Firo maanaaji al-quraan tedduɗo oo - الترجمة الفولانية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Tippudi firooji ɗii


Firo maanaaji Simoore: Simoore Al-hijri   Aaya:

Simoore Al-hijri

Ina jeyaa e payndaale simoore ndee:
توعد المستهزئين بالقرآن، والوعد بحفظه تأييدًا للنبي وتثبيتًا له.
Hulɓinde jalkitooɓe Quraana e fodoore reende mbo e tabitinde mbo.

الٓرۚ تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱلۡكِتَٰبِ وَقُرۡءَانٖ مُّبِينٖ
Alif, laam, raa: yewtere fii sugu ɗee Aayeeje yawtiino ka arannde cortewol(simoore) Baqarah. Ɗee Aayeeje ko mawnuɗe fiyaaku, tinndinɗe wonnde ko ɗe jippiniaaɗe ka Alla, Aayeeje Alqur'aana ɓannginɗe tawhiidi e sari'aaji.
Faccirooji aarabeeji:
رُّبَمَا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ كَانُواْ مُسۡلِمِينَ
Heeferɓe ɓen yeloyto Ñalnde Darngal, tuma feeñanta ɓe meere keeferaaku ngu ɓe wonunoo e mun aduna, sinno ɓe laatino juulɓe.
Faccirooji aarabeeji:
ذَرۡهُمۡ يَأۡكُلُواْ وَيَتَمَتَّعُواْ وَيُلۡهِهِمُ ٱلۡأَمَلُۖ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ
An Nulaaɗo, accu ɓee fennooɓe ñaamira no neemoraaɗi ñaamirta, ɓe dakmitora dakamme aduna lannayɗe, ɓe sokolira juutingol caate gaa gomɗinal e golle moƴƴe. Aray ɓe annda ko ɓe wonunoo e hayrere kon, tuma ɓe darnoyaa yeeso Alla Ñalnde Darngal.
Faccirooji aarabeeji:
وَمَآ أَهۡلَكۡنَا مِن قَرۡيَةٍ إِلَّا وَلَهَا كِتَابٞ مَّعۡلُومٞ
Men jippinaali halkaare e saare jeyaande e tooñunde, si wanaa hara no woodani nde lajal dot-tangal anndaangal ka Alla, ngal ɓeydotaako ngal ɗuytotaako.
Faccirooji aarabeeji:
مَّا تَسۡبِقُ مِنۡ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسۡتَـٔۡخِرُونَ
Mofte woo halketaake ado lajal majje timmude, ɗe nennantaake ɗum kadi si hewtii. Haani hara tooñooɓe ɓen ɗaynitoraali ko Alla nennitirani ɓe kon.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَالُواْ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِي نُزِّلَ عَلَيۡهِ ٱلذِّكۡرُ إِنَّكَ لَمَجۡنُونٞ
Heeferɓe makka ɓen wi'ani Nulaaɗo Alla on (yo o his): Ko an yo nodditiiɗo jippineede e mun (Deftere nden), pellet aan e noddugol maa ko a kaangaaɗo haɗa firlito pirlitagol feetuɗo.
Faccirooji aarabeeji:
لَّوۡمَا تَأۡتِينَا بِٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
Ko haɗ Ma addande amen Malaykaaji ɗi ceedo wonde ko a goonɗuɗo e nelal ma he e tellagol lepte.
Faccirooji aarabeeji:
مَا نُنَزِّلُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةَ إِلَّا بِٱلۡحَقِّ وَمَا كَانُوٓاْ إِذٗا مُّنظَرِينَ
Alla jaaborii ƴamol maɓɓe addugol Malaa'ika ngol: Men jippinirtaa Malaa'ika si wanaa ko yahdata e ñeenñal, tuma hewti halkirgol ɓe lepte. Ɓe wonoy- tah, tuma Men addoyta Malaa'ika, hara ɓe gomɗi- naali, leelnoyteeɓe, ko woni, ɓe yacciniroyte lepte ɗen.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّا نَحۡنُ نَزَّلۡنَا ٱلذِّكۡرَ وَإِنَّا لَهُۥ لَحَٰفِظُونَ
Ko Menen woni ko jippini ndee Alqur'aanaare e fonndo Muhammadu (jom-kisiyee) siftinore yimɓe ɓen. Menen kadi ko Men reenooɓe nde e ɓeydee- de maa ɗuyteede, maa walylee, waɗtitee.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مِن قَبۡلِكَ فِي شِيَعِ ٱلۡأَوَّلِينَ
Gomɗii Men nuliino ado maa an Nulaaɗo, Nulaaɓe goo, e leñi yeddunooɓe ko adii, ɓe fenni ɓe. Wanaa an adaa fenneede e Nulaaɓe ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
وَمَا يَأۡتِيهِم مِّن رَّسُولٍ إِلَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
Nulaaɗo woo araali e ɗen mofte heeferɓe adinooɓe, si wanaa ɓe fennay mo ɓe jalkita.
Faccirooji aarabeeji:
كَذَٰلِكَ نَسۡلُكُهُۥ فِي قُلُوبِ ٱلۡمُجۡرِمِينَ
Ko wano Men naadirnoo fennugol ngol e ɓerɗe ɗen mofte, Men naadirta ɗum e ɓerɗe sirkooɓe Makka ɓen, sabu ɗuurnagol ɓe townitoo ngol.
Faccirooji aarabeeji:
لَا يُؤۡمِنُونَ بِهِۦ وَقَدۡ خَلَتۡ سُنَّةُ ٱلۡأَوَّلِينَ
Ɓe gomɗintaa ndee Alqur'aanaare jippinaande e Muhammadu (yo o his), gomɗii sunna Alla on e halkugol fennuɓe Nulaaɓe mun ɓen yawtiino. Yo fennooɓe ma ɓen waajito.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَوۡ فَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَابٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فَظَلُّواْ فِيهِ يَعۡرُجُونَ
Ɓee fennooɓe townitiiɓe, hay goonga kan feeñirani ɓe hujjaaji ɓannguɗi, hay Men udditanno ɓe damal ka kammu, ɓe waɗti ƴawrude.
Faccirooji aarabeeji:
لَقَالُوٓاْ إِنَّمَا سُكِّرَتۡ أَبۡصَٰرُنَا بَلۡ نَحۡنُ قَوۡمٞ مَّسۡحُورُونَ
Ɓe goongintaano, ɓe wi'ayno : Anndee gite amen ɗen hippa e yi'ugol. Wurin ko men yi'aynoo ko batte mbilewu, ko men mbilaa ɓe.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• القرآن الكريم جامع بين صفة الكمال في كل شيء، والوضوح والبيان.
Alqur'aanaare teddunde nden, ko moftunde sifaaji timmal, e ɓanngugol e bayaan e kala huunde.

• يهتم الكفار عادة بالماديات، فتراهم مُنْغَمِسين في الشهوات والأهواء، مغترين بالأماني الزائفة، منشغلين بالدنيا عن الآخرة.
Heeferɓe ɓen hino himmira keyeeji aduna ko ɓuri kon. A yi'at hiɓe fubboo e tuuyo e mbeleeɗe, ɓe hoomtire yelahoy, ɓe sokolira aduna ɓe acca laakara.

• هلاك الأمم مُقَدَّر بتاريخ معين، ومقرر في أجل محدد، لا تأخير فيه ولا تقديم، وإن الله لا يَعْجَلُ لعجلة أحد.
Halkagol mofte ko eɓɓiraaɗum lajal happaangal, ngal ɓeydetaake ɗuytetaake. Pellet, hawjere goɗɗo hawjinaali Alla.

• تكفل الله تعالى بحفظ القرآن الكريم من التغيير والتبديل، والزيادة والنقص، إلى يوم القيامة.
Alla fawtike reengol Alqur'aanaare teddunde nden wayleede maa waɗtiteede, ɓeydeede maa ustee- de haa Ñalnde Darngal.

وَلَقَدۡ جَعَلۡنَا فِي ٱلسَّمَآءِ بُرُوجٗا وَزَيَّنَّٰهَا لِلنَّٰظِرِينَ
Gomɗii men waɗii koode mawɗe ka kammu, ɗe yimɓe ɓen ɗoworta e ɗalle maɓɓe, ka niɓe njorndi e ka maayo. Men waɗaniri-ɗe ɓen ndaarooɓe ɗe fii yo ɓe dallinorɗe e kattal Alla ngal.
Faccirooji aarabeeji:
وَحَفِظۡنَٰهَا مِن كُلِّ شَيۡطَٰنٖ رَّجِيمٍ
Men reeniri kammu ngun e kala seytaane riiwaaɗo e yurmeende Alla.
Faccirooji aarabeeji:
إِلَّا مَنِ ٱسۡتَرَقَ ٱلسَّمۡعَ فَأَتۡبَعَهُۥ شِهَابٞ مُّبِينٞ
Si wanaa on heɗitaniiɗo majannde dental ngal, hoodere jalbunde jokkita ngii, nde sumaa ngii.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلۡأَرۡضَ مَدَدۡنَٰهَا وَأَلۡقَيۡنَا فِيهَا رَوَٰسِيَ وَأَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ شَيۡءٖ مَّوۡزُونٖ
Leydi ndin, Men weerti ndi ka yimɓe ɓen daakoo, Men waɗi e mayri pelle tabituɗe fii wata ndi yergu e maɓɓe. Men fuɗini e mayri noone kala e puɗi, kon ko eɓɓaa happiraa hikma.
Faccirooji aarabeeji:
وَجَعَلۡنَا لَكُمۡ فِيهَا مَعَٰيِشَ وَمَن لَّسۡتُمۡ لَهُۥ بِرَٰزِقِينَ
Men waɗani on ka leydi ton, onon yimɓe ɓen, ko wuuriron, immorde e ñaametee e njaram, fotde hiɗon e nguurndam aduna. Men waɗani ɓen ɓe on arsikataa ka yimɓe e ka kulle kadi ko ɓe wuurira.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِن مِّن شَيۡءٍ إِلَّا عِندَنَا خَزَآئِنُهُۥ وَمَا نُنَزِّلُهُۥٓ إِلَّا بِقَدَرٖ مَّعۡلُومٖ
Hunnde alaa nde yimɓe e daabeeji ɗin nafitorta, si wanaa Meɗen hattani woodingol nde ko ɓe nafitora. Men woodinaali kadi e nden huunde, si wanaa e eɓɓoore happaande yahdunde e ñenƴal e muyɗe Amen.
Faccirooji aarabeeji:
وَأَرۡسَلۡنَا ٱلرِّيَٰحَ لَوَٰقِحَ فَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَسۡقَيۡنَٰكُمُوهُ وَمَآ أَنتُمۡ لَهُۥ بِخَٰزِنِينَ
Men wurti keneeli ɗin hawrondirooji e duule; Men jippiniri ɗen duule toɓo, Men yarniri on ndiyam toɓo. Wonaa onon ɓee yimɓe woni ko mari ɗam ndiyam ka leydi, fii ko wona ɓulli e canɗi, ko Alla woni ko mari ɗam ton.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِنَّا لَنَحۡنُ نُحۡيِۦ وَنُمِيتُ وَنَحۡنُ ٱلۡوَٰرِثُونَ
Ko Menen kadi woni wuurnitirooɓe maayɓe tagu- gol e waaseede, immintinoya ɓe ɓaawo maayde, Men wuurnita kadi maayɓe si laje maɓɓe timmii. Ko Menen woni heddotooɓe rona leydi ndin e ko woni e mayri.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَقۡدِمِينَ مِنكُمۡ وَلَقَدۡ عَلِمۡنَا ٱلۡمُسۡتَـٔۡخِرِينَ
Gomɗii Men anndii adiiɓe mon jibineede e maa-yooɓe, Men anndii kadi sakkitotooɓe e mun. Hunnde e ɗum suuɗaaki Men.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِنَّ رَبَّكَ هُوَ يَحۡشُرُهُمۡۚ إِنَّهُۥ حَكِيمٌ عَلِيمٞ
Pellet, Joomi maa an Nulaaɗo, ko Kanko mooɓoy- ta ɓe denndaangal Ñalnde Darngal, fii yo O yoɓu moƴƴinɗo on e bonnuɗo on. Kanko ko O Ñeeñuɗo e toppitagol Mo ngol, Annduɗo Mo huunde suuɗaaki ɗum.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ
Gomɗii Men tagirii Aadama e mbullaari yoorundi waɗayndi hito si tappaama, ndin ko ɓaleeri waylorndi sabu neeɓugol waalagol ndi.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلۡجَآنَّ خَلَقۡنَٰهُ مِن قَبۡلُ مِن نَّارِ ٱلسَّمُومِ
Men tagiri baaba jinnaaji ɗin ko adii tageede Aadama (yo o his) e yiite ooyunge.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي خَٰلِقُۢ بَشَرٗا مِّن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ
Janto an Nulaaɗo, tuma nde Joomi maa dalannoo Malaa'ika'en e Ibuliisa wonndunooɗo e maɓɓe: Min Mi tagay ɓanndinke immorde e loopal yooru- yongal, waɗayngal hito si tappaama, ɓalewal waylotoongal balangol.
Faccirooji aarabeeji:
فَإِذَا سَوَّيۡتُهُۥ وَنَفَخۡتُ فِيهِ مِن رُّوحِي فَقَعُواْ لَهُۥ سَٰجِدِينَ
Si Mi fotndindirii mo, Mi timminii tagugol mo, haray ko yo on suuyiran mo ɗoftagol yamiroore Am e hiwraade mo.
Faccirooji aarabeeji:
فَسَجَدَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ كُلُّهُمۡ أَجۡمَعُونَ
Malaa'ika'en ɗoftii yamiroore Joomi maɓɓe, ɓe sujji ɓe fow maɓɓe.
Faccirooji aarabeeji:
إِلَّآ إِبۡلِيسَ أَبَىٰٓ أَن يَكُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِينَ
Ibuliisa kan -wonndunooɗo e Malaa'ika'en kono mo jeyaaka e maɓɓe- haɗitii sujjanngol Aadama wonndude e Malaa'ika'en.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• ينبغي للعبد التأمل والنظر في السماء وزينتها والاستدلال بها على باريها.
Hino haani ka jeyaaɗo taskotoo ndaara kammu ngun e cuɗaari maggu, o dallinora ɗum woodeede Jeyɗo ɗum.

• جميع الأرزاق وأصناف الأقدار لا يملكها أحد إلا الله، فخزائنها بيده يعطي من يشاء، ويمنع من يشاء، بحسب حكمته ورحمته.
Arsikeeji ɗin e noone e kodduruyeeji ɗin denndaangal, ko Alla tun heerani. Maral mun ko e juuɗe Makko woni, Himo okko mo o yiɗi, O ɗawa mo O faala, yeru Hikma e Yurmeende Makko.

• الأرض مخلوقة ممهدة منبسطة تتناسب مع إمكان الحياة البشرية عليها، وهي مثبّتة بالجبال الرواسي؛ لئلا تتحرك بأهلها، وفيها من النباتات المختلفة ذات المقادير المعلومة على وفق الحكمة والمصلحة.
Leydi ndin ko tagaandi weerta fontira no yahdira e nguurndam neɗɗanke. Hindi tabintiniraa pelle dartiiɗe, fii wata ɓe yeƴo. Puɗi sertuɗi kadi no e mayri, wonnduɗi e ɗuuɗndi anndaandi, eɓɓiraandi ñeenñal e maslaha.

• الأمر للملائكة بالسجود لآدم فيه تكريم للجنس البشري.
Yamirgol Malaa'ika'en sujjangol Aadama, ko teddingol ɓanndinke on.

قَالَ يَٰٓإِبۡلِيسُ مَا لَكَ أَلَّا تَكُونَ مَعَ ٱلسَّٰجِدِينَ
Alla daalani Ibuliisa ɓaawo o haɗitaade sujjangol Aadama: E ko haɗu maa sujjidugol e Malaa'ika'en ɓen sujjirɓe ɗoftagol yamiroore Am?
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ لَمۡ أَكُن لِّأَسۡجُدَ لِبَشَرٍ خَلَقۡتَهُۥ مِن صَلۡصَٰلٖ مِّنۡ حَمَإٖ مَّسۡنُونٖ
Ibuliisa jaabori townitaare: Sellantaa lam ka mi sujjanta ɓanndinke mo Taguɗaa immorde e loopal yoorungal, ɓalewal waylotongal.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ فَٱخۡرُجۡ مِنۡهَا فَإِنَّكَ رَجِيمٞ
Alla daalani ibuliisa: Yaltu ka Aljanna, sabu ko a riiwaaɗo.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِنَّ عَلَيۡكَ ٱللَّعۡنَةَ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلدِّينِ
Pellet, kuddi e riiweede e yurmeende Am fawike e ma haa Ñalnde Darngal.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ رَبِّ فَأَنظِرۡنِيٓ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ
Ibuliisa wi'i: Joomi am, nennitanam hara A waraa-ni lam haa ñande tagu gun immintinoytee.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ فَإِنَّكَ مِنَ ٱلۡمُنظَرِينَ
Alla daalani mo: An on, ko a jeyaaɗo e nennitanaaɓe laje mun ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡوَقۡتِ ٱلۡمَعۡلُومِ
Haa e ñalaande nde fow maayata nden si allaadu ndun wuttaama araunuru.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ رَبِّ بِمَآ أَغۡوَيۡتَنِي لَأُزَيِّنَنَّ لَهُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَأُغۡوِيَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ
Ibuliisa wi'i: Joomi am, sabu ko majjinirɗaa mi kon, ma mi labinan ɓe geddi ɗin ka leydi, ma mi majjin ɓe fow maɓɓe e laawol focciingol ngol.
Faccirooji aarabeeji:
إِلَّا عِبَادَكَ مِنۡهُمُ ٱلۡمُخۡلَصِينَ
Si wanaa ɓen ɓe suɓiɗaa e jeyaaɓe Maa fii ko rewa Maa.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ هَٰذَا صِرَٰطٌ عَلَيَّ مُسۡتَقِيمٌ
Alla daali: Ngol ko laawol fotondirngol, hewtinayngol ka Am.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّ عِبَادِي لَيۡسَ لَكَ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٌ إِلَّا مَنِ ٱتَّبَعَكَ مِنَ ٱلۡغَاوِينَ
Pellet, jeyaaɓe Am laɓɓinaaɓe ɓen, a alanaaɓe ɓen kattal, a hippataa kadi bewnugol ɓe, si wanaa ɓen jokkuɓe ma e majjuɓe ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِنَّ جَهَنَّمَ لَمَوۡعِدُهُمۡ أَجۡمَعِينَ
Pellet Jahannama wonii fodoore Ibuliisa e ɓen jokkuɓe mo e majjuɓe ɓen fow.
Faccirooji aarabeeji:
لَهَا سَبۡعَةُ أَبۡوَٰبٖ لِّكُلِّ بَابٖ مِّنۡهُمۡ جُزۡءٞ مَّقۡسُومٌ
Jahannama no mari dame jeeɗiɗi ka ɓe naatirta, damal kala e majje no heertinanaa jokkuɓe Ibuliisa ɓen ka naadiree.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّ ٱلۡمُتَّقِينَ فِي جَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ
Pellet, huluɓe Joomi mun ɓen, ɓe ɗoftii yamirooje Makko ɓe woɗɗitii e haɗaaɗi Makko, ɓen wonii e aljannaaji e ɓulli.
Faccirooji aarabeeji:
ٱدۡخُلُوهَا بِسَلَٰمٍ ءَامِنِينَ
Ɓe wi'anoyte tuma ɓe naatata: Naatiree ɗi hisugol e kala ñawu, daɗooɓe e kala kulol.
Faccirooji aarabeeji:
وَنَزَعۡنَا مَا فِي صُدُورِهِم مِّنۡ غِلٍّ إِخۡوَٰنًا عَلَىٰ سُرُرٖ مُّتَقَٰبِلِينَ
Men itti kala ko woni e ɓerɗe maɓɓe immorde e konnaagu e ngayngu. Ɓe wonti musiɗɓe yiɗindirɓe, jooɗodayɓe e ndaɗɗule hiɓe ndaarindira.
Faccirooji aarabeeji:
لَا يَمَسُّهُمۡ فِيهَا نَصَبٞ وَمَا هُم مِّنۡهَا بِمُخۡرَجِينَ
Tampere heɓataa ɓe ton, ɓe wonaa kadi yaltintee ɓe ton. Ko ɓe duumotooɓe nder ton.
Faccirooji aarabeeji:
۞ نَبِّئۡ عِبَادِيٓ أَنِّيٓ أَنَا ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ
An Nulaaɗo, anndin jeyaaɓe Am ɓen, wonnde ko Min woni Haforanoowo tuubuɗo e maɓɓe, Hinnotooɗo ɓe.
Faccirooji aarabeeji:
وَأَنَّ عَذَابِي هُوَ ٱلۡعَذَابُ ٱلۡأَلِيمُ
Anndinaa ɓe wonnde lepte Am ɗen, ko ɗen woni lepte muusuɗe ɗen. Yo ɓe tuubu ɓe ruttoo e Am fii no Mi haforana ɓe, ɓe daɗa lepte Am.
Faccirooji aarabeeji:
وَنَبِّئۡهُمۡ عَن ضَيۡفِ إِبۡرَٰهِيمَ
Humpitaa ɓe kadi fii Malaa'ikaaɓe hoɓɓe Annabi Ibraahiima ɓen addannooɓe mo welo-welo ɓiɗɗo gorko e halkeede yimɓe Luuti ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• في الآيات دليل على تزاور المتقين واجتماعهم وحسن أدبهم فيما بينهم، في كون كل منهم مقابلًا للآخر لا مستدبرًا له.
Aayeeje ɗen hino tinndina e juurondiral hakkunde gomɗuɓe ɓen, mooɓtondiral maɓɓe e newondirgol hakkunde maɓɓe no moƴƴiri. Gooto kala e maɓɓe fewta oya hara ɓe huccindiraali.

• ينبغي للعبد أن يكون قلبه دائمًا بين الخوف والرجاء، والرغبة والرهبة.
Hino haani ka ɓernde jeyaaɗo wonata hakkunde kulol e tama'u, rerɗugol e hulugol.

• سجد الملائكة لآدم كلهم أجمعون سجود تحية وتكريم إلا إبليس رفض وأبى.
Malaa'ika en fow maɓɓe sujjiranno Aadama hiwragol e teddungal, si wanaa Ibuliisa, o salii.

• لا سلطان لإبليس على الذين هداهم الله واجتباهم واصطفاهم في أن يلقيهم في ذنب يمنعهم عفو الله.
Ibuliisa alaa cemmbe e ɓen ɓe Alla fewni O suɓii, o labiibe nde o ukkugol e junuubi haɗayɗi Alla yaafoo ɓe.

إِذۡ دَخَلُواْ عَلَيۡهِ فَقَالُواْ سَلَٰمٗا قَالَ إِنَّا مِنكُمۡ وَجِلُونَ
Tuma nde ɓe naatunoo ka makko ɓe wi'i: "Salaam (Kisiyee mon)". O jaaɓori ɓe ko ɓuri ɗum moƴƴude, o ɓaɗnani ɓe ngaari juɗaandi ngam ɓe ñaama, sikkugol ko ɓe ɓanndinke. Nde ɓe ronkunoo ñaa-mude, o wi'i: Menen ko men ɗenƴii ɓe on.
Faccirooji aarabeeji:
قَالُواْ لَا تَوۡجَلۡ إِنَّا نُبَشِّرُكَ بِغُلَٰمٍ عَلِيمٖ
Malaa'ikaaɓe imminaaɓe ɓen wi'i: wata a ɗenƴo, menen men humpitete ko welma: wonnde a heɓay ɓiɗɗo gorko ganndo.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ أَبَشَّرۡتُمُونِي عَلَىٰٓ أَن مَّسَّنِيَ ٱلۡكِبَرُ فَبِمَ تُبَشِّرُونَ
Annabi Ibraahiima maakani ɓe - nde o ŋalɗi e ko ɓe wewliniri mo kon ɓiɗɗo - : E on wewliniray lam ɓiɗɗo e hoore ko mi nawyi kon mi ronkiti? E ko honɗum wewlinirton mi?
Faccirooji aarabeeji:
قَالُواْ بَشَّرۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ فَلَا تَكُن مِّنَ ٱلۡقَٰنِطِينَ
Malaa'ikaaɓe imminaaɓe ɓen wi'ani Ibraahiima: Men wewlinirii ma goonga mo sikke alaa e mu'un. Wata a jeye e taƴiiɓe e ko men wewlinir maa kon.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ وَمَن يَقۡنَطُ مِن رَّحۡمَةِ رَبِّهِۦٓ إِلَّا ٱلضَّآلُّونَ
Annabi Ibraahiima maaki: Hara no woodi Hara no woodi taƴotooɗo e yurmeende Joomi mun nden, si wanaa ɓen ooñiiɓe e laawol Alla focciingol ngol?
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ فَمَا خَطۡبُكُمۡ أَيُّهَا ٱلۡمُرۡسَلُونَ
Annabi Ibraahiima maakani ɓe: Ko woni fiiyaku adduɗo mon, onon ɓee imminaaɓe Alla?
Faccirooji aarabeeji:
قَالُوٓاْ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمٖ مُّجۡرِمِينَ
Malaa'ikaaɓe imminaaɓe ɓen wi'i: Menen Alla nulu men halkugol tiiɗuɓe bonande, mawnuɓe worodde ɓeen woni yimɓe Luuti ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
إِلَّآ ءَالَ لُوطٍ إِنَّا لَمُنَجُّوهُمۡ أَجۡمَعِينَ
Si wanaa ɓeynguure Luuti nden e gomɗimɓe jokkuɓe mo ɓen, Men daɗnday ɓe fow maɓɓe e halkaare nden.
Faccirooji aarabeeji:
إِلَّا ٱمۡرَأَتَهُۥ قَدَّرۡنَآ إِنَّهَا لَمِنَ ٱلۡغَٰبِرِينَ
Si wanaa ɓeyngu makko, Men ñaawii on ɗon ko heddotooɗo e halkaare nden.
Faccirooji aarabeeji:
فَلَمَّا جَآءَ ءَالَ لُوطٍ ٱلۡمُرۡسَلُونَ
Nde Malaa'ikaaɓe imminaaɓe ɓen ardunoo ka ɓeynguure Luuti e mbaadi worɓe.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ إِنَّكُمۡ قَوۡمٞ مُّنكَرُونَ
Annabi Luutu maakani ɓe: Ko on yimɓe ɓe anddaaka.
Faccirooji aarabeeji:
قَالُواْ بَلۡ جِئۡنَٰكَ بِمَا كَانُواْ فِيهِ يَمۡتَرُونَ
Malaa'ikaaɓe imminaaɓe ɓen wi'ani Luutu: Wata a hulu. Ko woni, men addane an Luutu, ɗen lepte ɗe ɓe yimɓe maa ɓe sikkitino e lepte halakooje ɓe.
Faccirooji aarabeeji:
وَأَتَيۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّا لَصَٰدِقُونَ
Men addanii ma goonga ka jillaa gajaate. Pellet ko men goonguɓe e ko men humpitu maa kon.
Faccirooji aarabeeji:
فَأَسۡرِ بِأَهۡلِكَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّيۡلِ وَٱتَّبِعۡ أَدۡبَٰرَهُمۡ وَلَا يَلۡتَفِتۡ مِنكُمۡ أَحَدٞ وَٱمۡضُواْ حَيۡثُ تُؤۡمَرُونَ
Yahdu e ɓeynguure maa nden ka tummbere jemme, iwtiraa ɓaawo maɓɓe; hara gooto e mo'on yeƴƴitoraali ɓaawo ndaarugol ko tllii e mum en, rewon ka Alla yamiri on rewrugol ɗon.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَضَيۡنَآ إِلَيۡهِ ذَٰلِكَ ٱلۡأَمۡرَ أَنَّ دَابِرَ هَٰٓؤُلَآءِ مَقۡطُوعٞ مُّصۡبِحِينَ
Men anndiniri Luutu ka wahayu, on fiyaaku mo Men ñaawi: wonnde ɓee yimɓe ɗoo, ɓe ɗoofrete ka asli mum en ngam halkudebe siɓe naati ka subaka.
Faccirooji aarabeeji:
وَجَآءَ أَهۡلُ ٱلۡمَدِينَةِ يَسۡتَبۡشِرُونَ
Yimɓe saare Saduum nden ari hiɓe wewltora hoɓɓe Luutu ɓen, tamƴinagol yanirgol e maɓɓe faahishaaku.
Faccirooji aarabeeji:
قَالَ إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ ضَيۡفِي فَلَا تَفۡضَحُونِ
Annabi Luutu maakani ɓe: Ɓee ɗoo yimɓe ko hoɓɓe am, wata on wirtiram ko faalaɗon yanirde e maɓɓe.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُخۡزُونِ
Huliree Alla accugol nguu faahishaaku. Wata on hoyniray ɗee kuuɗe mon kaanuɗe.
Faccirooji aarabeeji:
قَالُوٓاْ أَوَلَمۡ نَنۡهَكَ عَنِ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Yimɓe makko ɓen wi'ani mo: E men haɗaali ma weernugol gooto e yimɓe ɓen?
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• تعليم أدب الضيف بالتحية والسلام حين القدوم على الآخرين.
Aayeeje ɗen hino tinndina neediiji koɗo tuma o yahata koɗu. Ɗum ko wano hiwrorgol « AsSalaamu ‘alaykum » (Yo kisal wonu e mon).

• من أنعم الله عليه بالهداية والعلم العظيم لا سبيل له إلى القنوط من رحمة الله.
Kala mo Alla neeminiri peewal e ganndal toowngal on ɗon alaa ka taƴoo e yurmeende Alla.

• نهى الله تعالى لوطًا وأتباعه عن الالتفات أثناء نزول العذاب بقوم لوط حتى لا تأخذهم الشفقة عليهم.
Alla haɗii Annabi Luutu e jokkuɓe mo ɓen yeƴƴi- tagol tuma lepte ɗen yanata e yimɓe makko ɓen, fii wata yurmoɓe.

• تصميم قوم لوط على ارتكاب الفاحشة مع هؤلاء الضيوف دليل على طمس فطرتهم، وشدة فحشهم.
Haɓɓitagol yimɓe Luutu ɓen e feggitagol luuti- yaagal ngal hoore hoɓɓe ɓen, hino holla hari fii maɓɓe bonii, ɓe haattii e bonannde.

قَالَ هَٰٓؤُلَآءِ بَنَاتِيٓ إِن كُنتُمۡ فَٰعِلِينَ
Annabi Luutu maakani ɓe himo ngantinanoo hoore-makko yesso hoɓɓe ɓen: Ɓee ɗoo ko jiwɓe am jeyaaɓe e reseteeɓe mon. Resee ɓe si wonii ko ittugol tuuyu faandiɗon.
Faccirooji aarabeeji:
لَعَمۡرُكَ إِنَّهُمۡ لَفِي سَكۡرَتِهِمۡ يَعۡمَهُونَ
Mi woondirii nguurndam maa an Nulaaɗo, pellet yimɓe Luutu ɓen wonii e bewre tuuyu maɓɓe, hiɓe rutti-ruttinnoo(denngi-denngina).
Faccirooji aarabeeji:
فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ مُشۡرِقِينَ
Sowto haacaango ngon halkiri ɓe ka puɗal naange.
Faccirooji aarabeeji:
فَجَعَلۡنَا عَٰلِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِمۡ حِجَارَةٗ مِّن سِجِّيلٍ
Men wayliti saare maɓɓe nden, Men waɗtiri dow on ley. Men saaƴini e maɓɓe kaaƴe iwruɗe e loope juɗaaɗe.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّلۡمُتَوَسِّمِينَ
Wonii e koo ko jantaa e ko yani e yimɓe Luutu ɓen, immorde e halkaare, maandeeji wonnde ɓen taskotooɓe.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِنَّهَا لَبِسَبِيلٖ مُّقِيمٍ
Pellet, ca'e yimɓe Luutu ɓen no e laawol tabitngol feƴƴoowo kala e seteeɓe ɓen no yi'a ɗe.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّلۡمُؤۡمِنِينَ
Wonii e ngol peƴƴol, tinndinandewonande goom- ɗimɓe waajitorayɓe ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
وَإِن كَانَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡأَيۡكَةِ لَظَٰلِمِينَ
Gomɗii yimɓe Su'aybu ɓen yimɓe fitaare fiiltiinde kadi ko tooñunirnooɓe yeddugol Alla fenna Nulaaɗo Makko on Su'aybu (yo o his).
Faccirooji aarabeeji:
فَٱنتَقَمۡنَا مِنۡهُمۡ وَإِنَّهُمَا لَبِإِمَامٖ مُّبِينٖ
Men yottorii e maɓɓe nanngirgol ɓe lepte. Pellet, ca'e yimɓe Luutu ɓen e koɗanɗe yimɓe Su'aybu ɓen, wonii e laawol ɓanngangol wonande feƴƴoowo.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ كَذَّبَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡحِجۡرِ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
Gomɗii Samuuda'en fennii, ɓen woni yimɓe aynde Hijiri nden (Hakkunde Hijaz e Saami). Ɓe fenniri Nulaaɓe ɓen fow fennugol Annabiijo maɓɓe on Saalih (yo o his).
Faccirooji aarabeeji:
وَءَاتَيۡنَٰهُمۡ ءَايَٰتِنَا فَكَانُواْ عَنۡهَا مُعۡرِضِينَ
Men addani ɓe hujjaaji e maandeeji goonginɗi mo e ko o addi kon immorde ka Joomi makko, wano ngelooba mban, kono ɓe ronki waajitorde.
Faccirooji aarabeeji:
وَكَانُواْ يَنۡحِتُونَ مِنَ ٱلۡجِبَالِ بُيُوتًا ءَامِنِينَ
Hari hiɓe taƴiraynoo pelle ɗen fii mahugol cuuɗi ka ɓe hoɗira daɗugol ko ɓe huli.
Faccirooji aarabeeji:
فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ مُصۡبِحِينَ
Haacaango lepte ngon nanngiri ɓe ka subaka.
Faccirooji aarabeeji:
فَمَآ أَغۡنَىٰ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَكۡسِبُونَ
Kon ko ɓe laatinoo hiɓe faggitoo immorde e jawle e koɗanɗe, fow nafaano ɓe e duñugol lepte Alla ɗen.
Faccirooji aarabeeji:
وَمَا خَلَقۡنَا ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَمَا بَيۡنَهُمَآ إِلَّا بِٱلۡحَقِّۗ وَإِنَّ ٱلسَّاعَةَ لَأٓتِيَةٞۖ فَٱصۡفَحِ ٱلصَّفۡحَ ٱلۡجَمِيلَ
Men tagiraali kammuuli ɗin e leydi ndin, e ko woni hakkunde majji kon meere nde aldaa e ñeeñal. Men tagiraali ɗin fow si wanaa e goonga. Pellet, darngal ngal ko arayngal feere mun alaa. An Nulaaɗo, ɗuurno fennooɓe ma ɓen, yaaforano-ɗaa ɓe yaafagol labaangol.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّ رَبَّكَ هُوَ ٱلۡخَلَّٰقُ ٱلۡعَلِيمُ
Tabitii ko Joomi maa an Nulaaɗo, woni Taguɗo kala huunde, Annduɗo ɗum.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَٰكَ سَبۡعٗا مِّنَ ٱلۡمَثَانِي وَٱلۡقُرۡءَانَ ٱلۡعَظِيمَ
Gomɗii Men okkii ma Faatiha ngol Aayeeje jeeɗiɗi, ko ngol woni fii Alqur'aana mawnde nden.
Faccirooji aarabeeji:
لَا تَمُدَّنَّ عَيۡنَيۡكَ إِلَىٰ مَا مَتَّعۡنَا بِهِۦٓ أَزۡوَٰجٗا مِّنۡهُمۡ وَلَا تَحۡزَنۡ عَلَيۡهِمۡ وَٱخۡفِضۡ جَنَاحَكَ لِلۡمُؤۡمِنِينَ
Wata a naɓir gite maa ɗen e nooneeji ɗi Men dakmiri heeferɓe ɓen sabu ko gasooji, wata a suno e ko ɓe fennata kon, yankinano gomɗimɓe ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
وَقُلۡ إِنِّيٓ أَنَا ٱلنَّذِيرُ ٱلۡمُبِينُ
Maaku an Nulaaɗo: Min ko mi jertinoowo e lepte, ɓannguɗo jertinaango.
Faccirooji aarabeeji:
كَمَآ أَنزَلۡنَا عَلَى ٱلۡمُقۡتَسِمِينَ
Miɗo jertinira on nde heɓata on sugu ko Alla jippinnoo e ɓen senndirɓe defete Alla ɓen pecce-pecce, ɓe gomɗina yoga ɓe yedda yoga.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• أن الله تعالى إذا أراد أن يهلك قرية ازداد شرهم وطغيانهم، فإذا انتهى أوقع بهم من العقوبات ما يستحقونه.
Si Alla faandike halkugol saare, ko bone e bewre maɓɓe nden ɓeydotoo, si ɗum gasii, O jippina lepte ɗeɓe hanndi ɗen e maɓɓe.

• كراهة دخول مواطن العذاب، ومثلها دخول مقابر الكفار، فإن دخل الإنسان إلى تلك المواضع والمقابر فعليه الإسراع.
Hino añaa yahugol e nokku mo Alla lepti e yimɓe e mun, wano añiraa naatugol e berɗe heeferɓe. Si neɗɗo arii naatude e ɗin nokkuuli, himo haani yaawnaade yaltugol ton.

• ينبغي للمؤمن ألا ينظر إلى زخارف الدنيا وزهرتها، وأن ينظر إلى ما عند الله من العطاء.
Ina haanani goonɗinɗo nde waasata laarde cuɗaari aduna, hombo haani ndaarde dokke ummaade ka Alla.

• على المؤمن أن يكون بعيدًا من المشركين، ولا يحزن إن لم يؤمنوا، قريبًا من المؤمنين، متواضعًا لهم، محبًّا لهم ولو كانوا فقراء.
Hino waɗɗii ko gomɗinɗo woɗɗitotoo e sirkooɓe, hara o sunaaki fii be gomɗinaali; o heddoo takko gomɗimɓe ɓen, o yankinanoo ɓe, o yiɗa ɓe hay si tawii ko ɓe waasuɓe.

ٱلَّذِينَ جَعَلُواْ ٱلۡقُرۡءَانَ عِضِينَ
Ɓen waɗuɓe Alqur'aanaare nden geɓe-geɓe, ɓe wi'i nde jilli mbilewu maa daari maa gimɗi.
Faccirooji aarabeeji:
فَوَرَبِّكَ لَنَسۡـَٔلَنَّهُمۡ أَجۡمَعِينَ
Mi woondirii Joomi maa an Nulaaɗo, Ma Men lanndoyo denndaangal ɓen waɗuɓe Alqur'aana geɓe-geɓe Ñalnde Darngal.
Faccirooji aarabeeji:
عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Ma Men lanndoyo ɓe fii ko wonunoo e huuwude, immorde e keeferaaku e yaddugol ka aduna.
Faccirooji aarabeeji:
فَٱصۡدَعۡ بِمَا تُؤۡمَرُ وَأَعۡرِضۡ عَنِ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Feññin, an Nuaaɗo, ko Alla yamir-maa feññingol ko noddugol e Makko, wata a yeƴƴito e ko sirkooɓe ɓen wowlata huuwa.
Faccirooji aarabeeji:
إِنَّا كَفَيۡنَٰكَ ٱلۡمُسۡتَهۡزِءِينَ
Wata a ɗenƴo ɓe. Menen Men heediii ma e pewje jalkitooɓe jeyaaɓe e ardiiɓe heeferɓe Qurayshi ɓen.
Faccirooji aarabeeji:
ٱلَّذِينَ يَجۡعَلُونَ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَۚ فَسَوۡفَ يَعۡلَمُونَ
Ɓen waɗtidooɓe e Alla reweteeɗo goo. Aray ka ɓe annda wattannde bone sirku maɓɓe on.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ نَعۡلَمُ أَنَّكَ يَضِيقُ صَدۡرُكَ بِمَا يَقُولُونَ
Gomɗii Meɗen anndi, wonnde an Nulaaɗo, fonndo maa ngon hino ɓiɗtora ko ɓe fennata maa ɓe jalkite kon.
Faccirooji aarabeeji:
فَسَبِّحۡ بِحَمۡدِ رَبِّكَ وَكُن مِّنَ ٱلسَّٰجِدِينَ
Faɓtor(moolo) ka Joomi maa laɓɓinirgol Mo ko O haandaani, mantiraa Mo sifaaji kamal, laato-daa e rewooɓe Mo ɓen juulannoo ɓe Mo. Ko e ɗum lekki ɓiɗtagol fonndo maa woni.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱعۡبُدۡ رَبَّكَ حَتَّىٰ يَأۡتِيَكَ ٱلۡيَقِينُ
Duumo-ɗaa e rewugol Joomi maa fotde hiɗa wuuri haa maayde nden tawe e ɗum.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• عناية الله ورعايته بصَوْن النبي صلى الله عليه وسلم وحمايته من أذى المشركين.
Alla no reenirnoo Annabiijo on (yo o his) e lorra sirkooɓe ɓen.

• التسبيح والتحميد والصلاة علاج الهموم والأحزان، وطريق الخروج من الأزمات والمآزق والكروب.
Subbunhinagol, hamdinogol, juulde ɗum ko lekki ɓiɗaare e suno. Ɗum kadi ko wallitorɗum yaltugol e annde, e wororde e saɗteende.

• المسلم مطالب على سبيل الفرضية بالعبادة التي هي الصلاة على الدوام حتى يأتيه الموت، ما لم يغلب الغشيان أو فقد الذاكرة على عقله.
Juulɗo no ɗabbiraa duumagol e julde haa maayde ara e makko, fotde himo e sago makko o hattaaki hakkille.

• سمى الله الوحي روحًا؛ لأنه تحيا به النفوس.
Alla noddirii wahayu on ruuhu, tawde ko ɗum pittaali ɗin wuurirta.

• مَلَّكَنا الله تعالى الأنعام والدواب وذَلَّلها لنا، وأباح لنا تسخيرها والانتفاع بها؛ رحمة منه تعالى بنا.
Alla waɗii e juuɗe men neemoraaɗi ɗin e daabeeji ɗin, O eltani'en ɗi, O daginani'en nafitorgol ɗi, yurmeegol'en.

 
Firo maanaaji Simoore: Simoore Al-hijri
Tippudi cimooje Tonngoode hello ngoo
 
Firo maanaaji al-quraan tedduɗo oo - الترجمة الفولانية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Tippudi firooji ɗii

الترجمة الفولانية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.

Uddude