одамга салом бериш маъносида сажда қилингиз", деган эдик, ҳаммалари Парвардигорнинг фармонига бўйсуниб, сажда қилдилар. Биргина шайтон фармони илоҳийга бўйсунмади. У фаришталардан эмас, жинлардан эди. Одамга сажда қилишдан бош тортди, ўзини катта олди. Шу билан Парвардигорга итоатсизлик қилди. Эй одамлар, энди Аллоҳни қўйиб, шу шайтонни ва унинг авлодини дўст тутасизларми? Ахир улар сизнинг душманингиз-ку! Қандай қилиб душманингизни дўст тутасиз? Аллоҳни қўйиб, шайтонга дўст бўлиш золимлар учун нақадар манфур ва жирканч бадал!
Арабча тафсирлар:
۞ مَّآ أَشۡهَدتُّهُمۡ خَلۡقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَلَا خَلۡقَ أَنفُسِهِمۡ وَمَا كُنتُ مُتَّخِذَ ٱلۡمُضِلِّينَ عَضُدٗا
Мени қўйиб, ўшаларни дўст тутдингиз. Ҳолбуки, улар ҳам худди сизлардек бандалар, холос. Осмонлару ерни яратаётганимда уларга кўрсатиб, уларни гувоҳ қилиб яратмаганман. Бир-бирларининг яратилишига ҳам гувоҳ бўлмаганлар. Яратиш, тадбир қилиш бобида Мен Ягонаман. Одамларни йўлдан оздирадиган инсу жин шайтонларини Ўзимга ёрдамчи қилиб олган эмасман. Мен ҳеч қачон ёрдамчига муҳтож бўлмайман.
Арабча тафсирлар:
وَيَوۡمَ يَقُولُ نَادُواْ شُرَكَآءِيَ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُمۡ فَدَعَوۡهُمۡ فَلَمۡ يَسۡتَجِيبُواْ لَهُمۡ وَجَعَلۡنَا بَيۡنَهُم مَّوۡبِقٗا
Эй Пайғамбар, уларга Қиёмат кунини эслатинг. У кунда Аллоҳ мушрикларга: "Менинг шерикларим деб ўйлаган бутларингизни ёрдамга чақиринглар", дейди. Улар чақирадилар. Бутлари эса чақириққа жавоб бермайдилар. Биз бу бандалар билан уларнинг маъбудлари орасида бир ҳалокат чоҳини пайдо қилиб қўйганмиз. Ҳаммалари ўша чоҳга қулайдилар. У жаҳаннам оловидир.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• على العبد الإكثار من الباقيات الصالحات، وهي كل عمل صالح من قول أو فعل يبقى للآخرة.
Банда боқий амалларни кўпайтирмоғи лозим. Охират учун қилинган яхши иш, айтилган яхши гап боқий амалдир.
• على العبد تذكر أهوال القيامة، والعمل لهذا اليوم حتى ينجو من أهواله، وينعم بجنة الله ورضوانه.
Банда Қиёмат даҳшатларини эсламоғи ҳамда ундан нажот топиб, Аллоҳнинг ризоси ва жаннатига ноил бўлиш учун амал қилмоғи лозим.
وَلَقَدۡ صَرَّفۡنَا فِي هَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ لِلنَّاسِ مِن كُلِّ مَثَلٖۚ وَكَانَ ٱلۡإِنسَٰنُ أَكۡثَرَ شَيۡءٖ جَدَلٗا
Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган бу Қуръонда эслатма-ибрат олишлари учун турли хил мисоллар келтирдик. Лекин инсоннинг, хусусан, кофирнинг энг кўзга ташланадиган жиҳати ноҳақдан кўп тортишавериши бўлди.
Арабча тафсирлар:
وَمَا مَنَعَ ٱلنَّاسَ أَن يُؤۡمِنُوٓاْ إِذۡ جَآءَهُمُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّهُمۡ إِلَّآ أَن تَأۡتِيَهُمۡ سُنَّةُ ٱلۡأَوَّلِينَ أَوۡ يَأۡتِيَهُمُ ٱلۡعَذَابُ قُبُلٗا
Саркаш кофирларнинг Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган рисолатга иймон келтиришларига ва Парвардигорларидан мағфират сўрашларига нима монелик қилди? Уларга етарлича баён қилинмаганими? Асло! Қуръонда уларга турли хил мисоллар, ёрқин ҳужжатлар келтирилди. Уларни ҳидоятдан саркашлик билан олдинги умматларга келган азобни ўз кўзлари билан кўришни талаб қилиб туриб олишлари тўсди, холос.
Арабча тафсирлар:
وَمَا نُرۡسِلُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَۚ وَيُجَٰدِلُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِٱلۡبَٰطِلِ لِيُدۡحِضُواْ بِهِ ٱلۡحَقَّۖ وَٱتَّخَذُوٓاْ ءَايَٰتِي وَمَآ أُنذِرُواْ هُزُوٗا
Биз қайси бир пайғамбарни юборган бўлсак, у мўмин-мусулмонларга хушхабар етказган, осий-кофирларни эса огоҳлантирган. Биронта пайғамбарга уларнинг қалбларини ўзгартира олиш, ҳидоят сари буриб юбориш имкони берилмаган. Аллоҳга куфр келтирганлар далиллар ҳар қанча очиқ-равшан бўлмасин, пайғамбарлар билан тортишаверганлар, тортишаверганлар. Ўзларининг ботил ҳужжатлари билан Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган ҳақни енгмоқчи бўлганлар. Улар Қуръонни ва огоҳлантирувни масхара қилиб, устидан кулганлар.
Арабча тафсирлар:
وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن ذُكِّرَ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِۦ فَأَعۡرَضَ عَنۡهَا وَنَسِيَ مَا قَدَّمَتۡ يَدَاهُۚ إِنَّا جَعَلۡنَا عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ أَكِنَّةً أَن يَفۡقَهُوهُ وَفِيٓ ءَاذَانِهِمۡ وَقۡرٗاۖ وَإِن تَدۡعُهُمۡ إِلَى ٱلۡهُدَىٰ فَلَن يَهۡتَدُوٓاْ إِذًا أَبَدٗا
Парвардигорининг оятлари эслатилиб турганда уларга эътибор бермаган, улардан ибрат ола билмаган, улардаги насиҳатлардан юз ўгирган ва шу дунёда ўз қўли билан қилган қилмишларини, куфру исёнларини унутган, вақтида тавба қилиб улгурмаган кимсадан ҳам золимроқ ким бор? Биз бундай кимсаларнинг қалбларига парда тутдик, қулоқларини оғир қилиб қўйдик. Энди улар Қуръонни англамайдилар, унга қулоқ солмайдилар, кўрсатмаларига амал қилмайдилар. Уларни иймонга чақирсангиз, ҳеч қачон ҳидоят топмайдилар. Чунки уларнинг қалблари муҳрланган, қулоқлари эса оғирдир.
Арабча тафсирлар:
وَرَبُّكَ ٱلۡغَفُورُ ذُو ٱلرَّحۡمَةِۖ لَوۡ يُؤَاخِذُهُم بِمَا كَسَبُواْ لَعَجَّلَ لَهُمُ ٱلۡعَذَابَۚ بَل لَّهُم مَّوۡعِدٞ لَّن يَجِدُواْ مِن دُونِهِۦ مَوۡئِلٗا
Пайғамбар алайҳиссалом ўзини ёлғончига чиқараётган кофирларнинг шу дунёда азобланишидан умидвор бўлиб қолмаслиги учун Аллоҳ у кишига шундай деди: "Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз тавба қилган бандаларининг гуноҳларини кечиради. У Зотнинг раҳмати ҳамма-ҳамма нарсани қамраб олган. Осийларнинг тавба қилиб олишларига фурсат бериб қўйгани ҳам ана шу раҳматидандир. Ҳақдан юз ўгирганларни жазолашни истаганида уларга шу дунёнинг ўзидаёқ азобни тезлаштирган бўларди. Лекин У Зот буни истамади. У ҳалим ва меҳрибон Зотдир. Тавба қилиб олишларига фурсат берди. Жазони кечга сурди. Энди шунда ҳам тавба қилмасалар, уларнинг куфру исёнлари учун жазо бериладиган бир кун тайин қилиб қўйилган. У кунда Аллоҳдан ўзга паноҳ топа олмаслар".
Арабча тафсирлар:
وَتِلۡكَ ٱلۡقُرَىٰٓ أَهۡلَكۡنَٰهُمۡ لَمَّا ظَلَمُواْ وَجَعَلۡنَا لِمَهۡلِكِهِم مَّوۡعِدٗا
Ҳуд, Солиҳ, Шуайб қавмлари каби сизлардан олдинги шаҳарларни ҳам куфру маъсиятлар ила ўзларига ўзлари зулм қилганларидан кейин ҳалок қилганмиз. Уларни ҳалок қилишга аниқ бир вақтни белгилаб қўйганмиз.
Арабча тафсирлар:
وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِفَتَىٰهُ لَآ أَبۡرَحُ حَتَّىٰٓ أَبۡلُغَ مَجۡمَعَ ٱلۡبَحۡرَيۡنِ أَوۡ أَمۡضِيَ حُقُبٗا
Эй Пайғамбар, эсланг! Мусо алайҳиссалом ўзининг хизматкори Юшаъ ибн Нунга деди: "То икки денгиз туташадиган жойга етмагунимча ёки узоқ вақт йўл юриб, ўша солиҳ бандани учратиб, ундан таълим олмагунимча тўхтамай кетавераман".
Арабча тафсирлар:
فَلَمَّا بَلَغَا مَجۡمَعَ بَيۡنِهِمَا نَسِيَا حُوتَهُمَا فَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ سَرَبٗا
Улар юравердилар. Икки денгиз туташадиган жойга етганларида ўзларига емак қилиб олган балиқларини унутдилар. Аллоҳ унга жон ато этди ва у худди ер остига кириб кетгандек, денгизга қараб йўл олди.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• عظمة القرآن وجلالته وعمومه؛ لأن فيه كل طريق موصل إلى العلوم النافعة، والسعادة الأبدية، وكل طريق يعصم من الشر.
Қуръон улуғ ва буюк. Унда ҳамма нарса, керакли билимлар ҳам, абадий саодат ҳам, ёвузликдан асрайдиган тўғри йўл ҳам, ҳамма-ҳаммаси мужассам.
• من حكمة الله ورحمته أن تقييضه المبطلين المجادلين الحق بالباطل من أعظم الأسباب إلى وضوح الحق، وتبيُّن الباطل وفساده.
Ҳақни ноҳақлик билан енгиб олишга эришмоқчи бўлганларнинг маҳв этилишида етук илоҳий ҳикмат ва раҳмат бор. Бу билан ҳақнинг ҳақлиги ва ботилнинг ботиллиги янада яққолроқ намоён бўлади.
• في الآيات من التخويف لمن ترك الحق بعد علمه أن يحال بينه وبين الحق، ولا يتمكن منه بعد ذلك، ما هو أعظم مُرَهِّب وزاجر عن ذلك.
Ҳақни билиб туриб, унга амал қилмаганлар кўзларини очсинларки, амал қилмаслик оқибатида улар билан ҳақ орасига бир парда тортилиб, кейин ҳеч қачон унга ета олмай қолишлари мумкин. Оятлар бу ишдан жуда қаттиқ огоҳлантирмоқда.
قَالَ أَرَءَيۡتَ إِذۡ أَوَيۡنَآ إِلَى ٱلصَّخۡرَةِ فَإِنِّي نَسِيتُ ٱلۡحُوتَ وَمَآ أَنسَىٰنِيهُ إِلَّا ٱلشَّيۡطَٰنُ أَنۡ أَذۡكُرَهُۥۚ وَٱتَّخَذَ سَبِيلَهُۥ فِي ٱلۡبَحۡرِ عَجَبٗا
Ходим деди: "Тошга қўнган пайтимизда балиққа нима бўлганини сизга айтиш ёдимдан кўтарилибди. Уни шайтонгина эсимдан чиқарган. Балиқ тирилиб, ажиб бир тарзда денгизга тушиб кетган эди".
Арабча тафсирлар:
قَالَ ذَٰلِكَ مَا كُنَّا نَبۡغِۚ فَٱرۡتَدَّا عَلَىٰٓ ءَاثَارِهِمَا قَصَصٗا
Мусо алайҳиссалом ходимига: "Биз истаётган нарса мана шу, у ўша солиҳ банданинг турар жойи эканига ишора", деди. Шу билан йўлни йўқотиб қўймаслик учун келган изларидан ортларига қайтдилар ва ўша тошга етиб бордилар.
Арабча тафсирлар:
فَوَجَدَا عَبۡدٗا مِّنۡ عِبَادِنَآ ءَاتَيۡنَٰهُ رَحۡمَةٗ مِّنۡ عِندِنَا وَعَلَّمۡنَٰهُ مِن لَّدُنَّا عِلۡمٗا
Балиқни йўқотиб қўйган жойга келишгач, Бизнинг солиҳ бандаларимиздан бирини учратдилар. (У Хизр алайҳиссалом эди). Биз унга Ўз тарафимиздан бир раҳматни ато этганмиз ва Ўз ҳузуримиздан бир илмни ўргатганмиз. У билган илмни одамлар билмайдилар. Мана шу қисса шу ҳақдадир.
Арабча тафсирлар:
فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا رَكِبَا فِي ٱلسَّفِينَةِ خَرَقَهَاۖ قَالَ أَخَرَقۡتَهَا لِتُغۡرِقَ أَهۡلَهَا لَقَدۡ جِئۡتَ شَيۡـًٔا إِمۡرٗا
Келишиб олишгач, денгиз соҳили бўйлаб йўлга тушдилар. Бир кема ёнига келиб, унга миндилар. Кемадагилар Хизрни ҳурматидан уларни бепул олиб кетди. Хизр кеманинг бир тахтасини суғуриб (тешиб) қўйди. Мусо деди: "Сени бепул олиб кетаётган одамларнинг кемасини тешасанми, уларни ғарқ қилмоқчимисан? Сен жуда нотўғри иш қилдинг".
Арабча тафсирлар:
قَالَ أَلَمۡ أَقُلۡ إِنَّكَ لَن تَسۡتَطِيعَ مَعِيَ صَبۡرٗا
Арабча тафсирлар:
فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَا لَقِيَا غُلَٰمٗا فَقَتَلَهُۥ قَالَ أَقَتَلۡتَ نَفۡسٗا زَكِيَّةَۢ بِغَيۡرِ نَفۡسٖ لَّقَدۡ جِئۡتَ شَيۡـٔٗا نُّكۡرٗا
Кемадан тушиб, яна соҳил бўйлаб йўлга тушдилар. Балоғатга етмаган бир боланинг бошқа болалар билан ўйнаб юрганини кўрдилар. Хизр уни ўлдириб қўйди. Шунда Мусо унга деди: "Ҳали балоғатга етмаган бир бегуноҳ болани ўлдирдинг-ку. Сен жуда ёмон иш қилдинг".
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• استحباب كون خادم الإنسان ذكيًّا فطنًا كَيِّسًا ليتم له أمره الذي يريده.
• أن المعونة تنزل على العبد على حسب قيامه بالمأمور به، وأن الموافق لأمر الله يُعان ما لا يُعان غيره.
Бандага мадад бўйнидаги вазифасини қанчалик адо этишига қараб келади. Аллоҳнинг фармонига бўйсунганларга бошқаларга берилмаган мадад берилади.
• التأدب مع المعلم، وخطاب المتعلم إياه ألطف خطاب.
• النسيان لا يقتضي المؤاخذة، ولا يدخل تحت التكليف، ولا يتعلق به حكم.
Одам унутиб қўйган иши учун жазога тортилмайди. Унутилган иш гардандаги вазифа ҳисобланмайди. Унга қараб ҳукм чиқарилмайди.
قَالَ إِن سَأَلۡتُكَ عَن شَيۡءِۭ بَعۡدَهَا فَلَا تُصَٰحِبۡنِيۖ قَدۡ بَلَغۡتَ مِن لَّدُنِّي عُذۡرٗا
Мусо алайҳиссалом деди: "Шундан кейин ҳам сендан бирон нарса ҳақида сўрайдиган бўлсам, мени ташлаб кетавер. У пайтда мени ташлаб кетишга, ҳамроҳ қилмасликка лойиқ сабаб топилган бўлади. Чунки мен шартни уч марта бузган, сенга уч марта итоат этмаган бўламан".
Арабча тафсирлар:
فَٱنطَلَقَا حَتَّىٰٓ إِذَآ أَتَيَآ أَهۡلَ قَرۡيَةٍ ٱسۡتَطۡعَمَآ أَهۡلَهَا فَأَبَوۡاْ أَن يُضَيِّفُوهُمَا فَوَجَدَا فِيهَا جِدَارٗا يُرِيدُ أَن يَنقَضَّ فَأَقَامَهُۥۖ قَالَ لَوۡ شِئۡتَ لَتَّخَذۡتَ عَلَيۡهِ أَجۡرٗا
Яна йўлга тушдилар. Бир шаҳарга келиб, аҳолисидан егулик сўрадилар. Аҳоли уларга егулик бермади, уларни меҳмон қилмади. Шаҳарда бир йиқилиб кетай деб қолган деворга дуч келдилар. Хизр уни тиклаб қўйди. Шунда Мусо Хизрга деди: "Улар бизни меҳмон қилишдан бош тортдилар. Шу ишинг учун ҳақ олсанг бўларди-ку, шунга эҳтиёжимиз бор-ку".
Арабча тафсирлар:
قَالَ هَٰذَا فِرَاقُ بَيۡنِي وَبَيۡنِكَۚ سَأُنَبِّئُكَ بِتَأۡوِيلِ مَا لَمۡ تَسۡتَطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرًا
Хизр Мусога деди: "Мана шу ҳақ олмаганимга эътироз билдиришинг сен билан менинг ажраладиган ўринга келиб қолганимиздир. Мен қилган ишларни кўришга тоқатинг етмади. Энди сенга ўша ишларимнинг тафсирини айтиб бераман".
Арабча тафсирлар:
أَمَّا ٱلسَّفِينَةُ فَكَانَتۡ لِمَسَٰكِينَ يَعۡمَلُونَ فِي ٱلۡبَحۡرِ فَأَرَدتُّ أَنۡ أَعِيبَهَا وَكَانَ وَرَآءَهُم مَّلِكٞ يَأۡخُذُ كُلَّ سَفِينَةٍ غَصۡبٗا
Кемани тешиб қўйганимга эътироз билдиргандинг. У денгизда ишлайдиган бечора, заиф одамларнинг кемаси эди. Улар кемаларини ўзлари мудофаа қила олмас эдилар. Атайин уни айбли қилиб қўйдим. Токи, бошқа соз кемаларни тортиб олаётган подшоҳ айбини кўриб, бузуқ экан, дея унга тегмасин.
Арабча тафсирлар:
وَأَمَّا ٱلۡغُلَٰمُ فَكَانَ أَبَوَاهُ مُؤۡمِنَيۡنِ فَخَشِينَآ أَن يُرۡهِقَهُمَا طُغۡيَٰنٗا وَكُفۡرٗا
Бир болани ўлдириб қўйганимга ҳам эътироз билдиргандинг. Унинг ота-онаси мўмин одамлар эдилар. Унинг кофир бўлиши Аллоҳга маълум эди. Катта бўлганида ота-онасининг муҳаббатини суиистеъмол қилиб ёки уларнинг муҳтожлигидан фойдаланиб, уларни Аллоҳга куфр келтиришга ва туғёнга олиб бориб қўйишидан қўрқдик.
Арабча тафсирлар:
وَأَمَّا ٱلۡجِدَارُ فَكَانَ لِغُلَٰمَيۡنِ يَتِيمَيۡنِ فِي ٱلۡمَدِينَةِ وَكَانَ تَحۡتَهُۥ كَنزٞ لَّهُمَا وَكَانَ أَبُوهُمَا صَٰلِحٗا فَأَرَادَ رَبُّكَ أَن يَبۡلُغَآ أَشُدَّهُمَا وَيَسۡتَخۡرِجَا كَنزَهُمَا رَحۡمَةٗ مِّن رَّبِّكَۚ وَمَا فَعَلۡتُهُۥ عَنۡ أَمۡرِيۚ ذَٰلِكَ تَأۡوِيلُ مَا لَمۡ تَسۡطِع عَّلَيۡهِ صَبۡرٗا
Мен деворни тиклаб қўйдим. Сен бунга ҳам эътироз билдирдинг. У шаҳардаги икки етим боланики эди. Девор остида улар учун кўмиб қўйилган хазина бор эди. Бу икки етимнинг отаси солиҳ одам бўлганди. Эй Мусо, Парвардигоринг бу болалар балоғат ёшига етиб, девор остига кўмилган хазинани чиқариб олишларини ирода қилди. Девор йиқилса, остида хазина кўриниб қолган ва уни бошқа биров олиб кетган бўларди. Бу тадбир Парвардигорингнинг шу икки гўдакка бўлган марҳаматидандир. Мен бу ишни ўзимча қилмадим. Сен тоқат қила олмаган ишларнинг таъвили мана шу.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• وجوب التأني والتثبت وعدم المبادرة إلى الحكم على الشيء.
• أن الأمور تجري أحكامها على ظاهرها، وتُعَلق بها الأحكام الدنيوية في الأموال والدماء وغيرها.
Ишларнинг ташқи кўринишига қараб баҳо берилади, ҳукм чиқарилади. Дунёвий ҳукмлар ҳам, масалан, молия ва қон тўкишга оид ишлар устидан чиқарилган ҳукмлар шулар жумласидандир.
• يُدْفَع الشر الكبير بارتكاب الشر الصغير، ويُرَاعَى أكبر المصلحتين بتفويت أدناهما.
Кичик ёмонликни қилиш билан катта ёмонликнинг олди олинади. Икки фойданинг каттароғини қўлга киритиш учун кичигидан воз кечилади.
• ينبغي للصاحب ألا يفارق صاحبه ويترك صحبته حتى يُعْتِبَه ويُعْذِر منه.
فَأَتۡبَعَ سَبَبًا
Арабча тафсирлар:
حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ مَغۡرِبَ ٱلشَّمۡسِ وَجَدَهَا تَغۡرُبُ فِي عَيۡنٍ حَمِئَةٖ وَوَجَدَ عِندَهَا قَوۡمٗاۖ قُلۡنَا يَٰذَا ٱلۡقَرۡنَيۡنِ إِمَّآ أَن تُعَذِّبَ وَإِمَّآ أَن تَتَّخِذَ فِيهِمۡ حُسۡنٗا
Ер юзини кезиб юриб, унинг бир чеккасига - қуёш ботадиган жойига келиб қолди. Қараса, у бир қора лойқа қайноқ булоққа ботаётгандек. Ўша ерда бир кофир қавмга дуч келди. Унга танлаш ихтиёрини бериб дедик: "Эй Зулқарнайн, ё уларни ўлдирасан, азоблайсан ёки уларга яхшилик қиласан".
Арабча тафсирлар:
قَالَ أَمَّا مَن ظَلَمَ فَسَوۡفَ نُعَذِّبُهُۥ ثُمَّ يُرَدُّ إِلَىٰ رَبِّهِۦ فَيُعَذِّبُهُۥ عَذَابٗا نُّكۡرٗا
Зулқарнайн деди: "Олдин уларни Аллоҳга бандалик қилишга даъват этамиз. Ким бизнинг даъватимиздан кейин ҳам Аллоҳга ширк келтиришида давом этиб, ўзига ўзи зулм қилаверса, уни қатл этиш билан жазолаймиз. Кейин у Қиёмат куни Парвардигори ҳузурига қайтиб борганида У Зот ҳам уни жуда қаттиқ азоблар".
Арабча тафсирлар:
وَأَمَّا مَنۡ ءَامَنَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَلَهُۥ جَزَآءً ٱلۡحُسۡنَىٰۖ وَسَنَقُولُ لَهُۥ مِنۡ أَمۡرِنَا يُسۡرٗا
Аллоҳга иймон келтириб, яхши амал қилган киши учун эса жаннат бордир. Жаннат унинг иймони ва солиҳ амали учун Парвардигори тарафидан ато этилган мукофотдир. Биз ҳам унга ишларимизда майин, мулойим муомалада бўламиз.
Арабча тафсирлар:
ثُمَّ أَتۡبَعَ سَبَبًا
Арабча тафсирлар:
ثُمَّ أَتۡبَعَ سَبَبًا
Арабча тафсирлар:
حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغَ بَيۡنَ ٱلسَّدَّيۡنِ وَجَدَ مِن دُونِهِمَا قَوۡمٗا لَّا يَكَادُونَ يَفۡقَهُونَ قَوۡلٗا
Арабча тафсирлар:
قَالُواْ يَٰذَا ٱلۡقَرۡنَيۡنِ إِنَّ يَأۡجُوجَ وَمَأۡجُوجَ مُفۡسِدُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَهَلۡ نَجۡعَلُ لَكَ خَرۡجًا عَلَىٰٓ أَن تَجۡعَلَ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَهُمۡ سَدّٗا
Дедилар: "Эй Зулқарнайн, Яъжуж ва Маъжуж (инсонлардан иборат бўлган икки йирик халқ) ер юзида қотиллик ва бошқа бузғунчиликларни қилиб юрадилар. Сенга ҳаққингни берсак, биз билан уларнинг ўртасига бир тўсиқ қуриб берасанми?"
Арабча тафсирлар:
قَالَ مَا مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيۡرٞ فَأَعِينُونِي بِقُوَّةٍ أَجۡعَلۡ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُمۡ رَدۡمًا
Зулқарнайн деди: "Парвардигорим менга берган подшоҳлик, салтанат мен учун сизлар берадиган мол-давлатдан яхшироқдир. Менга ишчи кучи ва асбоб-ускунадан ёрдам беринглар, мен сизлар билан улар орасига бир тўсиқ қуриб бераман.
Арабча тафсирлар:
ءَاتُونِي زُبَرَ ٱلۡحَدِيدِۖ حَتَّىٰٓ إِذَا سَاوَىٰ بَيۡنَ ٱلصَّدَفَيۡنِ قَالَ ٱنفُخُواْۖ حَتَّىٰٓ إِذَا جَعَلَهُۥ نَارٗا قَالَ ءَاتُونِيٓ أُفۡرِغۡ عَلَيۡهِ قِطۡرٗا
Темир парчаларини келтиринг". Улар келтирдилар. Улар уюлиб икки тоғ билан баробар бўлди. Шунда ишчиларга: "Энди бу парчаларни ўт қилиб ёқинглар", деди. Темир парчалари роса қизиганидан кейин эса: "Мис олиб келинглар, унинг устидан қуяман", деди.
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• أن ذا القرنين أحد الملوك المؤمنين الذين ملكوا الدنيا وسيطروا على أهلها، فقد آتاه الله ملكًا واسعًا، ومنحه حكمة وهيبة وعلمًا نافعًا.
Зулқарнайн бутун дунёга ҳукмронлик қилган иймонли подшоҳ бўлган. Аллоҳ унга жуда катта подшоҳликни ато этган. Унга ҳикмат, ҳайбат ва фойдали илм берган.
قَالَ هَٰذَا رَحۡمَةٞ مِّن رَّبِّيۖ فَإِذَا جَآءَ وَعۡدُ رَبِّي جَعَلَهُۥ دَكَّآءَۖ وَكَانَ وَعۡدُ رَبِّي حَقّٗا
Зулқарнайн деди: "Бу тўсиқ Парвардигорим тарафидан бўлган раҳмат бўлиб, у Яъжуж ва Маъжужнинг ер юзида бузғунчилик қилишига йўл бермайди. Уларни қайтариб туради. Қиёматдан сал олдинроқ уларнинг яна қайта чиқадиган муддати келганида Аллоҳ уни бузиб, ер билан баробар қилиб қўяди. Аллоҳ таолонинг бу тўсиқни ер билан баробар қилиши ва Яъжуж ва Маъжужнинг чиқиши ҳақидаги ваъдаси ҳақдир".
Арабча тафсирлар:
۞ وَتَرَكۡنَا بَعۡضَهُمۡ يَوۡمَئِذٖ يَمُوجُ فِي بَعۡضٖۖ وَنُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَجَمَعۡنَٰهُمۡ جَمۡعٗا
Охирзамонда одамларни бир-бирларига аралаш-қуралаш бўлиб, эсанкираб қолган ҳолларида ташлаб қўйдик. Сур чалинди ва одамларнинг ҳаммасини ҳисоб-китоб қилиш ва жазо ёки мукофотларини бериш учун йиғдик.
Арабча тафсирлар:
وَعَرَضۡنَا جَهَنَّمَ يَوۡمَئِذٖ لِّلۡكَٰفِرِينَ عَرۡضًا
Арабча тафсирлар:
ٱلَّذِينَ كَانَتۡ أَعۡيُنُهُمۡ فِي غِطَآءٍ عَن ذِكۡرِي وَكَانُواْ لَا يَسۡتَطِيعُونَ سَمۡعًا
Биз жаҳаннамни кўрсатган кофирлар бу дунёда Аллоҳни эслаёлмайдиган кўр эдилар. Чунки уларнинг кўзларига парда тортилганди. Улар Аллоҳнинг оятларига лозим маънода қулоқ солмайдиган бадбахтлар эдилар.
Арабча тафсирлар:
أَفَحَسِبَ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَن يَتَّخِذُواْ عِبَادِي مِن دُونِيٓ أَوۡلِيَآءَۚ إِنَّآ أَعۡتَدۡنَا جَهَنَّمَ لِلۡكَٰفِرِينَ نُزُلٗا
Кофирлар Мени қўйиб, фаришталар, пайғамбарлар, шайтонлар каби Менинг бандаларимни ўзларига худо қилиб олмоқчи бўлдиларми? Биз жаҳаннамни кофирлар учун абадий маскан қилиб қўйганмиз.
Арабча тафсирлар:
ٱلَّذِينَ ضَلَّ سَعۡيُهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَهُمۡ يَحۡسَبُونَ أَنَّهُمۡ يُحۡسِنُونَ صُنۡعًا
Улар Қиёмат куни бу дунёда қилган ишлари зое бўлиб кетганини кўрадилар. Ҳолбуки, ўша ишларини қилаётган пайтларида ўзларини яхши ишларни қилаётган одамлар, деб билгандилар. Бу ишлари уларга фойда келтиради, деб ўйлагандилар. Воқелик эса унинг аксини кўрсатиб турибди.
Арабча тафсирлар:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ وَلِقَآئِهِۦ فَحَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فَلَا نُقِيمُ لَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَزۡنٗا
Ана ўшалар Парвардигорнинг ягоналигига далолат қилувчи оятларига куфр келтирган ва У Зот билан рўбарў бўлишни инкор қилган бадбахтлардир. Шу билан кофирликлари касофатидан уларнинг қилган амаллари ҳабата кетур ва Қиёмат кунида Аллоҳнинг ҳузурида уларнинг заррача қадр-қиймати қолмас.
Арабча тафсирлар:
خَٰلِدِينَ فِيهَا لَا يَبۡغُونَ عَنۡهَا حِوَلٗا
Арабча тафсирлар:
قُل لَّوۡ كَانَ ٱلۡبَحۡرُ مِدَادٗا لِّكَلِمَٰتِ رَبِّي لَنَفِدَ ٱلۡبَحۡرُ قَبۡلَ أَن تَنفَدَ كَلِمَٰتُ رَبِّي وَلَوۡ جِئۡنَا بِمِثۡلِهِۦ مَدَدٗا
Эй Пайғамбар, айтинг: "Парвардигоримнинг калималари жуда кўп. Агар денгиз уларни ёзиш учун бир сиёҳ бўлса, У Зотнинг калималари тугашидан олдин денгиз тугаб қолган бўларди. Яна бошқа денгизларни келтирсак, улар ҳам тугаб қолган бўларди.
Арабча тафсирлар:
قُلۡ إِنَّمَآ أَنَا۠ بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يُوحَىٰٓ إِلَيَّ أَنَّمَآ إِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ فَمَن كَانَ يَرۡجُواْ لِقَآءَ رَبِّهِۦ فَلۡيَعۡمَلۡ عَمَلٗا صَٰلِحٗا وَلَا يُشۡرِكۡ بِعِبَادَةِ رَبِّهِۦٓ أَحَدَۢا
Эй Пайғамбар айтинг: "Мен ҳам сизлар каби бир инсонман. Менга ваҳий қилинмоқдаки, чин маъбудингиз (илоҳликда) ягона маъбуддир. Унинг шериги йўқдир. У Аллоҳдир. Ким Парвардигорига рўбарў бўлишдан қўрқса, шариатга тўғри келадиган яхши амални ихлос билан қилсин ва Парвардигорига бандалик қилишда У Зотга ҳеч кимни шерик қилмасин".
Арабча тафсирлар:
Ушбу саҳифадаги оят фойдаларидан:
• إثبات البعث والحشر بجمع الجن والإنس في ساحات القيامة بالنفخة الثانية في الصور.
Иккинчи марта сур чалингандан кейин инсу жиннинг Қиёмат маҳшаргоҳида жам бўлиши шу оятлар билан ўз исботини топиб турибди.
• أن أشد الناس خسارة يوم القيامة هم الذين ضل سعيهم في الدنيا، وهم يظنون أنهم يحسنون صنعًا في عبادة من سوى الله.
Қиёмат куни энг кўп зарар кўрадиганлар Аллоҳдан бошқага бандалик қилиш билан ўзларини яхши иш қиляпмиз, деб ўйлайдиган бадбахтлардир. Ҳолбуки, уларнинг қилган ҳаракатлари шу дунёнинг ўзидаёқ зое кетиб бўлган.
• لا يمكن حصر كلمات الله تعالى وعلمه وحكمته وأسراره، ولو كانت البحار والمحيطات وأمثالها دون تحديد حبرًا يكتب به.
Аллоҳ таолонинг сўзлари, илми, ҳикмати, сиру асрорини санаб саноғига етиб бўлмайди. Денгизлару океанларнинг ҳамма-ҳаммаси сиёҳ бўлса ва яна шунча сиёҳ келтирилса ҳам уларни ёзиб тугата олмайдилар.
Қуръони Карим маъноларининг таржимаси - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Таржималар мундарижаси
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.