Firo maanaaji al-quraan tedduɗo oo - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Tippudi firooji ɗii
Сабаъ сураси
Ina jeyaa e payndaale simoore ndee:
بيان أحوال الناس مع النعم، وسنة الله في تغييرها.
ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي لَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَهُ ٱلۡحَمۡدُ فِي ٱلۡأٓخِرَةِۚ وَهُوَ ٱلۡحَكِيمُ ٱلۡخَبِيرُ
Ҳамд бўлсин Аллоҳгаки, осмонлардаги нарсалар ҳам, ердаги нарсалар ҳам ёлғиз Уникидир. Ҳаммасини Ўзи яратган, Ўзи бошқаради, ҳаммасига Ўзи эгалик қилади. Охиратдаги барча ҳамду санолар ҳам ёлғиз Уникидир. У ҳар бир яратиши, ҳар бир тадбирини ҳикмат билан қиладиган Ҳаким ва бандаларининг аҳволидан Хабардор Зотдир. Бирон нарса У Зотдан яширин қола олмас.
Faccirooji aarabeeji:
يَعۡلَمُ مَا يَلِجُ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا يَخۡرُجُ مِنۡهَا وَمَا يَنزِلُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ وَمَا يَعۡرُجُ فِيهَاۚ وَهُوَ ٱلرَّحِيمُ ٱلۡغَفُورُ
У сув ва ўсимликлар каби ерга кирадиган нарсаларни ҳам, гиёҳлар каби ундан чиқадиган нарсаларни ҳам, ёмғир, фаришталар, ризқ каби осмондан тушадиган нарсаларни ҳам, фаришталар, бандаларнинг амаллари ва руҳлари каби унга кўтариладиган нарсаларни ҳам билади. У мўмин бандаларига Меҳрибон, тавба қилувчиларга эса Мағфиратли Зотдир.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَا تَأۡتِينَا ٱلسَّاعَةُۖ قُلۡ بَلَىٰ وَرَبِّي لَتَأۡتِيَنَّكُمۡ عَٰلِمِ ٱلۡغَيۡبِۖ لَا يَعۡزُبُ عَنۡهُ مِثۡقَالُ ذَرَّةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَآ أَصۡغَرُ مِن ذَٰلِكَ وَلَآ أَكۡبَرُ إِلَّا فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ
Аллоҳга куфр келтирганлар: "Бизга Қиёмат келмас", дедилар. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Йўқ! Аллоҳга қасамки, у аниқ келади. Лекин унинг қачон келишини Аллоҳдан бошқа ҳеч ким билмайди. Аллоҳ Қиёматга алоқадор ғайб ишларини ҳам, бошқа нарсаларни ҳам Билгувчи Зотдир. Осмонлару ердаги бирон зарра ҳам, бир чумоли ҳам, шулардан кичикроқ нарса ҳам, каттароқ нарса ҳам У Зотнинг эътиборидан четда қолмас. То Қиёматгача бўладиган ишларнинг ҳаммаси Очиқ Китобда, яъни, Лавҳул-Маҳфузда ёзиб қўйилган.
Faccirooji aarabeeji:
لِّيَجۡزِيَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِۚ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُم مَّغۡفِرَةٞ وَرِزۡقٞ كَرِيمٞ
Аллоҳ иймон келтириб, яхши амаллар қилганларни мукофотлаши учун Лавҳул-Маҳфузда ҳамма ишлар битиб қўйилган. Ана ўшалардан тавба қилганлари учун мағфират ва мўл ризқ бордир. У Қиёмат кунидаги жаннатдир.
Faccirooji aarabeeji:
وَيَرَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡعِلۡمَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ هُوَ ٱلۡحَقَّ وَيَهۡدِيٓ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡحَمِيدِ
Илм ато этилган саҳобалар ҳам, аҳли китобларнинг олимлари ҳам Аллоҳ сизга нозил қилган ваҳийнинг ҳақ эканини ҳамда у ҳаммадан Ғолиб ва дунёю охиратда ҳамду санога лойиқ Зотнинг йўлига ҳидоят қилишини биладилар.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ هَلۡ نَدُلُّكُمۡ عَلَىٰ رَجُلٖ يُنَبِّئُكُمۡ إِذَا مُزِّقۡتُمۡ كُلَّ مُمَزَّقٍ إِنَّكُمۡ لَفِي خَلۡقٖ جَدِيدٍ
Куфр келтирганлар Пайғамбар алайҳиссалом олиб келган хабарни ақлларига сиғдира олмасдан, шундай дедилар: "Сизларга, қабрларингизда чириб, титилиб, бўлак-бўлак бўлиб кетганингиздан кейин яна янгитдан тирилтириласизлар, деб хабар берадиган бир кишини кўрсатайликми?"
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
أَفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًا أَم بِهِۦ جِنَّةُۢۗ بَلِ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ فِي ٱلۡعَذَابِ وَٱلضَّلَٰلِ ٱلۡبَعِيدِ
Дедилар: "Бу одам Аллоҳ номидан ёлғон тўқиб, ўзича ўлгандан кейин яна қайта тирилиш бор, деб даъво қилдими ёки у оғзига келганини деяверадиган жинними?" Асло! Асло улар ўйлагандек эмас. Ҳақиқат шуки, иймон келтирмайдиганлар охиратда азобга дучор бўладилар. Бу дунёда эса ҳақдан узоқ адашиб юрадилар.
Faccirooji aarabeeji:
أَفَلَمۡ يَرَوۡاْ إِلَىٰ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِۚ إِن نَّشَأۡ نَخۡسِفۡ بِهِمُ ٱلۡأَرۡضَ أَوۡ نُسۡقِطۡ عَلَيۡهِمۡ كِسَفٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّكُلِّ عَبۡدٖ مُّنِيبٖ
Қайта тирилишни ёлғон деяётган анави нонкўрлар ердаги қўл остидаги нарсаларни кўрмадиларми? Устларидаги осмондаги нарсаларни-чи? Истасак, ҳамма нарсани ерга юттириб юбора оламиз. Истасак, самодан уларнинг устига парчалар ёғдирамиз. Бу ишда Парвардигорига итоат қилиш сари қайтадиган банда учун Аллоҳнинг қудратини кўрсатиб турадиган бир кучли белги бордир. Шу ишга қодир Зот сизларни ўлганингиздан кейин, парча-парча бўлиб кетганингиздан кейин қайта тирилтиришга ҳам Қодир.
Faccirooji aarabeeji:
۞ وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ مِنَّا فَضۡلٗاۖ يَٰجِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُۥ وَٱلطَّيۡرَۖ وَأَلَنَّا لَهُ ٱلۡحَدِيدَ
Довуд алайҳиссаломга Ўзимиз тарафимиздан пайғамбарлик ва подшоҳликни ато этдик. Тоғларга дедик: "Эй тоғлар, Довуд билан бирга тасбеҳ айтинглар". Қушларга ҳам шундай дедик. Унга темирни юмшоқ қилиб бердик. Токи, ундан ўзи истаган асбобини ясай олсин.
Faccirooji aarabeeji:
أَنِ ٱعۡمَلۡ سَٰبِغَٰتٖ وَقَدِّرۡ فِي ٱلسَّرۡدِۖ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًاۖ إِنِّي بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ
"Эй Довуд, душман зарбасидан ҳимоя қиладиган совутлар яса ва михларни бер текисда уриб чиқ. Уларни ортиқ даражада нозик ҳам, қўпол ҳам қилиб юборма. Яхши ишларни қилинглар. Албатта Мен қилаётган ишларингизни кўриб тургувчиман. Бирон ишингиз Мендан яширин қолмас. Яқинда ўша ишларингизга яраша мукофотингизни берурман".
Faccirooji aarabeeji:
وَلِسُلَيۡمَٰنَ ٱلرِّيحَ غُدُوُّهَا شَهۡرٞ وَرَوَاحُهَا شَهۡرٞۖ وَأَسَلۡنَا لَهُۥ عَيۡنَ ٱلۡقِطۡرِۖ وَمِنَ ٱلۡجِنِّ مَن يَعۡمَلُ بَيۡنَ يَدَيۡهِ بِإِذۡنِ رَبِّهِۦۖ وَمَن يَزِغۡ مِنۡهُمۡ عَنۡ أَمۡرِنَا نُذِقۡهُ مِنۡ عَذَابِ ٱلسَّعِيرِ
Сулаймон ибн Довуд алайҳимассаломга шамолни бўйсундириб қўйдик. Унинг эсиши эрталаб бир ойлик масофа, кечқурун ҳам бир ойлик масофа. Сулаймонга мисни ҳам оқизиб қўйдик. Токи, ундан истаган нарсасини ясай олсин. Унга жинларни ҳам бўйсундириб қўйдик. Парвардигорларининг амри билан унинг қўл остида ишлайдилар. Қайси бир жин Бизнинг амримизга итоатсизлик қилса, унга ловуллаб ёнаётган ўт азобидан тотдирамиз.
Faccirooji aarabeeji:
يَعۡمَلُونَ لَهُۥ مَا يَشَآءُ مِن مَّحَٰرِيبَ وَتَمَٰثِيلَ وَجِفَانٖ كَٱلۡجَوَابِ وَقُدُورٖ رَّاسِيَٰتٍۚ ٱعۡمَلُوٓاْ ءَالَ دَاوُۥدَ شُكۡرٗاۚ وَقَلِيلٞ مِّنۡ عِبَادِيَ ٱلشَّكُورُ
Жинлар Сулаймонга масжидлар, қасрлар, ҳайкаллар, ҳовуздек катта лаганлар, қимирламай турадиган мустаҳкам, вазмин қозонлар каби истаган нарсасини ясаб берардилар. Уларга дедик: "Эй Довуд хонадони, Аллоҳ сизларга ато этган неъматларга шукр қилинглар. Бандаларим орасида берган неъматларимга шукр қиладиганлари кам".
Faccirooji aarabeeji:
فَلَمَّا قَضَيۡنَا عَلَيۡهِ ٱلۡمَوۡتَ مَا دَلَّهُمۡ عَلَىٰ مَوۡتِهِۦٓ إِلَّا دَآبَّةُ ٱلۡأَرۡضِ تَأۡكُلُ مِنسَأَتَهُۥۖ فَلَمَّا خَرَّ تَبَيَّنَتِ ٱلۡجِنُّ أَن لَّوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ ٱلۡغَيۡبَ مَا لَبِثُواْ فِي ٱلۡعَذَابِ ٱلۡمُهِينِ
Сулаймонга ўлимни ҳукм этганимизда жинларга унинг ўлганини у суяниб турган асони еяётган ёғоч қуртгина билдирди. У қулаб тушгач, жинларга аён бўлдики, улар ғайбни билмас эканлар. Чунки агар унинг жони узилганини билганларида эди, ўзларини хор қиладиган азобда, яъни, Сулаймон алайҳиссалом учун қилаётган ўта оғир меҳнатда давом этавермаган бўлардилар.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• تكريم الله لنبيه داود بالنبوة والملك، وبتسخير الجبال والطير يسبحن بتسبيحه، وإلانة الحديد له.
Аллоҳ таоло Довуд алайҳиссаломни пайғамбарлик ва подшоҳлик неъматлари билан сийлади. Унга тоғларни ва қушларни бўйсундириб қўйди ва улар Довуд билан бирга тасбеҳ айтадиган бўлдилар. Яна унга темирни ҳам юмшоқ қилиб берди.
• تكريم الله لنبيه سليمان عليه السلام بالنبوة والملك.
لَقَدۡ كَانَ لِسَبَإٖ فِي مَسۡكَنِهِمۡ ءَايَةٞۖ جَنَّتَانِ عَن يَمِينٖ وَشِمَالٖۖ كُلُواْ مِن رِّزۡقِ رَبِّكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لَهُۥۚ بَلۡدَةٞ طَيِّبَةٞ وَرَبٌّ غَفُورٞ
Сабаъ қабиласи учун ўзлари яшаб турган уйларида Аллоҳнинг қудрати ва саховатини кўрсатиб турадиган бир белги бор эди. У икки жаннат бўлиб, бири ўнг тарафда, иккинчиси эса чап тарафда жойлашганди. Уларга дедик: "Парвардигорингиз ато этган ризқдан еб-ичинглар ва У Зотга шукр қилинглар. (Шаҳрингиз) покиза шаҳардир, (Парвардигорингиз) мағфират килгувчи Парвардигордир».
Faccirooji aarabeeji:
فَأَعۡرَضُواْ فَأَرۡسَلۡنَا عَلَيۡهِمۡ سَيۡلَ ٱلۡعَرِمِ وَبَدَّلۡنَٰهُم بِجَنَّتَيۡهِمۡ جَنَّتَيۡنِ ذَوَاتَيۡ أُكُلٍ خَمۡطٖ وَأَثۡلٖ وَشَيۡءٖ مِّن سِدۡرٖ قَلِيلٖ
Аллоҳга шукр қилишдан ва пайғамбарларига иймон келтиришдан бош тортдилар. Шундан кейин Биз уларни жазолаб, устларига қаттиқ селни юбордик. Деворлари қулаб, экинзорларини сув босиб, яшнаб турган икки боғи аччиқ мевали, юлғунзор ва сийрак бутазорга айланди.
Faccirooji aarabeeji:
ذَٰلِكَ جَزَيۡنَٰهُم بِمَا كَفَرُواْۖ وَهَلۡ نُجَٰزِيٓ إِلَّا ٱلۡكَفُورَ
Куфр келтирганлари, неъматларга шукр қилмаганлари сабабли уларни мана шундай жазолаб, яшнаб турган боғини тиконли бутазорга айлантириб қўйдик. Биз Аллоҳнинг неъматларини билмайдиган кўрнамакларнигина мана шундай қаттиқ жазолаймиз.
Faccirooji aarabeeji:
وَجَعَلۡنَا بَيۡنَهُمۡ وَبَيۡنَ ٱلۡقُرَى ٱلَّتِي بَٰرَكۡنَا فِيهَا قُرٗى ظَٰهِرَةٗ وَقَدَّرۡنَا فِيهَا ٱلسَّيۡرَۖ سِيرُواْ فِيهَا لَيَالِيَ وَأَيَّامًا ءَامِنِينَ
Ямандаги Сабаъ аҳолиси билан Ўзимиз баракотли қилиб қўйган Шом шаҳарлари орасида бир-бирига яқин қишлоқларни барпо қилдик. Юриш йўлларини белгилаб қўйдик. Бир қишлоқдан иккинчисига, то Шомгача машаққатсиз бора оладиган бўлдилар. Уларга шундай дедик: "У ерларда кечаси ҳам, кундузи ҳам душманга дуч келиб қолиш, оч қолиш, чанқаб қолиш каби хавфу хатарлардан холи, тинч-омон ҳолда истаганингларча юраверинглар".
Faccirooji aarabeeji:
فَقَالُواْ رَبَّنَا بَٰعِدۡ بَيۡنَ أَسۡفَارِنَا وَظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فَجَعَلۡنَٰهُمۡ أَحَادِيثَ وَمَزَّقۡنَٰهُمۡ كُلَّ مُمَزَّقٍۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّكُلِّ صَبَّارٖ شَكُورٖ
Аллоҳ уларга йўлларини яқин қилиб берса, ҳадларидан ошиб, тўқликка шўхлик қилиб: "Парвардигоро, ўртадаги қишлоқларни олиб ташлаб, сафарларимизни узоқ қилиб бер, токи, сафар машаққатини татийлик, карвонларимизнинг фазилати кўринсин", дея дуо қилиб, ўзларига ўзлари зулм қилдилар. Нонкўрлик, ношукрлик ва ҳасад уларни шу аҳволга солди. Шу билан уларни кейингилар гапириб юрадиган чўпчакларга айлантириб қўйдик. Парча-парча қилиб, бир-бирлари билан борди-келди қила олмайдиган қилиб юбордик. Бу ишларда Аллоҳга итоат қилиш ва У Зотга гуноҳ қилиб қўйишдан тийилиш йўлида сабр қиладиган, Аллоҳнинг неъматларига шукр қиладиган зотлар учун ибрат бордир.
Faccirooji aarabeeji:
وَلَقَدۡ صَدَّقَ عَلَيۡهِمۡ إِبۡلِيسُ ظَنَّهُۥ فَٱتَّبَعُوهُ إِلَّا فَرِيقٗا مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Дарҳақиқат, Иблис уларни иғво қилиш ва йўлдан оздириш ҳақидаги ўйини амалга оширди. У бошлаган куфру залолатга эргашдилар. Бир гуруҳ мўминларгина бундан мустасно бўлди. Улар Иблисга эргашмасдан, унинг умидини пучга чиқардилар.
Faccirooji aarabeeji:
وَمَا كَانَ لَهُۥ عَلَيۡهِم مِّن سُلۡطَٰنٍ إِلَّا لِنَعۡلَمَ مَن يُؤۡمِنُ بِٱلۡأٓخِرَةِ مِمَّنۡ هُوَ مِنۡهَا فِي شَكّٖۗ وَرَبُّكَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٍ حَفِيظٞ
Иблиснинг улар устидан ҳеч қандай ҳукмронлиги йўқ. У ҳеч кимни кофир бўлишга, адашишга мажбурлай олмайди. Бор-йўғи залолатни чиройли қилиб, бўяб кўрсата олади, холос. Биз охиратга иймон келтирадиган мўминларни у ҳақда шак-шубҳа қиладиган шаккоклардан ажратиб олиш учун унга изн бериб қўйганмиз. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз бандаларининг ҳамма ишларини асраб қўяди ва яқинда ўша ишларига яраша жазо ёки мукофотларини беради.
Faccirooji aarabeeji:
قُلِ ٱدۡعُواْ ٱلَّذِينَ زَعَمۡتُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ لَا يَمۡلِكُونَ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖ فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَلَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا لَهُمۡ فِيهِمَا مِن شِرۡكٖ وَمَا لَهُۥ مِنۡهُم مِّن ظَهِيرٖ
Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Ўша Аллоҳдан бошқа ишонган худоларингизга дуо қилаверинглар-чи. Қани кўрайлик-чи, улар сизларга бирон фойда келтира олармикинлар ёки сизлардан бирон зарарни даф қила олармикинлар. Улар самоларда ҳам, ерда ҳам бир зарра вазиничалик нарсага ҳам эга эмаслар. Уларга Аллоҳ билан шерикчилик қилишга йўл бўлсин. Улардан Аллоҳга ҳеч қандай фойда йўқ. Аллоҳ шериклардан, ёрдамчилардан Беҳожат Зот.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• الشكر يحفظ النعم، والجحود يسبب سلبها.
• الأمن من أعظم النعم التي يمتنّ الله بها على العباد.
• الإيمان الصحيح يعصم من اتباع إغواء الشيطان بإذن الله.
وَلَا تَنفَعُ ٱلشَّفَٰعَةُ عِندَهُۥٓ إِلَّا لِمَنۡ أَذِنَ لَهُۥۚ حَتَّىٰٓ إِذَا فُزِّعَ عَن قُلُوبِهِمۡ قَالُواْ مَاذَا قَالَ رَبُّكُمۡۖ قَالُواْ ٱلۡحَقَّۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡكَبِيرُ
Аллоҳ таолонинг даргоҳида ҳеч кимнинг шафоати ўтмайди. Ўзи изн берганларгина бундан мустасно бўлади. Аллоҳ Ўзи рози бўлган зотгагина шафоат қилишига изн беради. Аллоҳ Улуғдир. Улуғлигининг бир кўриниши шундаки, У самода гапирса, фаришталар эгилиб, қанотларини қоқиб юборадилар. Уларнинг қалбларидан қўрқув кетаганидан кейин Жаброил алайҳиссаломдан: "Парвардигорингиз нима деди?", деб сўрайдилар. Шунда Жаброил алайҳиссалом: "Ҳақни", деб жавоб беради. У Ўз зотию қаҳрида Олийдир. У Улуғдирки, ҳамма нарса Унинг олдида майдадир.
Faccirooji aarabeeji:
۞ قُلۡ مَن يَرۡزُقُكُم مِّنَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ قُلِ ٱللَّهُۖ وَإِنَّآ أَوۡ إِيَّاكُمۡ لَعَلَىٰ هُدًى أَوۡ فِي ضَلَٰلٖ مُّبِينٖ
Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Ким сизларга осмонлардан ёмғир ёғдириб, ердан экинлару мевалар ўстириб ризқ беради?". Айтинг: "Аллоҳ ризқ беради. Эй мушриклар, бизлар ёки сизлар ё ҳидоятда бўламиз ва ё очиқ залолатда. Ё бизлар ва ё сизлар. Иккимиздан биримиз аниқ ҳидоятдамиз ва иккимиздан биримиз аниқ залолатдамиз. Шак-шубҳа йўқки, мўминлар ҳидоятдадирлар. Залолат аҳли эса мушриклардир.
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ يَجۡمَعُ بَيۡنَنَا رَبُّنَا ثُمَّ يَفۡتَحُ بَيۡنَنَا بِٱلۡحَقِّ وَهُوَ ٱلۡفَتَّاحُ ٱلۡعَلِيمُ
Уларга айтинг: "Қиёмат куни Аллоҳ биз билан сизни тўплаб, ўртамизда адолат билан ҳукм чиқаради. Шу билан ким ҳақ, ким ноҳақ, аён бўлади. Аллоҳ адолат билан ҳукм қиладиган Ҳокимдир. Қандай ҳукм қилаётганини яхши биладиган Билгувчидир".
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ أَرُونِيَ ٱلَّذِينَ أَلۡحَقۡتُم بِهِۦ شُرَكَآءَۖ كَلَّاۚ بَلۡ هُوَ ٱللَّهُ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Аллоҳга тенглаштираётган бутларингиз Аллоҳга шерик эканини кўрсатиб беринглар-чи. Асло! Иш сизлар ўйлагандек эмас. Билъакс, Аллоҳ ҳаммадан Ғолибдир, Азиздир. Ҳар бир яратишини, қадарини, тадбирини ҳикмат билан қиладиган Ҳакимдир.
Faccirooji aarabeeji:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ إِلَّا كَآفَّةٗ لِّلنَّاسِ بَشِيرٗا وَنَذِيرٗا وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Эй Пайғамбар, сизни ҳамма одамларга хушхабар элтувчи ва огоҳлантирувчи қилиб юбордик. Тақводорларга жаннат ҳақида хушхабар берасиз. Кофирлар ва фожирларни эса дўзахдан огоҳлантирасиз. Лекин кўп одамлар буни билмайдилар. Билганларида эди, сизни ёлғончига чиқармаган бўлардилар.
Faccirooji aarabeeji:
قُل لَّكُم مِّيعَادُ يَوۡمٖ لَّا تَسۡتَـٔۡخِرُونَ عَنۡهُ سَاعَةٗ وَلَا تَسۡتَقۡدِمُونَ
Эй Пайғамбар, анави азобни шошилтираётган бадбахтларга айтинг: "Сизлар учун аниқ бир кун белгилаб қўйилган, ваъда қилинган. Ундан бирон соат ортга ҳам, олдга ҳам ўта олмайсизлар. Бу кун Қиёмат кунидир".
Faccirooji aarabeeji:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَن نُّؤۡمِنَ بِهَٰذَا ٱلۡقُرۡءَانِ وَلَا بِٱلَّذِي بَيۡنَ يَدَيۡهِۗ وَلَوۡ تَرَىٰٓ إِذِ ٱلظَّٰلِمُونَ مَوۡقُوفُونَ عِندَ رَبِّهِمۡ يَرۡجِعُ بَعۡضُهُمۡ إِلَىٰ بَعۡضٍ ٱلۡقَوۡلَ يَقُولُ ٱلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ لِلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ لَوۡلَآ أَنتُمۡ لَكُنَّا مُؤۡمِنِينَ
Аллоҳга куфр келтирганлар: "Муҳаммад ўзига нозил қилинганлигини иддао қилаётган бу Қуръонга ҳам, олдинги самовий китобларга ҳам иймон келтирмаймиз", дедилар. Эй Пайғамбар, Қиёмат кунида золимларнинг Парвардигорлари ҳузурида ҳибсга олиниб, бир-бирларига гап қайтараётганларини кўрсангиз эди. Ҳаммаси бир-бирини айблаб, жавобгарликни ўзидан бошқасига ағдаришга уринади. Бу дунёда тобе бўлиб юрган бечоралари ҳожаларига қараб: "Сизлар бизни йўлдан урмаганингизда эди, биз Аллоҳга ва Унинг Пайғамбарига иймон келтирган бўлар эдик", деб қоладилар.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• التلطف بالمدعو حتى لا يلوذ بالعناد والمكابرة.
Даъват мулойим тарзда олиб борилмоғи лозим. Токи, тингловчи ўзини катта олиб, ундан юз ўгириб кетмасин.
قَالَ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ لِلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُوٓاْ أَنَحۡنُ صَدَدۡنَٰكُمۡ عَنِ ٱلۡهُدَىٰ بَعۡدَ إِذۡ جَآءَكُمۖ بَلۡ كُنتُم مُّجۡرِمِينَ
Мутакаббирлик қиладиган пешволар заиф ҳисобланадиган тобеларга шундай жавоб берадилар: "Муҳаммад олиб келган ҳидоятдан сизларни биз тўсдикми? Йўқ, аксинча, ўзларингиз золим, бузғунчи эдингизлар".
Faccirooji aarabeeji:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ ٱسۡتُضۡعِفُواْ لِلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُواْ بَلۡ مَكۡرُ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ إِذۡ تَأۡمُرُونَنَآ أَن نَّكۡفُرَ بِٱللَّهِ وَنَجۡعَلَ لَهُۥٓ أَندَادٗاۚ وَأَسَرُّواْ ٱلنَّدَامَةَ لَمَّا رَأَوُاْ ٱلۡعَذَابَۚ وَجَعَلۡنَا ٱلۡأَغۡلَٰلَ فِيٓ أَعۡنَاقِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۖ هَلۡ يُجۡزَوۡنَ إِلَّا مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Пешволар тарафидан бечора саналган кимсалар ҳаққа бўйсунишдан ўзларини катта олган кимсаларга шундай дедилар: «Йўқ, сизларнинг кеча-ю кундуз қилган макр-ҳийлаларингиз бизларни мўмин бўлишдан тўсган эди. Ўшанда бизни Аллоҳга кофир бўлишга ва У зотдан бошқасига ҳам ибодат қилишга буюрар эдингизлар". Азобни ўз кўзлари билан кўриб, азобланишлари аниқ эканини билган пайтларида ҳаммалари дунё ҳаётида кофир бўлганларига ич-ичларидан афсус қилдилар. Кофирларнинг бўйинларига кишанлар солдик. Уларга фақат ўзлари дунё ҳаётида қилиб ўтган қилмишлари, гуноҳлари ва ширкларига яраша жазо берилур.
Faccirooji aarabeeji:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا فِي قَرۡيَةٖ مِّن نَّذِيرٍ إِلَّا قَالَ مُتۡرَفُوهَآ إِنَّا بِمَآ أُرۡسِلۡتُم بِهِۦ كَٰفِرُونَ
Қайси бир шаҳарга бир пайғамбар юборсак ва у одамларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантирса, шаҳарнинг зўравонлари: "Эй Пайғамбар, биз сен олиб келган рисолатга аниқ кофирлармиз", дедилар.
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ إِنَّ رَبِّي يَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقۡدِرُ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَعۡلَمُونَ
Эй Пайғамбар, анави бойлиги билан керилиб юрганларга айтинг: "Парвардигорим Ўзи истаган бандасига ризқни кенг қилиб беради. Бу билан уни синайди. Шукр қиладими, куфр келтирадими, аниқлайди. Ўзи истаган бандасининг ризқини танг қилади. Бу билан ҳам уни синайди. Сабр қиладими, норози бўладими, аниқлайди. Лекин кўп одамлар Аллоҳнинг ҳар бир ишни етук ҳикмат билан қиладиган Ҳаким зот эканини билмайдилар".
Faccirooji aarabeeji:
وَمَآ أَمۡوَٰلُكُمۡ وَلَآ أَوۡلَٰدُكُم بِٱلَّتِي تُقَرِّبُكُمۡ عِندَنَا زُلۡفَىٰٓ إِلَّا مَنۡ ءَامَنَ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَأُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ جَزَآءُ ٱلضِّعۡفِ بِمَا عَمِلُواْ وَهُمۡ فِي ٱلۡغُرُفَٰتِ ءَامِنُونَ
Фахрланаётган мол-давлатларингиз ҳам, бола-чақаларингиз ҳам сизларни Аллоҳнинг ризосига олиб бормайди. Аллоҳга иймон келтириб, солиҳ амаллар қилган зотларгина бир неча баробар кўп ажру савобларга эришурлар. Уларга Аллоҳ йўлида сарфлаган мол-давлатлари ва уларнинг ҳақига дуо қиладиган фарзандлари асқотади. Ана ўшаларга қилган яхши ишлари учун ажру мукофотлар бир неча баробар кўп қилиб берилур. Улар жаннатдаги олий масканларда азоб, ўлим, неъматларнинг тугаб қолиши каби хавфу хатардан холи бўлиб, тинч-хотиржам яшайдилар.
Faccirooji aarabeeji:
وَٱلَّذِينَ يَسۡعَوۡنَ فِيٓ ءَايَٰتِنَا مُعَٰجِزِينَ أُوْلَٰٓئِكَ فِي ٱلۡعَذَابِ مُحۡضَرُونَ
Ўзларининг чиркин мақсадларига эришиш учун бор кучлари билан одамларни Бизнинг оятларимиздан буриб юборишга уринадиган кофирлар эса бу дунёда муваффақиятсизликка, охиратда азобга дучор бўладилар.
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ إِنَّ رَبِّي يَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦ وَيَقۡدِرُ لَهُۥۚ وَمَآ أَنفَقۡتُم مِّن شَيۡءٖ فَهُوَ يُخۡلِفُهُۥۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ
Эй Пайғамбар, айтинг: "Дарҳақиқат, Парвардигорим Ўзи истаган бандасига ризқни кенг қилиб беради. Истаган бандасига танг қилиб беради. Аллоҳ йўлида нимани сарф этсангизлар, Аллоҳ унинг ўрнини бу дунёда ундан ҳам яхшироғини бериб тўлдириб қўяди. Охиратда эса кўп ажру савоблар ато этади. Аллоҳ субҳонаҳу энг яхши ризқ бергувчидир. Ким ризқ талабида бўлса, унинг сабабларига, воситаларига мурожаат қилсин.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• تبرؤ الأتباع والمتبوعين بعضهم من بعض، لا يُعْفِي كلًّا من مسؤوليته.
Тобелар билан пешволар ўртасидаги айбни бир-бирига ағдаришлар ҳар иккисига ҳам фойда бермайди. Иккиси ҳам жавобгарликдан озод бўлолмайди.
• الترف مُبْعِد عن الإذعان للحق والانقياد له.
• المؤمن ينفعه ماله وولده، والكافر لا ينتفع بهما.
وَيَوۡمَ يَحۡشُرُهُمۡ جَمِيعٗا ثُمَّ يَقُولُ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ أَهَٰٓؤُلَآءِ إِيَّاكُمۡ كَانُواْ يَعۡبُدُونَ
Эй Пайғамбар, эсланг. Аллоҳ уларнинг ҳаммасини тўплаб, кейин мушрикларга дашном бериш оҳангида фаришталарга: "Дунё ҳаётида анавилар Аллоҳни қўйиб, сизларга ибодат қилардиларми?", дейдиган кунда.
Faccirooji aarabeeji:
قَالُواْ سُبۡحَٰنَكَ أَنتَ وَلِيُّنَا مِن دُونِهِمۖ بَلۡ كَانُواْ يَعۡبُدُونَ ٱلۡجِنَّۖ أَكۡثَرُهُم بِهِم مُّؤۡمِنُونَ
Фаришталар дедилар: "Сен Пок ва Муқаддассан! Улар эмас, Сен бизнинг дўстимизсан. Биз билан улар орасида ҳеч қандай дўстлик бўлган эмас. Аксинча, мушриклар шайтонларга ибодат қилардилар. Уларни фаришта деб хаёл қилардилар-да, Аллоҳни қўйиб, ўшаларга ибодат қилардилар. Кўплари ўшаларга ишонардилар".
Faccirooji aarabeeji:
فَٱلۡيَوۡمَ لَا يَمۡلِكُ بَعۡضُكُمۡ لِبَعۡضٖ نَّفۡعٗا وَلَا ضَرّٗا وَنَقُولُ لِلَّذِينَ ظَلَمُواْ ذُوقُواْ عَذَابَ ٱلنَّارِ ٱلَّتِي كُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ
Тўпланиш ва ҳисоб-китоб кунида сохта худолар ўзларининг бандаларига фойда ҳам, зарар ҳам келтира олмайдилар. Куфру маъсиятлар ила ўзларига ўзлари зулм қилган кимсаларга шундай деймиз: "У дунёда дўзах азобини ёлғонга чиқарган эдингизлар. Мана, энди уни татинглар".
Faccirooji aarabeeji:
وَإِذَا تُتۡلَىٰ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتُنَا بَيِّنَٰتٖ قَالُواْ مَا هَٰذَآ إِلَّا رَجُلٞ يُرِيدُ أَن يَصُدَّكُمۡ عَمَّا كَانَ يَعۡبُدُ ءَابَآؤُكُمۡ وَقَالُواْ مَا هَٰذَآ إِلَّآ إِفۡكٞ مُّفۡتَرٗىۚ وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِلۡحَقِّ لَمَّا جَآءَهُمۡ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا سِحۡرٞ مُّبِينٞ
Пайғамбаримизга нозил қилинган очиқ оятларимизни тан олмайдиган мушрикларга улар тиловат қилинганда дедилар: "Бу сизларни ота-боболарингиз ибодат қиладиган бутлардан тўсмоқчи бўлаётган бир одам, холос". Яна дедилар: "Қуръон Аллоҳ номидан тўқилган бир бўҳтондан бошқа нарса эмас". Қуръон Аллоҳ тарафидан келган пайтда у ҳақда куфр келтирганлар дедилар: "Бу хотинни эрдан, отани боладан ажратиб юборадиган очиқ сеҳрдан бошқа нарса эмас".
Faccirooji aarabeeji:
وَمَآ ءَاتَيۡنَٰهُم مِّن كُتُبٖ يَدۡرُسُونَهَاۖ وَمَآ أَرۡسَلۡنَآ إِلَيۡهِمۡ قَبۡلَكَ مِن نَّذِيرٖ
Ҳолбуки, уларга ўқиб ўрганадиган китобларни бермаганмизки, ўшалар орқали Қуръонни Муҳаммад тўқиганлигини билиб олсалар. Сиздан олдин уларни Аллоҳнинг азобидан қўрқитиб қўядиган бир огоҳлантирувчи ҳам юбормаганмиз.
Faccirooji aarabeeji:
وَكَذَّبَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِمۡ وَمَا بَلَغُواْ مِعۡشَارَ مَآ ءَاتَيۡنَٰهُمۡ فَكَذَّبُواْ رُسُلِيۖ فَكَيۡفَ كَانَ نَكِيرِ
Од, Самуд, Лут қавми каби ўтган умматлар ҳам ҳақни тан олмадилар. Қавмингиз мушриклари улар етган куч-қудрат, мол-давлат ва сон-саноқнинг ўндан бирига етган эмас. Ҳаммалари пайғамбарини ёлғончига чиқардилар. Уларга мол-давлатлари ҳам, куч-қудратлари ҳам, сон-саноқлари ҳам фойда бермади. Азобимга йўлиқдилар. Эй Пайғамбар, қаранг, уларга қилган раддиям ва берган жазойим қандай бўлди?
Faccirooji aarabeeji:
۞ قُلۡ إِنَّمَآ أَعِظُكُم بِوَٰحِدَةٍۖ أَن تَقُومُواْ لِلَّهِ مَثۡنَىٰ وَفُرَٰدَىٰ ثُمَّ تَتَفَكَّرُواْۚ مَا بِصَاحِبِكُم مِّن جِنَّةٍۚ إِنۡ هُوَ إِلَّا نَذِيرٞ لَّكُم بَيۡنَ يَدَيۡ عَذَابٖ شَدِيدٖ
Эй Пайғамбар, анави мушрикларга айтинг: "Сизларга фақат биргина нарсани тавсия қиламан. Холис Аллоҳ учун жуфт-жуфт бўлиб ва ёлғиз ҳолингизда туринглар-да, кейин соҳибингиз ҳақида, унинг ақли, ростгўйлиги ва ҳалоллиги ҳақида фикр юритинглар. Ана шунда унда ҳеч қандай жиннилик йўқлигига ишонч ҳосил қиласизлар. У қаттиқ азоб олдидан сизларга юборилган бир огоҳлантиргувчи, холос. Ширкдан тавба қилмасангизлар, ўша азобга дучор бўласизлар".
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ مَا سَأَلۡتُكُم مِّنۡ أَجۡرٖ فَهُوَ لَكُمۡۖ إِنۡ أَجۡرِيَ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٞ
Эй Пайғамбар, анави ҳақни тан олмайдиган мушрикларга айтинг: "Ҳидоят ва эзгуликни олиб келганим учун сизлардан бирон ажр, ҳақ сўрамадим. У ўзингларга бўлсин. Менга бериладиган савоб ёлғиз Аллоҳнинг зиммасидадир. У Зот ҳар нарсага Шоҳиддир. Менинг сизларга етказганимга ҳам, сизларнинг қилаётган ишларингизга ҳам Ўзи гувоҳ бўлиб турибди. Яқинда жазо ёки мукофотингизни тўла қилиб беради.
Faccirooji aarabeeji:
قُلۡ إِنَّ رَبِّي يَقۡذِفُ بِٱلۡحَقِّ عَلَّٰمُ ٱلۡغُيُوبِ
Эй Пайғамбар, айтинг: "Парвардигорим ҳақни ботил устидан ҳукмрон этади. Шу билан ҳақ ботилни маҳв айлайди. У ғайбларни билгувчи Зотдир. Осмонлару ердаги бирон нарса У Зотдан яширин қола олмас. Бандаларининг ҳамма ишлари Ўзига аён.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• التفكُّر مع التجرد من الهوى وسيلة للوصول إلى القرار الصحيح، والفكر الصائب.
قُلۡ إِن ضَلَلۡتُ فَإِنَّمَآ أَضِلُّ عَلَىٰ نَفۡسِيۖ وَإِنِ ٱهۡتَدَيۡتُ فَبِمَا يُوحِيٓ إِلَيَّ رَبِّيٓۚ إِنَّهُۥ سَمِيعٞ قَرِيبٞ
Эй Пайғамбар анави ҳақни тан олмайдиган мушрикларга айтинг: "Ҳақ йўлдан озсам, унинг зарари ўзимга бўлади. Сизларга ҳеч қандай зарар етмайди. Ҳидоят топсам, у Парвардигорим менга юборган ваҳий шарофатидан бўлади. У бандаларининг гапларини эшитиб тургувчи Зотдир. У Ўз илми билан шу қадар яқинки, пичирлаб айтилган гапни ҳам эшитади.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِهِۦ وَأَنَّىٰ لَهُمُ ٱلتَّنَاوُشُ مِن مَّكَانِۭ بَعِيدٖ
Оқибатни кўришгач, Қиёмат кунига иймон келтирдик, деб қолишди. Энди уларнинг иймони қаердан ҳам қабул бўлсин. Улар аллақачон дунё оламидан чиқиб кетганлар-ку. Дунё ҳаёти амал диёри эди. Энди у йўқ, тугади, битди. Охират эса амал диёри эмас, жазо ёки мукофот диёридир.
Faccirooji aarabeeji:
وَقَدۡ كَفَرُواْ بِهِۦ مِن قَبۡلُۖ وَيَقۡذِفُونَ بِٱلۡغَيۡبِ مِن مَّكَانِۭ بَعِيدٖ
Улардан иймон қандай қабул қилинсин? Ахир улар дунё ҳаётида кофир бўлгандилар-ку. Узоқда туриб олиб, ҳақиқатга қарата шубҳа-гумон тошларини отардилар. Пайғамбар алайҳиссолату вассалом ҳақида сеҳргар, фолбин, шоир каби бўҳтонлар тўқирдилар.
Faccirooji aarabeeji:
وَحِيلَ بَيۡنَهُمۡ وَبَيۡنَ مَا يَشۡتَهُونَ كَمَا فُعِلَ بِأَشۡيَاعِهِم مِّن قَبۡلُۚ إِنَّهُمۡ كَانُواْ فِي شَكّٖ مُّرِيبِۭ
Анави ҳақни тан олмаганлар билан уларнинг фаровон ҳаёт, куфрдан тавба қилиб, дўзахдан нажот топиш, дунё ҳаётига қайтиш каби орзу-истаклари ўртасига тўсиқ қўйилди. Олдинги ҳақни тан олмаганларга ҳам худди шундай қилинганди. Улар пайғамбарлар олиб келган Аллоҳнинг тавҳиди, қайта тирилиш каби эътиқодий ишларга шубҳа билан қарардилар.
Faccirooji aarabeeji:
Ina jeyaa e nafoore aayeeje ɗee e ngol hello:
• مشهد فزع الكفار يوم القيامة مشهد عظيم.
• محل نفع الإيمان في الدنيا؛ لأنها هي دار العمل.
Firo maanaaji al-quraan tedduɗo oo - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Tippudi firooji ɗii
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.