Firo maanaaji al-quraan tedduɗo oo - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Tippudi firooji ɗii
ər-Rəd
Ina jeyaa e payndaale simoore ndee:
الرد على منكري الوحي والنبوة ببيان مظاهر عظمة الله.
الٓمٓرۚ تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱلۡكِتَٰبِۗ وَٱلَّذِيٓ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ ٱلۡحَقُّ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يُؤۡمِنُونَ
﴾Əlif. Ləm. Mim. Ra﴿. Bu ayə ilə əlaqəli açıqlama əl-Bəqərə surəsinin əvvəlində keçmişdir. Ey Peyğəmbər! Bu surədə olan uca ayələr və Allahın sənə nazil etdiyi bu Quran özündə heç bir şəkk-şübhəyə yer olmayan bir kitabdır. Onun Allah tərəfindən olmasına şəkk-şübhə yoxdur. Lakin insanların çoxu inadkarlıq və təkəbbürlük edərək ona iman etməzlər.
Faccirooji aarabeeji:
ٱللَّهُ ٱلَّذِي رَفَعَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ بِغَيۡرِ عَمَدٖ تَرَوۡنَهَاۖ ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰ عَلَى ٱلۡعَرۡشِۖ وَسَخَّرَ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَۖ كُلّٞ يَجۡرِي لِأَجَلٖ مُّسَمّٗىۚ يُدَبِّرُ ٱلۡأَمۡرَ يُفَصِّلُ ٱلۡأٓيَٰتِ لَعَلَّكُم بِلِقَآءِ رَبِّكُمۡ تُوقِنُونَ
Gördüyünüz uca göyləri dirəksiz yaradan Allahdır. Sonra da keyfiyyəti və bənzəri bizim məlum olmayan, Özünə layiq olan şəkildə ərşə ucalmışdır. Günəşi və ayı məxluqatın mənfəti üçün onlara ram etmişdir. Günəş və ayın hər biri Allahın müəyyən etdiyi vaxta qədər göydə hərəkət etməkdədir. Uca Allah göylərdə və yerdə işləri istədiyi kimi yoluna qoymaqdadır. Uca Allah, Qiyamət günü Rəbbinizlə qarşılaşacağınza yəqin olmanız və o gün üçün saleh əməllər edərək hazırlaşmağınıza görə Onun qüdrətinə dəlalət edən ayələri beləcə açıq-aydın izah edər!
Faccirooji aarabeeji:
وَهُوَ ٱلَّذِي مَدَّ ٱلۡأَرۡضَ وَجَعَلَ فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۡهَٰرٗاۖ وَمِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ جَعَلَ فِيهَا زَوۡجَيۡنِ ٱثۡنَيۡنِۖ يُغۡشِي ٱلَّيۡلَ ٱلنَّهَارَۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَتَفَكَّرُونَ
Yer üzünü yayıb genişləndirən, insanların orada sabit qalmaları üçün daim bir qərar tutan möhkəm dağları, insanların heyvan və əkin sahələrini suvarmaq üçün orada çaylar axıtan və orada hər növ meyvə və heyvanlardan erkək və dişi olmaqla cüt-cüt yaradan, gecəni gündüzlə örtərək nurlu, işıqlı olduqdan sonra zülmət qaranlığa çevirən Odur. Həqiqətən də, bu deyilənlərdə, Allahın yaratdıqları barədə düşünən bir qövm üçün açıq-aydın dəlillər vardır. Bu açıq-aydın dəlillərdən düşünüb ibrət alanlarda elə məhz onlardır!
Faccirooji aarabeeji:
وَفِي ٱلۡأَرۡضِ قِطَعٞ مُّتَجَٰوِرَٰتٞ وَجَنَّٰتٞ مِّنۡ أَعۡنَٰبٖ وَزَرۡعٞ وَنَخِيلٞ صِنۡوَانٞ وَغَيۡرُ صِنۡوَانٖ يُسۡقَىٰ بِمَآءٖ وَٰحِدٖ وَنُفَضِّلُ بَعۡضَهَا عَلَىٰ بَعۡضٖ فِي ٱلۡأُكُلِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ
Yer üzündə bir-birinə yaxın ərazilər, üzüm bağları, əkinlər, bir gövdədən və fərqli-fərqli gövdələrdən çıxan xurma ağacları vardır ki, bu bostanlar və əkin sahələridə eyni su ilə suvarılır. Bunların yan-yana olmasına və enyi bir yerdən suvarılmasına rəğmən, Biz onların dad və başqa faydalar baxımından bəzisini digərindən üstün etdik. Doğrudan da, bu zikr edilənlərdə başa düşən kimsələr üçün Allahın varlığına dəlalət edən açıq-aydın dəlillər vardır. Çünki bu dəlillərdən ibrət alan elə məhz onlardır.
Faccirooji aarabeeji:
۞ وَإِن تَعۡجَبۡ فَعَجَبٞ قَوۡلُهُمۡ أَءِذَا كُنَّا تُرَٰبًا أَءِنَّا لَفِي خَلۡقٖ جَدِيدٍۗ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمۡۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ ٱلۡأَغۡلَٰلُ فِيٓ أَعۡنَاقِهِمۡۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Ey Peyğəmbər! Əgər hər hansı bir şeydən təəccüblənirsənsə, onların öldükdən sonra yenidən diriləcəklərinə və bu dirilməni inkar edərək: "Biz ölüb torpaq olduqdan və sümüklərimiz çürüdükdən sonra yenidənmi diriləcəyik" – demələrinə təəccüblənməyin daha münasibdir. Öldükdən sonra dirilməyi inkar edən kimsələr, Rəbbinə küfr edən və Rəbbinin ölüləri diriltməyə qadir olmasını inkar edən kimsələrdir. Qiyamət günü o kimsələrin boyunlarına oddan zəncirlər vurulacaq. Onlar Cəhənnəm sakinləridirlər və onlar orada əbədi qalacaqlar. Onlar orada əsla ölməzlər və əzabları bir anlıq belə kəsilməz.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• إثبات قدرة الله سبحانه وتعالى والتعجب من خلقه للسماوات على غير أعمدة تحملها، وهذا مع عظيم خلقتها واتساعها.
• Uca Allahın qüdrətinin isbatı. Səmaların geniş və əzəmətli yaradılışına rəğmən onların heç bir dayağa istinad etmədən xəlq edilməsinə təəccüblənmək.
• إثبات قدرة الله وكمال ربوبيته ببرهان الخلق، إذ ينبت النبات الضخم، ويخرجه من البذرة الصغيرة، ثم يسقيه من ماء واحد، ومع هذا تختلف أحجام وألوان ثمراته وطعمها.
• Yaradılış dəlillərinə əsaslanaraq Uca Allahın qüdrətinin və Rəbb olmasının kamilliyiinin isbatı. Çünki Uca Allah, kiçik toxumun içərisindən böyük bitkilər çıxardır və bu bitkilərin eyni su ilə suvarılmasına rəğmən o meyvələrin həcmini, rənğini və dadını başqasından tam müxtəlif yaradır.
• أن إخراج الله تعالى للأشجار الضخمة من البذور الصغيرة، بعد أن كانت معدومة، فيه رد على المشركين في إنكارهم للبعث؛ فإن إعادة جمع أجزاء الرفات المتفرقة والمتحللة في الأرض، وبعثها من جديد، بعد أن كانت موجودة، هو بمنزلة أسهل من إخراج المعدوم من البذرة.
• Uca Allahın, böyük gövdəli ağacları yoxdan var edərək, kiçik bir toxumdan çıxartması, öldükdən sonra dirilməyi inkar edən müşriklərə bir cavab vardır. Çünki əvvəlcədən olan sonra çürüyüb yer üzünə səpələnmiş və torpağa qarışmış sümükləri bir yerə cəm edib onları yenidən diriltmək, əvvəlcədən mövcud olmayan bir toxumun içərisindən çıxartmaqdan daha asandır.
وَيَسۡتَعۡجِلُونَكَ بِٱلسَّيِّئَةِ قَبۡلَ ٱلۡحَسَنَةِ وَقَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهِمُ ٱلۡمَثُلَٰتُۗ وَإِنَّ رَبَّكَ لَذُو مَغۡفِرَةٖ لِّلنَّاسِ عَلَىٰ ظُلۡمِهِمۡۖ وَإِنَّ رَبَّكَ لَشَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Ey Peyğəmbər! Müşriklər səni əzabın onlara tez bir zamanda gəlməsi üçün tələsdirirlər. Allahın onlara əzəldən yazdığı nemətlərin özlərinə tamamlanmasından öncə əzabın özlərinə gec gəldiyni zənn edirlər. Halbuki onlardan əvvəl peyğəmbərləri yalan sayan ümmətlərə neçə-neçə ibrətamiz cəzalar olub keçmişdir. Axı onlar nə üçün olub keçənlərdən ibrət almırlar?! Ey Peyğəmbər! Həqiqətən, Rəbbin insanların zalımlığına baxmayaraq yenə də onları bağışlayandır və Allaha tövbə etmələri üçün onlara əzab verməyə tələsməz. Sözsüz ki, əgər küfür əməllərdə israr edib, Allaha tövbə etməsələr, Allah onlara şiddətli əzab verməyədə qadirdir!
Faccirooji aarabeeji:
وَيَقُولُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَيۡهِ ءَايَةٞ مِّن رَّبِّهِۦٓۗ إِنَّمَآ أَنتَ مُنذِرٞۖ وَلِكُلِّ قَوۡمٍ هَادٍ
Allaha küfr edən kimsələr - insanları Allahın yolundan döndərərək və inadkarlıq edərək - deyirlər: "Kaş ki, Musaya və İsaya nazil edildiyi kimi Muhəmmədə də, Rəbbindən bir möcüzə endiləydi?" Ey Peyğəmbər! Sən ancaq insanları Allahın əzabından xəbərdar edib qorxudansan. Allahın sənə bəxş etdiyi möcüzələrdən başqa özündən heç bir möcüzə gətirməyə qadir deyilsən. Hər qövmün, onlara haqq yolu göstərən və haqqa çağıran bir peyğəmbəri var!
Faccirooji aarabeeji:
ٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تَحۡمِلُ كُلُّ أُنثَىٰ وَمَا تَغِيضُ ٱلۡأَرۡحَامُ وَمَا تَزۡدَادُۚ وَكُلُّ شَيۡءٍ عِندَهُۥ بِمِقۡدَارٍ
Allah hər bir dişinin bətnində nə daşıdığını və hər bir şeyi biləndir. Bətnlərdə olan naqisliyi və kamilliyi, sağlam olanı da xəstə olanıda bilir. Allah qatında hər şeyin müəyyən ölçüsü vardır. Bu ölçü, nə artar nə də ki, azalar.
Faccirooji aarabeeji:
عَٰلِمُ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ ٱلۡكَبِيرُ ٱلۡمُتَعَالِ
Çünki Uca Allah məxluqatın dərk etmədiyi və həmçinin görüb dərk etdiyi hər bir şeyi haqqı ilə biləndir. O, sifətlərində, adlarında və feillərində əzəmətlidir. O, zatı və sifətləri ilə yaratdığı bütün məxluqatın üzərindədir və ucadır.
Faccirooji aarabeeji:
سَوَآءٞ مِّنكُم مَّنۡ أَسَرَّ ٱلۡقَوۡلَ وَمَن جَهَرَ بِهِۦ وَمَنۡ هُوَ مُسۡتَخۡفِۭ بِٱلَّيۡلِ وَسَارِبُۢ بِٱلنَّهَارِ
Uca Allah gizlində və aşkarda olanıda biləndir. Ey İnsanlar! Sizdən kimin sözü gizli saxlaması və kimin də onu aşkara çıxarması Allah üçün eynidir. Həmçinin gecənin zülmətində insanların gözündən gizlənən də və gündüzün işığında öz işi ilə məşğuln olan da Allah üçün eynidir.
Faccirooji aarabeeji:
لَهُۥ مُعَقِّبَٰتٞ مِّنۢ بَيۡنِ يَدَيۡهِ وَمِنۡ خَلۡفِهِۦ يَحۡفَظُونَهُۥ مِنۡ أَمۡرِ ٱللَّهِۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوۡمٍ حَتَّىٰ يُغَيِّرُواْ مَا بِأَنفُسِهِمۡۗ وَإِذَآ أَرَادَ ٱللَّهُ بِقَوۡمٖ سُوٓءٗا فَلَا مَرَدَّ لَهُۥۚ وَمَا لَهُم مِّن دُونِهِۦ مِن وَالٍ
Uca Allahın insanlar üçün təyin etdiyi bir-birini təqib edən mələkləri vardır. Bunların bəzisi gecə, bəzisi də gündüz gələr. Bu mələklər, Allahın əmri ilə insanları, uca Allahın onlar barədə yazıb təqdir etdiyi qədərdən və ona zərər verəcək şeylərdən qoruyar və onların sözlərini və əməllərini yazırlar. Həqiqətən də, insanlar Allaha şükür etməyi tərk etmədikcə, Allah da onların olduqları, xoş bir halı, xoşlamadıqları bir hal ilə dəyişməz. Əgər Allah hər hansı bir qövmü məhv etmək istəyərsə, kimsə Onun istəyinin qarşısını əsla ala bilməz. Ey İnsanlar! Sizin işlərinizi Allahdan başqa yoluna qoyan yoxdur. Elə isə sizə üz verən bəladan özünüzü qorumaq üçün Allaha sığının.
Faccirooji aarabeeji:
وَيُسَبِّحُ ٱلرَّعۡدُ بِحَمۡدِهِۦ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ مِنۡ خِيفَتِهِۦ وَيُرۡسِلُ ٱلصَّوَٰعِقَ فَيُصِيبُ بِهَا مَن يَشَآءُ وَهُمۡ يُجَٰدِلُونَ فِي ٱللَّهِ وَهُوَ شَدِيدُ ٱلۡمِحَالِ
Göy gurultusu Uca Rəbbinə həmd edərək Onun şəninə təriflər deyir. Mələklər də Rəbbindən qorxaraq, Ona ehtiram göstərərək və Onu təzim edərək Onun şəninə təriflər deyirlər. Allah yandırıb-yaxan ildırımları məxluqatından dilədiyinin üstünə endirib onu məhv edir. Kafirlər Allahın vəhdaniyyəti barəsində mübahisə edirlər. Allah güc, güvvət sahibidir. O istədiyi şeyi edər.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• عظيم مغفرة الله وحلمه عن خطايا بني آدم، فهم يستكبرون ويَتَحَدَّوْنَ رسله وأنبياءه، ومع هذا يرزقهم ويعافيهم ويحلم عنهم.
• Adəm övladlarının xətalarına qarşı Allahın məğfirətinin və həlimliyinin əzəmətliyi. Adəm övladları Allahın elçilərinə və peyğəmbərlərinə qarşı təkəbbürlük edib, onları ölümlə hədələməklərinə rəğmən, Allah yenə də onlara ruzi bəxş edir, xəstəliklərdən şəfa verir və onlara qarşı rəhmlə rəftar edir.
• سعة علم الله تعالى بما في ظلمة الرحم، فهو يعلم أمر النطفة الواقعة في الرحم، وصَيْرُورتها إلى تخليق ذكر أو أنثى، وصحته واعتلاله، ورزقه وأجله، وشقي أو سعيد، فعلمه بها عام شامل.
• Bətinlərin qaranlıq zülmətində nəyin olmasını bilməklə, uca Allahın elminin geniş olduğunun bəyanı. O, ana bətninə düşən nütfənin halını, onun sonda erkək və ya dişi, sağlam və ya xəstə olacağını, onun ruzisini və əcəlini həmçinin xoşbəxt və ya bədbəxt olacağını ən yaxşı biləndir. Onun elmi bunların hər birini əhatə etmişdir.
• عظيم عناية الله ببني آدم، وإثبات وجود الملائكة التي تحرسه وتصونه وغيرهم مثل الحَفَظَة.
• Allahın Adəm övladına olan qayğısının əzəməti. Adəm övladını qoruyan və mühafizə edən və s. bu kimi mələklərlərin mövcudluğunun isbatı.
• أن الله تعالى يغير حال العبد إلى الأفضل متى ما رأى منه اتباعًا لأسباب الهداية، فهداية التوفيق منوطة باتباع هداية البيان.
• Uca Allah, qulunun hidayət yoluna yönəldən səbəblərdən tutduğunu görərsə, bu zaman onun halını daha da yaxşıya doğru dəyişdirər. Tovfiq hidayəti, bəyan hidayətinə tabe olmağa bağlıdır.
لَهُۥ دَعۡوَةُ ٱلۡحَقِّۚ وَٱلَّذِينَ يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦ لَا يَسۡتَجِيبُونَ لَهُم بِشَيۡءٍ إِلَّا كَبَٰسِطِ كَفَّيۡهِ إِلَى ٱلۡمَآءِ لِيَبۡلُغَ فَاهُ وَمَا هُوَ بِبَٰلِغِهِۦۚ وَمَا دُعَآءُ ٱلۡكَٰفِرِينَ إِلَّا فِي ضَلَٰلٖ
Dua və ibadət yalnız Allah üçündür, bu işdə Onun heç bir şəriki yoxdur. Müşriklərin Allahdan qeyri dua etdikləri bütlər istənilən məsələdə onların dualarını qəbul etməyə qadir deyillər. Müşriklərin bütlərə dua etməsinin məsəli, susuz insanını ağzına su çatıb, su içməsi üçün əlini suya uzadan kimsənin məsəlinə bənzəyir. Halbuki, su əsla onun ağzına çatan deyil. Kafirlərin bütlərə dua etmələri azğınlıq və haqqdan uzaq düşməkdən başqa bir şey deyil. Çünki bütlər onlara ibadət edənlərə nə zərər və nə fayda verməyə qadirdilər!
Faccirooji aarabeeji:
وَلِلَّهِۤ يَسۡجُدُۤ مَن فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ طَوۡعٗا وَكَرۡهٗا وَظِلَٰلُهُم بِٱلۡغُدُوِّ وَٱلۡأٓصَالِ۩
Göylərdə və yerdə olan bütün məxluqat səcdə edərək Allaha boyun əyərlər. Bu işdə möminlərlə kafirlər eynidirlər. Lakin möminlər sidqi-ürəkdən, kafirlər isə istəməyərək səcdə edərlər. Kafir olan kimsənin fitrəti isə ona Allaha sidqi-ürəkdən səcdə edib, Ona boyun əyməyə məcbur edər. Kölgəsi olan hər bir məxluqatın kölgələri də gündüzün əvvəlində və axırında Allaha səcdə edib, Onun əzəməti qarşısında boyun əyər!
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ مَن رَّبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ قُلِ ٱللَّهُۚ قُلۡ أَفَٱتَّخَذۡتُم مِّن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَ لَا يَمۡلِكُونَ لِأَنفُسِهِمۡ نَفۡعٗا وَلَا ضَرّٗاۚ قُلۡ هَلۡ يَسۡتَوِي ٱلۡأَعۡمَىٰ وَٱلۡبَصِيرُ أَمۡ هَلۡ تَسۡتَوِي ٱلظُّلُمَٰتُ وَٱلنُّورُۗ أَمۡ جَعَلُواْ لِلَّهِ شُرَكَآءَ خَلَقُواْ كَخَلۡقِهِۦ فَتَشَٰبَهَ ٱلۡخَلۡقُ عَلَيۡهِمۡۚ قُلِ ٱللَّهُ خَٰلِقُ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُوَ ٱلۡوَٰحِدُ ٱلۡقَهَّٰرُ
Ey Peyğəmbər! Allahla yanaşı başqalarına ibadət edən kafirlərə de: "Göylərin və yerin Xaliqi və onları idarə edən kimdir?!". Ey Peyğəmbər! onlara de: "Göyləri və yeri yaradan da, onları idarə edən də Allahdır. Siz özünüz də bunu etiraf edirsiniz!". Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Məgər siz Allahı qoyub, özlərinə nə bir fayda verməyə, nə də bir zərəri özündən uzaqlaşdırmağa qadır olan aciz bütləri özünüzə ilahmı qəbul edirsiniz? Axı özlərinə bir xeyir verməyə qadir olmayanlar, sizə necə yardım edə bilərlər?!". Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Bəsirət gözü bağlı olan kafir kimsə, bəsirət gözü açıq olub haqq yolda olan mömin kimsə ilə eyni ola bilərmi?! Yaxud zülmətlər işərisində olan küfürlə, nur işərisində olan iman eyni ola bilərmi?! Yoxsa onlar məxluqatdan özlərinə, Uca Allahın yaratdığı kimi yaradan şəriklər tapdılar, onu Allaha ortaqmı qoşurlar?! Yoxsa onların nəzərində Allahın yaratdığı ilə şərik qoşduqlarının yaratdıqları bir-birinə qarışmışdır?!". Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Hər şeyi yaradan yalnız tək olan Allahdır. Bu məxluqatı yaratmaqda Onun heç bir şəriki yoxdur. O, üluhiyyətdə və ibadətə layiq olmaqda təkdir. O, yalnız Ona ibadət olunmağa layiqdir və O, hər şeyə Qalib gələndir!"
Faccirooji aarabeeji:
أَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَسَالَتۡ أَوۡدِيَةُۢ بِقَدَرِهَا فَٱحۡتَمَلَ ٱلسَّيۡلُ زَبَدٗا رَّابِيٗاۖ وَمِمَّا يُوقِدُونَ عَلَيۡهِ فِي ٱلنَّارِ ٱبۡتِغَآءَ حِلۡيَةٍ أَوۡ مَتَٰعٖ زَبَدٞ مِّثۡلُهُۥۚ كَذَٰلِكَ يَضۡرِبُ ٱللَّهُ ٱلۡحَقَّ وَٱلۡبَٰطِلَۚ فَأَمَّا ٱلزَّبَدُ فَيَذۡهَبُ جُفَآءٗۖ وَأَمَّا مَا يَنفَعُ ٱلنَّاسَ فَيَمۡكُثُ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ كَذَٰلِكَ يَضۡرِبُ ٱللَّهُ ٱلۡأَمۡثَالَ
Uca Allah batilin fani, haqqın isə əbədi qalacağını, göydən yağan yağış suyunun, vadilərin böyüklüyündən və ya kiçikliyindən asılı olmayaraq hər bir vadi ölçülərinə uyğun öz məcralarından daşaraq sel olub axmasını misal çəkir. Bu sel suyu üzə çıxmış çör-çöpü və köpüyü götürüb aparır. Uca Allah insanların bəzək əşyaları düzəltmək üçün od üzərində qızdırıb əritdikləri qiymətli mədənlərin üzərində köpüyün olmasınıda misal çəkir. Allah bu iki misalı haqqı batildən ayırd etmək üçün çəkir. Batil, suyun üzərində olan çör-çöp, köpük və odun əritdiyi mədənin üzərində olan pas kimidir. Haqq isə, meyvə, ot və əkinlər bitirən, içməli, pak və təmiz su kimidir. Həmçinin qiymətli mədəni əritdikdən sonra insanların qab-qacaq düzəldib ondan faydalanması kimidir. Allah bu iki misalı çəkdiyi kimi, haqqı batildən ayırd etmək üçün insanlara daha neçə-neçə belə misallar çəkir.
Faccirooji aarabeeji:
لِلَّذِينَ ٱسۡتَجَابُواْ لِرَبِّهِمُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَٱلَّذِينَ لَمۡ يَسۡتَجِيبُواْ لَهُۥ لَوۡ أَنَّ لَهُم مَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا وَمِثۡلَهُۥ مَعَهُۥ لَٱفۡتَدَوۡاْ بِهِۦٓۚ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ سُوٓءُ ٱلۡحِسَابِ وَمَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمِهَادُ
Rəbbinin vəhdaniyyət və Onun itaət çağırışını qəbul edənlər möminlər üçün mükafatın ən gözəli olan Cənnət mükafatı vardır. Rəbbinin vəhdaniyyət və Onun itaət çağırışını qəbul etməyən kafirlərələrə gəlincə, yer üzündə olan var-dövlətin hamısı, üstəlik bir o qədəri də onların olsaydı, canlarını Allahın əzabdan qurtarmaq üçün onu mütləq fidyə verərdilər. Allahın dəvətinə cavab verməyən kafirlər, etdikləri pis əməllərə görə haqq-hesaba çəkiləcəkdir. Onların gedəcəkləri yer Cəhənnəmdir. Döşəkləri və qərar tutacaqları o atəş, necə də pis yerdir!
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• بيان ضلال المشركين في دعوتهم واستغاثتهم بغير الله تعالى، وتشبيه حالهم بحال من يريد الشرب فيبسط يده للماء بلا تناول له، وليس بشارب مع هذه الحالة؛ لكونه لم يتخذ وسيلة صحيحة لذلك.
• Yuxarıda qeyd edilən ayələr müşriklərin uca Allahdan başqasına dua edib, onlardan kömək istəməklə onların zəlalətdə olduqlarını bəyan etmişdir. Onların halı, su işmək üçün əlini uzaqdan suya uzadaraq su içmək istəyən, lakin su içmək üçün düzgün səbəbdən tutmadığına görə su içə bilməyən insanın halına bənzəyir.
• أن من وسائل الإيضاح في القرآن: ضرب الأمثال وهي تقرب المعقول من المحسوس، وتعطي صورة ذهنية تعين على فهم المراد.
• Qurandakı açıqlama yolarından biridə: misal çəkmə üslubudur. Çünki misal çəkdikdə, deyilən sözü başa düşmək asanlaşır və qəsd ediləni anlamaq üçün insanın gözünün qabağında həmən şey canlanır.
۞ أَفَمَن يَعۡلَمُ أَنَّمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ ٱلۡحَقُّ كَمَنۡ هُوَ أَعۡمَىٰٓۚ إِنَّمَا يَتَذَكَّرُ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
Ey Peyğəmbər! Allahın sənə nazil etdiyinin haqq olduğunu, onda heç bir şəkk-şübhə olmadığını bilən, Allahın dəvətinə icabət edən mömin kimsə, kora olan, Allahın dəvətinə icabət etməyən kafir ilə əsla eyni dərəcədə ola bilməz. Bundan ancaq sağlam ağıl sahibləri düşünüb ibrət alarlar!
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلَّذِينَ يَصِلُونَ مَآ أَمَرَ ٱللَّهُ بِهِۦٓ أَن يُوصَلَ وَيَخۡشَوۡنَ رَبَّهُمۡ وَيَخَافُونَ سُوٓءَ ٱلۡحِسَابِ
Onlar, Allahın qohumluq əlaqələrini birləşdirmə əmrini qoruyub saxlayar və Rəbbindən o dərəcədə qorxarlar ki, hətta bu qorxu onları Allahın əmrlərini yerinə yetirib, qadağalarından çəkinməyə sövq edər. Həmçinin Allah, onların etdikləri hər bir günaha görə sorğu-sual edəcəyindən qorxarlar. Çünki əməlləri müzakirə olunacaq kimsə isə həlak olacaqdır.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلَّذِينَ صَبَرُواْ ٱبۡتِغَآءَ وَجۡهِ رَبِّهِمۡ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ وَيَدۡرَءُونَ بِٱلۡحَسَنَةِ ٱلسَّيِّئَةَ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عُقۡبَى ٱلدَّارِ
Onlar Allaha itaət etməkdə, Allahın onlar üçün təqdir etdiyi xoş və acı qədərə və Allahın razılığını umaraq Ona qarşı günah etməkdən özlərini qoruyub səbir edərlər. Namazı doğru-düzgün qılarlar, və Allahın onlara əta etdiyi mal-dövlətdən zəkat və sədəqəni riyadan uzaq, gizli bir şəkildə, bəzən də bu işdə başqalarına örnək olsunlar deyə bunu açıq-aşkar xərcləyərlər. Onlara pislik edənlərə qarşı yaxşılıqla edərək qarşılıq verərlər. Bu xislərlərə sahib olan kimsələr üçün Qiyamət günü gözəl aqibət vardır.
Faccirooji aarabeeji:
جَنَّٰتُ عَدۡنٖ يَدۡخُلُونَهَا وَمَن صَلَحَ مِنۡ ءَابَآئِهِمۡ وَأَزۡوَٰجِهِمۡ وَذُرِّيَّٰتِهِمۡۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَدۡخُلُونَ عَلَيۡهِم مِّن كُلِّ بَابٖ
Bu gözəl sonluq, nemətlər içərisində əbədi qalacaqları Cənnətlədir. Onların orada ünsiyyət tapmaları üçün dünyada ikən özləri ilə birğə Allahın dinində sabit qalan atalarının, analarının, zövcələrinın və övladlarının onlar ilə bir yerdə olmaları, onlara Cənnətdə bəxş edilən nemətlərin tamamıdır. Mələklər onların Cənnətdəki mənzillərinin bütün qapılarından onların yanlarına daxil olub onları təbrik edərlər.
Faccirooji aarabeeji:
سَلَٰمٌ عَلَيۡكُم بِمَا صَبَرۡتُمۡۚ فَنِعۡمَ عُقۡبَى ٱلدَّارِ
Mələklər hər dəfə onların yanına daxil olduqda, onları salamlayıb deyərlər: "Allaha itaət etməkdə, qədərin məşəqqətli anlarına və günah etməkdən özünüzü qoruyub səbirli olduğunuz üçün bəlalardan salamat oldunuz. Son mənziliniz olan axirət yurdunuz necə də gözəldir!"
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهۡدَ ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مِيثَٰقِهِۦ وَيَقۡطَعُونَ مَآ أَمَرَ ٱللَّهُ بِهِۦٓ أَن يُوصَلَ وَيُفۡسِدُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمُ ٱللَّعۡنَةُ وَلَهُمۡ سُوٓءُ ٱلدَّارِ
Allahla möhkəm bir əhd bağladıqdan sonra onu pozanlar, Allahın birləşdirilməsini əmr etdiyi qohumluq əlaqələrini kəsənlər, Allaha qarşı günahlar etməklə yer üzündə fitnə-fəsad yayanlar, Allahın rəhmətindən uzaq düşən bədbəxt kimsələrdir. Onlar üçün pis sonluq vardır. Bu da Cəhənnəm atəşidir.
Faccirooji aarabeeji:
ٱللَّهُ يَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقۡدِرُۚ وَفَرِحُواْ بِٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَمَا ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا فِي ٱلۡأٓخِرَةِ إِلَّا مَتَٰعٞ
Uca Allah qullarından istədiyinin ruzisini bol edər, istədiyininkini də azaldar. Allahın kiminsə ruzisini bol etməsi, heç də Allahın onu sevməsinin və onun xoşbəxt və ya kimin də ruzisinin az etməsi isə onun bədbəxt bir insan olmasının əlaməti deyildir. Kafirlər dünya həyatı ilə sevinib ona arxayınlaşdılar. Halbuki dünya həyatı axirətlə müqayisədə keçici, fani kiçik bir zövqdən başqa bir şey deyildir.
Faccirooji aarabeeji:
وَيَقُولُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَيۡهِ ءَايَةٞ مِّن رَّبِّهِۦۚ قُلۡ إِنَّ ٱللَّهَ يُضِلُّ مَن يَشَآءُ وَيَهۡدِيٓ إِلَيۡهِ مَنۡ أَنَابَ
Allaha və Onun ayələrinə küfr edənlər deyirlər: "Kaş, Muhəmmədin doğruluğuna dəlalət edən ona Rəbbindən bir hissi möcüzə nazil ediləydi və bizdə bu möcüzəni görüb ona iman gətirəydik?" Ey Peyğəmbər! Bu düşüncədə olan kimsələrə de: "Şübhəsiz ki, Allah istədiyini öz ədaləti ilə azdırır və tövbə edib Ona üz tutan kimsəni Öz lütfü ilə doğru yola yönəldir. Allahın mövcüzə endirməsi səbəbi ilə kiminsə hidayətə gəlməsi heç də onların əlində olan bir iş deyildir, hidayət yalnız Allahın əlindədir!".
Faccirooji aarabeeji:
ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَتَطۡمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِكۡرِ ٱللَّهِۗ أَلَا بِذِكۡرِ ٱللَّهِ تَطۡمَئِنُّ ٱلۡقُلُوبُ
Uca Allahın hidayət bəxş etdiyi kimsələr, Ona iman edən, Allahın şəninə həmd-sənalar edərək Onu zikr etdikdə, Onun kitabını oxuduqda və ya oxunduğu zaman onu dinlədikdə qəlbləri rahatlıq tapan kimsələrdir. Bilin ki, qəlblər yalnız Allahı zikr etməklə rahatlıq tapar!
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• الترغيب في جملة من فضائل الأخلاق الموجبة للجنة، ومنها: حسن الصلة، وخشية الله تعالى، والوفاء بالعهود، والصبر والإنفاق، ومقابلة السيئة بالحسنة والتحذير من ضدها.
• Cənnəti vacib edən gözəl əxlaqa təşviq etmək. Bunlardan bəziləri aşağıdakılardır: Qohumluq əlaqələrini birləşdirmək, Uca Allahdan qorxmaq, əhdə vəfalı çıxmaq, səbirli olmaq, Allah yolunda xərcləmək, pislikə edənlərə pisliklə deyil, əksinə, yaxşılıqla cavab vermək.
• أن مقاليد الرزق بيد الله سبحانه وتعالى، وأن توسعة الله تعالى أو تضييقه في رزق عبدٍ ما لا ينبغي أن يكون موجبًا لفرح أو حزن، فهو ليس دليلًا على رضا الله أو سخطه على ذلك العبد.
• Ruzinin açarları uca Allahın əlindədir. Uca Allahın hər hansı bir qulunun ruzisini bol etməsi, yaxud azaltması sevincə və ya hüznə səbəb olmalı deyil. Çünki bu, Allahın qulundan razı olmasına və ya ona qəzəblənməsinə dəlil deyildir.
كَذَٰلِكَ أَرۡسَلۡنَٰكَ فِيٓ أُمَّةٖ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهَآ أُمَمٞ لِّتَتۡلُوَاْ عَلَيۡهِمُ ٱلَّذِيٓ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ وَهُمۡ يَكۡفُرُونَ بِٱلرَّحۡمَٰنِۚ قُلۡ هُوَ رَبِّي لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُ وَإِلَيۡهِ مَتَابِ
Ey Peyğəmbər! Biz keçmişdə peyğəmbərləri öz ümmətlərinə göndərdiyimiz kimi səni də öz ümmətinə bir peyğəmbər olaraq göndərdik ki, sənə vəhy etdiyimiz Quranı onlara oxuyasan. Bu Quran, sənin, həqiqətən də, Allah tərəfindən göndərilən bir peyğəmbər olduğuna dəlalət etməyə kifayət edər. Lakin sənin qövmün bu ayələri inkar edirlər. Çünki onlar başqalarını Allaha şərik qoşaraq Rəhmanı inkar edirlər. Ey Peyğəmbər! Onlara belə de: "Başqalarını Ona şərik qoşduğunuz Rəhman, Ondan başqa ibadətə layiq olmayan mənim Rəbbimdir. Mən bütün işlərimdə Ona təvəkkül edirəm. Mən tövbəmidə yalnız Ona edirəm!".
Faccirooji aarabeeji:
وَلَوۡ أَنَّ قُرۡءَانٗا سُيِّرَتۡ بِهِ ٱلۡجِبَالُ أَوۡ قُطِّعَتۡ بِهِ ٱلۡأَرۡضُ أَوۡ كُلِّمَ بِهِ ٱلۡمَوۡتَىٰۗ بَل لِّلَّهِ ٱلۡأَمۡرُ جَمِيعًاۗ أَفَلَمۡ يَاْيۡـَٔسِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَن لَّوۡ يَشَآءُ ٱللَّهُ لَهَدَى ٱلنَّاسَ جَمِيعٗاۗ وَلَا يَزَالُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ تُصِيبُهُم بِمَا صَنَعُواْ قَارِعَةٌ أَوۡ تَحُلُّ قَرِيبٗا مِّن دَارِهِمۡ حَتَّىٰ يَأۡتِيَ وَعۡدُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُخۡلِفُ ٱلۡمِيعَادَ
Ey Peyğəmbər! İlahi kitablardan hər hansı biri dağları yerindən tərpədib onları hərəkətə gətirsəydi və ya onunla yer parçalanıb orada çaylar, bulaqlar əmələ gəlsəydi və yaxud da onu oxuduqda ölülər dirilsəydi, o kitab sənə nazil edilən bu Quran olardı. Çünki Quran, açıq-aydın bir dəlildir. Əgər qəlbləri Allahdan qorxsayı bu zaman Quran onlara daha çox təsir bağışlayardı. Lakin onlar Quranı inkar edib, ona arxa çevirdilər. Əksinə, möcüzələrin endirilməsidə və s. başqa bütün işlər yalnız Allaha məxsusdur. Məgər möminlər bilmirlərmi ki, əgər Allah heç bir möcüzə endirmədən belə bütün məxluqatın doğru yola gəlmələrini istəsəydi, heç bir möcüzə endirmədən də onları doğru yola yönəldərdi? Lakin Allah bunu istəmədi. Allaha küfür edən kimsələrə özlərinə Allahın şiddətli əzab vədi gəlincəyə qədər yaxud da Allaha küfür edənlərin başlarına və ya diyarlarının yaxınlığına etdikləri küfür və günah əməllər səbəbindən bir müsibət gəlməyə davam edəcəkdir. Şübhəsiz ki Allah, vəd verdiyi əzabın təyin edilmiş vaxtı çatdıqda əsla onu təxirə salmaz!
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدِ ٱسۡتُهۡزِئَ بِرُسُلٖ مِّن قَبۡلِكَ فَأَمۡلَيۡتُ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ثُمَّ أَخَذۡتُهُمۡۖ فَكَيۡفَ كَانَ عِقَابِ
Ey Peyğəmbər! Sən qövmü tərfindən yalançı sayılan və istehza edilən heç də birinci peyğəmbər deyilsən. Səndən əvvəlki elçiləri də öz qövmləri istehza edib, onları yalançı hesab etmişdilər. Mən peyğəmbərlərə küfür edən kimsələrə möhlət verdim. Hətta Biz onları məhv etməyəcəyimizi zənn etdilər. Onlara verilən möhlət başa çatdıqdan sonra isə onları müxtəlif növ əzablarla yaxaladıq. Sən onlara verdiyim əzabı necə gördün? O, çox şiddətli bir əzab idi.
Faccirooji aarabeeji:
أَفَمَنۡ هُوَ قَآئِمٌ عَلَىٰ كُلِّ نَفۡسِۭ بِمَا كَسَبَتۡۗ وَجَعَلُواْ لِلَّهِ شُرَكَآءَ قُلۡ سَمُّوهُمۡۚ أَمۡ تُنَبِّـُٔونَهُۥ بِمَا لَا يَعۡلَمُ فِي ٱلۡأَرۡضِ أَم بِظَٰهِرٖ مِّنَ ٱلۡقَوۡلِۗ بَلۡ زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ مَكۡرُهُمۡ وَصُدُّواْ عَنِ ٱلسَّبِيلِۗ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِنۡ هَادٖ
Məgər bütün məxluqatın ruzisini Öz üzərinə götürən, hər bir kəsin əməlini müşayiət edən və etdikləri əməllərin qarşılığını verən ibadət edilməyə daha layiqdir, yoxsa ibadət edilməyə heç bir haqqı olmayan bu bütlər?! Kafirlər zülm və yalan olaraq bu bütləri Allaha şəriklər qəbul etdilər. Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Əgər siz bu iddanızda doğrusunuzsa, elə isə bizə, Allahdan başqa ibadət ediyiniz bütlərin adlarını bir söyləyin görüm. Yoxsa siz yer üzündə Allahın bilmədiyi şərikləri Ona xəbərmi verirsiniz?! Yaxud həqiqətə uyğun olmayan boş sözlərmi söyləyirsiniz?! Əksinə, şeytan kafir olanlara pis əməllirini onlara yaxşı göstərdi, onlarda bunun səbəbindən Allaha küfür etdilər və beləliklə də onları haqq və hidayət yolundan azdırdı. Allah kimi haqq yoldan azdırarsa onu doğru yola yönəldən kimsə olmaz.
Faccirooji aarabeeji:
لَّهُمۡ عَذَابٞ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَلَعَذَابُ ٱلۡأٓخِرَةِ أَشَقُّۖ وَمَا لَهُم مِّنَ ٱللَّهِ مِن وَاقٖ
Onlar üçün dünya həyatında möminlər tərəfindən qətlə yetirilmək və möminlərə əsir düşməklə əzaba düçar olmaq vardır. Onları axirətdə gözləyən əzab isə şiddətli və daimi olduğuna görə dünya əzabından daha məşəqqətli və daha ağırdir. Qiyamət günü onları Allahın əzabından qoruyan kimsə yoxdur.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• أن الأصل في كل كتاب منزل أنه جاء للهداية، وليس لاستنزال الآيات، فذاك أمر لله تعالى يقدره متى شاء وكيف شاء.
• Uca Allah tərəfindən endirilən kitablar, kiminsə ayələrin edirilməsini tələb etdiyinə görə deyil, əksinə, insanların bu kitablar vasitəsi ilə doğru yolu tapmaları üçün nazil edilmişdir. Bu, uca Allahın nə zaman və necə istəyirsə elə də təqdir etdiyi bir işdir.
• تسلية الله تعالى للنبي صلى الله عليه وسلم، وإحاطته علمًا أن ما يسلكه معه المشركون من طرق التكذيب، واجهه أنبياء سابقون.
• Uca Allahın Peyğəmbərə (sallallahu aleyhi və səlləm) təskinlik verməsi. Uca Allah müşriklərin onu təkzib etməsini və ondan əvvəlki gəlib-getmiş peyğəmbərin də öz qövmlərindən belə şeyləri gördüklərini Öz elmi ilə əhatə etməsi.
۞ مَّثَلُ ٱلۡجَنَّةِ ٱلَّتِي وُعِدَ ٱلۡمُتَّقُونَۖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ أُكُلُهَا دَآئِمٞ وَظِلُّهَاۚ تِلۡكَ عُقۡبَى ٱلَّذِينَ ٱتَّقَواْۚ وَّعُقۡبَى ٱلۡكَٰفِرِينَ ٱلنَّارُ
Allahın əmrlərini yerinə yetirib qadağalarından çəkinən müttəqilərə Allahın vəd etdiyi Cənnətin vəsfi belədir: onun qəsrləri və ağacları altından çaylar axar, dünya meyvələrinin tam əksi olaraq orada olan meyvələr heç vaxt zaval olmayan, davamlıdır, kölgəsi də daimidir, əsla yox olmaz və yaxud qısalmaz. Bu gözəl aqibət , Allahın əmrlərini yerinə yetirib qadağalarından çəkinən müttəqilərə aiddir. Kafirlərin aqibəti isə içərisində əbədi qalacaqları Cəhənnəm atəşidir.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ يَفۡرَحُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَۖ وَمِنَ ٱلۡأَحۡزَابِ مَن يُنكِرُ بَعۡضَهُۥۚ قُلۡ إِنَّمَآ أُمِرۡتُ أَنۡ أَعۡبُدَ ٱللَّهَ وَلَآ أُشۡرِكَ بِهِۦٓۚ إِلَيۡهِ أَدۡعُواْ وَإِلَيۡهِ مَـَٔابِ
Ey Peyğəmbər! Yəhudilərdən özlərinə Tövrat yerdiyimiz bəzi kimsələr və həmçinin nəsranilərdən özlərinə İncil verdiyimiz bəzi kimsələr özlərinə nazil edilənin bəzisinin sənə nazil edilənlə üst-üstə düşdüyü üçün sevinirlər. Yəhudi və nəsrani tayfaları arasında eləsi də var ki, sənə nazil edilən öz havalarına müvafiq olmadığı üçün onun bir qismini inkar edir və ya onun dəyişdirilib təhrif edildiyini itihham etməklə sənə nazil edilənlərin bir qismini inkar edirlər. Ey Peyğəmbər! Onlara de: "Şübhəsik ki, Allaha mənə yalnız Ona ibadət etməyi və Ona heç bir şeyi şərik qoşmamaq əmr edilmişdir. Mən yalnız Ona dua edirəm, Ondan başqa heç kimsəyə dua etmirəm və mənin dönüşümdə yalnız Onadır. Tövrat və İncildə insanlara elə bunları əmr etmişdir!"
Faccirooji aarabeeji:
وَكَذَٰلِكَ أَنزَلۡنَٰهُ حُكۡمًا عَرَبِيّٗاۚ وَلَئِنِ ٱتَّبَعۡتَ أَهۡوَآءَهُم بَعۡدَ مَا جَآءَكَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ مَا لَكَ مِنَ ٱللَّهِ مِن وَلِيّٖ وَلَا وَاقٖ
Ey Peyğəmbər! Biz əvvəlki kitabları hər qövmün öz dillərində nazil etdiyimiz kimi, Quranı da sənə haqqı açıq-aydın bəyan edən ərəbcə bir kitab olaraq nazil etdik. Ey Peyğəmbər! Əgər Allahın sənə öyrətdiyi bu elm gəldikdən sonra Kitab əhlinin nəfislərinə xoş gəlməyən hökmləri Qurandan silmək istəklərinə tabe olsan, səni Allahdan başqa işlərinə nə himayə edən, düşmənlərin üzərində qələbə çalmağa sənə yardım nə edən və nə də ki, səni Allahın əzabından qoruyan heç bir köməkçin yoxdur!
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا رُسُلٗا مِّن قَبۡلِكَ وَجَعَلۡنَا لَهُمۡ أَزۡوَٰجٗا وَذُرِّيَّةٗۚ وَمَا كَانَ لِرَسُولٍ أَن يَأۡتِيَ بِـَٔايَةٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۗ لِكُلِّ أَجَلٖ كِتَابٞ
Ey Peyğəmbər! Biz səndən öncə də Adəm övladından olan elçilər göndərdik. Sən heç də elçilərin birincisi deyilsən. Biz o elçiləri evlənməyən, dünyaya övlad gətirməyən mələklər kimi etmədik, əksinə onlara başqa insanlar kimi zövcələr və övladlar verdik. Sən də, özündən əvvəl gəlib-getmiş, evlənən və övladı olan elçilərdən birisən. Axı müşriklər nə üçün sənin belə olduğundan təəccüb edirlər? Heç bir elçi Allahın izni olmadan özündən heç bir möcüzə gətirməyə qadir deyil. Allahın təqdir etdiyi hər bir iş əvvəlcədən kitabda qeyd edilmişdir. Kitabda qeyd edilən vaxtdan nə tez olar, nə də gec.
Faccirooji aarabeeji:
يَمۡحُواْ ٱللَّهُ مَا يَشَآءُ وَيُثۡبِتُۖ وَعِندَهُۥٓ أُمُّ ٱلۡكِتَٰبِ
Uca Allah bu yazıdan xeyir, şər, xoşbəxt, bədbəxt və s. istədiyini silər, onlardan istədiyini də sabit saxlayar. Lövhi-məhfuz Onun yanındadır. O, hər bir şeyin dönüş yeridir. Hökmü silinən və ya sabit saxlanan hər bir hökm orada yazılı olana müvafiqdir.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِن مَّا نُرِيَنَّكَ بَعۡضَ ٱلَّذِي نَعِدُهُمۡ أَوۡ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِنَّمَا عَلَيۡكَ ٱلۡبَلَٰغُ وَعَلَيۡنَا ٱلۡحِسَابُ
Ey Peyğəmbər! Sən vəfat etməzdən əvvəl onlara vəd etdiyimiz əzabın bir qismini sənə göstərsək də, sənə göstərmədən öncə canını alsaq da, sənin öhdənə düşən yalnız sənə təbliğ etməyi əmr etdiyimiz dini onlara təbliğ etməkdir. Onlara əməllərinin müqabilini vermək yaxud onları haqq-hesab çəkmək isə sənin işin deyildir. Bu ancaq, Bizə aiddi olan bir işdir.
Faccirooji aarabeeji:
أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ أَنَّا نَأۡتِي ٱلۡأَرۡضَ نَنقُصُهَا مِنۡ أَطۡرَافِهَاۚ وَٱللَّهُ يَحۡكُمُ لَا مُعَقِّبَ لِحُكۡمِهِۦۚ وَهُوَ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ
Məgər bu kafirlər Bizim küfür diyarına gəlib müsəlmanların oranı fəth etməsi və orada İslamın yayılması ilə onu bəzi tərəflərindən əksildib kiçiltməyimizlə müsəlmanların ixtiyarına verdiyimizi görmürlərmi? Allah qulları arasında istədiyi kimi hökm verir. O, hökm verdikdən sonra kimsə Onun hökmünü əsl dəyişə və ya ləğv edə bilməz. Pak olan Uca Allah haqq-hesabı tez bir zamanda çəkəndir. O, əvvəlkiləridə və onlardan sonra gələnləridə hamısını bir gündə hesaba çəkəcəkdir.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَدۡ مَكَرَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ فَلِلَّهِ ٱلۡمَكۡرُ جَمِيعٗاۖ يَعۡلَمُ مَا تَكۡسِبُ كُلُّ نَفۡسٖۗ وَسَيَعۡلَمُ ٱلۡكُفَّٰرُ لِمَنۡ عُقۡبَى ٱلدَّارِ
Əvvəlki ümmətlər də öz peyğəmbərlərinə qarşı hiylə qurdular və onların təbliğ etdiklərini yalan hesab etdilər. Onların peyğəmbərlərə qarşı qurduqları hiylənin nə faydası oldu?! Heç bir faydası olmadı. Çünki hiylə quran hər kəsin hiyləsi, Allahın təqdir və tədbirindən kənara çıxa bilməz. Uca Allah hər kəsin nə qazandığını bilir və onların əməllərindən Allaha heç bir şey gizli qalmaz. Məhz o zaman onlar dünyada ikən Allaha iman etmədiklərinə görə özlərinin nə qədər xəta etdiklərini, Allaha iman edən möminlərin də nə qədər doğru əməl etdiklərini və beləliklə də, Cənnətə və ən gözəl sonluğa nail olduqlarını biləcəklər.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• الترغيب في الجنة ببيان صفتها، من جريان الأنهار وديمومة الرزق والظل.
• Cənnətdə olan axar çayları, oradakl daimi ruziləri və kölgələri bəyan etməklə Cənnətə rəğbətləndirmək.
• خطورة اتباع الهوى بعد ورود العلم وأنه من أسباب عذاب الله.
• Elm gəldikdən sonra nəfsin istəklərinə tabe olmağın təhlükəli olması, çünki bu, Allahın əzab göndərməsini vacib edən səbəblərdən biridir.
• بيان أن الرسل بشر، لهم أزواج وذريات، وأن نبينا صلى الله عليه وسلم ليس بدعًا بينهم، فقد كان مماثلًا لهم في ذلك.
• Peyğəmbərlərin bəşər övladı olduqlarının, Allahın onlara zövcələr və övladlar verməsinin, Peyğəmbərimizin (sallallahu aleyhi və səlləm) heç də peyğəmbərlərin birincisi olmadığının və onun özündən əvvəl gəlib-getmiş peyğəmbərlər kimi bir peyğəmbər olduğunun bəyanı.
وَيَقُولُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَسۡتَ مُرۡسَلٗاۚ قُلۡ كَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدَۢا بَيۡنِي وَبَيۡنَكُمۡ وَمَنۡ عِندَهُۥ عِلۡمُ ٱلۡكِتَٰبِ
Kafir olanlar: "Ey Muhamməd! Sən Allah tərəfindən göndərilmiş bir elçi deyilsən!" – deyirlər. Ey Peyğəmbər! Onlara belə de: "Rəbbim tərəfindən sizə göndərilən bir elçi olmağıma mənimlə sizin aranızda Allahın və içərisində mənim vəsflərin keçdiyi səmavi kitabları bilən kimsənin şahid olması yetər. Allaha kimin doğru olduğuna şahidlik edərsə bu zaman yalan sayanların yalan sayması ona heç bir zərər verməz!".
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• أن المقصد من إنزال القرآن هو الهداية بإخراج الناس من ظلمات الباطل إلى نور الحق.
• Quranı nazil edilməsində məqsəd, insanları datil zülmətlərindən haqqın nuruna çıxarmaqla hidayətə qovuşdurmaqdır.
Firo maanaaji al-quraan tedduɗo oo - الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Tippudi firooji ɗii
الترجمة الأذرية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.