Traduction des sens du Noble Coran - Traduction kurde - Saladin * - Lexique des traductions
سورەتی الشعراء
طسٓمٓ
سووره‌تی (شوعراء) (واته: شاعیران) سووره‌تێكى مه‌ككی یه ته‌نها ئایه‌تى (١٩٧) و (٢٢٤) تا كۆتایى نه‌بێت مه‌ده‌نى یه (٢٢٧) ئایه‌ته بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ [ طسم (١) ] له سه‌ره‌تای سووره‌تی (به‌قه‌ره)دا باسی ئه‌م پیتانه‌مان كرد كه له سه‌ره‌تای هه‌ندێك له سووره‌ته‌كاندا هاتوون.
Les exégèses en arabe:
إِن نَّشَأۡ نُنَزِّلۡ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلسَّمَآءِ ءَايَةٗ فَظَلَّتۡ أَعۡنَٰقُهُمۡ لَهَا خَٰضِعِينَ
[ إِنْ نَشَأْ نُنَزِّلْ عَلَيْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ آيَةً ] ئه‌گه‌ر ئێمه ویستمان لێ بێ له ئاسمانه‌وه موعجیزه‌یه‌كیان بۆ دائه‌به‌زێنین ناچاریان بكات كه ئیمان بێنن [ فَظَلَّتْ أَعْنَاقُهُمْ لَهَا خَاضِعِينَ (٤) ] به‌رده‌وام ئه‌و كاته گه‌ردنیان ملكه‌چ ئه‌بێت بۆی، به‌ڵام نابێت كه‌س به زۆر موسڵمان بكرێت به‌ڵكو به ویستى خۆیانه.
Les exégèses en arabe:
وَمَا يَأۡتِيهِم مِّن ذِكۡرٖ مِّنَ ٱلرَّحۡمَٰنِ مُحۡدَثٍ إِلَّا كَانُواْ عَنۡهُ مُعۡرِضِينَ
[ وَمَا يَأْتِيهِمْ مِنْ ذِكْرٍ مِنَ الرَّحْمَنِ مُحْدَثٍ إِلَّا كَانُوا عَنْهُ مُعْرِضِينَ (٥) ] وه هیچ زیكرو یاد كردنه‌وه‌یه‌كیان له‌لایه‌ن خوای گه‌وره‌وه له قورئانی پیرۆزدا بۆ نایات كه تازه بێت ئیلا ئه‌وان پشتی تێ ئه‌كه‌ن وه باوه‌ڕی پێ ناهێنن.
Les exégèses en arabe:
فَقَدۡ كَذَّبُواْ فَسَيَأۡتِيهِمۡ أَنۢبَٰٓؤُاْ مَا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ
[ فَقَدْ كَذَّبُوا ] به دڵنیایی ئه‌وان قورئانیان به‌درۆ زانی [ فَسَيَأْتِيهِمْ أَنْبَاءُ مَا كَانُوا بِهِ يَسْتَهْزِئُونَ (٦) ] وه له داهاتوودا هه‌واڵ و سه‌ره‌نجامى ئه‌م گاڵته پێ كردنه‌یان پێ ئه‌گات، واته: خوای گه‌وره سزایان ئه‌دات.
Les exégèses en arabe:
أَوَلَمۡ يَرَوۡاْ إِلَى ٱلۡأَرۡضِ كَمۡ أَنۢبَتۡنَا فِيهَا مِن كُلِّ زَوۡجٖ كَرِيمٍ
[ أَوَلَمْ يَرَوْا إِلَى الْأَرْضِ كَمْ أَنْبَتْنَا فِيهَا مِنْ كُلِّ زَوْجٍ كَرِيمٍ (٧) ] ئایا نابینن له‌سه‌ر زه‌ویدا ئێمه چه‌ندێك ڕووه‌ك و دانه‌وێڵه‌مان ڕواندووه له هه‌موو جۆرێك جووتێكی به‌سوودو جوان.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] به دڵنیایى ئه‌مانه هه‌مووی نیشانه‌و به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (٨) ] به‌ڵام زۆربه‌ی زۆریان ئیمان ناهێنن.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ نَادَىٰ رَبُّكَ مُوسَىٰٓ أَنِ ٱئۡتِ ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ
{گفتوگۆی نێوان موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و خوای گەورە} [ وَإِذْ نَادَى رَبُّكَ مُوسَى أَنِ ائْتِ الْقَوْمَ الظَّالِمِينَ (١٠) ] وه په‌روه‌ردگارت بانگی له موسا - صلی الله علیه وسلم - كرد بڕۆ بۆ لای ئه‌و قه‌ومه سته‌مكاره كه قه‌ومی فیرعه‌ونه (ئه‌میش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى كه خواى گه‌وره قسه ده‌كات و سیفه‌تى قسه كردنى هه‌یه).
Les exégèses en arabe:
وَيَضِيقُ صَدۡرِي وَلَا يَنطَلِقُ لِسَانِي فَأَرۡسِلۡ إِلَىٰ هَٰرُونَ
[ وَيَضِيقُ صَدْرِي ] وه دڵم ته‌نگ بێ [ وَلَا يَنْطَلِقُ لِسَانِي ] وه زمانم نه‌كرێته‌وه بۆ قسه كردن له‌به‌ر ئه‌وه‌ى گیریه‌ك له زمانیدا هه‌بوو، (موسا - صلی الله علیه وسلم - كه منداڵ بوو ده‌ستى بۆ ریشى فیرعه‌ون برد، ئه‌ویش توڕه بوو وتى سوكایه‌تى پێكردووم ده‌بێت بیكوژم، ئاسیاى خێزانى وتى ئه‌مه منداڵه‌و نافامێت تاقیبكه‌وه‌و پشكۆیه‌ك ئاگرو هه‌ندێك خورما دابنێ ئه‌گه‌ر ده‌ستى برد بۆ خورماكه ئه‌وا بیكوژه، وه ئه‌گه‌ر ده‌ستى برد بۆ پشكۆ ئاگره‌كه ئه‌وا دیاره نافامێت و مه‌یكوژه، موسا - صلی الله علیه وسلم - ده‌ستى برد بۆ پشكۆ ئاگره‌كه‌و بردى بۆ ده‌مى و رزگارى بوو له كوشتن، جا له‌و كاته‌وه گیرییه‌ك له زمانیدا هه‌بوو) [ فَأَرْسِلْ إِلَى هَارُونَ (١٣) ] په‌یام بنێره بۆ هارونی برام و بیكه به پێغه‌مبه‌ر تا له‌گه‌ڵمدا بێت وه‌كو یارمه‌تیده‌رێك (باشترین چاكه‌یه‌ك كه برا له‌گه‌ڵ براكه‌ى كردبێتى ئه‌مه‌یه كه موسى له‌گه‌ڵ هارونى براى كردى كه داواى له خواى گه‌وره كرد بیكات به پێغه‌مبه‌ر).
Les exégèses en arabe:
وَلَهُمۡ عَلَيَّ ذَنۢبٞ فَأَخَافُ أَن يَقۡتُلُونِ
[ وَلَهُمْ عَلَيَّ ذَنْبٌ ] وه ئه‌وان تاوانێكیان له‌سه‌ر منه كه كاتی خۆی یه‌كێكم لێ كوشتن له (قيبطي)هكان له هۆزى فیرعه‌ون كه نه‌مزانی و مه‌به‌ستم كوشتنى نه‌بوو [ فَأَخَافُ أَنْ يَقْتُلُونِ (١٤) ] وه له‌وه‌ش ئه‌ترسێم كه ئه‌وان بمكوژن و تۆڵه‌ی خۆیان بكه‌نه‌وه، كه ئه‌م ترسه ترسێكی سروشتیه‌و ئاساییه‌و دروسته.
Les exégèses en arabe:
قَالَ كَلَّاۖ فَٱذۡهَبَا بِـَٔايَٰتِنَآۖ إِنَّا مَعَكُم مُّسۡتَمِعُونَ
[ قَالَ كَلَّا ] خوای گه‌وره فه‌رمووی: نه‌خێر بڕۆ مه‌ترسێ ناتكوژن [ فَاذْهَبَا بِآيَاتِنَا ] خوای گه‌وره وه‌ڵامی دایه‌وه‌و هارونی برای كرد به پێغه‌مبه‌رو فه‌رمووى هه‌ردووكتان به‌یه‌كه‌وه بڕۆن به موعجیزه‌كانم پشتیوانیتان ده‌كه‌م مه‌ترسێن [ إِنَّا مَعَكُمْ مُسْتَمِعُونَ (١٥) ] وه منیش له‌گه‌ڵتاندام ئه‌بیستم، به بیستن و بینین و تواناو ده‌سه‌ڵات و پاراستن و سه‌رخستن له‌گه‌ڵتاندام.
Les exégèses en arabe:
قَالَ أَلَمۡ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدٗا وَلَبِثۡتَ فِينَا مِنۡ عُمُرِكَ سِنِينَ
{گفتوگۆی نێوان موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و فیرعەون} [ قَالَ أَلَمْ نُرَبِّكَ فِينَا وَلِيدًا ] كاتێك كه چوون بۆ لای فیرعه‌ون و به نه‌رم ونیانی قسه‌یان له‌گه‌ڵدا كردو پێیان وت، فیرعه‌ون وتی: ئه‌ی موسا ئایا به منداڵی ئێمه به‌خێومان نه‌كردیت و له ماڵى ئێمه‌دا گه‌وره نه‌بوویت له كاتێكدا منداڵنی ترمان ئه‌كوشت تۆمان نه‌كوشت؟ [ وَلَبِثْتَ فِينَا مِنْ عُمُرِكَ سِنِينَ (١٨) ] وه چه‌نده‌ها ساڵ له لای ئێمه مایته‌وه ئێستا خۆت كردووه به پێغه‌مبه‌ر له ئێمه!
Les exégèses en arabe:
وَفَعَلۡتَ فَعۡلَتَكَ ٱلَّتِي فَعَلۡتَ وَأَنتَ مِنَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
[ وَفَعَلْتَ فَعْلَتَكَ الَّتِي فَعَلْتَ ] وه ئه‌و كرده‌وه خراپه‌یشت كرد كه كوشتنی (قيبطي)هكه بوو [ وَأَنْتَ مِنَ الْكَافِرِينَ (١٩) ] وه تۆ كه‌سێكی كه نكوڵى و كوفرانه‌ی ئه‌و نیعمه‌تانه‌ى ئێمه ئه‌كه‌ی به‌سه‌رته‌وه.
Les exégèses en arabe:
قَالَ فَعَلۡتُهَآ إِذٗا وَأَنَا۠ مِنَ ٱلضَّآلِّينَ
[ قَالَ فَعَلْتُهَا إِذًا وَأَنَا مِنَ الضَّالِّينَ (٢٠) ] موسا - صلی الله علیه وسلم - فه‌رمووی: به‌ڵێ من ئه‌و پیاوه (قيبطي)هم كوشت به‌ڵام من ئه‌و كاته كه‌سێكی نه‌زان و وێڵ بووم له‌به‌ر ئه‌وه‌ی هێشتا وه‌حیم بۆ نه‌هاتبوو وه پێغه‌مبه‌ر نه‌بووم.
Les exégèses en arabe:
فَفَرَرۡتُ مِنكُمۡ لَمَّا خِفۡتُكُمۡ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكۡمٗا وَجَعَلَنِي مِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
[ فَفَرَرْتُ مِنْكُمْ لَمَّا خِفْتُكُمْ ] بۆیه له ئێوه ڕامكرد بۆ (مه‌دیه‌ن) كاتێك كه لێتان ترسام تۆڵه‌ی خۆتان بسه‌نن [ فَوَهَبَ لِي رَبِّي حُكْمًا ] په‌روه‌ردگارم حوكم و پێغه‌مبه‌رایه‌تی پێ به‌خشیم [ وَجَعَلَنِي مِنَ الْمُرْسَلِينَ (٢١) ] وه منی كرد به یه‌كێك له پێغه‌مبه‌ران و نێردراوانی خۆی [ وَتِلْكَ نِعْمَةٌ تَمُنُّهَا عَلَيَّ ] وه ئه‌م نیعمه‌ته‌یش كه تۆ منه‌ت ئه‌كه‌ی به‌سه‌ر مندا كه منت به منداڵی گه‌وره كردووه.
Les exégèses en arabe:
وَتِلۡكَ نِعۡمَةٞ تَمُنُّهَا عَلَيَّ أَنۡ عَبَّدتَّ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
[ أَنْ عَبَّدْتَ بَنِي إِسْرَائِيلَ (٢٢) ] به‌ڵام باسی ئه‌وه ناكه‌ی كه هه‌موو به‌نو ئیسرائیلت كردووه به عه‌بدو كۆیله‌ی خۆت و ده‌یانچه‌وسێنیته‌وه كه هه‌ر ئه‌مه‌یش وای كرد دایكم له ترسی ئه‌وه‌ى تۆ نه‌مكوژیت منی هه‌ڵدایه ناو ئاوه‌كه‌وه‌و كه‌وتمه ژێر ده‌ستت ئێستاش منه‌ت ئه‌كه‌ی به‌سه‌رمدا.
Les exégèses en arabe:
قَالَ رَبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَآۖ إِن كُنتُم مُّوقِنِينَ
[ قَالَ رَبُّ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَمَا بَيْنَهُمَا ] موسا - صلی الله علیه وسلم - فه‌رمووی: په‌روه‌ردگاری هه‌ر حه‌وت ئاسمانه‌كه‌و هه‌ر حه‌وت زه‌ویه‌كه‌و ئه‌وه‌ی له نێوانیاندایه خواو به‌ڕێوبه‌رو هه‌ڵسوڕێنه‌ری هه‌موویه‌تی [ إِنْ كُنْتُمْ مُوقِنِينَ (٢٤) ] ئه‌گه‌ر ئێوه دڵنیایی و یه‌قینتان هه‌یه.
Les exégèses en arabe:
قَالَ رَبُّ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ وَمَا بَيۡنَهُمَآۖ إِن كُنتُمۡ تَعۡقِلُونَ
[ قَالَ رَبُّ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَمَا بَيْنَهُمَا إِنْ كُنْتُمْ تَعْقِلُونَ (٢٨) ] موساش - صلی الله علیه وسلم - فه‌رمووی: په‌روه‌ردگاری من په‌روه‌ردگاری ڕۆژهه‌ڵات و ڕۆژئاواو ئه‌وه‌ی له نێوانیاندایه، وه هه‌مووی موڵكی خوای گه‌وره‌یه‌و خۆى هه‌ڵی ئه‌سووڕێنێ ئه‌گه‌ر ئێوه عه‌قڵتان هه‌یه‌و بیر ئه‌كه‌نه‌وه.
Les exégèses en arabe:
قَالَ لَئِنِ ٱتَّخَذۡتَ إِلَٰهًا غَيۡرِي لَأَجۡعَلَنَّكَ مِنَ ٱلۡمَسۡجُونِينَ
{فیرعەون هەڕەشە لە موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - دەكات} [ قَالَ لَئِنِ اتَّخَذْتَ إِلَهًا غَيْرِي لَأَجْعَلَنَّكَ مِنَ الْمَسْجُونِينَ (٢٩) ] فیرعه‌ون كه ده‌مكوت كرا به به‌ڵگه و قسه‌ى نه‌ما په‌ناى برد بۆ هێزو ده‌سه‌ڵاتى و هه‌ڕه‌شه‌ی لێ كردو وتی: ئه‌ی موسا - صلی الله علیه وسلم - ئه‌گه‌ر جگه له من خوایه‌كی تر بۆ خۆت بڕیار بده‌ی ئه‌وه ئه‌تخه‌مه به‌ندینخانه‌وه.
Les exégèses en arabe:
فَأَلۡقَىٰ عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعۡبَانٞ مُّبِينٞ
{موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - موعجیزە نیشان فیرعەون دەدات} [ فَأَلْقَى عَصَاهُ فَإِذَا هِيَ ثُعْبَانٌ مُبِينٌ (٣٢) ] موساش - صلی الله علیه وسلم - گۆچانه‌كه‌ی ده‌ستی هه‌ڵداو بوو به مارێكی گه‌وره‌و ئاشكراو دیار كه ده‌بینرا.
Les exégèses en arabe:
وَنَزَعَ يَدَهُۥ فَإِذَا هِيَ بَيۡضَآءُ لِلنَّٰظِرِينَ
[ وَنَزَعَ يَدَهُ ] وه ده‌ستیشی ده‌ركرد [ فَإِذَا هِيَ بَيْضَاءُ لِلنَّاظِرِينَ (٣٣) ] ده‌ستی زۆر سپی و پرشنگدار بوو وه‌كو مانگى چوارده ئه‌دره‌وشایه‌وه هه‌موو به چاوی خۆیان بینیان، (موسا - صلی الله علیه وسلم - خۆى كه‌سێكى ئه‌سمه‌ر بوو)
Les exégèses en arabe:
يُرِيدُ أَن يُخۡرِجَكُم مِّنۡ أَرۡضِكُم بِسِحۡرِهِۦ فَمَاذَا تَأۡمُرُونَ
[ يُرِيدُ أَنْ يُخْرِجَكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِ ] ئینجا فیرعه‌ون خه‌ڵكى لێ هانداو وتی: موسا مه‌به‌ستی ئه‌وه‌یه به‌م سیحره‌ی سه‌ره‌نجى خه‌ڵكى راكێشێت و شوێنكه‌وتوانى زۆر بكات و زاڵ بێت به‌سه‌ر ئێوه‌داو له شاری خۆتان ده‌رتات بكات و ده‌ست بگرێت به‌سه‌ر وڵاته‌كه‌تاندا، (ئه‌مه پیشه‌ى كافران و بێباوه‌ڕانه كه درۆ بۆ پێغه‌مبه‌ران و شوێنكه‌وتوانیان هه‌ڵده‌به‌ستن و تۆمه‌تباریان ده‌كه‌ن به جۆره‌ها تۆمه‌تى پوچه‌ڵ و بێبنه‌ما تا له پێش چاو خه‌ڵكى ناشیرینیان بكه‌ن، به‌ڵام سه‌ره‌نجام راستیه‌كان ده‌رده‌كه‌ون و خواى گه‌وره حه‌ق و شوێنكه‌وتوانى سه‌رده‌خات) [ فَمَاذَا تَأْمُرُونَ (٣٥) ] بۆ ئه‌وه‌ی زیاتر سه‌رنجیان ڕاكێشێ وتی: ئێوه فه‌رمانتان به چیه‌و چی ئه‌ڵێن؟
Les exégèses en arabe:
فَلَمَّا جَآءَ ٱلسَّحَرَةُ قَالُواْ لِفِرۡعَوۡنَ أَئِنَّ لَنَا لَأَجۡرًا إِن كُنَّا نَحۡنُ ٱلۡغَٰلِبِينَ
[ فَلَمَّا جَاءَ السَّحَرَةُ قَالُوا لِفِرْعَوْنَ ] كاتێك كه ساحیره‌كان هاتن به فیرعه‌ونیان وت: [ أَئِنَّ لَنَا لَأَجْرًا إِنْ كُنَّا نَحْنُ الْغَالِبِينَ (٤١) ] ئه‌ی فیرعه‌ون ئه‌گه‌ر ئێمه زاڵ بین و بیبه‌ینه‌وه ئایا هیچ ئه‌جرو پاداشتێكمان بۆ هه‌یه؟
Les exégèses en arabe:
فَأَلۡقَوۡاْ حِبَالَهُمۡ وَعِصِيَّهُمۡ وَقَالُواْ بِعِزَّةِ فِرۡعَوۡنَ إِنَّا لَنَحۡنُ ٱلۡغَٰلِبُونَ
[ فَأَلْقَوْا حِبَالَهُمْ وَعِصِيَّهُمْ ] حه‌بل و گۆچانه‌كانیان هه‌ڵداو [ وَقَالُوا بِعِزَّةِ فِرْعَوْنَ إِنَّا لَنَحْنُ الْغَالِبُونَ (٤٤) ] وه وتیان: به‌عیززه‌ت و تواناو ده‌سه‌ڵات و گه‌وره‌یی فیرعه‌ون به دڵنیایى ئێمه زاڵ ئه‌بین و ئه‌یبه‌ینه‌وه [ فَأَلْقَى مُوسَى عَصَاهُ ] موسایش - صلی الله علیه وسلم - گۆچانه‌كه‌ی هه‌ڵدا.
Les exégèses en arabe:
فَأُلۡقِيَ ٱلسَّحَرَةُ سَٰجِدِينَ
{جادووگەران موسڵمان دەبن‌و كڕنوش بۆ خوا دەبەن} [ فَأُلْقِيَ السَّحَرَةُ سَاجِدِينَ (٤٦) ] كاتێك ساحیره‌كان ئه‌م شته‌یان بینی زانیان ئه‌مه سیحرو جادوو نیه به‌ڵكو ئه‌مه موعجیزه‌یه‌و له‌لایه‌ن خوای گه‌وره‌وه‌یه بۆیه هه‌موویان باوه‌ڕیان هێناو كڕنوشیان بۆ خوای گه‌وره برد.
Les exégèses en arabe:
قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Les exégèses en arabe:
قَالَ ءَامَنتُمۡ لَهُۥ قَبۡلَ أَنۡ ءَاذَنَ لَكُمۡۖ إِنَّهُۥ لَكَبِيرُكُمُ ٱلَّذِي عَلَّمَكُمُ ٱلسِّحۡرَ فَلَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَۚ لَأُقَطِّعَنَّ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَرۡجُلَكُم مِّنۡ خِلَٰفٖ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمۡ أَجۡمَعِينَ
{فیرعەون هەڕەشە دەكات} [ قَالَ آمَنْتُمْ لَهُ قَبْلَ أَنْ آذَنَ لَكُمْ ] فیرعه‌ون وتی: ئایا ئێوه ئیمانتان به موسا هێنا پێش ئه‌وه‌ی كه من ئیزنتان بده‌م [ إِنَّهُ لَكَبِيرُكُمُ الَّذِي عَلَّمَكُمُ السِّحْرَ ] موسا پیاوه گه‌وره‌كه‌تان بوو كه فێره سیحری كردن، واته: ئێوه ئه‌م سیحره له موساوه فێر بوونه، (خۆیشى ده‌یزانى وا نیه‌و درۆ ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ى رێگرى بكات له موسڵمان بوونى خه‌ڵكى) [ فَلَسَوْفَ تَعْلَمُونَ ] ئه‌وه له داهاتووێكی نزیكدا ئه‌زانن كه چیتان به‌سه‌ر دێنم [ لَأُقَطِّعَنَّ أَيْدِيَكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ مِنْ خِلَافٍ ] ئه‌بێ ده‌ست و پێتان به پێچه‌وانه‌وه ببڕمه‌وه ده‌ستی ڕاست و پێی چه‌پ و به پێچه‌وانه‌وه به‌م شێوازه [ وَلَأُصَلِّبَنَّكُمْ أَجْمَعِينَ (٤٩) ] وه ئه‌بێ هه‌ر هه‌مووتان له خاچ و دار بده‌م و هه‌ڵتان بواسم تا ببن به په‌ندو عیبره‌ت بۆ خه‌ڵكى، (كافران كه به به‌ڵگه ده‌مكوت بكرێن و بیروباوه‌ڕه پوچه‌ڵه‌كه‌یان بۆ خه‌ڵكى روون بكرێته‌وه په‌نا ده‌به‌ن بۆ كوشتن و بڕین و توندوتیژى و هه‌ڕه‌شه‌و ترساندن و تۆقاندن، كه ئه‌مه پیشه‌ى هه‌میشه‌یى ئه‌وان بووه به‌ڵام موسڵمانانى پێ تۆمه‌تبار ده‌كه‌ن و ده‌ستى چه‌ورى خۆیان به‌سه‌ر موسڵماناندا ده‌ساون).
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ لَا ضَيۡرَۖ إِنَّآ إِلَىٰ رَبِّنَا مُنقَلِبُونَ
{جادوگەرە موسڵمان بووەكان بێباكن لە هەڕەشەكانی فیرعەون} [ قَالُوا لَا ضَيْرَ ] وتیان: ئێمه هیچ زه‌ره‌رو زیانێكمان پێ ناگات هه‌رچیمان پێ لێبكه‌ی له دونیادا بێباكین و گوێى پێ ناده‌ین له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كۆتایی دێت و ئه‌ڕوات [ إِنَّا إِلَى رَبِّنَا مُنْقَلِبُونَ (٥٠) ] ئێمه بۆ لای خوای گه‌وره ئه‌گه‌ڕێینه‌وه‌و مه‌به‌ستمان ئه‌وه‌یه.
Les exégèses en arabe:
إِنَّا نَطۡمَعُ أَن يَغۡفِرَ لَنَا رَبُّنَا خَطَٰيَٰنَآ أَن كُنَّآ أَوَّلَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
[ إِنَّا نَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لَنَا رَبُّنَا خَطَايَانَا ] ئێمه به ئومێدی ئه‌وه‌ین كه خوای گه‌وره له تاوانه‌كانی ڕابردوومان خۆش بێت [ أَنْ كُنَّا أَوَّلَ الْمُؤْمِنِينَ (٥١) ] كه ئێمه ئێستا یه‌كه‌مجار موسڵمان بووین و له یه‌كه‌م موسڵمانانین و له پێش خه‌ڵكیدا موسڵمان بووینه.
Les exégèses en arabe:
۞ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ أَنۡ أَسۡرِ بِعِبَادِيٓ إِنَّكُم مُّتَّبَعُونَ
{موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - بەشەو بە نهێنی موسڵمانان دەرباز دەكات} [ وَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى أَنْ أَسْرِ بِعِبَادِي إِنَّكُمْ مُتَّبَعُونَ (٥٢) ] خوای گه‌وره وه‌حی بۆ موسا - صلی الله علیه وسلم - نارد كه به شه‌و به‌نی ئیسرائیلى به‌نده‌كانی من ده‌ربكه له میصر چونكه فیرعه‌ون و سه‌ربازه‌كانی شوێنتان ئه‌كه‌ون، ئه‌ویش به‌شه‌و به‌نهێنى ده‌ری كردن.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ هَٰٓؤُلَآءِ لَشِرۡذِمَةٞ قَلِيلُونَ
Les exégèses en arabe:
فَأَتۡبَعُوهُم مُّشۡرِقِينَ
{فیرعەون‌و سەربازانی شوێن موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و موسڵمانان دەكەون } [ فَأَتْبَعُوهُمْ مُشْرِقِينَ (٦٠) ] وه له كاتی به‌ره‌به‌یان و ڕۆژهه‌ڵاتندا فیرعه‌ون و وه‌زیرو ده‌سه‌ڵاتداران و سه‌ربازانى هه‌موویان شوێنی موساو - صلی الله علیه وسلم - موسڵمانان كه‌وتن.
Les exégèses en arabe:
فَلَمَّا تَرَٰٓءَا ٱلۡجَمۡعَانِ قَالَ أَصۡحَٰبُ مُوسَىٰٓ إِنَّا لَمُدۡرَكُونَ
[ فَلَمَّا تَرَاءَى الْجَمْعَانِ ] كاتێك كه هه‌ردوو كۆمه‌ڵه‌كه رووبه‌ڕووی یه‌كتر بوونه‌وه‌و یه‌كتریان لێ ده‌ركه‌وت و یه‌كتریان بینى [ قَالَ أَصْحَابُ مُوسَى إِنَّا لَمُدْرَكُونَ (٦١) ] هاوه‌ڵانى موسا - صلی الله علیه وسلم - وتیان: ئه‌ی موسا - صلی الله علیه وسلم - ئه‌وه فیرعه‌ون پێمان گه‌یشت و پێشمان ئاوه‌كه‌یه‌و دواشمان فیرعه‌ون و سه‌ربازه‌كانێتی.
Les exégèses en arabe:
قَالَ كَلَّآۖ إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهۡدِينِ
[ قَالَ كَلَّا ] موسا - صلی الله علیه وسلم - فه‌رمووی: نه‌خێر ئه‌وان به ئێمه ناگه‌ن [ إِنَّ مَعِيَ رَبِّي سَيَهْدِينِ (٦٢) ] به دڵنیایى من په‌روه‌ردگارم له‌گه‌ڵدایه به‌زانیارى و بیستن و بینین و تواناو ده‌سه‌ڵاتى، ئه‌و سه‌رمان ئه‌خات و ڕێنماییمان ئه‌كات و ڕزگارمان ئه‌كات.
Les exégèses en arabe:
فَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ مُوسَىٰٓ أَنِ ٱضۡرِب بِّعَصَاكَ ٱلۡبَحۡرَۖ فَٱنفَلَقَ فَكَانَ كُلُّ فِرۡقٖ كَٱلطَّوۡدِ ٱلۡعَظِيمِ
{بە ئیزنی خوا دەریا دەبێت بە زەوی وشك} [ فَأَوْحَيْنَا إِلَى مُوسَى ] خوای گه‌وره ئه‌فه‌رمووێ: وه‌حیمان بۆ موسا - صلی الله علیه وسلم - نارد [ أَنِ اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْبَحْرَ ] به‌و گۆچانه‌ی به ده‌ستته‌وه‌یه بیده به ده‌ریاكه‌دا [ فَانْفَلَقَ ] ده‌ریاكه له‌ت بوو، بوو به زه‌ویه‌كی وشك [ فَكَانَ كُلُّ فِرْقٍ كَالطَّوْدِ الْعَظِيمِ (٦٣) ] وه به ئیزنی خوای گه‌وره ئاوه‌كه به‌رز بووه‌وه‌و هه‌ر شه‌پۆلێكی وه‌كو پارچه شاخێكی گه‌وره له ئاسمان ڕاوه‌ستاو بوو به دوانزه ڕێگا، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دوانزه هۆز بوون بۆ ئه‌وه‌ی هه‌ر هۆزێك به ئیسراحه‌ت بپه‌ڕنه‌وه، وه نێوانی ئاوه‌كه‌یش خوای گه‌وره بای ناردو وشكی كردو به‌ناو وشكانیدا تێ ئه‌په‌ڕین، وه تاق و كه‌لێنی له نێوان ئاوه‌كاندا كرده‌وه تا له یه‌كترى دیار بن و دڵنیا بن هه‌موویان رزگاریان بووه.
Les exégèses en arabe:
وَأَزۡلَفۡنَا ثَمَّ ٱلۡأٓخَرِينَ
{موسا پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و موسڵمانان رزگاریان دەبێت‌و فیرعەون‌و سەربازانی نوقمی دەریاكە دەبن} [ وَأَزْلَفْنَا ثَمَّ الْآخَرِينَ (٦٤) ] وه ئه‌له‌وێدا فیرعه‌ون و سه‌ربازه‌كانیمان نزیك كرده‌وه له ده‌ریاكه تا چوونه ناو ده‌ریاكه‌وه ئه‌وانیش به دوایاندا ڕۆیشتن.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] كه ئه‌مه به‌ڕاستی ئایه‌ت و موعجیزه‌یه‌كی گه‌وره‌یه‌و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره ده‌رئه‌خات [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (٦٧) ] به‌ڵام زۆربه‌یان ئیمانیان نه‌هێنا ته‌نها كه‌مێكیان نه‌بێ وه‌كو (ئاسیای خێزانی فیرعه‌ون).
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ بَلۡ وَجَدۡنَآ ءَابَآءَنَا كَذَٰلِكَ يَفۡعَلُونَ
[ قَالُوا بَلْ وَجَدْنَا آبَاءَنَا كَذَلِكَ يَفْعَلُونَ (٧٤) ] دانیان نا كه بته‌كانیان هیچ سودو زیانیان به‌ده‌ست نیه‌و وتیان: به‌ڵكو ئێمه باوك و باپیرانی خۆمان بینیوه به‌م شێوه‌یه عیباده‌تیان بۆ ئه‌و بتانه ئه‌كرد ئێمه‌ش چاو له‌وان ئه‌كه‌ین و لاسایی ئه‌وان ئه‌كه‌ینه‌وه (ئه‌مه‌یش به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر ئه‌وه‌ى ته‌قلیدو لاسایی كردنه‌وه‌ى كوێرانه حه‌رامه‌و مرۆڤ ده‌بێت شوێن به‌ڵگه بكه‌وێت).
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحۡيِينِ
[ وَالَّذِي يُمِيتُنِي ثُمَّ يُحْيِينِ (٨١) ] وه هه‌ر ئه‌و خوایه‌یه كاتێك كه ئه‌ممرێنێ وه دواتریش زیندووم ئه‌كاته‌وه بۆ لێپرسینه‌وه [ وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ (٨٢) ] وه هه‌ر ئه‌و خوایه‌یه كه ئومێدم پێیه‌تى كه له تاوانه‌كانم خۆش بێ له ڕۆژی قیامه‌تدا (كاتێك كه بته‌كانی شكاند وتی: گه‌وره‌كه‌یان شكاندوویه‌تی، وانه‌بوو خۆى شكاندیانى، وه كاتێك كه ئه‌وان چوونه ده‌ره‌وه‌ی شار وتی: من نه‌خۆشم، وه نه‌خۆش نه‌بوو، وه كاتێك كه سارای خێزانى له‌گه‌ڵدا بوو وتی: خوشكمه مه‌به‌ستى خوشكى دینى بوو بۆ ئه‌وه‌ى رزگارى بكات له ده‌ستدرێژى پاشا كافره‌كه، به ئومێدم خوای گه‌وره له‌م تاوانانه‌م خۆش بێ) [ رَبِّ هَبْ لِي حُكْمًا ] ئه‌ی په‌روه‌ردگار زانیارى و زانستێكی به‌سوود یان پێغه‌مبه‌رایه‌تیم پێ ببه‌خشه [ وَأَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ (٨٣) ] وه بمگه‌یه‌نه به پیاوچاكان له به‌هه‌شتدا.
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِيٓ أَطۡمَعُ أَن يَغۡفِرَ لِي خَطِيٓـَٔتِي يَوۡمَ ٱلدِّينِ
[ وَالَّذِي أَطْمَعُ أَنْ يَغْفِرَ لِي خَطِيئَتِي يَوْمَ الدِّينِ (٨٢) ] وه هه‌ر ئه‌و خوایه‌یه كه ئومێدم پێیه‌تى كه له تاوانه‌كانم خۆش بێ له ڕۆژی قیامه‌تدا (كاتێك كه بته‌كانی شكاند وتی: گه‌وره‌كه‌یان شكاندوویه‌تی، وانه‌بوو خۆى شكاندیانى، وه كاتێك كه ئه‌وان چوونه ده‌ره‌وه‌ی شار وتی: من نه‌خۆشم، وه نه‌خۆش نه‌بوو، وه كاتێك كه سارای خێزانى له‌گه‌ڵدا بوو وتی: خوشكمه مه‌به‌ستى خوشكى دینى بوو بۆ ئه‌وه‌ى رزگارى بكات له ده‌ستدرێژى پاشا كافره‌كه، به ئومێدم خوای گه‌وره له‌م تاوانانه‌م خۆش بێ).
Les exégèses en arabe:
وَٱغۡفِرۡ لِأَبِيٓ إِنَّهُۥ كَانَ مِنَ ٱلضَّآلِّينَ
[ وَاغْفِرْ لِأَبِي ] وه له باوكم خۆشبه [ إِنَّهُ كَانَ مِنَ الضَّالِّينَ (٨٦) ] له‌به‌ر ئه‌وه‌ی كه‌سێكی گومڕا بووه، سه‌ره‌تا نه‌یزانی كه باوكی له‌سه‌ر كوفر ئه‌مرێ، به‌ڵام دواتر كه زانی باوكی دوژمنی خوای گه‌وره‌یه له‌م شته په‌شیمان بووه‌وه‌و به‌ڕائه‌تی لێ كرد، (دروست نیه داواى لێخۆشبوون بۆ كافران و موشریكان بكرێت ئه‌گه‌ر دایك و باوكیش بن).
Les exégèses en arabe:
وَلَا تُخۡزِنِي يَوۡمَ يُبۡعَثُونَ
[ وَلَا تُخْزِنِي يَوْمَ يُبْعَثُونَ (٨٧) ] ئه‌ی په‌روه‌ردگار ئابڕووم مه‌به‌و سه‌رشۆڕم مه‌كه له ڕۆژی قیامه‌تدا كه خه‌ڵكی زیندوو ئه‌كه‌یته‌وه، واته: له‌پێش چاوم باوكم مه‌خه‌ره ئاگری دۆزه‌خه‌وه، پێغه‌مبه‌رى خوا - صلی الله علیه وسلم - ده‌فه‌رمێت: (له رۆژى قیامه‌ت ئیبراهیم - صلی الله علیه وسلم - باوكى ده‌بینێت رووى ره‌ش و ته‌پوتۆزاویه‌و ده‌فه‌رمووێت: ئه‌ى باوكه نه‌مووت سه‌رپێچیم مه‌كه‌و شوێنم بكه‌وه، ئه‌ویش ده‌ڵێت: ئه‌مڕۆ سه‌رپێچیت ناكه‌م، ئیبراهیم - صلی الله علیه وسلم - ده‌فه‌رمووێت: ئه‌ى په‌روه‌ردگار تۆ به‌ڵێنت پێدام كه سه‌رشۆڕم نه‌كه‌یت له رۆژى قیامه‌ت، چ سه‌رشۆڕییه‌ك له‌مه خراپتره كه باوكم بخه‌یته ناو ئاگرى دۆزه‌خ؟ خواى گه‌وره ده‌فه‌رمێت: من به‌هه‌شتم له كافران حه‌رام كردووه، پاشان خوای گه‌وره باوكی ئه‌كاته كه‌متیارێكى نێرو فڕێ ئه‌درێته دۆزه‌خه‌وه)، وه‌كو له بوخاری و موسلیمدا هاتووه.
Les exégèses en arabe:
إِلَّا مَنۡ أَتَى ٱللَّهَ بِقَلۡبٖ سَلِيمٖ
[ إِلَّا مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلِيمٍ (٨٩) ] ئیلا ئه‌گه‌ر كه‌سێك بگاته خوای گه‌وره به دڵێكی پاكه‌وه كه پڕ بێت له ته‌وحیدو سوننه‌ت دوور بێت له شیرك و بیدعه، وه دڵێك پاك بێت له تاوان و سه‌رپێچى كه دڵی مرۆڤی ئیمانداره.
Les exégèses en arabe:
وَلَا صَدِيقٍ حَمِيمٖ
Les exégèses en arabe:
فَلَوۡ أَنَّ لَنَا كَرَّةٗ فَنَكُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
[ فَلَوْ أَنَّ لَنَا كَرَّةً فَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (١٠٢) ] ئای ئه‌گه‌ر جارێكی تر بگه‌ڕاینایه‌ته‌وه بۆ دونیا ئه‌وا ده‌بوایه له باوه‌ڕداران بووینایه‌و شوێن ئێوه نه‌كه‌وتینایه (خواى گه‌وره ده‌زانێت درۆ ده‌كه‌ن ئه‌گه‌ر بگه‌ڕێنه‌وه بۆ دونیایش هه‌ر تاوان و خراپه ده‌كه‌ن).
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] به دڵنیایى ئه‌و شتانه‌ی كه باسكرا هه‌مووی به‌ڵگه‌و نیشانه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (١٠٣) ] هه‌ر چه‌نده زۆربه‌ی زۆریان ئیمانیان نه‌هێنا.
Les exégèses en arabe:
كَذَّبَتۡ قَوۡمُ نُوحٍ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
{گفتوگۆی نێوان نوح پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و قەومەكەی} [ كَذَّبَتْ قَوْمُ نُوحٍ الْمُرْسَلِينَ (١٠٥) ] قه‌ومی نوح سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌رانیان به‌درۆ زانی، (كه باوه‌ڕیان به پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی خۆیان نه‌بوو وه‌ك ئه‌وه وایه هه‌موو پێغه‌مبه‌رانیان به‌درۆ زانیبێت).
Les exégèses en arabe:
إِذۡ قَالَ لَهُمۡ أَخُوهُمۡ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ
[ إِذْ قَالَ لَهُمْ أَخُوهُمْ نُوحٌ أَلَا تَتَّقُونَ (١٠٦) ] كاتێك نوح - صلی الله علیه وسلم - (له‌به‌ر ئه‌وه‌ی له هۆزو نه‌ته‌وه‌ی خۆیان بوو خوای گه‌وره به برا ناوی ئه‌بات) پێی وتن: ئایا بۆ ته‌قوای خوای گه‌وره ناكه‌ن و واز له په‌رستنی ئه‌و بتانه ناهێنن و شوێن من ناكه‌ون.
Les exégèses en arabe:
وَمَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍۖ إِنۡ أَجۡرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
[ وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ ] وه من له‌م شته‌دا داوای هیچ ئه‌جرو پاداشت و پاره‌یه‌ك له ئێوه ناكه‌م [ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ (١٠٩) ] به‌ڵكو ئه‌جرو پاداشتی من ته‌نها له‌لای خوای گه‌وره‌یه‌و ئه‌و ئه‌جرو پاداشتم ئه‌داته‌وه له‌سه‌ر گه‌یاندنی دینه‌كه‌ی.
Les exégèses en arabe:
وَمَآ أَنَا۠ بِطَارِدِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
[ وَمَا أَنَا بِطَارِدِ الْمُؤْمِنِينَ (١١٤) ] داوایان له نوح - صلی الله علیه وسلم - كرد كه موسڵمانه هه‌ژاره‌كان دور بخاته‌وه ئه‌مان موسڵمان ده‌بن، نوحیش - صلی الله علیه وسلم - داواكاریه‌كه‌ى ره‌ت كردنه‌وه‌و فه‌رمووى: وه من باوه‌ڕداره فه‌قیرو هه‌ژاره‌كان ده‌رناكه‌م بۆ ئه‌وه‌ی ئێوه موسڵمان بن.
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ لَئِن لَّمۡ تَنتَهِ يَٰنُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡمَرۡجُومِينَ
{كافران هەڕەشە لە نوح پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم – دەكەن} [ قَالُوا لَئِنْ لَمْ تَنْتَهِ يَا نُوحُ لَتَكُونَنَّ مِنَ الْمَرْجُومِينَ (١١٦) ] وتیان: ئه‌ی نوح - صلی الله علیه وسلم - ئه‌گه‌ر واز نه‌هێنی له بانگه‌واز كردنمان بۆ ئه‌م دینه تازه‌یه ئه‌وه به‌ردبارانت ئه‌كه‌ین.
Les exégèses en arabe:
فَٱفۡتَحۡ بَيۡنِي وَبَيۡنَهُمۡ فَتۡحٗا وَنَجِّنِي وَمَن مَّعِيَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
[ فَافْتَحْ بَيْنِي وَبَيْنَهُمْ فَتْحًا ] وه جیاوازی و جیاكاری و بڕیارێك بده له نێوان من و ئه‌واندا تا ده‌ركه‌وێ كێمان له‌سه‌ر حه‌قین وه كێمان له‌سه‌ر باتڵین [ وَنَجِّنِي وَمَنْ مَعِيَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ (١١٨) ] وه خۆم و ئه‌و باوه‌ڕدارانه‌ی له‌گه‌ڵمدان ڕزگارمان بكه وه ئه‌وان له‌ناو بده.
Les exégèses en arabe:
فَأَنجَيۡنَٰهُ وَمَن مَّعَهُۥ فِي ٱلۡفُلۡكِ ٱلۡمَشۡحُونِ
{خوای گەورە نوح پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و شوێنكەوتوانی رزگار دەكات‌و كافران نگرۆی ئاوەكە دەكات} [ فَأَنْجَيْنَاهُ وَمَنْ مَعَهُ فِي الْفُلْكِ الْمَشْحُونِ (١١٩) ] وه نوح و - صلی الله علیه وسلم - ئه‌و باوه‌ڕدارانه‌ی كه له‌گه‌ڵیدا بوون له‌ناو كه‌شتییه پڕه‌كه‌دا هه‌موومان ڕزگار كردن (كه پڕ بوو له هه‌موو شتومه‌ك و جووت نێرو مێ¬یه‌ك له باڵنده‌و گیانله‌به‌ر بۆ ئه‌وه‌ى دواتر ژیان ده‌ست پێ بكاته‌وه).
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] به‌دڵنیایى ئه‌مه هه‌مووی نیشانه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (١٢١) ] هه‌ر چه‌نده زۆربه‌ی زۆریان ئیمانیان نه‌هێنا.
Les exégèses en arabe:
وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلرَّحِيمُ
[ وَإِنَّ رَبَّكَ لَهُوَ الْعَزِيزُ الرَّحِيمُ (١٢٢) ] وه به‌دڵنیایى په‌روه‌ردگارت زۆر باڵاده‌ست و به‌توانایه بۆ كافران، وه زۆر به‌ڕه‌حم و به‌زه‌ییه بۆ باوه‌ڕداران. {گفتوگۆی نێوان هود پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و قەومەكەی}.
Les exégèses en arabe:
كَذَّبَتۡ عَادٌ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
[ كَذَّبَتْ عَادٌ الْمُرْسَلِينَ (١٢٣) ] قه‌ومی عادیش سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌رانیان به درۆزانی، كه باوه‌ڕیان به پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی خۆیان نه‌هێنا واته باوه‌ڕیان به سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌ران نه‌هێناوه (قه‌ومى عاد له نزیك حه‌زره‌مه‌وت له یه‌مه‌ن ده‌ژیان له دواى قه‌ومى نوح ژیاون وه زۆر به‌هێزو توانا بوونه).
Les exégèses en arabe:
أَتَبۡنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ ءَايَةٗ تَعۡبَثُونَ
[ أَتَبْنُونَ بِكُلِّ رِيعٍ آيَةً تَعْبَثُونَ (١٢٨) ] ئایا ئێوه له هه‌موو شوێنێكی به‌رزو سه‌ر ڕێگاو له شاخه به‌رزه‌كاندا كۆشك و ته‌لاری به‌رزو پته‌و گه‌وره‌و سه‌ره‌نجڕاكێش دروست ئه‌كه‌ن له كاتێكدا پێویستتان پێ نیه‌و ته‌نها بۆ فه‌خرو شانازی و ده‌رخستنى تواناتانه‌و ته‌نها كات به‌سه‌ر بردن و خۆماندوو كردن و به‌فیڕۆدانى تواناتانه [ وَتَتَّخِذُونَ مَصَانِعَ لَعَلَّكُمْ تَخْلُدُونَ (١٢٩) ] وه كۆشك و ته‌لاری به‌رزو قه‌ڵاو شورای پته‌و دروست ده‌كه‌ن وه‌كو ئه‌وه‌ی كه ئێوه نه‌مرن و به‌هه‌میشه‌یی بمێننه‌وه [ وَإِذَا بَطَشْتُمْ بَطَشْتُمْ جَبَّارِينَ (١٣٠) ] وه كاتێك كه بتانه‌وێ به‌سه‌ر كه‌سێكدا زاڵ بن زۆر به توندوتیژی زاڵ ئه‌بن به‌سه‌ریدا له ناحه‌قی و سته‌مدا [ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَأَطِيعُونِ (١٣١) ] ده‌ى ئێوه ته‌قوای خوای گه‌وره بكه‌ن و له خوا بترسێن وه گوێڕایه‌ڵی من بكه‌ن [ وَاتَّقُوا الَّذِي أَمَدَّكُمْ بِمَا تَعْلَمُونَ (١٣٢) ] وه ته‌قوای ئه‌و خوایه بكه‌ن كه یارمه‌تی داون به‌و هه‌موو شته‌ی كه خۆتان ئه‌زانن له ماڵ و منداڵ و سه‌روه‌ت و سامان [ أَمَدَّكُمْ بِأَنْعَامٍ وَبَنِينَ (١٣٣) ] یارمه‌تی داون و پشتیوانی كردوون به جۆره‌ها ئاژه‌ڵ وه به منداڵ [ وَجَنَّاتٍ وَعُيُونٍ (١٣٤) ] وه باخ و باخات و سه‌رچاوه‌ی ئاو و كانی و ڕووبارو بیره‌كان [ إِنِّي أَخَافُ عَلَيْكُمْ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ (١٣٥) ] ئه‌گه‌ر ئیمان نه‌هێنن و به‌رده‌وام بن له‌سه‌ر كوفرتان ئه‌وه من له‌وه ئه‌ترسێم كه خوای گه‌وره سزاتان بدات له ڕۆژێكی زۆر گه‌وره‌دا كه ڕۆژی قیامه‌ته [ قَالُوا سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَوَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُنْ مِنَ الْوَاعِظِينَ (١٣٦) ] وتیان: ئه‌ى هود - صلی الله علیه وسلم - یه‌كسانه ئه‌گه‌ر تۆ ئامۆژگاریمان بكه‌ی یان نه‌یكه‌ی ئێمه گوێ به ئامۆژگاری تۆ ناده‌ین وه به قسه‌ت ناكه‌ین و ده‌ستبه‌ردارى دین و خواكانمان نابین.
Les exégèses en arabe:
وَجَنَّٰتٖ وَعُيُونٍ
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ سَوَآءٌ عَلَيۡنَآ أَوَعَظۡتَ أَمۡ لَمۡ تَكُن مِّنَ ٱلۡوَٰعِظِينَ
[ قَالُوا سَوَاءٌ عَلَيْنَا أَوَعَظْتَ أَمْ لَمْ تَكُنْ مِنَ الْوَاعِظِينَ (١٣٦) ] وتیان: ئه‌ى هود - صلی الله علیه وسلم - یه‌كسانه ئه‌گه‌ر تۆ ئامۆژگاریمان بكه‌ی یان نه‌یكه‌ی ئێمه گوێ به ئامۆژگاری تۆ ناده‌ین وه به قسه‌ت ناكه‌ین و ده‌ستبه‌ردارى دین و خواكانمان نابین.
Les exégèses en arabe:
إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا خُلُقُ ٱلۡأَوَّلِينَ
[ إِنْ هَذَا إِلَّا خُلُقُ الْأَوَّلِينَ (١٣٧) ] ئه‌م بیروباوه‌ڕه‌ى كه ئێمه‌ی له‌سه‌رین ئه‌مه ڕه‌وشت و داب و نه‌ریت و دینى باوك و باپیرانمانه‌و بۆمان ماوه‌ته‌وه‌و لاسایی ئه‌وان ده‌كه‌ینه‌وه و له‌سه‌رى ده‌ڕۆین، یاخود ئه‌م دینه‌ى تۆ بۆت هێناوین هیچ شتێك نیه ته‌نها به‌سه‌رهات و سه‌رگوزشته‌ى ئوممه‌تانى پێشتره‌و تۆ له‌لایه‌ن خواوه نه‌نێردراوى، یاخود خوای گه‌وره ده‌فه‌رمووێ: ئه‌م به‌درۆزانینه‌ی ئه‌وان وه‌كو به‌درۆزانینى سه‌رجه‌م ئوممه‌تانی پێشتر وایه.
Les exégèses en arabe:
وَمَا نَحۡنُ بِمُعَذَّبِينَ
Les exégèses en arabe:
فَكَذَّبُوهُ فَأَهۡلَكۡنَٰهُمۡۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ فَكَذَّبُوهُ ] هود پێغه‌مبه‌ریان - صلی الله علیه وسلم - به‌درۆ زانی [ فَأَهْلَكْنَاهُمْ ] ئێمه‌ش بایه‌كى ساردى سه‌ختى به‌رده‌واممان بۆ ناردن و له‌ناومان بردن [ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (١٣٩) ] به دڵنیایى ئه‌مه به‌ڵگه‌و نیشانه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره هه‌ر چه‌نده زۆربه‌یان ئیمانیان نه‌هێنا.
Les exégèses en arabe:
كَذَّبَتۡ ثَمُودُ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
{گفتوگۆی نێوان ساڵح پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و قەومەكەی} [ كَذَّبَتْ ثَمُودُ الْمُرْسَلِينَ (١٤١) ] قه‌ومی ثهمودیش سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌رانیان به‌درۆ زانی، له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باوه‌ڕیان به پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی خۆیان نه‌بوو وه‌ك ئه‌وه وایه باوه‌ڕیان به هیچ پێغه‌مبه‌رێك نه‌بووبێت (له حیجر نیشته‌جێ بوون له نێوان وادى القرى و وڵاتى شام، له پاش قه‌ومى عاد ژیاون پێش ئیبراهیم پێغه‌مبه‌ر - صلی الله علیه وسلم - وه عه‌ره‌ب بوونه).
Les exégèses en arabe:
أَتُتۡرَكُونَ فِي مَا هَٰهُنَآ ءَامِنِينَ
[ أَتُتْرَكُونَ فِي مَا هَاهُنَا آمِنِينَ (١٤٦) ] ئایا ئێوه واده‌زانن وازتان لێ ئه‌هێنرێ له‌و نازو نیعمه‌ته‌ی كه خوای گه‌وره پێی به‌خشیوون به ئه‌مینی بمێننه‌وه‌و مردن و سزاتان به‌سه‌ردا نه‌یات، نه‌خێر شتی وا نیه‌و خۆتان مه‌خه‌ڵه‌تێنن.
Les exégèses en arabe:
وَزُرُوعٖ وَنَخۡلٖ طَلۡعُهَا هَضِيمٞ
[ وَزُرُوعٍ وَنَخْلٍ طَلْعُهَا هَضِيمٌ (١٤٨) ] وه له‌و كشتوكاڵانه‌ى كه هه‌تانه، وه له‌و دار خورمایانه‌ی كه لق و په‌له‌كانیان له‌به‌ر زۆری خورما پێوه‌ی شۆڕ بۆته خواره‌وه‌و زۆر پڕو تێكهه‌ڵكێشه، یاخود پێگه‌یشتووه‌و هاتۆته به‌رهه‌م و بێناوكه هه‌روا نامێننه‌وه.
Les exégèses en arabe:
مَآ أَنتَ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُنَا فَأۡتِ بِـَٔايَةٍ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
[ مَا أَنْتَ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا ] وه تۆ هیچ كه‌سێك نیت ته‌نها مرۆڤێكی وه‌كو ئێمه نه‌بێت ئیتر چۆن له‌ناو ئێمه‌دا وه‌حى بۆ تۆ هاتووه [ فَأْتِ بِآيَةٍ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ (١٥٤) ] ئه‌گه‌ر ڕاست ئه‌كه‌ی تۆ پێغه‌مبه‌رى خوایت موعجیزه‌یه‌كمان بۆ بێنه له‌لایه‌ن خوای گه‌وره‌وه.
Les exégèses en arabe:
قَالَ هَٰذِهِۦ نَاقَةٞ لَّهَا شِرۡبٞ وَلَكُمۡ شِرۡبُ يَوۡمٖ مَّعۡلُومٖ
{حوشترەكەی ساڵح پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - } [ قَالَ هَذِهِ نَاقَةٌ لَهَا شِرْبٌ وَلَكُمْ شِرْبُ يَوْمٍ مَعْلُومٍ (١٥٥) ] له‌سه‌ر داواو پێشنیاری خۆیان خوای گه‌وره حوشترێكی له‌ناو تاوێرێك به زیندوویی بۆ ده‌ركردن كه به چاوی خۆیان بینیان وه‌كو به‌ڵگه‌یه‌ك له‌سه‌ر ڕاستێتی پێغه‌مبه‌رایه‌تی صاڵح - صلی الله علیه وسلم - ، كه پێى فه‌رمووی: ئه‌مه حوشترێكه ڕۆژی ئاودانی ئه‌و جیاوازه له ڕۆژی چوونه سه‌ر ئاوی ئێوه‌و لێی نزیك نه‌بنه‌وه له‌و ڕۆژه‌ی كه سه‌ره‌ی خۆیه‌تی.
Les exégèses en arabe:
فَأَخَذَهُمُ ٱلۡعَذَابُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ فَأَخَذَهُمُ الْعَذَابُ ] خوای گه‌وره سزایدان، سزایه‌ك كه زه‌ویه‌كه‌یان له ژێردا هه‌ژا، وه له بانیشه‌وه خوای گه‌وره ده‌نگێكی بۆ ناردن و له‌ناوی بردن [ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] به دڵنیایی ئه‌مانه هه‌موو به‌ڵگه‌و نیشانه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (١٥٨) ] هه‌ر چه‌نده زۆربه‌یان ئیمانیان نه‌هێنا.
Les exégèses en arabe:
كَذَّبَتۡ قَوۡمُ لُوطٍ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
{گفتوگۆی نێوان لوگ پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و قەومەكەی} [ كَذَّبَتْ قَوْمُ لُوطٍ الْمُرْسَلِينَ (١٦٠) ] قه‌ومی لوطيش - صلی الله علیه وسلم - سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌رانیان به‌درۆ زانی، كه باوه‌ڕیان به پێغه‌مبه‌ره‌كه‌ی خۆیان نه‌بوو واته: باوه‌ڕیان به سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌ران نه‌بووه (له سه‌دوم نیشته‌جێ بوونه نزیك بیت المقدس، وه خواى گه‌وره له‌ناوى بردون و له‌شوێنى ئه‌وان ده‌ریاچه‌یه‌كى بۆگه‌نى داناوه، لوط كوڕى هاران كوڕى ئازه‌ر بووه برازاى ئیبراهیم پێغه‌مبه‌ر - صلی الله علیه وسلم - بووه).
Les exégèses en arabe:
فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُونِ
Les exégèses en arabe:
وَمَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍۖ إِنۡ أَجۡرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
[ وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ ] وه من داوای هیچ ئه‌جرو پاداشتێك له ئێوه ناكه‌م له گه‌یاندنی دینه‌كه [ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ (١٦٤) ] به‌ڵكو ئه‌جرو پاداشتی من ته‌نها له‌سه‌ر خوای گه‌وره‌یه‌و خوای گه‌وره ئه‌جرو پاداشتم ئه‌داته‌وه.
Les exégèses en arabe:
وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَكُمۡ رَبُّكُم مِّنۡ أَزۡوَٰجِكُمۚ بَلۡ أَنتُمۡ قَوۡمٌ عَادُونَ
[ وَتَذَرُونَ مَا خَلَقَ لَكُمْ رَبُّكُمْ مِنْ أَزْوَاجِكُمْ ] وه واز له‌و ئافره‌تانه دێنن كه خوای گه‌وره بۆ ئێوه‌ی دروست كردوون [ بَلْ أَنْتُمْ قَوْمٌ عَادُونَ (١٦٦) ] به‌ڵكو ئێوه قه‌ومێكن به‌ڕاستی سنوورتان به‌زاندووه.
Les exégèses en arabe:
إِلَّا عَجُوزٗا فِي ٱلۡغَٰبِرِينَ
[ إِلَّا عَجُوزًا فِي الْغَابِرِينَ (١٧١) ] ته‌نها پیره‌ژنێك نه‌بێ كه خێزانه‌كه‌ی بوو له‌ناو سزادا مایه‌وه له‌به‌ر ئه‌وه‌ی باوه‌ڕی نه‌هێنابوو، وه لوط - صلی الله علیه وسلم - میوانى بهاتایا خه‌ڵگى ئاگادار ده‌كرده‌وه تا بێنه‌سه‌ر میوانه‌كانى و ده‌ستدرێژى بكه‌نه سه‌ریان، خوای گه‌وره ئه‌ویشی سزاداو له‌ناوى بردو به‌ردبارانى كردن.
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ دَمَّرۡنَا ٱلۡأٓخَرِينَ
Les exégèses en arabe:
وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهِم مَّطَرٗاۖ فَسَآءَ مَطَرُ ٱلۡمُنذَرِينَ
[ وَأَمْطَرْنَا عَلَيْهِمْ مَطَرًا ] وه به‌ردبارانمان كردن له ئاسمانه‌وه [ فَسَاءَ مَطَرُ الْمُنْذَرِينَ (١٧٣) ] كه به‌ڕاستی خراپترین به‌ردبارانێك بوو كه ئه‌وان پێی به‌ردباران كران ئه‌وانه‌ی كه ئاگادار كرابوونه‌وه.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] به‌دڵنیایى ئه‌مه هه‌مووی به‌ڵگه‌و نیشانه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (١٧٤) ] هه‌ر چه‌نده زۆربه‌یان باوه‌ڕیان نه‌هێناوه‌و باوه‌ڕدار نه‌بوون.
Les exégèses en arabe:
كَذَّبَ أَصۡحَٰبُ لۡـَٔيۡكَةِ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
{گفتوگۆی نێوان شوعەیب پێغەمبەر - صلی الله علیه وسلم - و قەومەكەی} [ كَذَّبَ أَصْحَابُ الْأَيْكَةِ الْمُرْسَلِينَ (١٧٦) ] (ئه‌صحابی ئه‌یكه) واته: قه‌ومی شوعه‌یب پێغه‌مبه‌ر - صلی الله علیه وسلم - كه دارێكیان ئه‌په‌رست لای (مه‌دیه‌ن) خوای گه‌وره ئه‌فه‌رمووێ: ئه‌وانیش سه‌رجه‌م پێغه‌مبه‌رانیان به‌درۆ زانی.
Les exégèses en arabe:
وَمَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مِنۡ أَجۡرٍۖ إِنۡ أَجۡرِيَ إِلَّا عَلَىٰ رَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
[ وَمَا أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ مِنْ أَجْرٍ ] وه من داوای هیچ ئه‌جرو پاداشتێك له ئێوه ناكه‌م له‌سه‌ر گه‌یاندنی دینه‌كه [ إِنْ أَجْرِيَ إِلَّا عَلَى رَبِّ الْعَالَمِينَ (١٨٠) ] به‌ڵكو ئه‌جرو پاداشتی من ته‌نها له‌سه‌ر په‌روه‌ردگاری هه‌موو جیهانه‌و ئه‌و ئه‌جرو پاداشتم ئه‌داته‌وه.
Les exégèses en arabe:
۞ أَوۡفُواْ ٱلۡكَيۡلَ وَلَا تَكُونُواْ مِنَ ٱلۡمُخۡسِرِينَ
[ أَوْفُوا الْكَيْلَ ] با كێشانه‌و پێوانه‌تان به‌ته‌واوی بێت [ وَلَا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ (١٨١) ] وه له‌و كه‌سانه مه‌بن كه له فرۆشتندا به كه‌می و سوكى ئه‌یكێشن و كه‌م به خه‌ڵكى ئه‌ده‌ن، به‌ڵام بۆ خۆیان بیكڕن به قورسى ده‌یكێشن.
Les exégèses en arabe:
وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ
[ وَلَا تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْيَاءَهُمْ ] وه شتێكتان به خه‌ڵكدا مافی خه‌ڵكى به كه‌م مه‌زانن و به كه‌م و سوك مه‌یانده‌نێ [ وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ (١٨٣) ] وه له‌سه‌ر زه‌ویشدا ئاشووب مه‌گێڕن و رێگرى مه‌كه‌ن.
Les exégèses en arabe:
وَمَآ أَنتَ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُنَا وَإِن نَّظُنُّكَ لَمِنَ ٱلۡكَٰذِبِينَ
[ وَمَا أَنْتَ إِلَّا بَشَرٌ مِثْلُنَا ] وه تۆ هیچ شتێك نیت ته‌نها مرۆڤێكی وه‌كو ئێمه [ وَإِنْ نَظُنُّكَ لَمِنَ الْكَاذِبِينَ (١٨٦) ] وه ئێمه گومانی ئه‌وه ئه‌به‌ین كه تۆ له درۆزانانى كه ئه‌ڵێی من پێغه‌مبه‌ری خوام.
Les exégèses en arabe:
فَأَسۡقِطۡ عَلَيۡنَا كِسَفٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ
[ فَأَسْقِطْ عَلَيْنَا كِسَفًا مِنَ السَّمَاءِ ] ئه‌گه‌ر ڕاست ئه‌كه‌یت تۆ پێغه‌مبه‌رى خوایت ئه‌وه پارچه‌یه‌ك له ئاسمان به‌رده‌وه بان سه‌رمان، یان ئاگرێك له ئاسمانه‌وه بێت و سزامانی پێ بده [ إِنْ كُنْتَ مِنَ الصَّادِقِينَ (١٨٧) ] ئه‌گه‌ر تۆ له ڕاستگۆیانى و پێغه‌مبه‌ری خوایت و له‌لایه‌ن خوای گه‌وره‌وه نێردراوی.
Les exégèses en arabe:
فَكَذَّبُوهُ فَأَخَذَهُمۡ عَذَابُ يَوۡمِ ٱلظُّلَّةِۚ إِنَّهُۥ كَانَ عَذَابَ يَوۡمٍ عَظِيمٍ
[ فَكَذَّبُوهُ ] ئه‌وان شوعه‌یبیان - صلی الله علیه وسلم - به‌درۆیان زانی [ فَأَخَذَهُمْ عَذَابُ يَوْمِ الظُّلَّةِ ] وه خوای گه‌وره سزای دان له ڕۆژی سێبه‌ره‌كه، حه‌وت رۆژ توشى گه‌رمایه‌كى سه‌خت بوون هیچ سێبه‌ریك نه‌بوو بچنه ژێریه‌وه، خواى گه‌وره پارچه‌یه‌ك هه‌وری نارد سێبه‌ری بۆ كردن، وایانزانی سێبه‌ره هه‌موویان چوونه ژێری و كۆبوونه‌وه، خوای گه‌وره له‌و هه‌وره‌وه ئاگرو بڵێسه‌یه‌كى گه‌وره‌ی بارانده سه‌ریان وه‌كو خۆیان داوایان كرد، وه زه‌وى له ژێریاندا هه‌ژاند، وه ده‌نگێكى گه‌وره‌ى ناردو گیانى كێشان و له ناوى بردن [ إِنَّهُ كَانَ عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ (١٨٩) ] به دڵنیایی ئه‌وه سزای ڕۆژێكی زۆر سه‌خت و گه‌وره بوو.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗۖ وَمَا كَانَ أَكۡثَرُهُم مُّؤۡمِنِينَ
[ إِنَّ فِي ذَلِكَ لَآيَةً ] به دڵنیایى ئه‌مه هه‌مووی نیشانه‌و به‌ڵگه‌یه له‌سه‌ر تاك و ته‌نهایى و تواناو ده‌سه‌ڵاتی خوای گه‌وره [ وَمَا كَانَ أَكْثَرُهُمْ مُؤْمِنِينَ (١٩٠) ] هه‌ر چه‌نده زۆربه‌یان ئیمانیان نه‌هێنا.
Les exégèses en arabe:
نَزَلَ بِهِ ٱلرُّوحُ ٱلۡأَمِينُ
Les exégèses en arabe:
أَوَلَمۡ يَكُن لَّهُمۡ ءَايَةً أَن يَعۡلَمَهُۥ عُلَمَٰٓؤُاْ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ
[ أَوَلَمْ يَكُنْ لَهُمْ آيَةً أَنْ يَعْلَمَهُ عُلَمَاءُ بَنِي إِسْرَائِيلَ (١٩٧) ] ئایا زانا دادپه‌روه‌ره‌كانی به‌نی ئیسرائیل كه موسڵمان بوونه‌و شایه‌تن له‌سه‌ر راستى ئه‌م قورئانه‌و له كتابه‌كانى خۆیان بینیویانه وه‌كو (عبدالله¬ی كوڕی سه‌لام و سه‌لمانى فارسی) به‌س نیه‌و به‌ڵگه نیه بۆ ئه‌وان كه موسڵمان بن.
Les exégèses en arabe:
فَلَا تَدۡعُ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ فَتَكُونَ مِنَ ٱلۡمُعَذَّبِينَ
[ فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ ] تۆ له‌گه‌ڵ خوای گه‌وره‌دا له خوایه‌كی تر مه‌پاڕێره‌وه‌و خوایه‌كى تر مه‌په‌رسته [ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ (٢١٣) ] له‌به‌ر ئه‌وه‌ی دواتر خوای گه‌وره سزات ئه‌دات و له سزادراوان ئه‌بی، واته: ئه‌گه‌ر پێغه‌مبه‌ری خوایش - صلی الله علیه وسلم - شه‌ریك بۆ خوا دابنێت خوای گه‌وره سزای ئه‌دات چ جای ئێوه، هه‌رچه‌نده ئه‌و شه‌ریك بۆ خوا دانانێت.
Les exégèses en arabe:
وَأَنذِرۡ عَشِيرَتَكَ ٱلۡأَقۡرَبِينَ
[ وَأَنْذِرْ عَشِيرَتَكَ الْأَقْرَبِينَ (٢١٤) ] وه خزم و كه‌سوكاره نزیكه‌كانت ئاگادار بكه‌وه، كه ئه‌م ئایه‌ته دابه‌زى پێغه‌مبه‌رى خوا - صلی الله علیه وسلم - كه‌سوكارو خزمه نزیكه‌كانى بانگ كردو كۆكرده‌وه‌و ئاگادارى كردنه‌وه له سزاى خواى گه‌وره ئه‌گه‌ر ئیمان نه‌هێنن، وه ئه‌م تواناى نیه هیچیان بۆ بكات له رۆژى قیامه‌ت ئه‌گه‌ر كرده‌وه‌ى چاكى خۆیان نه‌بێت.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِي يَرَىٰكَ حِينَ تَقُومُ
Les exégèses en arabe:
وَٱلشُّعَرَآءُ يَتَّبِعُهُمُ ٱلۡغَاوُۥنَ
{شاعيران دوو جۆرن} [ وَالشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ الْغَاوُونَ (٢٢٤) ] دوو شاعیر هه‌جوى یه‌كیان كردو قسه‌یان به یه‌ك كرد، كه‌سانێكى خراپ و گێل شوێنیان كه‌وتن، خواى گه‌وره ئه‌م ئایه‌ته‌ى دابه‌زاند: وه شاعیرانیش خه‌ڵكی خراپ شوێنیان ئه‌كه‌وێت.
Les exégèses en arabe:
أَلَمۡ تَرَ أَنَّهُمۡ فِي كُلِّ وَادٖ يَهِيمُونَ
[ أَلَمْ تَرَ أَنَّهُمْ فِي كُلِّ وَادٍ يَهِيمُونَ (٢٢٥) ] ئایا نابینی ئه‌وان له هه‌موو دۆڵێكدا قسه ئه‌كه‌ن و ڕۆئه‌چن، واته: له هه‌موو بوارێكدا قسه ئه‌كه‌ن، جارێك مه‌دح و سه‌ناى خه‌ڵكى ده‌كه‌ن به ناحه‌ق، وه جارێك قسه ده‌كه‌ن به خه‌ڵكى به ناحه‌ق، وه جارێك باسى ئافره‌ت ده‌كه‌ن، بۆیه پێغه‌مبه‌ری خوا - صلی الله علیه وسلم - ده‌فه‌رمێت: (ئه‌گه‌ر یه‌كێك له ئێوه پڕ سكى له كێماو و زوخاو بێت باشتره له‌وه‌ى كه سكى پڕ بێت له‌م جۆره شیعرانه).
Les exégèses en arabe:
إِلَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَذَكَرُواْ ٱللَّهَ كَثِيرٗا وَٱنتَصَرُواْ مِنۢ بَعۡدِ مَا ظُلِمُواْۗ وَسَيَعۡلَمُ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ أَيَّ مُنقَلَبٖ يَنقَلِبُونَ
[ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ ] كه زه‌مى شاعیران كرا (حه‌سانى كوڕى سابت و عبدالله¬ى كوڕى ره‌وواحه‌و كه‌عبى كوڕى مالیك) به گریانه‌وه هاتن بۆ لاى پێغه‌مبه‌ری خوا - صلی الله علیه وسلم - وتیان: خواى گه‌وره كه ئه‌م ئایه‌ته‌ى دابه‌زاندووه ده‌زانێت ئێمه شاعیرین و مه‌به‌ستى ئێمه‌یه، خواى گه‌وره ئه‌م ئایه‌ته‌ى دابه‌زاندو شاعیره باوه‌ڕداره‌كانى جیا كرده‌وه‌و فه‌رمووى: ته‌نها ئه‌و شاعیرانه نه‌بێ كه باوه‌ڕدارن وه كرده‌وه‌ی چاكیان كردووه [ وَذَكَرُوا اللَّهَ كَثِيرًا ] وه زۆر زیكرو یادی خوای گه‌وره‌یان كردووه به شیعره‌كانیان [ وَانْتَصَرُوا مِنْ بَعْدِ مَا ظُلِمُوا ] وه دوای ئه‌وه‌ی كه سته‌میان لێكراوه خۆیان سه‌ر ئه‌كه‌ون به‌سه‌ر كافران و بێباوه‌ڕان و به شیعر وه‌ڵامیان ئه‌ده‌نه‌وه‌و به‌رگری له دین ئه‌كه‌ن [ وَسَيَعْلَمُ الَّذِينَ ظَلَمُوا أَيَّ مُنْقَلَبٍ يَنْقَلِبُونَ (٢٢٧) ] وه ئه‌و زاڵم و سته‌مكارانه له داهاتوویه‌كی نزیكدا ئه‌زانن به‌ره‌و كوێ وه‌رئه‌گێڕدرێنه‌وه له‌ناو ئاگری دۆزه‌خداو ئه‌مدیو دیو ئه‌كرێن، واته: خراپی سه‌ره‌نجامیان له ڕۆژی قیامه‌تدا ئه‌زانن، والله أعلم .
Les exégèses en arabe:
Traduction des sens du Noble Coran - Traduction kurde - Saladin - Lexique des traductions
Traduction des sens du Noble Coran en langue kurde, traduit par Salaheddine Abdoul Karim.