ترجمهٔ معانی سوره سوره قلم - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - دایرة المعارف قرآن کریم

Қалам сураси

از اهداف این سوره:

شهادة الله للنبي بحسن الخُلق، والدفاع عنه وتثبيته.

Пайғамбар алайҳиссолату вассаломнинг хулқи гўзал эканига Аллоҳ таолонинг Ўзи гувоҳлик берди ва у зотни ҳимоя қилди, қўллаб-қувватлади.

---

آیه: 1

نٓۚ وَٱلۡقَلَمِ وَمَا يَسۡطُرُونَ

Нун. Бу каби ҳарфлар ҳақида ”Бақара”сурасининг аввалида айтиб ўтилди. Аллоҳ таоло қаламга ҳамда фаришталар ва одамлар у билан ёзган битикларига қасам ичди.

آیه: 2

مَآ أَنتَ بِنِعۡمَةِ رَبِّكَ بِمَجۡنُونٖ

Эй Пайғамбар, сиз мажнун эмассиз. Аксинча, Аллоҳ таоло сизга пайғамбарлик неъматини ато этди. Бу гаплар мушрикларнинг туҳматидан бошқа нарса эмас. Сиз улар тўқиётган жунундан батамом поксиз.

آیه: 3

وَإِنَّ لَكَ لَأَجۡرًا غَيۡرَ مَمۡنُونٖ

Одамларга рисолатни етказиш йўлида тортган озорларингиз учун сизга битмас-туганмас ажру савоблар бор.

آیه: 4

وَإِنَّكَ لَعَلَىٰ خُلُقٍ عَظِيمٖ

Албатта сиз Қуръон олиб келган улуғ хулқ устидасиз. Чунки сиз қуръоний ахлоқни мукаммал суратда эгаллагансиз.

آیه: 5

فَسَتُبۡصِرُ وَيُبۡصِرُونَ

Сиз ҳам, анави иймонсизлар ҳам яқинда кўрасизлар-ки,

آیه: 6

بِأَييِّكُمُ ٱلۡمَفۡتُونُ

Ҳақ ошкор бўлганида қайси бирингиз мажнун эканлигингиз юзага чиқади.

آیه: 7

إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعۡلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِيلِهِۦ وَهُوَ أَعۡلَمُ بِٱلۡمُهۡتَدِينَ

Эй Пайғамбар, Аллоҳ таоло ким йўлдан озиб кетганини ҳам, ким тўғри йўлда кетаётганини ҳам билади. У Зот йўлдан адашганлар мушриклар эканини ва тўғри йўлни топган сиз эканингизни жуда яхши билади.

آیه: 8

فَلَا تُطِعِ ٱلۡمُكَذِّبِينَ

Эй Пайғамбар, сиз олиб келган динни ёлғонга чиқараётган кимсаларга бўйин эгманг!

آیه: 9

وَدُّواْ لَوۡ تُدۡهِنُ فَيُدۡهِنُونَ

Сизнинг диннинг зарарига уларга лутф кўрсатиб мулойим бўлишингизни орзу қиладилар. Шунда улар ҳам сизга лутф кўрсатиб, мулойим бўлмоқчи бўладилар.

آیه: 10

وَلَا تُطِعۡ كُلَّ حَلَّافٖ مَّهِينٍ

Сиз кўп ноҳақ қасам ичадиган қасамхўр пасткашга бўйинсунманг.

آیه: 11

هَمَّازٖ مَّشَّآءِۭ بِنَمِيمٖ

Одамларнинг орасида низо тарқатиш учун тинмай чақимчилик қилиб, ғийбат қилиб юрадиган нокасга.

آیه: 12

مَّنَّاعٖ لِّلۡخَيۡرِ مُعۡتَدٍ أَثِيمٍ

Тинимсиз яхшиликни қизғанадиган, одамларнинг обрўси, моли ва жонига тажовуз қиладиган, гуноҳга ботган осийга.

آیه: 13

عُتُلِّۭ بَعۡدَ ذَٰلِكَ زَنِيمٍ

Қўпол ва насаби бетайинга.

آیه: 14

أَن كَانَ ذَا مَالٖ وَبَنِينَ

У серфарзанд ва бадавлат бўлгани туфайли Аллоҳ ва Унинг Расулига иймон келтиришни ўзига эп кўрмади.

آیه: 15

إِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِ ءَايَٰتُنَا قَالَ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Унга оятларимиз ўқиб берилганда: ”Бу аввалгилардан нақл қилинган хурофотлардир”, дейди.

آیه: 16

سَنَسِمُهُۥ عَلَى ٱلۡخُرۡطُومِ

Тез кунларда Биз унинг бурнига ҳеч қачон йўқолмайдиган тамғани босамиз.

از فواید آیات این صفحه:

• اتصاف الرسول صلى الله عليه وسلم بأخلاق القرآن.

Пайғамбар алайҳиссаломнинг қуръоний ахлоқ билан сифатланиши.

• صفات الكفار صفات ذميمة يجب على المؤمن الابتعاد عنها، وعن طاعة أهلها.

Кофирларнинг сифатлари манфур, ёқимсиз сифатлардир. Мўминлар бундай сифатлардан ўзларини эҳтиёт қилишлари ва уларнинг соҳибларига итоат этишдан тийилишлари лозим.

• من أكثر الحلف هان على الرحمن، ونزلت مرتبته عند الناس.

Қасамхўр Аллоҳнинг назаридан қолади ва одамлар орасида обрўсизланади.

آیه: 17

إِنَّا بَلَوۡنَٰهُمۡ كَمَا بَلَوۡنَآ أَصۡحَٰبَ ٱلۡجَنَّةِ إِذۡ أَقۡسَمُواْ لَيَصۡرِمُنَّهَا مُصۡبِحِينَ

Биз анави мушрикларни худди боғ эгаларини синаганимиз каби қаҳатчилик ва очлик билан синадик. Боғ эгалари мискинлар еб қўймасин, деб меваларини эрта тонгда зудлик билан йиғиб олишга қасам ичган эдилар.

آیه: 18

وَلَا يَسۡتَثۡنُونَ

Қасамларига "иншооллоҳ" сўзини қўшиб айтмагандилар.

آیه: 19

فَطَافَ عَلَيۡهَا طَآئِفٞ مِّن رَّبِّكَ وَهُمۡ نَآئِمُونَ

Аллоҳ таоло боғ эгалари ухлаётган пайтда уни ёндириб юборди. Олов уни куйдириб битирди. Эгалари оловни даф қилолмадилар.

آیه: 20

فَأَصۡبَحَتۡ كَٱلصَّرِيمِ

Зим-зиё тундек қорайиб кетди.

آیه: 21

فَتَنَادَوۡاْ مُصۡبِحِينَ

Тонг ёришгач, бир-бирини чақирдилар.

آیه: 22

أَنِ ٱغۡدُواْ عَلَىٰ حَرۡثِكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰرِمِينَ

Улар бир-бирларига: ”Ҳосилингизни камбағал бечоралар келиб қолишидан олдин йиғиб олмоқчи бўлсангиз, барвақт чиқинглар”, дедилар.

آیه: 23

فَٱنطَلَقُواْ وَهُمۡ يَتَخَٰفَتُونَ

Улар бир-бирларига паст овозда пичирлаб, шошилиб жўнаб кетдилар.

آیه: 24

أَن لَّا يَدۡخُلَنَّهَا ٱلۡيَوۡمَ عَلَيۡكُم مِّسۡكِينٞ

Бир-бирларига: ”Бугун боғга бирон мискин кириб қолмасин”, деб пичирлардилар.

آیه: 25

وَغَدَوۡاْ عَلَىٰ حَرۡدٖ قَٰدِرِينَ

Улар ҳосилларига мискинларни яқин йўлатмасликка қарор қилиб, эрта тонгда йўлга отландилар.

آیه: 26

فَلَمَّا رَأَوۡهَا قَالُوٓاْ إِنَّا لَضَآلُّونَ

Куйиб битган боғни кўришгач, бир-бирларига: ”Боғимизнинг йўлини йўқотиб қўйдик, адашдик”, дедилар.

آیه: 27

بَلۡ نَحۡنُ مَحۡرُومُونَ

”Мискинларни йўлатмасликка қарор қилганимиз учун ҳосилдан қуруқ қолибмиз”.

آیه: 28

قَالَ أَوۡسَطُهُمۡ أَلَمۡ أَقُل لَّكُمۡ لَوۡلَا تُسَبِّحُونَ

Уларнинг инсофлироғи: ”Сизлар камбағал бечораларга ҳосилдан бермасликка қарор қилганингизда: ”Аллоҳга тасбеҳ айтиб, тавба қилмайсизларми?!”, демаганмидим”, деди.

آیه: 29

قَالُواْ سُبۡحَٰنَ رَبِّنَآ إِنَّا كُنَّا ظَٰلِمِينَ

Бўлар иш бўлгач улар: ”Парвардигоримизни поклаймиз. Бизлар ҳақиқатан ҳам боғимиздаги меваларга фақирларни яқин йўлатмасликка қарор қилиб, ўзимизга ўзимиз зулм қилдик”, дедилар.

آیه: 30

فَأَقۡبَلَ بَعۡضُهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ يَتَلَٰوَمُونَ

Айбни бир-бирларига тўнкай бошладилар.

آیه: 31

قَالُواْ يَٰوَيۡلَنَآ إِنَّا كُنَّا طَٰغِينَ

Улар қаттиқ пушаймон бўлиб: ”Шўримиз қурсин! Фақирларнинг ҳаққини бермасдан ҳаддимиздан ошибмиз”, дедилар.

آیه: 32

عَسَىٰ رَبُّنَآ أَن يُبۡدِلَنَا خَيۡرٗا مِّنۡهَآ إِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا رَٰغِبُونَ

Парвардигоримиз боғимиз ўрнига янада яхшироғини берса, қани эди. Биз ёлғиз Парвардигоримиздан умидвормиз. Афвни ҳам, яхшиликни ҳам Ўзидан сўраймиз, Ўзидан умид қиламиз.

آیه: 33

كَذَٰلِكَ ٱلۡعَذَابُۖ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَكۡبَرُۚ لَوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ

Гуноҳ қилган кимсаларни мана шундай ризқдан маҳрум қилиб азоблаймиз. Агар билсалар, охират азоби янада каттароқдир. У ердаги азоб узлуксиз ва шиддатлидир.

آیه: 34

إِنَّ لِلۡمُتَّقِينَ عِندَ رَبِّهِمۡ جَنَّٰتِ ٱلنَّعِيمِ

Аллоҳнинг буйруқларини бажариб, тақиқларидан тийилган тақводорлар учун Парвардигорлари ҳузурида битмас-туганмас неъматларга тўла жаннатлар бордир.

آیه: 35

أَفَنَجۡعَلُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ كَٱلۡمُجۡرِمِينَ

Макка мушриклари хомтама бўлганларидек, ҳисоб-китобда мусулмонларни кофирларларга тенглаштирармидик?!

آیه: 36

مَا لَكُمۡ كَيۡفَ تَحۡكُمُونَ

Эй мушриклар, сизларга нима бўлди ўзи, қандай қилиб бу қадар адолатсиз ва нотўғри ҳукм чиқарасизлар?!

آیه: 37

أَمۡ لَكُمۡ كِتَٰبٞ فِيهِ تَدۡرُسُونَ

Ёки сизларнинг китобингиз бор-у ундан осий ва итоаткорнинг тенглиги ҳақида ўқиб оляпсизларми?

آیه: 38

إِنَّ لَكُمۡ فِيهِ لَمَا تَخَيَّرُونَ

Ўша китобда охиратда сизлар учун ўзларингиз истаган нарсалар муҳайё қилинади, дейилганми?

آیه: 39

أَمۡ لَكُمۡ أَيۡمَٰنٌ عَلَيۡنَا بَٰلِغَةٌ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ إِنَّ لَكُمۡ لَمَا تَحۡكُمُونَ

Ёки сизларда Қиёмат кунига қадар сизлар нима ҳукм қилсангизлар, ўша бўлаверишини тақозо қиладиган, қасамлар билан таъкидланган аҳд-паймонимиз борми?!

آیه: 40

سَلۡهُمۡ أَيُّهُم بِذَٰلِكَ زَعِيمٌ

Эй Пайғамбар, бу гапни гапираётганлардан сўранг-чи, қайси бирлари бунга кафил бўла олар экан?!

آیه: 41

أَمۡ لَهُمۡ شُرَكَآءُ فَلۡيَأۡتُواْ بِشُرَكَآئِهِمۡ إِن كَانُواْ صَٰدِقِينَ

Ёки ҳисоб-китобда уларни мўминлар билан тенглаштирадиган Аллоҳдан ўзга шериклари-худолари борми?! Шу даъволари рост бўлса, ўша шерикларини ҳам олиб келсинлар!

آیه: 42

يَوۡمَ يُكۡشَفُ عَن سَاقٖ وَيُدۡعَوۡنَ إِلَى ٱلسُّجُودِ فَلَا يَسۡتَطِيعُونَ

Қиёмат куни даҳшатлари зоҳир бўлгач, Парвардигоримиз болдирини очади, одамлар саждага чақириладилар. Мўминлар сажда қиладилар. Кофирлар ва мунофиқлар эса (умуртқалари қотиб қолгани туфайли) сажда қилолмай қоладилар.

از فواید آیات این صفحه:

• منع حق الفقير سبب في هلاك المال.

Фақирларнинг ҳақини бермаслик мол-дунё талафотига сабаб бўлади.

• تعجيل العقوبة في الدنيا من إرادة الخير بالعبد ليتوب ويرجع.

Бандага шу дунё ҳаётида жазо берилиши унинг учун яхшиликдир. Токи, тавба қилсин ва Аллоҳга қайтсин.

• لا يستوي المؤمن والكافر في الجزاء، كما لا تستوي صفاتهما.

Мўминлар ва кофирларнинг сифатлари бир хил бўлмаганидек, ҳисоб-китобда ҳам баробар бўлмайдилар.

آیه: 43

خَٰشِعَةً أَبۡصَٰرُهُمۡ تَرۡهَقُهُمۡ ذِلَّةٞۖ وَقَدۡ كَانُواْ يُدۡعَوۡنَ إِلَى ٱلسُّجُودِ وَهُمۡ سَٰلِمُونَ

Уларнинг хорликдан кўзлари ерга қадалади, надомат ва шармандалик қоплаб олади. Дунё ҳаётида улар Аллоҳ учун сажда қилишга чақирилар эдилар. Ўшанда соғ-саломат, яъни сажда қилишга қодир эдилар.

آیه: 44

فَذَرۡنِي وَمَن يُكَذِّبُ بِهَٰذَا ٱلۡحَدِيثِۖ سَنَسۡتَدۡرِجُهُم مِّنۡ حَيۡثُ لَا يَعۡلَمُونَ

Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сизга нозил қилинган Қуръонни ёлғонга чиқарувчи кимсаларни Менга қўйиб беринг. Яқинда уларни азобга дучор қиламиз. Арқонни узун ташлаб, макр-ҳийла қилаётганимизни, аста-секин азоб-уқубатларга ҳайдаётганимизни сезмай ҳам қоладилар.

آیه: 45

وَأُمۡلِي لَهُمۡۚ إِنَّ كَيۡدِي مَتِينٌ

Гуноҳларида давом этишлари учун уларга бироз муҳлат бериб қўяман. Куфр аҳли ва Қуръонни ёлғонга чиқарувчиларга азобим жуда қаттиқдир. Улар мендан қочиб кетолмайдилар, азобимдан қутулиб қололмайдилар.

آیه: 46

أَمۡ تَسۡـَٔلُهُمۡ أَجۡرٗا فَهُم مِّن مَّغۡرَمٖ مُّثۡقَلُونَ

Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сиз даъватингиз учун улардан ҳақ талаб қилдингизмики, шуни оғир олиб улар сиздан юз ўгирсалар?! Аслида бунинг тескариси-ку, сиз улардан ҳақ талаб қилмадингиз-ку! Хўш, унда сизга эргашишларидан нима тўсқинлик қиляпти?!

آیه: 47

أَمۡ عِندَهُمُ ٱلۡغَيۡبُ فَهُمۡ يَكۡتُبُونَ

Ёки уларда сизга қарши истаган ҳужжатларни ёзиб олаверадиган ғайб илми борми?!

آیه: 48

فَٱصۡبِرۡ لِحُكۡمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُن كَصَاحِبِ ٱلۡحُوتِ إِذۡ نَادَىٰ وَهُوَ مَكۡظُومٞ

Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ таоло кофирларга бироз муҳлат бериб қўйганига сабр қилинг. Қавмидан сиқилган наҳанг соҳиби Юнус алайҳиссалом каби бесабр бўлманг. Ўшанда у денгиз қоронғулигида, наҳанг қорнидаги зулматда ғамга ботиб, Парвардигорига нидо қилган эди.

آیه: 49

لَّوۡلَآ أَن تَدَٰرَكَهُۥ نِعۡمَةٞ مِّن رَّبِّهِۦ لَنُبِذَ بِٱلۡعَرَآءِ وَهُوَ مَذۡمُومٞ

Агар унга Аллоҳнинг раҳмати етмаганида наҳанг уни қуруқликка маломатга учраган ҳолида улоқтирган бўлар эди.

آیه: 50

فَٱجۡتَبَٰهُ رَبُّهُۥ فَجَعَلَهُۥ مِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ

Кейин Парвардигори уни танлаб олиб, солиҳ бандаларидан қилди.

آیه: 51

وَإِن يَكَادُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَيُزۡلِقُونَكَ بِأَبۡصَٰرِهِمۡ لَمَّا سَمِعُواْ ٱلذِّكۡرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُۥ لَمَجۡنُونٞ

Аллоҳга куфр келтирган ва пайғамбарини ёлғонга чиқарган кимсалар сизга нозил бўлган Қуръонни эшитганларида тикилган қаттиқ назарлари билан сизни йиқитаёзадилар. Ҳавои нафсларига эргашиб, Ҳақдан юз ўгириб: ”Буни олиб келган пайғамбар аниқ мажнундир”, дейдилар.

آیه: 52

وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكۡرٞ لِّلۡعَٰلَمِينَ

Ҳолбуки, сизга нозил қилинган Қуръон одамлару жинларга насиҳат ва эслатма, холос.

از فواید آیات این صفحه:

• الصبر خلق محمود لازم للدعاة وغيرهم.

Сабр мақтовга лойиқ, даъватчилар ва бошқалар учун зарур бўлган хулқдир.

• التوبة تَجُبُّ ما قبلها وهي من أسباب اصطفاء الله للعبد وجعله من عباده الصالحين.

Тавба олдинги гуноҳларни ўчиради. Аллоҳ таолонинг бандага назари тушиши ва солиҳ бандалардан қилишига ҳам тавба сабаб бўлади.

• تنوّع ما يرسله الله على الكفار والعصاة من عذاب دلالة على كمال قدرته وكمال عدله.

Аллоҳ таолонинг кофир ва осийлар устига юборган азобларининг турли-туманлиги У Зотнинг етук қудрати ва чексиз адолатига далилдир.