Traduction des sens du Noble Coran - الترجمة اللوهيا * - Lexique des traductions


Traduction des sens Sourate: AL-BAQARAH   Verset:

Al-Baqarah (ING'OMBE IKHASI)

الٓمٓ
Alif, Lam, Mim.
Les exégèses en arabe:
ذَٰلِكَ ٱلۡكِتَٰبُ لَا رَيۡبَۛ فِيهِۛ هُدٗى لِّلۡمُتَّقِينَ
Esho nishio Eshitabu shibulamwo obukanakani bwosibwosi, nishiobulunjifu khubalia abaria Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡغَيۡبِ وَيُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ
Balia abasuubilanga mufilalolekha, abaswaliyanga (iswala) khatsotso, ne barusinjia eshihanwa okhurula mumukabo kwa khubakabile.
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِينَ يُؤۡمِنُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَ وَبِٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ يُوقِنُونَ
Balia abasuubilanga khu kalia keshibwa khwiwe, nende kalia keshibwa imbeli wuwo, ne basuubilanga muno obulamu bwomwikulu.
Les exégèses en arabe:
أُوْلَٰٓئِكَ عَلَىٰ هُدٗى مِّن رَّبِّهِمۡۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ
Abo bali khubulunjifu okhurula khu Nyasaye wabu Omulesi, ne abo nibo balibura.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ سَوَآءٌ عَلَيۡهِمۡ ءَأَنذَرۡتَهُمۡ أَمۡ لَمۡ تُنذِرۡهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ
Toto balia abakhaya ni nashilalasa khubo, obekanyilisie nohomba olabekanyilisia tawe, shibalisuubila tawe.
Les exégèses en arabe:
خَتَمَ ٱللَّهُ عَلَىٰ قُلُوبِهِمۡ وَعَلَىٰ سَمۡعِهِمۡۖ وَعَلَىٰٓ أَبۡصَٰرِهِمۡ غِشَٰوَةٞۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Nyasaye yasuba khumioyo chiabu nende khutsimbulililo tsiabu, ne tsindolelo tsiabu tsilikhwo shiokhutsifunikha, mana bali nende eshinyasio eshikhongo.
Les exégèses en arabe:
وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَقُولُ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَبِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَمَا هُم بِمُؤۡمِنِينَ
Ne mubandu balio baboolanga mbu, “Khwasuubila mu Nyasaye nende Inyanga ya Indukho.” ne shibali abasuubili tawe.
Les exégèses en arabe:
يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَمَا يَخۡدَعُونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡ وَمَا يَشۡعُرُونَ
Benyanga okhukatia Nyasaye nende Abasuubili, ne shibakatinjia halali abeene butswa, ne shibamanyilekho tawe.
Les exégèses en arabe:
فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ فَزَادَهُمُ ٱللَّهُ مَرَضٗاۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمُۢ بِمَا كَانُواْ يَكۡذِبُونَ
Emioyo chiabu chilimwo obulwale, mana Nyasaye nabameta obulwale. Ne bali nende eshinyasio eshilulu khukalia ka bakaatinjia.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ لَا تُفۡسِدُواْ فِي ٱلۡأَرۡضِ قَالُوٓاْ إِنَّمَا نَحۡنُ مُصۡلِحُونَ
Ne nibaboolelwa mbu, "Mulakhole obwononi khushialo tawe." nabo baboola mbu, "Khubwatoto efwe nefwe khukaasinjia amakhuwa okhuba amalayi.”
Les exégèses en arabe:
أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡمُفۡسِدُونَ وَلَٰكِن لَّا يَشۡعُرُونَ
Koo, toto bo nibo abononi, halali shibamanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ ءَامِنُواْ كَمَآ ءَامَنَ ٱلنَّاسُ قَالُوٓاْ أَنُؤۡمِنُ كَمَآ ءَامَنَ ٱلسُّفَهَآءُۗ أَلَآ إِنَّهُمۡ هُمُ ٱلسُّفَهَآءُ وَلَٰكِن لَّا يَعۡلَمُونَ
Ne nibaboolelwa mbu, “Suubile shinga Abandu (Omurumwa nende abaloondi bebe) basuubila.” nibaboola mbu, “Khusuubile shinga abasilu basuubila?” Koo, toto bo nibo abasilu, halali shibamanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا لَقُواْ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَوۡاْ إِلَىٰ شَيَٰطِينِهِمۡ قَالُوٓاْ إِنَّا مَعَكُمۡ إِنَّمَا نَحۡنُ مُسۡتَهۡزِءُونَ
Ne nibabukana nende abasuubili, nibaboola mbu, “Khwasuubila.” Ne nibatong'a bo nende amashetani kabu, nibaboola mbu, “Toto efwe khuli ninenyu. Toto efwe khukholanga butswa omubayo."
Les exégèses en arabe:
ٱللَّهُ يَسۡتَهۡزِئُ بِهِمۡ وَيَمُدُّهُمۡ فِي طُغۡيَٰنِهِمۡ يَعۡمَهُونَ
Nyasaye yalababayila omubayo, ne yalabalekha mubukori bwabu nibayiyayiyanga mubuwofu.
Les exégèses en arabe:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلضَّلَٰلَةَ بِٱلۡهُدَىٰ فَمَا رَبِحَت تِّجَٰرَتُهُمۡ وَمَا كَانُواْ مُهۡتَدِينَ
Abo nibo bakula obukori khubulunjifu, mana inganga yabu niilanyola obukhala tawe, mana nibalaba abalunjifu tawe.
Les exégèses en arabe:
مَثَلُهُمۡ كَمَثَلِ ٱلَّذِي ٱسۡتَوۡقَدَ نَارٗا فَلَمَّآ أَضَآءَتۡ مَا حَوۡلَهُۥ ذَهَبَ ٱللَّهُ بِنُورِهِمۡ وَتَرَكَهُمۡ فِي ظُلُمَٰتٖ لَّا يُبۡصِرُونَ
Ifwani yabu ili shinga ulia wahafia omulilo (okhurula khubandu bandi), ne olwakwosia obulafu khu efili mutsimbeka tsiaye, Nyasaye nabukula obulafu bwabu obo, ne nabalekha mufiilima, nibalalolanga shiosishiosi tawe.
Les exégèses en arabe:
صُمُّۢ بُكۡمٌ عُمۡيٞ فَهُمۡ لَا يَرۡجِعُونَ
Bekala amarwi, shibanyala okhusunga tawe, naabawofu; kho shibalikalukha (khubuluunjifu) tawe.
Les exégèses en arabe:
أَوۡ كَصَيِّبٖ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ فِيهِ ظُلُمَٰتٞ وَرَعۡدٞ وَبَرۡقٞ يَجۡعَلُونَ أَصَٰبِعَهُمۡ فِيٓ ءَاذَانِهِم مِّنَ ٱلصَّوَٰعِقِ حَذَرَ ٱلۡمَوۡتِۚ وَٱللَّهُ مُحِيطُۢ بِٱلۡكَٰفِرِينَ
Nohomba shinga ifula ikhongo okhurula mwikulu, ilimwo efilima nende okhwatulukha khwelikulu, nende okhumiesukha, baretsanga tsinzala tsiabu mumarwi kaabu khulwa (okhuria) okhwatulukha khwelikulu okho, nibariire okhufwa. Ne Nyasaye yaterera muno abakhayi.
Les exégèses en arabe:
يَكَادُ ٱلۡبَرۡقُ يَخۡطَفُ أَبۡصَٰرَهُمۡۖ كُلَّمَآ أَضَآءَ لَهُم مَّشَوۡاْ فِيهِ وَإِذَآ أَظۡلَمَ عَلَيۡهِمۡ قَامُواْۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَذَهَبَ بِسَمۡعِهِمۡ وَأَبۡصَٰرِهِمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Okhumiesukha khwelikulu okho khubetsanga hambi muno okhuwofusia tsimoni tsiabu. Buli shinga libamiesulila, nibachenda. Ne nishibelimila, nibeema. Ne Nyasaye yenyanga, yakhabukule amarwi kabu nende tsimoni tsiabu. Toto Nyasaye nomunyali muno wa buli eshindu.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱعۡبُدُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُمۡ وَٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
Enywe Abandu, laame Nyasaye wenyu Omulesi owabaloonga enywe nende balia abali imbeli wenyu; khomunyoole okhuria Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِي جَعَلَ لَكُمُ ٱلۡأَرۡضَ فِرَٰشٗا وَٱلسَّمَآءَ بِنَآءٗ وَأَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجَ بِهِۦ مِنَ ٱلثَّمَرَٰتِ رِزۡقٗا لَّكُمۡۖ فَلَا تَجۡعَلُواْ لِلَّهِ أَندَادٗا وَأَنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Owabakholela liloba okhuba obulili, nalo likulu okhuba eshitsafu, mana niyeshia amaatsi okhurula mwikulu mana nabamesilia khu amaatsi ako efiamo, fibe omukabo kwenyu. Kho, mulakholela Nyasaye efifwanani nimumanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِن كُنتُمۡ فِي رَيۡبٖ مِّمَّا نَزَّلۡنَا عَلَىٰ عَبۡدِنَا فَأۡتُواْ بِسُورَةٖ مِّن مِّثۡلِهِۦ وَٱدۡعُواْ شُهَدَآءَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Ne nimuli mubukanakani khukalia akakhweshilia omusumba wefu, mana rerekhwo isura ndala shinga eyo, mana lanje abaloli benyu, abalali Nyasaye tawe, toto nimuli abahabweene.
Les exégèses en arabe:
فَإِن لَّمۡ تَفۡعَلُواْ وَلَن تَفۡعَلُواْ فَٱتَّقُواْ ٱلنَّارَ ٱلَّتِي وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُۖ أُعِدَّتۡ لِلۡكَٰفِرِينَ
Ne nimulakhola murio tawe, ne shimulikhola tawe, kho rie omulilo kwetsikhwi tsiakwo ni abandu nende amachina, kwarecheshelwa Abakhayi.
Les exégèses en arabe:
وَبَشِّرِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ كُلَّمَا رُزِقُواْ مِنۡهَا مِن ثَمَرَةٖ رِّزۡقٗا قَالُواْ هَٰذَا ٱلَّذِي رُزِقۡنَا مِن قَبۡلُۖ وَأُتُواْ بِهِۦ مُتَشَٰبِهٗاۖ وَلَهُمۡ فِيهَآ أَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞۖ وَهُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Ne bila akomwikhoyo balia basuubila mana nibakhola amalayi mbu toto balinyoola emikunda chomwikulu, chia emialo chikhulukusinjia hasi wachio. Buli olwa balikabwa ebiamo okhurulamwo, baliboola mbu, “Kuno noomukabo kukhwahebwa imbeli." Ne balirererwa ebiamo ebo nibifwanane (nende bia khushialo). Ne balinyolamwo Abakhasi abatswenufu, ne balimenyamo tsinyanga tsioosi.
Les exégèses en arabe:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَسۡتَحۡيِۦٓ أَن يَضۡرِبَ مَثَلٗا مَّا بَعُوضَةٗ فَمَا فَوۡقَهَاۚ فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ فَيَعۡلَمُونَ أَنَّهُ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّهِمۡۖ وَأَمَّا ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَيَقُولُونَ مَاذَآ أَرَادَ ٱللَّهُ بِهَٰذَا مَثَلٗاۘ يُضِلُّ بِهِۦ كَثِيرٗا وَيَهۡدِي بِهِۦ كَثِيرٗاۚ وَمَا يُضِلُّ بِهِۦٓ إِلَّا ٱلۡفَٰسِقِينَ
Toto Nyasaye shalolanga tsisoni okhuchelaasia tawe, kata nili isuna nende shili hekulu wayio. Kho balia basuubila, bamanyanga mbu toto obo ni obwatieli okhurula khu Nyasaye wabu Omulesi. Ne balia bakhaya, baboolanga mbu, “Nishina shia Nyasaye yenya khukhuchelasia khuno?" Akosilinjiakhwo (khukhuchelaasia okho) abaanji, ne alunjisilinjiakhwo abaanji. Ne shakosinjia khwako tawe halali balia abafunakanga amalako.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ يَنقُضُونَ عَهۡدَ ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مِيثَٰقِهِۦ وَيَقۡطَعُونَ مَآ أَمَرَ ٱللَّهُ بِهِۦٓ أَن يُوصَلَ وَيُفۡسِدُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Balia abafunakanga amalakano ka Nyasaye nibamalile okhukaboya obulai, ne bakhalakanga aka Nyasaye yalomesia mbu kongaasibwe, ne bakholanga obwononi khushialo. Abo nibo abalalinyola obukhala tawe.
Les exégèses en arabe:
كَيۡفَ تَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَكُنتُمۡ أَمۡوَٰتٗا فَأَحۡيَٰكُمۡۖ ثُمَّ يُمِيتُكُمۡ ثُمَّ يُحۡيِيكُمۡ ثُمَّ إِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
Mukananga murie Nyasaye, ne mwali abafuu mana nabalamusia, mana khandi alibafwisia, khandi alibalamusia, mana ewuwe niwo wamulikalusibwa?
Les exégèses en arabe:
هُوَ ٱلَّذِي خَلَقَ لَكُم مَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا ثُمَّ ٱسۡتَوَىٰٓ إِلَى ٱلسَّمَآءِ فَسَوَّىٰهُنَّ سَبۡعَ سَمَٰوَٰتٖۚ وَهُوَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ
Ye niye owabaloonjela ebili khushialo bioosi, mana naachoma khumakulu, nakalonga amakulu saba obulai muno, naye niye Omumanyi muno wa buli eshindu.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قَالَ رَبُّكَ لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ إِنِّي جَاعِلٞ فِي ٱلۡأَرۡضِ خَلِيفَةٗۖ قَالُوٓاْ أَتَجۡعَلُ فِيهَا مَن يُفۡسِدُ فِيهَا وَيَسۡفِكُ ٱلدِّمَآءَ وَنَحۡنُ نُسَبِّحُ بِحَمۡدِكَ وَنُقَدِّسُ لَكَۖ قَالَ إِنِّيٓ أَعۡلَمُ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Ne olwa Nyasaye wuwo Omulesi yaboolela Abamalaika mbu, “Toto Esie nditsa okhura khushialo omwemelesi." Abamalaika nibaboola mbu, “Koo, olaramwo ulia ukholamwo obwononi ne natasiamwo amatsayi, ne efwe khukhutswenulanga khutsifumia tsitsio tsindayi, ne khukhuwetsanga oluyali!” Nyasaye naboola mbu, “Toto Esie emanyile kamulamanyile tawe.”
Les exégèses en arabe:
وَعَلَّمَ ءَادَمَ ٱلۡأَسۡمَآءَ كُلَّهَا ثُمَّ عَرَضَهُمۡ عَلَى ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ فَقَالَ أَنۢبِـُٔونِي بِأَسۡمَآءِ هَٰٓؤُلَآءِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Niyechesia Adam amera (kebindu) koosi, mana nabira imbeli wa Abamalaika, naboola mbu, “Mboolele amera kebindu bino, toto nimuli abahabwene.”
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ سُبۡحَٰنَكَ لَا عِلۡمَ لَنَآ إِلَّا مَا عَلَّمۡتَنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَلِيمُ ٱلۡحَكِيمُ
Abalaika nibaboola mbu, “Subhanaka (obutswenufu bwoosi nobubwo). Khubula obumanyi bwosibwosi tawe halali kalia kokhumanyiyie. Toto newe Wobumanyi muno, Owamachesi muno.”
Les exégèses en arabe:
قَالَ يَٰٓـَٔادَمُ أَنۢبِئۡهُم بِأَسۡمَآئِهِمۡۖ فَلَمَّآ أَنۢبَأَهُم بِأَسۡمَآئِهِمۡ قَالَ أَلَمۡ أَقُل لَّكُمۡ إِنِّيٓ أَعۡلَمُ غَيۡبَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَأَعۡلَمُ مَا تُبۡدُونَ وَمَا كُنتُمۡ تَكۡتُمُونَ
Nyasaye naboola mbu, “Ewe Adam! Baboolele amera kabio.” Olwa yababoolela amera kabio, Nyasaye naboola mbu, “Esie shindababoolela mbu toto ndamanya akefisile akali mwikulu nende khushialo, ne emanyile akamuretsanga habulafu nende akamwali nimufisile?”
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قُلۡنَا لِلۡمَلَٰٓئِكَةِ ٱسۡجُدُواْ لِأٓدَمَ فَسَجَدُوٓاْ إِلَّآ إِبۡلِيسَ أَبَىٰ وَٱسۡتَكۡبَرَ وَكَانَ مِنَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ne olwa khwaboolela Abamalaika mbu, “Rerere Adam obweni bwenyu hasi!” Kho, nibamurerera obweni hasi boosi okhuyiniakhwo Ibilisi, naloba, naachefuna mana naba mubakhayi.
Les exégèses en arabe:
وَقُلۡنَا يَٰٓـَٔادَمُ ٱسۡكُنۡ أَنتَ وَزَوۡجُكَ ٱلۡجَنَّةَ وَكُلَا مِنۡهَا رَغَدًا حَيۡثُ شِئۡتُمَا وَلَا تَقۡرَبَا هَٰذِهِ ٱلشَّجَرَةَ فَتَكُونَا مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Nikhuboola mbu, “Ewe Adam, menya nomukhaye wuwo mumukunda kwomwikulu, ne liemwo obwokholo bwoosi bwoosi obwamwenya, ne mulasita ahambi khumusala kuno tawe, mulaba mubalia bakholele obubii.”
Les exégèses en arabe:
فَأَزَلَّهُمَا ٱلشَّيۡطَٰنُ عَنۡهَا فَأَخۡرَجَهُمَا مِمَّا كَانَا فِيهِۖ وَقُلۡنَا ٱهۡبِطُواْ بَعۡضُكُمۡ لِبَعۡضٍ عَدُوّٞۖ وَلَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُسۡتَقَرّٞ وَمَتَٰعٌ إِلَىٰ حِينٖ
Mana Shetani nabareresia nabarusia khukabalikhwo, mana nikhuboola mbu, “Yikhe hasi, ne mulaba abasuku abeene khubeene. Ne khushialo nikhwo weshimenyo shienyu shilaba nende omwikhoyo kwebise (bititi butswa).”
Les exégèses en arabe:
فَتَلَقَّىٰٓ ءَادَمُ مِن رَّبِّهِۦ كَلِمَٰتٖ فَتَابَ عَلَيۡهِۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ
Adam nanyoola amakhuwa okhurula khu Nyasaye wuwe Omulesi, mana Nyasaye wuwe namuleshela tsimbi. Toto Ye ni Omunji wobulesheli, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
قُلۡنَا ٱهۡبِطُواْ مِنۡهَا جَمِيعٗاۖ فَإِمَّا يَأۡتِيَنَّكُم مِّنِّي هُدٗى فَمَن تَبِعَ هُدَايَ فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Nikhuboola mbu, “Yishe okhurulamwo mwesi. Ne toto obulunjifu okhurula khwisie bulabetsela. Kho, abaloonda obulunjifu bwanje obo, shibaliba noburi, ne shibalibeelela tawe.
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِـَٔايَٰتِنَآ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Ne balia abakhaya mana nibakatsula ebimanyisio biefu, abo nibo abaliba abandu bomumulilo, balimenyamwo tsinyanga tsioosi."
Les exégèses en arabe:
يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتِيَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ وَأَوۡفُواْ بِعَهۡدِيٓ أُوفِ بِعَهۡدِكُمۡ وَإِيَّٰيَ فَٱرۡهَبُونِ
Enywe Abana ba Israili! Yitsulile tsimbabaasi tsianje tsiandabahelesia, ne khole shinga khwalakana, nasi ndilikhola shinga khwalakana, ne murie Esie butswa.
Les exégèses en arabe:
وَءَامِنُواْ بِمَآ أَنزَلۡتُ مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَكُمۡ وَلَا تَكُونُوٓاْ أَوَّلَ كَافِرِۭ بِهِۦۖ وَلَا تَشۡتَرُواْ بِـَٔايَٰتِي ثَمَنٗا قَلِيلٗا وَإِيَّٰيَ فَٱتَّقُونِ
Ne suubile kalia akandeshia akonga omukhono akamulinako, ne mulaba abambeli okhukakhaya tawe, ne mulakusia ebimanyisio bianje khubukusi obutiti tawe, ne murie Esie butswa.
Les exégèses en arabe:
وَلَا تَلۡبِسُواْ ٱلۡحَقَّ بِٱلۡبَٰطِلِ وَتَكۡتُمُواْ ٱلۡحَقَّ وَأَنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Ne mulasaasia obwatoto nende obubeyi tawe, ne mulafisa obwatoto nanyu nimumanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱرۡكَعُواْ مَعَ ٱلرَّٰكِعِينَ
Ne swaliye khatsotso, ne rusie eshihanwa shia izakaa, ne iname halala nende benamanga.
Les exégèses en arabe:
۞ أَتَأۡمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلۡبِرِّ وَتَنسَوۡنَ أَنفُسَكُمۡ وَأَنتُمۡ تَتۡلُونَ ٱلۡكِتَٰبَۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Koo, mloomesinjia abandu okhukhola amalayi, nanyu abeene mwiyibilila, nanyu musomanga Eshitabu, shimurumushilanga obwongo tawe?
Les exégèses en arabe:
وَٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ وَإِنَّهَا لَكَبِيرَةٌ إِلَّا عَلَى ٱلۡخَٰشِعِينَ
Ne khaabe obukhoonyi khulwokhwifwila nende khulwokhulaama, ne toto ako namakhongo muno halali khubalia abehotselefu.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَٰقُواْ رَبِّهِمۡ وَأَنَّهُمۡ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ
Balia abasuubilanga mbu toto baliakana nende Nyasaye wabu Omulesi, ne mbu toto balikalukha ewuwe.
Les exégèses en arabe:
يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتِيَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ وَأَنِّي فَضَّلۡتُكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
Enywe Abana ba Israili! Yitsulile tsimbabaasi tsianje etsia ndabahelesia, ne toto Esie ndabakholela obulai muno okhushilakho ebiloonje bindi bioosi.
Les exégèses en arabe:
وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا لَّا تَجۡزِي نَفۡسٌ عَن نَّفۡسٖ شَيۡـٔٗا وَلَا يُقۡبَلُ مِنۡهَا شَفَٰعَةٞ وَلَا يُؤۡخَذُ مِنۡهَا عَدۡلٞ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ
Ne rie inyanga ya omundu alalikhoonya owundi liosiliosi tawe, ne shalisabila yesiyesi eshileshelo tawe, ne shiosishiosi shiokhununula sishilibukulwa okhurula khuye tawe, ne shibalihabinwa tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ نَجَّيۡنَٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَسُومُونَكُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ يُذَبِّحُونَ أَبۡنَآءَكُمۡ وَيَسۡتَحۡيُونَ نِسَآءَكُمۡۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَآءٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَظِيمٞ
Ne olwa khwabahonokosia okhurula khubandu ba Firauni, ababasandinjia eshinyasio eshibii muno, abasinzanga abaana benyu abasiani, ne nibalekha abakhana benyu. Ne mu kano kalimwo amatemo amakhongo okhurula khu Nyasaye wenyu Omulesi.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ فَرَقۡنَا بِكُمُ ٱلۡبَحۡرَ فَأَنجَيۡنَٰكُمۡ وَأَغۡرَقۡنَآ ءَالَ فِرۡعَوۡنَ وَأَنتُمۡ تَنظُرُونَ
Ne (yitsulile) olwa khwabaarulila inyanza, ne nikhubahonokosia, ne nikhusishia mumatsi abandu ba Firauni, nanyu nimulolanga.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ وَٰعَدۡنَا مُوسَىٰٓ أَرۡبَعِينَ لَيۡلَةٗ ثُمَّ ٱتَّخَذۡتُمُ ٱلۡعِجۡلَ مِنۢ بَعۡدِهِۦ وَأَنتُمۡ ظَٰلِمُونَ
Ne (yitsulile) olwa khwalaka Musa efilo amakhumi kane (akhole amalaamo malondokhania kho khumuwe Itaurati). Mana nimukhola eshimosi (okhuba Nyasaye wenyu) inyuma wuwe, mana nimuba abakhola obubii.
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ عَفَوۡنَا عَنكُم مِّنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Mana nikhubaleshela olunyuma lwa ako, kho munyoole okhupa orio.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ ءَاتَيۡنَا مُوسَى ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡفُرۡقَانَ لَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
Ne (yitsulile) olwa khwahelesia Musa Eshitabu (Itaurati) nende Ifurqani (yokhwawukhasia akatoto nende akalali katoto), kho munyole okhulunjikha.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِۦ يَٰقَوۡمِ إِنَّكُمۡ ظَلَمۡتُمۡ أَنفُسَكُم بِٱتِّخَاذِكُمُ ٱلۡعِجۡلَ فَتُوبُوٓاْ إِلَىٰ بَارِئِكُمۡ فَٱقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ ذَٰلِكُمۡ خَيۡرٞ لَّكُمۡ عِندَ بَارِئِكُمۡ فَتَابَ عَلَيۡكُمۡۚ إِنَّهُۥ هُوَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ
Ne (yitsulile) olwa Musa yaboolela abandu bebe mbu, “Enywe Abandu banje! Toto enywe mwikholeele obubii khulwa okhukhola eshimosi (okhuba Nyasaye wenyu). Kho, sabe eshileshelo khumulonji wenyu, ne mwiyire abene (khukhwira ababii mwinywe). Obo nobulayi khwinywe khumulonji wenyu." Mana nabaleshela. Toto niye Omulesheli muno, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قُلۡتُمۡ يَٰمُوسَىٰ لَن نُّؤۡمِنَ لَكَ حَتَّىٰ نَرَى ٱللَّهَ جَهۡرَةٗ فَأَخَذَتۡكُمُ ٱلصَّٰعِقَةُ وَأَنتُمۡ تَنظُرُونَ
Ne (yitsulile) olwa mwaboolela Musa mbu, “Shikhulakhusuubila mukokhuboolelanga tawe okhula khulole Nyasaye netsimoni tsiefu.” Mana likulu nilibopa nanyu nimulolanga.
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ بَعَثۡنَٰكُم مِّنۢ بَعۡدِ مَوۡتِكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Mana nikhubalamusia okhurula mulifwa lienyu elo kho munyoole okhupa orio.
Les exégèses en arabe:
وَظَلَّلۡنَا عَلَيۡكُمُ ٱلۡغَمَامَ وَأَنزَلۡنَا عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَنَّ وَٱلسَّلۡوَىٰۖ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡۚ وَمَا ظَلَمُونَا وَلَٰكِن كَانُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ يَظۡلِمُونَ
Mana nikhubahelesia eshinikha shia amaleesi, mana nikhubeshilia Manna nende Salwa (ebilibwa byomwikulu). Lie mubilayi biakhwabakabila. Ne shikhwabakholela obubii tawe, halali abeene nibo bekholelanga obubii.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قُلۡنَا ٱدۡخُلُواْ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةَ فَكُلُواْ مِنۡهَا حَيۡثُ شِئۡتُمۡ رَغَدٗا وَٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا وَقُولُواْ حِطَّةٞ نَّغۡفِرۡ لَكُمۡ خَطَٰيَٰكُمۡۚ وَسَنَزِيدُ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Ne (yitsulile) olwa khwaboola mbu, "Injile mulitokho lino, mana liemwo shiamwenya mushikhoye, ne injile mumuliango kwalio nimwihotselesiye, ne boole mbu, 'Khuleshele tsimbi tsiefu', khulabaleshela tsimbi tsienyu, ne khulametela abakholi bamalayi."
Les exégèses en arabe:
فَبَدَّلَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوۡلًا غَيۡرَ ٱلَّذِي قِيلَ لَهُمۡ فَأَنزَلۡنَا عَلَى ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجۡزٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ
Mana abakhola amabii nibakalukhasia likhuwa elilali liababoolelwa tawe, mana nikhwishia khubalia abakhola obubii eshinyasio eshikhongo okhurula mwikulu khulwa okhurula khwabu mumalako khwabarulanga.
Les exégèses en arabe:
۞ وَإِذِ ٱسۡتَسۡقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِۦ فَقُلۡنَا ٱضۡرِب بِّعَصَاكَ ٱلۡحَجَرَۖ فَٱنفَجَرَتۡ مِنۡهُ ٱثۡنَتَا عَشۡرَةَ عَيۡنٗاۖ قَدۡ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٖ مَّشۡرَبَهُمۡۖ كُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ مِن رِّزۡقِ ٱللَّهِ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ
Ne (yitsulile) olwa Musa yasaba Nyasaye amatsi khulwa abandu bebe, mana nikhumuboolela mbu, “Khupa indabushi yiyio khwichina.” Mana tsifututu ekhumi nende tsibili nitsirundukha, mana buli ikholo niimanya habundu wayo wokhunywa. Lie, ne nywe khumukabo kwa Nyasaye, ne mulakhola obwononi khushialo tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قُلۡتُمۡ يَٰمُوسَىٰ لَن نَّصۡبِرَ عَلَىٰ طَعَامٖ وَٰحِدٖ فَٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ يُخۡرِجۡ لَنَا مِمَّا تُنۢبِتُ ٱلۡأَرۡضُ مِنۢ بَقۡلِهَا وَقِثَّآئِهَا وَفُومِهَا وَعَدَسِهَا وَبَصَلِهَاۖ قَالَ أَتَسۡتَبۡدِلُونَ ٱلَّذِي هُوَ أَدۡنَىٰ بِٱلَّذِي هُوَ خَيۡرٌۚ ٱهۡبِطُواْ مِصۡرٗا فَإِنَّ لَكُم مَّا سَأَلۡتُمۡۗ وَضُرِبَتۡ عَلَيۡهِمُ ٱلذِّلَّةُ وَٱلۡمَسۡكَنَةُ وَبَآءُو بِغَضَبٖ مِّنَ ٱللَّهِۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ كَانُواْ يَكۡفُرُونَ بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَيَقۡتُلُونَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّۚ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَواْ وَّكَانُواْ يَعۡتَدُونَ
Ne (yitsulile) olwa mwaboolela Musa mbu, “Shikhulesumilisia okhulia eshilibwa shilalasa tawe. Kho khusabile Nyasaye wuwo Omulesi akhurusilie bilia bimelanga mwiloba shinga eliani lialio, nende amaondo kalio, nende imele yalio, nende tsing’oli tsialio nende amapwoni kalio." (Nyasaye) naboola mbu, “Koo, mukalukhasinjia ebindu ebilayi bino khubindu bia hasi muno? Mana tsie mulitokho, eyo mulanyoolayo biamusabile.” Mana nibakhupwakho obuteshele nende obumanani, mana nibakhoyeshela liruma lia Nyasaye. Kano nilwokhubeela mbu bakhayanga ebimanyisio bia Nyasaye, ne beranga Abarumwa eshikhaya butswa. Ako ni khulwa okhukhaya khwabu nende khandi baburanga eshichelo.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَادُواْ وَٱلنَّصَٰرَىٰ وَٱلصَّٰبِـِٔينَ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَلَهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Toto balia Abasuubila, nende balia Abayahudi nende Abakiristo, nende Abasabai, yesiyesi wasuubila mu Nyasaye nende inyanga ya Indukho, mana nakhola ebikhole ebilayi, balinyoola omurungo kwabu khu Nyasaye wabu Omulesi, ne shibaliba nende obuyendi nohomba okhubeelela tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَكُمۡ وَرَفَعۡنَا فَوۡقَكُمُ ٱلطُّورَ خُذُواْ مَآ ءَاتَيۡنَٰكُم بِقُوَّةٖ وَٱذۡكُرُواْ مَا فِيهِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
Ne (yitsulile) olwa khwabukula indakano ninanyu, mana nikhuchingula eshikulu hekulu wenyu (nikhubaboolela mbu), "Tile nende amaani amakhuwa kakhumuhele kano, ne itsulile amakhuwa kalimwo kho munyoole okhuria Nyasaye."
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ تَوَلَّيۡتُم مِّنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَۖ فَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَرَحۡمَتُهُۥ لَكُنتُم مِّنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Mana nimukalukhana okhurula hawo, kho bukhayanga okhuba obulayi bwa Nyasaye kwinywe nende tsimbabaasi tsitsie, mwakhabeele mubalanyola obukhala tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلَقَدۡ عَلِمۡتُمُ ٱلَّذِينَ ٱعۡتَدَوۡاْ مِنكُمۡ فِي ٱلسَّبۡتِ فَقُلۡنَا لَهُمۡ كُونُواْ قِرَدَةً خَٰسِـِٔينَ
Ne toto mwamala okhumanya amakhuwa ka Abandu bakhaya okhuloonda amalako mwinywe kokhuria inyanga ya Isabato (ya jumamosi). Mana nikhubaboolela mbu, “Be amashene, abateshele."
Les exégèses en arabe:
فَجَعَلۡنَٰهَا نَكَٰلٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهَا وَمَا خَلۡفَهَا وَمَوۡعِظَةٗ لِّلۡمُتَّقِينَ
Mana nikhukhola eshinyasio esho okhuba amekanyilisio khubalia bali khubise biabu nende abetsa inyuma wabu, mana nikhukhola okhuba amachelo khubalia baritsanga Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِۦٓ إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُكُمۡ أَن تَذۡبَحُواْ بَقَرَةٗۖ قَالُوٓاْ أَتَتَّخِذُنَا هُزُوٗاۖ قَالَ أَعُوذُ بِٱللَّهِ أَنۡ أَكُونَ مِنَ ٱلۡجَٰهِلِينَ
Ne (yitsulile) olwa Musa yaboolela abandu bebe mbu, “Toto Nyasaye abalomesinjia mbu musinze ing’ombe ikhasi.” Baboola mbu, “Koo, okhukholelanga omubayo?” Naboola mbu, “Ndiliinda khu Nyasaye ndalakhaba mubasilu tawe.”
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَۚ قَالَ إِنَّهُۥ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٞ لَّا فَارِضٞ وَلَا بِكۡرٌ عَوَانُۢ بَيۡنَ ذَٰلِكَۖ فَٱفۡعَلُواْ مَا تُؤۡمَرُونَ
Nibaboola mbu, “Khusabile khu Nyasaye wuwo Omulesi akhwinoosilie ni ing’ombe ili irie." Naboola mbu, “Toto Ye aboolanga mbu toto ni ing’ombe ilali ingofu nohomba indoro tawe, halali niya hakari awo. Kho, khole shingala mulomesibungwa."
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا لَوۡنُهَاۚ قَالَ إِنَّهُۥ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٞ صَفۡرَآءُ فَاقِعٞ لَّوۡنُهَا تَسُرُّ ٱلنَّٰظِرِينَ
Nibaboola mbu, “Khusabile Nyasaye wuwo Omulesi akhwinoosilie niyobukondo shina." Naboola mbu, “Ye toto aboolanga mbu ing’ombe eyo niya namabuyu, ne isangasinjia abachilola.”
Les exégèses en arabe:
قَالُواْ ٱدۡعُ لَنَا رَبَّكَ يُبَيِّن لَّنَا مَا هِيَ إِنَّ ٱلۡبَقَرَ تَشَٰبَهَ عَلَيۡنَا وَإِنَّآ إِن شَآءَ ٱللَّهُ لَمُهۡتَدُونَ
Nibaboola mbu, "Khusabile Nyasaye wuwo Omulesi akhwinosilie ni ili irie. Shichila toto tsing'ombe tsikhufwananile, ne toto Nyasaye nachama khwitsa okhuba abalunjifu."
Les exégèses en arabe:
قَالَ إِنَّهُۥ يَقُولُ إِنَّهَا بَقَرَةٞ لَّا ذَلُولٞ تُثِيرُ ٱلۡأَرۡضَ وَلَا تَسۡقِي ٱلۡحَرۡثَ مُسَلَّمَةٞ لَّا شِيَةَ فِيهَاۚ قَالُواْ ٱلۡـَٰٔنَ جِئۡتَ بِٱلۡحَقِّۚ فَذَبَحُوهَا وَمَا كَادُواْ يَفۡعَلُونَ
Naboola mbu, "Toto Ye aboolanga mbu shini ing’ombe yemilimo (yokhulima) tawe, nohomba shini yokhutsushilisilia amatsi khumimela tawe, obukondo bwayo nobutswenufu muno, bubulamwo amapalapala tawe.” Nibaboola mbu, “Laano toto wakharera amakhuwa aka habweene.” Ne mana kata shibalikho ahambi okhukhola endio (okhusinza) tawe (okhubera amayinje kabwe).
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قَتَلۡتُمۡ نَفۡسٗا فَٱدَّٰرَٰءۡتُمۡ فِيهَاۖ وَٱللَّهُ مُخۡرِجٞ مَّا كُنتُمۡ تَكۡتُمُونَ
Ne (yitsulile) olwa mwera omundu mana nimukabukhanamwo khulwa ako (abandi baboola mbu ni lebe, naabandi babola mbu ni lebe). Ne Nyasaye niye Omurusia wa kalia akamwali nimufisile.
Les exégèses en arabe:
فَقُلۡنَا ٱضۡرِبُوهُ بِبَعۡضِهَاۚ كَذَٰلِكَ يُحۡيِ ٱللَّهُ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَيُرِيكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ
Ne nikhuboola mbu, “Mukhupe (omufu) nende ebuleka wosiwosi weying'ombe eyo.” Endio nilwa Nyasaye alamusinjia abafu, ne abamanyinjia ebimanyisio bibie kho munyoole okhwikhonyela obwongo.
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ قَسَتۡ قُلُوبُكُم مِّنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَ فَهِيَ كَٱلۡحِجَارَةِ أَوۡ أَشَدُّ قَسۡوَةٗۚ وَإِنَّ مِنَ ٱلۡحِجَارَةِ لَمَا يَتَفَجَّرُ مِنۡهُ ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ وَإِنَّ مِنۡهَا لَمَا يَشَّقَّقُ فَيَخۡرُجُ مِنۡهُ ٱلۡمَآءُۚ وَإِنَّ مِنۡهَا لَمَا يَهۡبِطُ مِنۡ خَشۡيَةِ ٱللَّهِۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ
Mana emioyo chienyu nichiba emiumu olunyuma lwa ako, nichiba shinga amachina nohomba emyumu muno. Ne toto mumachina kaliho kalia akarundukhangamwo emialo, ne toto akandimwo kaliho kaarukhanga nikarulamwo amaatsi, ne akandimwo kaliho akakwitsanga khulwa okhuria Nyasaye. Ne Nyasaye shang’ang’alilanga ehale nende akamukholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
۞ أَفَتَطۡمَعُونَ أَن يُؤۡمِنُواْ لَكُمۡ وَقَدۡ كَانَ فَرِيقٞ مِّنۡهُمۡ يَسۡمَعُونَ كَلَٰمَ ٱللَّهِ ثُمَّ يُحَرِّفُونَهُۥ مِنۢ بَعۡدِ مَا عَقَلُوهُ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ
Koo, enywe musubilanga nimwikomba muno mbu balabasuubila, ne abandi mubo bawulilanga amakhuwa ka Nyasaye, mana bakakalukhanie nibakhakamanya obulayi, ebilali mukhukorwa tawe?
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا لَقُواْ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَإِذَا خَلَا بَعۡضُهُمۡ إِلَىٰ بَعۡضٖ قَالُوٓاْ أَتُحَدِّثُونَهُم بِمَا فَتَحَ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمۡ لِيُحَآجُّوكُم بِهِۦ عِندَ رَبِّكُمۡۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ
Ne nibabukana nende abasuubili, nibaboola mbu, “Khwasuubila (toto Muhammad yarumbulwa mubitabu biefu).” Ne nibatoong’a abeene khubeene, baboola mbu, ‘‘Mubaboolelanga aka Nyasaye yabeekulila enywe; kho babayingasie khuko ewa Nyasaye wabu Omulesi, shimwikhonyelanga obwongo tawe?”
Les exégèses en arabe:
أَوَلَا يَعۡلَمُونَ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَ
Ne shibamanyile mbu toto Nyasaye yamanya akabafisanga nende akabaretsanga habulafu tawe?
Les exégèses en arabe:
وَمِنۡهُمۡ أُمِّيُّونَ لَا يَعۡلَمُونَ ٱلۡكِتَٰبَ إِلَّآ أَمَانِيَّ وَإِنۡ هُمۡ إِلَّا يَظُنُّونَ
Ne mubo balimwo abandu abalamanyire okhusoma nende okhwandika tawe, abandu balamanya Eshitabu (Itaurati), halali eshiwonya shobusilu, ne babula liosiliosi halali okhuparirisia butswa.
Les exégèses en arabe:
فَوَيۡلٞ لِّلَّذِينَ يَكۡتُبُونَ ٱلۡكِتَٰبَ بِأَيۡدِيهِمۡ ثُمَّ يَقُولُونَ هَٰذَا مِنۡ عِندِ ٱللَّهِ لِيَشۡتَرُواْ بِهِۦ ثَمَنٗا قَلِيلٗاۖ فَوَيۡلٞ لَّهُم مِّمَّا كَتَبَتۡ أَيۡدِيهِمۡ وَوَيۡلٞ لَّهُم مِّمَّا يَكۡسِبُونَ
Kho, eshinyasio eshikhongo shilinyoola balia bahandikanga Eshitabu khumikhono chiabu, mana baboola mbu, “Shino shirula khu Nyasaye” khobanyoole okhukula khwako obukhala obututu bwokhushialo. Kho, bali nende eshinyasio eshikhongo khulwa kabahandikanga khumikhono chiabu (nibakatia mbu ni ka Nyasaye), ne bali nende eshinyasio eshikhongo khukabachumanga.
Les exégèses en arabe:
وَقَالُواْ لَن تَمَسَّنَا ٱلنَّارُ إِلَّآ أَيَّامٗا مَّعۡدُودَةٗۚ قُلۡ أَتَّخَذۡتُمۡ عِندَ ٱللَّهِ عَهۡدٗا فَلَن يُخۡلِفَ ٱللَّهُ عَهۡدَهُۥٓۖ أَمۡ تَقُولُونَ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Ne baboola mbu, “Omulilo shikulikhutilakhwo halali tsinyanga tsinditi butswa.” Boola mbu, “Koo, Nyasaye yalakana ninanyu ario, kho shalikalukhania indache yiye tawe? Nohomba mukatilinjia Nyasaye amakhuwa kamukorerwe?"
Les exégèses en arabe:
بَلَىٰۚ مَن كَسَبَ سَيِّئَةٗ وَأَحَٰطَتۡ بِهِۦ خَطِيٓـَٔتُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Eeeh ni endio, ulia wakhola amabii, mana tsimbii tsiaye nitsimuterera, abo nibo abandu bomumulilo, balimenyamwo tsinyanga tsioosi.
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Ne balia abasuubila, mana nibakhola amalayi, abo nibo abandu bomwikulu, balimenyamwo tsinyanga tsioosi.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ لَا تَعۡبُدُونَ إِلَّا ٱللَّهَ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَانٗا وَذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَقُولُواْ لِلنَّاسِ حُسۡنٗا وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ ثُمَّ تَوَلَّيۡتُمۡ إِلَّا قَلِيلٗا مِّنكُمۡ وَأَنتُم مُّعۡرِضُونَ
Ne (yitsulile) olwa khwalakana indakano nende Abaana ba Israili mbu: Mulalaama shiosishiosi tawe halali Nyasaye. Ne mukholele abebusi amalayi, nende abekho, nende abaana abafwilwa, nende abamanani, ne muboolele abaandu amakhuwa amalayi. Ne mulaame khatsotso (iswala), ne muhane eshihanwa shia izakaa, mana nimukalukhana halali batiti mwinywe, nanyu mulekanga.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَكُمۡ لَا تَسۡفِكُونَ دِمَآءَكُمۡ وَلَا تُخۡرِجُونَ أَنفُسَكُم مِّن دِيَٰرِكُمۡ ثُمَّ أَقۡرَرۡتُمۡ وَأَنتُمۡ تَشۡهَدُونَ
Ne (yitsulile) olwa khwalakana ninanyu indakano mbu shimulatatsia amatsayi kenyu tawe, ne shimulaloondana okhurula mutsingo tsienyu tawe. Mana nimufuchilila (ne nimukhaya okhukhola murio), nanyu muli abaloli khu ako.
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ أَنتُمۡ هَٰٓؤُلَآءِ تَقۡتُلُونَ أَنفُسَكُمۡ وَتُخۡرِجُونَ فَرِيقٗا مِّنكُم مِّن دِيَٰرِهِمۡ تَظَٰهَرُونَ عَلَيۡهِم بِٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَإِن يَأۡتُوكُمۡ أُسَٰرَىٰ تُفَٰدُوهُمۡ وَهُوَ مُحَرَّمٌ عَلَيۡكُمۡ إِخۡرَاجُهُمۡۚ أَفَتُؤۡمِنُونَ بِبَعۡضِ ٱلۡكِتَٰبِ وَتَكۡفُرُونَ بِبَعۡضٖۚ فَمَا جَزَآءُ مَن يَفۡعَلُ ذَٰلِكَ مِنكُمۡ إِلَّا خِزۡيٞ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۖ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يُرَدُّونَ إِلَىٰٓ أَشَدِّ ٱلۡعَذَابِۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ
Mana enywe mbabano mwirananga abeene, ne muloondanga abashenyu baandi okhurula mutsingo tsiabu, mukhonyananga khumabii nende obusuku. Ne nibamwitsila nibatililwe, nimubanunula, nikali mbu mwakanibwa elo. Ko! Musuubilanga mumakhuwa kandi mushitabu (shienyu) ne mukhaya akandi? Mana nimurungo shina khu ukhola ako mwinywe halali eshifimbwa murwe mubulamu bwokhushialo? Ne inyanga ya Indukho balikalusibwa khushinyasio eshilulu muno. Ne Nyasaye shiyang'ng'ala ehale nende akamukholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا بِٱلۡأٓخِرَةِۖ فَلَا يُخَفَّفُ عَنۡهُمُ ٱلۡعَذَابُ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ
Abo nibo bakula obulamu bwokhushialo khu bwomwikulu. Mana shibalitutuyilibwa eshinyasio tawe, ne khandi shibalihabinwa tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا مُوسَى ٱلۡكِتَٰبَ وَقَفَّيۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِۦ بِٱلرُّسُلِۖ وَءَاتَيۡنَا عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَأَيَّدۡنَٰهُ بِرُوحِ ٱلۡقُدُسِۗ أَفَكُلَّمَا جَآءَكُمۡ رَسُولُۢ بِمَا لَا تَهۡوَىٰٓ أَنفُسُكُمُ ٱسۡتَكۡبَرۡتُمۡ فَفَرِيقٗا كَذَّبۡتُمۡ وَفَرِيقٗا تَقۡتُلُونَ
Ne toto khwahelesia Musa Eshitabu (Itaurati) mana nikhumulondiakhwo Abarumwa inyuma wuwe, ne nikhuhelesia Isa omwana wa Mariamu obwinoosio (ebifune) bwa habulafu, mana nikhumukhonya nende amaani ka roho (Omumalaika) omutakatifu (Jibril). Mana enywe olwa Abarumwa babetselanga nende akemioyo chienyu chilachamile tawe, nimufura emirwe. Kho omukanda mulala nimukukatsula, ne omukanda kundi nimukwira.
Les exégèses en arabe:
وَقَالُواْ قُلُوبُنَا غُلۡفُۢۚ بَل لَّعَنَهُمُ ٱللَّهُ بِكُفۡرِهِمۡ فَقَلِيلٗا مَّا يُؤۡمِنُونَ
Ne baboola mbu, “Emioyo chiefu chiafuunikhwa.” Halali Nyasaye yabatsuba khubukhayi bwabu, ne ni matiti tsa akabasuubilanga.
Les exégèses en arabe:
وَلَمَّا جَآءَهُمۡ كِتَٰبٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ مُصَدِّقٞ لِّمَا مَعَهُمۡ وَكَانُواْ مِن قَبۡلُ يَسۡتَفۡتِحُونَ عَلَى ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ فَلَمَّا جَآءَهُم مَّا عَرَفُواْ كَفَرُواْ بِهِۦۚ فَلَعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ne olwa Eshitabu shiabetsela okhurula khu Nyasaye eshifuchilisania nende kabali ninako, ne inyuma awo bali nibasabanga obukhonyi khobashile Abakhaya. Ne mana olwa kaboolela kalia akabamanya, nibakakhaya. Kho eshitsubo shia Nyasaye shili khubakhayi.
Les exégèses en arabe:
بِئۡسَمَا ٱشۡتَرَوۡاْ بِهِۦٓ أَنفُسَهُمۡ أَن يَكۡفُرُواْ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ بَغۡيًا أَن يُنَزِّلَ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦ عَلَىٰ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ فَبَآءُو بِغَضَبٍ عَلَىٰ غَضَبٖۚ وَلِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٞ مُّهِينٞ
Neshibii muno shiabakusia emioyo chiabu khulwa shio - okhukhaya aka Nyasaye yeshia khulwa okhulola ishinda mbu Nyasaye yeshilinjia tsimbabaasi tsitsie ulia owayenya mubasumba bebe. Mana nibakhoyeshela liruma khuliruma, ne abakhayi baliba nende eshinyasio shiokhubatutuyia.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ ءَامِنُواْ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ قَالُواْ نُؤۡمِنُ بِمَآ أُنزِلَ عَلَيۡنَا وَيَكۡفُرُونَ بِمَا وَرَآءَهُۥ وَهُوَ ٱلۡحَقُّ مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَهُمۡۗ قُلۡ فَلِمَ تَقۡتُلُونَ أَنۢبِيَآءَ ٱللَّهِ مِن قَبۡلُ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Ne nibaboolelwa mbu, “Suubile khu ka Nyasaye yeeshia" nibaboola mbu, “Efwe khusuubilanga khukakhweshilibwa.” Ne bakhayanga okhusuubila akali inyuma wuwe (Muhammad), ne ako nikali akatoto, akatinyisia akabali ninako. Boola mbu, “Ne khulwashina mweranga Abarumwa ba Nyasaye inyuma eyo toto nimuli Abasuubili?”
Les exégèses en arabe:
۞ وَلَقَدۡ جَآءَكُم مُّوسَىٰ بِٱلۡبَيِّنَٰتِ ثُمَّ ٱتَّخَذۡتُمُ ٱلۡعِجۡلَ مِنۢ بَعۡدِهِۦ وَأَنتُمۡ ظَٰلِمُونَ
Ne toto Musa yabetsela nende ebifune bia habulafu mana nimukhola eshimwosi (okhuba nyasaye wenyu) inyuma wuwe mana nimuba abakholele obubii.
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَكُمۡ وَرَفَعۡنَا فَوۡقَكُمُ ٱلطُّورَ خُذُواْ مَآ ءَاتَيۡنَٰكُم بِقُوَّةٖ وَٱسۡمَعُواْۖ قَالُواْ سَمِعۡنَا وَعَصَيۡنَا وَأُشۡرِبُواْ فِي قُلُوبِهِمُ ٱلۡعِجۡلَ بِكُفۡرِهِمۡۚ قُلۡ بِئۡسَمَا يَأۡمُرُكُم بِهِۦٓ إِيمَٰنُكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Ne (yitsulile) olwa khwabukula indakano yenyu, ne nikhuninia hekulu wenyu eshikulu. Bukule akakhwabahelesia nende amaani mana muwulile. Nibaboola mbu, “Khuwulile mana khulobele.” Mana nibanywesibwa mumioyo chiabu (okhulama) eshimwosi, khulwa okhukhaya khwabu. Boola mbu, “Nobubii buli burie buno bwobusuubili bwenyu bubalomesinjia toto nimuli abasuubili.”
Les exégèses en arabe:
قُلۡ إِن كَانَتۡ لَكُمُ ٱلدَّارُ ٱلۡأٓخِرَةُ عِندَ ٱللَّهِ خَالِصَةٗ مِّن دُونِ ٱلنَّاسِ فَتَمَنَّوُاْ ٱلۡمَوۡتَ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Boola (ewe Muhammad) mbu, “Nikali mbu litala lia mwikulu elili ewa Nyasaye nelienyu sa mwenyene; ne shini lia abandu bandi tawe, mana khekombekhwo lifwa toto nimuli aba habweene.”
Les exégèses en arabe:
وَلَن يَتَمَنَّوۡهُ أَبَدَۢا بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيهِمۡۚ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِٱلظَّٰلِمِينَ
Ne shibalilikombakhwo (lifwa) tawe, khulwa okhubeela akabaranjilisia nende emikhono chiabu. Ne Nyasaye nomumanyi muno awa abamabii.
Les exégèses en arabe:
وَلَتَجِدَنَّهُمۡ أَحۡرَصَ ٱلنَّاسِ عَلَىٰ حَيَوٰةٖ وَمِنَ ٱلَّذِينَ أَشۡرَكُواْۚ يَوَدُّ أَحَدُهُمۡ لَوۡ يُعَمَّرُ أَلۡفَ سَنَةٖ وَمَا هُوَ بِمُزَحۡزِحِهِۦ مِنَ ٱلۡعَذَابِ أَن يُعَمَّرَۗ وَٱللَّهُ بَصِيرُۢ بِمَا يَعۡمَلُونَ
Ne toto olanyoola mbu bo nibo bayanza muno obulamu okhushilakho Abatsokaasi; yekombanga mulala wabu mbu yakhamenyibwe emiika iyelefu, ne kata kario elo shilinyala okhumurusia mushinyasio tawe. Ne Nyasaye nomuloli muno khukabakholanga.
Les exégèses en arabe:
قُلۡ مَن كَانَ عَدُوّٗا لِّـجِبۡرِيلَ فَإِنَّهُۥ نَزَّلَهُۥ عَلَىٰ قَلۡبِكَ بِإِذۡنِ ٱللَّهِ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ وَهُدٗى وَبُشۡرَىٰ لِلۡمُؤۡمِنِينَ
Boola mbu, “Ulia yesiyesi uli omusuku wa Jibril, toto ye niye wayishia (Ikurani) khumwoyo kukwo khubuchami bwa Nyasaye, itinyisinjia kalia kaliho imbeli wayio, ne ni obulunjifu nende omwikhoyo khubasuubili.”
Les exégèses en arabe:
مَن كَانَ عَدُوّٗا لِّلَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَجِبۡرِيلَ وَمِيكَىٰلَ فَإِنَّ ٱللَّهَ عَدُوّٞ لِّلۡكَٰفِرِينَ
Ulia uba omusuku wa Nyasaye, nende Abamalaika bebe, nende Abarumwa bebe, nende Jibril nende Mikaili, toto awo Nyasaye nomusuku wa Abakhayi.
Les exégèses en arabe:
وَلَقَدۡ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ءَايَٰتِۭ بَيِّنَٰتٖۖ وَمَا يَكۡفُرُ بِهَآ إِلَّا ٱلۡفَٰسِقُونَ
Ne toto khwakhwishilia ebifune bili habulafu, ne shibabikhayanga tawe halali balia abafunakanga amalako.
Les exégèses en arabe:
أَوَكُلَّمَا عَٰهَدُواْ عَهۡدٗا نَّبَذَهُۥ فَرِيقٞ مِّنۡهُمۚ بَلۡ أَكۡثَرُهُمۡ لَا يُؤۡمِنُونَ
Koo, buli nibalaka indakano, ne omukanda mubo kuyisukuna? Ne abaanji mubo shibasuubilanga tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلَمَّا جَآءَهُمۡ رَسُولٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ مُصَدِّقٞ لِّمَا مَعَهُمۡ نَبَذَ فَرِيقٞ مِّنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ كِتَٰبَ ٱللَّهِ وَرَآءَ ظُهُورِهِمۡ كَأَنَّهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ
Ne olwa yabetsela Omurumwa okhurula khu Nyasaye, utinyisia akabali ninako, omukanda mu balia bahebwa Eshitabu, kwasukuna Eshitabu shia Nyasaye inyuma wemikongo chiabu opara mbu shibamanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
وَٱتَّبَعُواْ مَا تَتۡلُواْ ٱلشَّيَٰطِينُ عَلَىٰ مُلۡكِ سُلَيۡمَٰنَۖ وَمَا كَفَرَ سُلَيۡمَٰنُ وَلَٰكِنَّ ٱلشَّيَٰطِينَ كَفَرُواْ يُعَلِّمُونَ ٱلنَّاسَ ٱلسِّحۡرَ وَمَآ أُنزِلَ عَلَى ٱلۡمَلَكَيۡنِ بِبَابِلَ هَٰرُوتَ وَمَٰرُوتَۚ وَمَا يُعَلِّمَانِ مِنۡ أَحَدٍ حَتَّىٰ يَقُولَآ إِنَّمَا نَحۡنُ فِتۡنَةٞ فَلَا تَكۡفُرۡۖ فَيَتَعَلَّمُونَ مِنۡهُمَا مَا يُفَرِّقُونَ بِهِۦ بَيۡنَ ٱلۡمَرۡءِ وَزَوۡجِهِۦۚ وَمَا هُم بِضَآرِّينَ بِهِۦ مِنۡ أَحَدٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَيَتَعَلَّمُونَ مَا يَضُرُّهُمۡ وَلَا يَنفَعُهُمۡۚ وَلَقَدۡ عَلِمُواْ لَمَنِ ٱشۡتَرَىٰهُ مَا لَهُۥ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنۡ خَلَٰقٖۚ وَلَبِئۡسَ مَا شَرَوۡاْ بِهِۦٓ أَنفُسَهُمۡۚ لَوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ
Mana nibaloonda kalia ka amashetani kasomaanga mutsinyanga tsia obwami bwa Suleiman. Ne Suleiman shiyakhaya Nyasaye tawe, halali amashetani niko kakhaya Nyasaye. Kechesinjia abandu obulosi, nende shilia shieshibwa khu Abamalaika babili balia abali mulitokho lia Babil – Harut nende Marut. Ne (Abamalaika abo) shibechesinjia yesiyesi tawe okhula bamuboolele mbu, “Efwe khubwatoto khuli amatemo, kho olamukhaya Nyasaye tawe.” Ne bekanga okhurula khubo babili kalia akabakabukhasilinjia hakari womusatsa nende omukhasi wuwe. Ne nabo shibaali nibanyala okhuwumisia yesiyesi khuko tawe halali khubuchami bwa Nyasaye. Ne bekanga akabawumisia, ne shikabakhoonya tawe. Ne toto bamala okhumanya mbu ulia ukakula, abula omukabo kwosikwosi ewa Nyasaye. Naamabii muno kalia akabakusia khuko emioyo chiabu, abaane bamanyangakhwo!
Les exégèses en arabe:
وَلَوۡ أَنَّهُمۡ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَمَثُوبَةٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِ خَيۡرٞۚ لَّوۡ كَانُواْ يَعۡلَمُونَ
Ne babetsanga mbu basuubila mana baria, bakhanyoolele amalayi ewa Nyasaye, abaane bamanyangakhwo!
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَقُولُواْ رَٰعِنَا وَقُولُواْ ٱنظُرۡنَا وَٱسۡمَعُواْۗ وَلِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Enywe Abasuubila, mulaboole mbu “raa'ina (khwaye)" tawe, halali boole mbu “undhurna (khulenge)" mana muwulile. Ne abakhaya Nyasaye balinyoola eshinyasio eshilulu.
Les exégèses en arabe:
مَّا يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ وَلَا ٱلۡمُشۡرِكِينَ أَن يُنَزَّلَ عَلَيۡكُم مِّنۡ خَيۡرٖ مِّن رَّبِّكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَخۡتَصُّ بِرَحۡمَتِهِۦ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ ذُو ٱلۡفَضۡلِ ٱلۡعَظِيمِ
Balia abakhaya Nyasaye mubandu bahebwa Eshitabu, nende abalamanga efindi halala nende Nyasaye shibenyangakhwo mbu mwishilibwe obulayi bwosibwosi okhurula khu Nyasaye wenyu Omulesi tawe. Ne Nyasaye yaawulaanga okhuhelesia tsimbabaasi tsitsie owayenya. Ne Nyasaye niwa amalayi amanji.
Les exégèses en arabe:
۞ مَا نَنسَخۡ مِنۡ ءَايَةٍ أَوۡ نُنسِهَا نَأۡتِ بِخَيۡرٖ مِّنۡهَآ أَوۡ مِثۡلِهَآۗ أَلَمۡ تَعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ
Olunyaali lwosilwosi lwakhurusiaho nohomba lwakhwibilisia, khureranga olundi olulayi okhushilakhwo olo nohomba shinga olwo. Shiwamanya mbu toto Nyasaye noomunyali muno wa buli eshindu tawe?
Les exégèses en arabe:
أَلَمۡ تَعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۗ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِن وَلِيّٖ وَلَا نَصِيرٍ
Shomanyile mbu toto Nyasaye ali nende obwami bwomwikulu nende bwokhushialo tawe? Ne mubula omulindi nohomba omukhoonyi yesiyesi owulali Nyasaye tawe?
Les exégèses en arabe:
أَمۡ تُرِيدُونَ أَن تَسۡـَٔلُواْ رَسُولَكُمۡ كَمَا سُئِلَ مُوسَىٰ مِن قَبۡلُۗ وَمَن يَتَبَدَّلِ ٱلۡكُفۡرَ بِٱلۡإِيمَٰنِ فَقَدۡ ضَلَّ سَوَآءَ ٱلسَّبِيلِ
Nohomba mwenyanga okhureeba Omurumwa wenyu shingala Musa yareebwa inyuma awo? Ne ukalukhania okhukhaya Nyasaye habundu wobusuubili mu Nyasaye, oyo khubwatoto yamala okhukora injila yahabwene.
Les exégèses en arabe:
وَدَّ كَثِيرٞ مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ لَوۡ يَرُدُّونَكُم مِّنۢ بَعۡدِ إِيمَٰنِكُمۡ كُفَّارًا حَسَدٗا مِّنۡ عِندِ أَنفُسِهِم مِّنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُمُ ٱلۡحَقُّۖ فَٱعۡفُواْ وَٱصۡفَحُواْ حَتَّىٰ يَأۡتِيَ ٱللَّهُ بِأَمۡرِهِۦٓۗ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Ne bekomba muno abaanji mubandu ba Eshitabu okhubakalusia inyuma nimumalile okhusuubila mube abakhayi khulweyishinda okhurula mumioyo chiabu, obwatoto nibumalile okhuboolela. Kho enywe baleshele mana mulalingakhwo tawe okhuula shinga Nyasaye aletsa nende okhubusia khukhwe. Toto Nyasaye nomunyali muno wabuli eshindu.
Les exégèses en arabe:
وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَۚ وَمَا تُقَدِّمُواْ لِأَنفُسِكُم مِّنۡ خَيۡرٖ تَجِدُوهُ عِندَ ٱللَّهِۗ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ
Ne swaliye khatsotso, ne rusie eshihanwa shia Izakaa. Ne shosishosi shiamwiranjilisilia enywe abeene mumalayi, mulishinyoola ewa Nyasaye. Toto Nyasaye alolanga muno akamukholanga.
Les exégèses en arabe:
وَقَالُواْ لَن يَدۡخُلَ ٱلۡجَنَّةَ إِلَّا مَن كَانَ هُودًا أَوۡ نَصَٰرَىٰۗ تِلۡكَ أَمَانِيُّهُمۡۗ قُلۡ هَاتُواْ بُرۡهَٰنَكُمۡ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ
Ne baboola mbu, “Abulaho ulinjila mumukunda kwomwikulu owulali Omuyahudi nohomba Omukristo tawe." Obo nobwikombi bwabu butswa. Boola mbu, “Rere ebifune bienyu toto nimuli abahabwene."
Les exégèses en arabe:
بَلَىٰۚ مَنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ فَلَهُۥٓ أَجۡرُهُۥ عِندَ رَبِّهِۦ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Ni habwene, ulia walekhulila Nyasaye obweni bubwe mana nakhola amalayi, ali nende omurungo kukwe ewa Nyasaye wuwe Omulesi, ne balibula oburii khandi shibalibeelela tawe.
Les exégèses en arabe:
وَقَالَتِ ٱلۡيَهُودُ لَيۡسَتِ ٱلنَّصَٰرَىٰ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَقَالَتِ ٱلنَّصَٰرَىٰ لَيۡسَتِ ٱلۡيَهُودُ عَلَىٰ شَيۡءٖ وَهُمۡ يَتۡلُونَ ٱلۡكِتَٰبَۗ كَذَٰلِكَ قَالَ ٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَ مِثۡلَ قَوۡلِهِمۡۚ فَٱللَّهُ يَحۡكُمُ بَيۡنَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فِيمَا كَانُواْ فِيهِ يَخۡتَلِفُونَ
Abayahudi baboola mbu Abakristo babula shiosishiosi shiahabwene shokhwemakhwo tawe, ne Abakristo boosi nibaboola mbu Abayahudi babula shiosishiosi (idini) shiahabwene shiokhwemakhwo tawe, nabo basomanga Eshitabu. Ne endio nilwa baboola abakorwa, amakhuwa kafwanana nende akaabu ako. Kho, Nyasaye alikhalaka eshina hakari wabu inyanga ya Indukho khukabawukhanilanga.
Les exégèses en arabe:
وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن مَّنَعَ مَسَٰجِدَ ٱللَّهِ أَن يُذۡكَرَ فِيهَا ٱسۡمُهُۥ وَسَعَىٰ فِي خَرَابِهَآۚ أُوْلَٰٓئِكَ مَا كَانَ لَهُمۡ أَن يَدۡخُلُوهَآ إِلَّا خَآئِفِينَۚ لَهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا خِزۡيٞ وَلَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Ni wina omubii muno okhushila ulia wikalila emisikiti chia Nyasaye mbu lilarumbulwamwo elira lilie tawe, mana narakhwo eshinani okhuchinyasia. Abo shibakhoyekhana okhwinjilamwo tawe halali nibarire. Abo balanyoola khushialo eshifimbwa murwe, ne mwikulu balinyoola eshinyasio eshikhongo.
Les exégèses en arabe:
وَلِلَّهِ ٱلۡمَشۡرِقُ وَٱلۡمَغۡرِبُۚ فَأَيۡنَمَا تُوَلُّواْ فَثَمَّ وَجۡهُ ٱللَّهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ
Ne Ebukwe nende Mumbo niwa Nyasaye. Kho habundu wosiwosi wamulenga, eyo obweni bwa Nyasaye buliyo. Toto Nyasaye ni Owefinji muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
وَقَالُواْ ٱتَّخَذَ ٱللَّهُ وَلَدٗاۗ سُبۡحَٰنَهُۥۖ بَل لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ كُلّٞ لَّهُۥ قَٰنِتُونَ
Ne baboola mbu, “Nyasaye yekholela omwana.” Nyasaye nomutswenufu ali ehale nende ako. Efili mwikulu nende mushialo neefifie, bioosi bihotselesinjia khulwa Ye.
Les exégèses en arabe:
بَدِيعُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ وَإِذَا قَضَىٰٓ أَمۡرٗا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُۥ كُن فَيَكُونُ
Niye Omuloonji wachachia amakulu nende eshialo. Ne niyenya likhuwa, naaliboolela mbu, "Ba", nilibaa.
Les exégèses en arabe:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ لَا يَعۡلَمُونَ لَوۡلَا يُكَلِّمُنَا ٱللَّهُ أَوۡ تَأۡتِينَآ ءَايَةٞۗ كَذَٰلِكَ قَالَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِهِم مِّثۡلَ قَوۡلِهِمۡۘ تَشَٰبَهَتۡ قُلُوبُهُمۡۗ قَدۡ بَيَّنَّا ٱلۡأٓيَٰتِ لِقَوۡمٖ يُوقِنُونَ
Ne abakorwa baboola mbu, “Shichila shina Nyasaye nalaboola ninafu nohomba eshimanyisio shikhwitsile?” Endio nilwa baboola balia abali imbeli wabu, amakhuwa shinga ako, emioyo chiabu chili nashilala. Toto efwe khwamala okhwinoosia ebimanyisio khulwa abandu basuubilanga muno.
Les exégèses en arabe:
إِنَّآ أَرۡسَلۡنَٰكَ بِٱلۡحَقِّ بَشِيرٗا وَنَذِيرٗاۖ وَلَا تُسۡـَٔلُ عَنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلۡجَحِيمِ
Toto efwe khwakhuruma khubwatoto, obe wokhurera akomwikhoyo nende wokhwikanyilisia, ne mana sholarebwa abandu bomumulilo tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلَن تَرۡضَىٰ عَنكَ ٱلۡيَهُودُ وَلَا ٱلنَّصَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَتَّبِعَ مِلَّتَهُمۡۗ قُلۡ إِنَّ هُدَى ٱللَّهِ هُوَ ٱلۡهُدَىٰۗ وَلَئِنِ ٱتَّبَعۡتَ أَهۡوَآءَهُم بَعۡدَ ٱلَّذِي جَآءَكَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ مَا لَكَ مِنَ ٱللَّهِ مِن وَلِيّٖ وَلَا نَصِيرٍ
Ne shibaliba obulayi ninanyu Abayahudi nende Abakiristo tawe, okhula muloonde emilukha chiabu. Boola mbu, “Toto obulunjifu bwa Nyasaye nibo obulunjifu." Ne noloonda obwikombi bwabu, obumanyi nibumalile okhukhulila, sholinyoola omukhoonyi yesiyesi nohomba omulindi ewa Nyasaye tawe.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ يَتۡلُونَهُۥ حَقَّ تِلَاوَتِهِۦٓ أُوْلَٰٓئِكَ يُؤۡمِنُونَ بِهِۦۗ وَمَن يَكۡفُرۡ بِهِۦ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡخَٰسِرُونَ
Balia bakhwelesia Eshitabu (Taurat- Injil – Zaburi) bashisoomanga shingala shienyekhana, abo bashisuubilanga. Ne bashikhaya, abo nibo abalisikha.
Les exégèses en arabe:
يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتِيَ ٱلَّتِيٓ أَنۡعَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ وَأَنِّي فَضَّلۡتُكُمۡ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
Enywe Abaana ba Israili! Itsulile emikabo chianje khwenywe, ne toto Esie ndabakhola obulayi okhushila abandu boosi.
Les exégèses en arabe:
وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا لَّا تَجۡزِي نَفۡسٌ عَن نَّفۡسٖ شَيۡـٔٗا وَلَا يُقۡبَلُ مِنۡهَا عَدۡلٞ وَلَا تَنفَعُهَا شَفَٰعَةٞ وَلَا هُمۡ يُنصَرُونَ
Ne rie inyanga ya omundu shalikhoonya owashie tawe, ne eshiokhununula sishilifuchililwa okhula khuye tawe, ne okhusabilwa shikhulimukhoonya tawe, ne mana shibalihabinwa tawe.
Les exégèses en arabe:
۞ وَإِذِ ٱبۡتَلَىٰٓ إِبۡرَٰهِـۧمَ رَبُّهُۥ بِكَلِمَٰتٖ فَأَتَمَّهُنَّۖ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامٗاۖ قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِيۖ قَالَ لَا يَنَالُ عَهۡدِي ٱلظَّٰلِمِينَ
(Itsulila) olwa Nyasaye wuwo Omulesi yatema Ibrahim khumakhuwa, mana (Ibrahim) nakabura. Naboola mbu, “Esie toto ekhukholele obe omwimilisi wa Abandu.” Ibrahim naboola mbu, “Ne mulwibulo lwanje?” Naboola mbu, “Eeh, halali indakano yanje shiloolela abamabii tawe.”
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ جَعَلۡنَا ٱلۡبَيۡتَ مَثَابَةٗ لِّلنَّاسِ وَأَمۡنٗا وَٱتَّخِذُواْ مِن مَّقَامِ إِبۡرَٰهِـۧمَ مُصَلّٗىۖ وَعَهِدۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِـۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ أَن طَهِّرَا بَيۡتِيَ لِلطَّآئِفِينَ وَٱلۡعَٰكِفِينَ وَٱلرُّكَّعِ ٱلسُّجُودِ
Ne (yitsulile) olwa khwakhola Inzu ibe habundu wa abandu okhutsia, ne nikhuyikhola habundu womulembe. Ne khole habundu wa Ibrahim yemanga abe wokhulamilao iswala. Ne khwachelela Ibrahim nende Ismail, nikhubaboolela mbu, “Tswenule inzu yanje khulwa balia bachibotokhananga (batufanga) nende bekhalangamwo, nende benamangamwo nende basujudangamwo."
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِـۧمُ رَبِّ ٱجۡعَلۡ هَٰذَا بَلَدًا ءَامِنٗا وَٱرۡزُقۡ أَهۡلَهُۥ مِنَ ٱلثَّمَرَٰتِ مَنۡ ءَامَنَ مِنۡهُم بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ قَالَ وَمَن كَفَرَ فَأُمَتِّعُهُۥ قَلِيلٗا ثُمَّ أَضۡطَرُّهُۥٓ إِلَىٰ عَذَابِ ٱلنَّارِۖ وَبِئۡسَ ٱلۡمَصِيرُ
Ne (itsulile) olwa Ibrahim yaboola mbu, "Ee Nyasaye wanje Omulesi, khola litokho lino libe nomulembe, ne ohelesie abamenyamwo ebiamo, balia basuubilanga Nyasaye nende Inyanga ya Indukho.” Nyasaye naboola mbu, "Nende kata balia abakhayi bosi, nditsa okhubaha obwokholo butiti, mana ndilibasindikhakhwo eshinyasio shiomulilo, nawo ni habundu abii muno wokhukalukha."
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ يَرۡفَعُ إِبۡرَٰهِـۧمُ ٱلۡقَوَاعِدَ مِنَ ٱلۡبَيۡتِ وَإِسۡمَٰعِيلُ رَبَّنَا تَقَبَّلۡ مِنَّآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Ne (itsulile) olwa Ibrahim yachingula tsisiro tsia Inzu nende Ismail, nibasaba mbu, "Ee Nyasaye wefu Omulesi, khufuchilile emilimo chiefu chino, toto ewe ni Omuwulili muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
رَبَّنَا وَٱجۡعَلۡنَا مُسۡلِمَيۡنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَآ أُمَّةٗ مُّسۡلِمَةٗ لَّكَ وَأَرِنَا مَنَاسِكَنَا وَتُبۡ عَلَيۡنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ
Ewe Nyasaye wefu Omulesi! Khukhole khube abehotselefu khwiwe, ne mulwibulo lwefu babemwo abandu abehotselefu khwiwe. Ne khumanyie injila yemilukha chiefu, mana okhuleshele. Toto newe Omulesheli muno, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
رَبَّنَا وَٱبۡعَثۡ فِيهِمۡ رَسُولٗا مِّنۡهُمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡهِمۡ ءَايَٰتِكَ وَيُعَلِّمُهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَيُزَكِّيهِمۡۖ إِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Ewe Nyasaye wefu Omulesi! Baawulile Omurumwa owurulana ninabo, abasomele tsinyali tsitsio ne abeechesie Eshitabu nende amachesi, mana abatswenule. Toto ewe newe Owaamani, Owamachesi muno."
Les exégèses en arabe:
وَمَن يَرۡغَبُ عَن مِّلَّةِ إِبۡرَٰهِـۧمَ إِلَّا مَن سَفِهَ نَفۡسَهُۥۚ وَلَقَدِ ٱصۡطَفَيۡنَٰهُ فِي ٱلدُّنۡيَاۖ وَإِنَّهُۥ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ لَمِنَ ٱلصَّٰلِحِينَ
Ne ni wina unyala okhwira ehale nende emilukha chia Ibrahim halali ulia wikhola omusilu! Ne toto efwe khwamwawula khushialo, ne toto ye mwikulu aliba mubaandu abalayi.
Les exégèses en arabe:
إِذۡ قَالَ لَهُۥ رَبُّهُۥٓ أَسۡلِمۡۖ قَالَ أَسۡلَمۡتُ لِرَبِّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Ne (yitsulile) olwa Nyasaye wuwe Omulesi yamuboolela mbu, “Wilekhule (khulwa Nyasaye).” Naboola mbu, “Ndilekhulile Nyasaye Omulesi wefilonje fioosi.”
Les exégèses en arabe:
وَوَصَّىٰ بِهَآ إِبۡرَٰهِـۧمُ بَنِيهِ وَيَعۡقُوبُ يَٰبَنِيَّ إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰ لَكُمُ ٱلدِّينَ فَلَا تَمُوتُنَّ إِلَّا وَأَنتُم مُّسۡلِمُونَ
Ne Ibrahim nachelela elio Abaana bebe, nende Yakub (yesi nachera) mbu, “Enywe Abaana banje, toto Nyasaye yabalobolela idini ino, kho mulakhafwa tawe halali nimulali abehotselefu khuye (abasalamu).”
Les exégèses en arabe:
أَمۡ كُنتُمۡ شُهَدَآءَ إِذۡ حَضَرَ يَعۡقُوبَ ٱلۡمَوۡتُ إِذۡ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعۡبُدُونَ مِنۢ بَعۡدِيۖ قَالُواْ نَعۡبُدُ إِلَٰهَكَ وَإِلَٰهَ ءَابَآئِكَ إِبۡرَٰهِـۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ إِلَٰهٗا وَٰحِدٗا وَنَحۡنُ لَهُۥ مُسۡلِمُونَ
Nohomba enywe (Abayahudi nende Abakiristo) mwalio nimulola olwa lifwa liolela Yaqub? Olwa yaboolela abaana bebe mbu, “Ni wina wamulalaama inyuma wanje?” Nibaboola mbu, “Khwitsa okhulaama Nyasaye wuwo nende Nyasaye wa bapapa bobo balaamanga, Ibrahim nende Ismail nende Is’haq, Nyasaye mulala butswa. Ne efwe khwilekhulile khuye (khusilime).”
Les exégèses en arabe:
تِلۡكَ أُمَّةٞ قَدۡ خَلَتۡۖ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَلَكُم مَّا كَسَبۡتُمۡۖ وَلَا تُسۡـَٔلُونَ عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Echo neemikanda chiabura, chilinyoola omurungo kwachio, nanyu mwesi mulinyoola omurungo kwenyu, nanyu shimulirebwa akabakholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
وَقَالُواْ كُونُواْ هُودًا أَوۡ نَصَٰرَىٰ تَهۡتَدُواْۗ قُلۡ بَلۡ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِـۧمَ حَنِيفٗاۖ وَمَا كَانَ مِنَ ٱلۡمُشۡرِكِينَ
Ne (Abayahudi) baboola mbu, "Be Abayahudi nohomba Abakiristo; mulalunjikha." Boola (ewe Mohammad) mbu, “Tawe, khulondanga omulukha kwa Ibrahim owalekhana nende tsidini tsiobukori, ne shiyali mubatsokaasinjia Nyasaye tawe."
Les exégèses en arabe:
قُولُوٓاْ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡنَا وَمَآ أُنزِلَ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِـۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطِ وَمَآ أُوتِيَ مُوسَىٰ وَعِيسَىٰ وَمَآ أُوتِيَ ٱلنَّبِيُّونَ مِن رَّبِّهِمۡ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ وَنَحۡنُ لَهُۥ مُسۡلِمُونَ
Boole mbu, “Khwasuubila Nyasaye nende kalia akeshibwa khwifwe nende khu Ibrahim, nende Ismail, nende Is’haq, nende Yaqub, nende Abaana ba Yaqub, nende keshibwa khu Musa, nende Isa, nende akeshibwa khu Abarumwa okhurula khu Nyasaye wabu Omulesi. Shikhukabukhasinjia yesiyesi hakari wabu tawe, nafu khuli abelekhule khuye (abasilima)."
Les exégèses en arabe:
فَإِنۡ ءَامَنُواْ بِمِثۡلِ مَآ ءَامَنتُم بِهِۦ فَقَدِ ٱهۡتَدَواْۖ وَّإِن تَوَلَّوۡاْ فَإِنَّمَا هُمۡ فِي شِقَاقٖۖ فَسَيَكۡفِيكَهُمُ ٱللَّهُۚ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Ne nibasuubila shinga mwasuubila murio, balaba toto balunjishe. Ne nibakalukhana, awo balaba bali mumayinje kaabu butswa. Kho Nyasaye yetsa okhukhulinda okhurulana nende obusuku bwabu. Ye niye Omuwulili muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
صِبۡغَةَ ٱللَّهِ وَمَنۡ أَحۡسَنُ مِنَ ٱللَّهِ صِبۡغَةٗۖ وَنَحۡنُ لَهُۥ عَٰبِدُونَ
Obwisilamu nishio eshirone shia Nyasaye yabaronela. Ne ni wina omuroni omulayi muno okhushila Nyasaye? Ne efwe khumulamangasa Ye yenyene.
Les exégèses en arabe:
قُلۡ أَتُحَآجُّونَنَا فِي ٱللَّهِ وَهُوَ رَبُّنَا وَرَبُّكُمۡ وَلَنَآ أَعۡمَٰلُنَا وَلَكُمۡ أَعۡمَٰلُكُمۡ وَنَحۡنُ لَهُۥ مُخۡلِصُونَ
Boola mbu, "Muyingananga ninafu khumakhuwa ka Nyasaye, naye ni Nyasaye wefu Omulesi, khandi ni Nyasaye wenyu Omulesi. Nafu khuli nebikhole biefu nanywe muli nebikhole bienyu. Nafu Ye butswa niwakhukholelanga (amakhuwa kefu koosi).
Les exégèses en arabe:
أَمۡ تَقُولُونَ إِنَّ إِبۡرَٰهِـۧمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطَ كَانُواْ هُودًا أَوۡ نَصَٰرَىٰۗ قُلۡ ءَأَنتُمۡ أَعۡلَمُ أَمِ ٱللَّهُۗ وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّن كَتَمَ شَهَٰدَةً عِندَهُۥ مِنَ ٱللَّهِۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ
Nohomba muboolanga mbu Ibrahim, nende Ismail, nende Is’haq, nende Yaqub, nende olwibulo lwa Yaqub, bali Abayahudi nohomba Abakiristo?" Boola mbu, “Nenywe mumanyile muno nohomba Nyasaye?" Ne ni wina omubii muno okhushilakhwo ulia ufisanga obuloli bwalinabwo okhurula khu Nyasaye! Ne shikali mbu Nyasaye shamanyile kamukholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
تِلۡكَ أُمَّةٞ قَدۡ خَلَتۡۖ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَلَكُم مَّا كَسَبۡتُمۡۖ وَلَا تُسۡـَٔلُونَ عَمَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Oko nomukanda kwamala okhubura. Kulinyoola omurungo kwako, nanyu mwesi mulinyoola omurungo kwenyu, nanyu shimulireebwa akabakholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
۞ سَيَقُولُ ٱلسُّفَهَآءُ مِنَ ٱلنَّاسِ مَا وَلَّىٰهُمۡ عَن قِبۡلَتِهِمُ ٱلَّتِي كَانُواْ عَلَيۡهَاۚ قُل لِّلَّهِ ٱلۡمَشۡرِقُ وَٱلۡمَغۡرِبُۚ يَهۡدِي مَن يَشَآءُ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ
Abasilu mubandu baliboola mbu, “Nishina shiabarusia khukibla (habundu wokhuhenga nooli muswala) shiabu shiabalikhwo?” Boola mbu, “Ebukwe nende Mumbo nitsia Nyasaye. Alunjisinjia owayenya khunjila ilunjifu.”
Les exégèses en arabe:
وَكَذَٰلِكَ جَعَلۡنَٰكُمۡ أُمَّةٗ وَسَطٗا لِّتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى ٱلنَّاسِ وَيَكُونَ ٱلرَّسُولُ عَلَيۡكُمۡ شَهِيدٗاۗ وَمَا جَعَلۡنَا ٱلۡقِبۡلَةَ ٱلَّتِي كُنتَ عَلَيۡهَآ إِلَّا لِنَعۡلَمَ مَن يَتَّبِعُ ٱلرَّسُولَ مِمَّن يَنقَلِبُ عَلَىٰ عَقِبَيۡهِۚ وَإِن كَانَتۡ لَكَبِيرَةً إِلَّا عَلَى ٱلَّذِينَ هَدَى ٱللَّهُۗ وَمَا كَانَ ٱللَّهُ لِيُضِيعَ إِيمَٰنَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِٱلنَّاسِ لَرَءُوفٞ رَّحِيمٞ
Ne endio nolwa khwabakhola enywe Abandu ba hakari, khomube abaloli khubandu, ne Omurumwa abe omuloli khwinywe. Ne shikhwakhola Kibla shienyu shiamwalikhwo halali khokhumanye ni wina uloonda Omurumwa, ne ni wina ukalukha inyuma khubisisilo bibie. Ne kali amatinyu halali khubalia ba Nyasaye yalunjisia. Ne Nyasaye shiyali ukosia obusubili bwenyu tawe. Toto Nyasaye khubandu ni wetsimbabaasi, wobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
قَدۡ نَرَىٰ تَقَلُّبَ وَجۡهِكَ فِي ٱلسَّمَآءِۖ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبۡلَةٗ تَرۡضَىٰهَاۚ فَوَلِّ وَجۡهَكَ شَطۡرَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَحَيۡثُ مَا كُنتُمۡ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ شَطۡرَهُۥۗ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ لَيَعۡلَمُونَ أَنَّهُ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّهِمۡۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا يَعۡمَلُونَ
Toto khulutsi okhukalukhana khwobweni bubwo mwikulu, kho khwitsa okhukhulenjia Kibla eshia omwoyo kukwo kuchamile. Kho, lenjia obweni bubwo ebuleka womusikiti kwa Oluyali (Makka). Ne wosiwosi wamuli, lenjie obweni bwenyu ebuleka wakwo. Ne toto balia bahebwa Eshitabu bamanyile mbu obo nobwatoto okhurula khu Nyasaye wabu Omulesi. Ne shibili mbu Nyasaye shamanyile kabakholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلَئِنۡ أَتَيۡتَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ بِكُلِّ ءَايَةٖ مَّا تَبِعُواْ قِبۡلَتَكَۚ وَمَآ أَنتَ بِتَابِعٖ قِبۡلَتَهُمۡۚ وَمَا بَعۡضُهُم بِتَابِعٖ قِبۡلَةَ بَعۡضٖۚ وَلَئِنِ ٱتَّبَعۡتَ أَهۡوَآءَهُم مِّنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَكَ مِنَ ٱلۡعِلۡمِ إِنَّكَ إِذٗا لَّمِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Ne niwitsila balia abahebwa Eshitabu nebifune bioosi, shibalaloonda Kibla shishio tawe. Nawe sholi uloonda Kibla shiabu tawe. Ne abeene khubeene shibakhaloonda Kibla shiowundi tawe. Ne niwitsukhana waloonda obwikombi bwa emioyo chiabu, obumanyi nibumalile okhukhulila, toto hawo olaba mubandu abamabii.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ ءَاتَيۡنَٰهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ يَعۡرِفُونَهُۥ كَمَا يَعۡرِفُونَ أَبۡنَآءَهُمۡۖ وَإِنَّ فَرِيقٗا مِّنۡهُمۡ لَيَكۡتُمُونَ ٱلۡحَقَّ وَهُمۡ يَعۡلَمُونَ
Balia abakhwahelesia Eshitabu bashimanya shinga bamanya Abana babu, ne toto omukanda mubo kufisanga obwatoto nabo nibamanyile.
Les exégèses en arabe:
ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ ٱلۡمُمۡتَرِينَ
Obwatoto nokhurula khu Nyasaye wuwo Omulesi. Kho, olakhatema waba mubakanakani tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلِكُلّٖ وِجۡهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَاۖ فَٱسۡتَبِقُواْ ٱلۡخَيۡرَٰتِۚ أَيۡنَ مَا تَكُونُواْ يَأۡتِ بِكُمُ ٱللَّهُ جَمِيعًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Ne buli omukanda kwali nende wakwahenganga (Kibla shiakwo). Kho, yirushile okhukhola amalayi. Wosiwosi wamuli, Nyasaye alabarera mwesi halala. Toto Nyasaye nomunyali muno wa buli eshindu.
Les exégèses en arabe:
وَمِنۡ حَيۡثُ خَرَجۡتَ فَوَلِّ وَجۡهَكَ شَطۡرَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۖ وَإِنَّهُۥ لَلۡحَقُّ مِن رَّبِّكَۗ وَمَا ٱللَّهُ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ
Ne wosiwosi wotsia, lenjia obweni bubwo khu Omusikiti kwa Oluyali. Ne obo nibo obwatoto burulanga khu Nyasaye wuwo Omulesi. Ne shibili mbu Nyasaye shamanyile akamukholanga tawe.
Les exégèses en arabe:
وَمِنۡ حَيۡثُ خَرَجۡتَ فَوَلِّ وَجۡهَكَ شَطۡرَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَحَيۡثُ مَا كُنتُمۡ فَوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ شَطۡرَهُۥ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَيۡكُمۡ حُجَّةٌ إِلَّا ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مِنۡهُمۡ فَلَا تَخۡشَوۡهُمۡ وَٱخۡشَوۡنِي وَلِأُتِمَّ نِعۡمَتِي عَلَيۡكُمۡ وَلَعَلَّكُمۡ تَهۡتَدُونَ
Ne wosiwosi wotsia lenjia obweni bubwo khu Omusikiti kwa Oluyali. Ne wosiwosi wamuli, lenjie obweni bwenyu eyo wakuli (omusikiti oko); kho abandu bakhaywe okhuba nende eshifune khwinywe, halali balia ababii mubo. Kho, mulabaria tawe, halali murie esie, kho enyoole okhubetsusilia emikabo chianje, khomunyoole okhulunjikha.
Les exégèses en arabe:
كَمَآ أَرۡسَلۡنَا فِيكُمۡ رَسُولٗا مِّنكُمۡ يَتۡلُواْ عَلَيۡكُمۡ ءَايَٰتِنَا وَيُزَكِّيكُمۡ وَيُعَلِّمُكُمُ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَيُعَلِّمُكُم مَّا لَمۡ تَكُونُواْ تَعۡلَمُونَ
Shingala efwe khwabarumila Omurumwa okhurula mwinywe, abasoomelanga tsinyaali tsiefu nabatswenula, ne abechesia Eshitabu nende amachesi, ne abechesinjia kalia akamwalali nimukamanyile tawe
Les exégèses en arabe:
فَٱذۡكُرُونِيٓ أَذۡكُرۡكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لِي وَلَا تَكۡفُرُونِ
Kho, nzitsulile, nditsa okhubetsulila. Ne khupile orio, ne mulandoba tawe.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱسۡتَعِينُواْ بِٱلصَّبۡرِ وَٱلصَّلَوٰةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ
Enywe Abasuubila, mwikhoonye khukhwisumilisia nende okhulaama iswala. Toto Nyasaye ali halala nende abesumilisinjia.
Les exégèses en arabe:
وَلَا تَقُولُواْ لِمَن يُقۡتَلُ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أَمۡوَٰتُۢۚ بَلۡ أَحۡيَآءٞ وَلَٰكِن لَّا تَشۡعُرُونَ
Ne mulaboola khubalia berwa nibali khunjila ya Nyasaye mbu nabafu tawe. Halali ni abalamu, ne enywe shimumanyile (elo) tawe.
Les exégèses en arabe:
وَلَنَبۡلُوَنَّكُم بِشَيۡءٖ مِّنَ ٱلۡخَوۡفِ وَٱلۡجُوعِ وَنَقۡصٖ مِّنَ ٱلۡأَمۡوَٰلِ وَٱلۡأَنفُسِ وَٱلثَّمَرَٰتِۗ وَبَشِّرِ ٱلصَّٰبِرِينَ
Ne toto khwitsa okhubatema nende eshindu shitutu shia oburi, nende inzala, nende obulemefu bwa omwandu, nende abandu, nende efiamo, ne bila abesumilisinjia akomwikhoyo.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةٞ قَالُوٓاْ إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّآ إِلَيۡهِ رَٰجِعُونَ
Balia banyoolungwa namasila, nibaboola mbu, “Toto efwe khuli aba Nyasaye, ne toto efwe ewuwe ne wakhulikalukha.”
Les exégèses en arabe:
أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ صَلَوَٰتٞ مِّن رَّبِّهِمۡ وَرَحۡمَةٞۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُهۡتَدُونَ
Abo baliba nende tsikhabi okhurula khu Nyasaye wabu Omulesi nende tsimbabaasi. Ne abo nibo abalunjifu.
Les exégèses en arabe:
۞ إِنَّ ٱلصَّفَا وَٱلۡمَرۡوَةَ مِن شَعَآئِرِ ٱللَّهِۖ فَمَنۡ حَجَّ ٱلۡبَيۡتَ أَوِ ٱعۡتَمَرَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِ أَن يَطَّوَّفَ بِهِمَاۚ وَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ شَاكِرٌ عَلِيمٌ
Toto (ebikulu bia) Swafa nende Marwa ni bilala khubilolelo bia Nyasaye. Kho, ulia utsia okhuhija khunzu ya Nyasaye, nohomba okhukhola hija inditi (umra), shinobubii khuye okhubibotokhana tawe. Ne ulia wikholela omwene amalayi, toto hao Nyasaye nomuunji wokhupa orio, ne ni Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡتُمُونَ مَآ أَنزَلۡنَا مِنَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَٱلۡهُدَىٰ مِنۢ بَعۡدِ مَا بَيَّنَّٰهُ لِلنَّاسِ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أُوْلَٰٓئِكَ يَلۡعَنُهُمُ ٱللَّهُ وَيَلۡعَنُهُمُ ٱللَّٰعِنُونَ
Toto balia bafisanga akakhweshia - nako ni ebifune bili habulafu, nende obulunjiifu - nikhumalile okhukeenoosilia Abandu mushitabu, abo Nyasaye abatsubanga, ne buli Abatsubi babatsubanga.
Les exégèses en arabe:
إِلَّا ٱلَّذِينَ تَابُواْ وَأَصۡلَحُواْ وَبَيَّنُواْ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَتُوبُ عَلَيۡهِمۡ وَأَنَا ٱلتَّوَّابُ ٱلرَّحِيمُ
Halali balia abasaba eshileshelo, mana nibakaasa mana nibeenosia, abo nditsa okhubaleshela. Ne Esie endi Omulesheli muno, Owobukoosia po.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَمَاتُواْ وَهُمۡ كُفَّارٌ أُوْلَٰٓئِكَ عَلَيۡهِمۡ لَعۡنَةُ ٱللَّهِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلنَّاسِ أَجۡمَعِينَ
Toto balia abakhaya mana nibafwa nibali abakhayi, abo bali nende eshitsubo shia Nyasaye, nende eshia Abamalaika nende eshia abandu boosi.
Les exégèses en arabe:
خَٰلِدِينَ فِيهَا لَا يُخَفَّفُ عَنۡهُمُ ٱلۡعَذَابُ وَلَا هُمۡ يُنظَرُونَ
Balimenyamwo tsinyanga tsioosi, shibalitutuyilibwa eshinyasio ne shibalihebwa obwiyangu tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِلَٰهُكُمۡ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلرَّحۡمَٰنُ ٱلرَّحِيمُ
Ne Nyasaye wenyu ni nyasaye mulala, abulao nyasaye owulali Ye tawe. Ne ni Owetsimbabaasi muno, Owobukoosia po.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ فِي خَلۡقِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَٱخۡتِلَٰفِ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ وَٱلۡفُلۡكِ ٱلَّتِي تَجۡرِي فِي ٱلۡبَحۡرِ بِمَا يَنفَعُ ٱلنَّاسَ وَمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مِن مَّآءٖ فَأَحۡيَا بِهِ ٱلۡأَرۡضَ بَعۡدَ مَوۡتِهَا وَبَثَّ فِيهَا مِن كُلِّ دَآبَّةٖ وَتَصۡرِيفِ ٱلرِّيَٰحِ وَٱلسَّحَابِ ٱلۡمُسَخَّرِ بَيۡنَ ٱلسَّمَآءِ وَٱلۡأَرۡضِ لَأٓيَٰتٖ لِّقَوۡمٖ يَعۡقِلُونَ
Toto mukhuloonga amakulu nende eshialo, nende okhubotokhana khweshilo nende eshitere, nende amaaro kachendanga khunyanza nende ebilimwo obukhoonyi khubandu, nende amaatsi ka Nyasaye yeshinjia okhurula hekulu, mana nalamusia khu amatsi ako liloba olunyuma lwa okhufwa khwalio, mana nasalasiamwo buli imbia yetsisolo, nende okhukalukhana khwomuyeka nende amaleesi kalomesibungwa okhubura hakari welikulu nende eshialo, bilimwo ebilolelo khubandu bekhonyelanga obwongo.
Les exégèses en arabe:
وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَتَّخِذُ مِن دُونِ ٱللَّهِ أَندَادٗا يُحِبُّونَهُمۡ كَحُبِّ ٱللَّهِۖ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَشَدُّ حُبّٗا لِّلَّهِۗ وَلَوۡ يَرَى ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ إِذۡ يَرَوۡنَ ٱلۡعَذَابَ أَنَّ ٱلۡقُوَّةَ لِلَّهِ جَمِيعٗا وَأَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعَذَابِ
Ne mubandu balimwo balia bakholanga ebifwanani bilali Nyasaye, babichama muno shinga bakhachama Nyasaye, ne balia abasuubila bayanza Nyasaye muno. Ne balia abakholi bamabii bamanyanga – olwa balilola eshinyasio - mbu amaani koosi ni ka Nyasaye, ne mbu Nyasaye ni weshinyasio eshilulu.
Les exégèses en arabe:
إِذۡ تَبَرَّأَ ٱلَّذِينَ ٱتُّبِعُواْ مِنَ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُواْ وَرَأَوُاْ ٱلۡعَذَابَ وَتَقَطَّعَتۡ بِهِمُ ٱلۡأَسۡبَابُ
Olwa balia abalondungwakhwo baliikongola balia ababaloondangakhwo, ne eno nibamalile okhulola eshinyasio, hawo obulala bwabu bulikhalikha.
Les exégèses en arabe:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ ٱتَّبَعُواْ لَوۡ أَنَّ لَنَا كَرَّةٗ فَنَتَبَرَّأَ مِنۡهُمۡ كَمَا تَبَرَّءُواْ مِنَّاۗ كَذَٰلِكَ يُرِيهِمُ ٱللَّهُ أَعۡمَٰلَهُمۡ حَسَرَٰتٍ عَلَيۡهِمۡۖ وَمَا هُم بِخَٰرِجِينَ مِنَ ٱلنَّارِ
Ne balia abaloondanga baliboola mbu, “Khubetsanga nikhunyala okhukalukha, khwabakhaya shingala bakhukhayile.” Endio nilwa Nyasaye abechesinjia ebikhole biabu okhuba ametsulisio khubo. Ne shibalirula mumulilo tawe.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ حَلَٰلٗا طَيِّبٗا وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّيۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٌ
Enywe abandu, lie khubili mushialo ebiamwachamilwa, ebilayi. Ne mulaloonda amaseenelo ka Shetani tawe, toto ye ni omusuku wenyu owahabulafu.
Les exégèses en arabe:
إِنَّمَا يَأۡمُرُكُم بِٱلسُّوٓءِ وَٱلۡفَحۡشَآءِ وَأَن تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ مَا لَا تَعۡلَمُونَ
Toto ye abalomesinjia okhukhola amabii, nende eshifwabi, nende okhuchishila Nyasaye akamulamanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ ٱتَّبِعُواْ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ قَالُواْ بَلۡ نَتَّبِعُ مَآ أَلۡفَيۡنَا عَلَيۡهِ ءَابَآءَنَآۚ أَوَلَوۡ كَانَ ءَابَآؤُهُمۡ لَا يَعۡقِلُونَ شَيۡـٔٗا وَلَا يَهۡتَدُونَ
Ne nibabilwa mbu, “Loonde aka Nyasaye yeshia.” Baboola mbu, “Tawe, efwe khuloondanga aka khwanyoola bapapa befu nibalikhwo.” Koo, kata nikali mbu bapapa babu shibali nibamanya eshindu tawe, nende nibalaali abalunjifu tawe?
Les exégèses en arabe:
وَمَثَلُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ كَمَثَلِ ٱلَّذِي يَنۡعِقُ بِمَا لَا يَسۡمَعُ إِلَّا دُعَآءٗ وَنِدَآءٗۚ صُمُّۢ بُكۡمٌ عُمۡيٞ فَهُمۡ لَا يَعۡقِلُونَ
Ne ifwani ya balia abakhaya ni shinga ulia wayulilanga ulawulila tawe, halali omwoyo butswa nende obuyoka. Ni abatimbe, abasilu, abawofu, mana kario shibekhonyelanga obwongo tawe.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُلُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا رَزَقۡنَٰكُمۡ وَٱشۡكُرُواْ لِلَّهِ إِن كُنتُمۡ إِيَّاهُ تَعۡبُدُونَ
Enywe abasuubila, lie khubindu ebilayi biakhubakabiile, ne khupile orio Nyasaye toto nimuba mbu niye butswa owamulaamanga.
Les exégèses en arabe:
إِنَّمَا حَرَّمَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَيۡتَةَ وَٱلدَّمَ وَلَحۡمَ ٱلۡخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ بِهِۦ لِغَيۡرِ ٱللَّهِۖ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ غَيۡرَ بَاغٖ وَلَا عَادٖ فَلَآ إِثۡمَ عَلَيۡهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٌ
Toto Ye yabakania okhulia ebifwile nibilasinzilwe tawe, nende amatsayi, nende inyama yeyimbitsi, nende eshiarumbulilwakho (ebise biokhushisinza) elilali elira lia Nyasaye tawe, habula ulia wunichilisibwa nende obutinyu obusiro, obulali okhwikomba nohomba okhubura eshichelo tawe. Awo ye abula tsimbii. Toto Nyasaye ni Omulesheli muno, Owetsimbabaasi muno.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡتُمُونَ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَيَشۡتَرُونَ بِهِۦ ثَمَنٗا قَلِيلًا أُوْلَٰٓئِكَ مَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ إِلَّا ٱلنَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ ٱللَّهُ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمۡ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ
Toto balia bafisanga ka Nyasaye yeshia akeshitabu, ne bakakusinjia ako khushiobukusi obutiti. Abo shibalitsanga mutsinda tsiabu tawe halali omulilo. Ne Nyasaye shalilomaloma ninabo inyanga ya Indukho, ne shalibatswenula tawe, ne baliba neshinyasio eshilulu.
Les exégèses en arabe:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ ٱشۡتَرَوُاْ ٱلضَّلَٰلَةَ بِٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡعَذَابَ بِٱلۡمَغۡفِرَةِۚ فَمَآ أَصۡبَرَهُمۡ عَلَى ٱلنَّارِ
Abo nibo bakula obukori khubulunjifu, ne eshinyasio khubulesheli. Koo, nibokhwisumilisia khufuana khurie mumulilo!
Les exégèses en arabe:
ذَٰلِكَ بِأَنَّ ٱللَّهَ نَزَّلَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّۗ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِي ٱلۡكِتَٰبِ لَفِي شِقَاقِۭ بَعِيدٖ
Endio nilwokhuba mbu Nyasaye yeshia Eshitabu khubwatoto. Ne toto balia bakabukhanamwo mushitabu bali khumayinje kali ehale muno nende obwatoto.
Les exégèses en arabe:
۞ لَّيۡسَ ٱلۡبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمۡ قِبَلَ ٱلۡمَشۡرِقِ وَٱلۡمَغۡرِبِ وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ وَٱلۡكِتَٰبِ وَٱلنَّبِيِّـۧنَ وَءَاتَى ٱلۡمَالَ عَلَىٰ حُبِّهِۦ ذَوِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينَ وَٱبۡنَ ٱلسَّبِيلِ وَٱلسَّآئِلِينَ وَفِي ٱلرِّقَابِ وَأَقَامَ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَى ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلۡمُوفُونَ بِعَهۡدِهِمۡ إِذَا عَٰهَدُواْۖ وَٱلصَّٰبِرِينَ فِي ٱلۡبَأۡسَآءِ وَٱلضَّرَّآءِ وَحِينَ ٱلۡبَأۡسِۗ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ صَدَقُواْۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُتَّقُونَ
Obulayi shibuli mbu mulenjie obweni bwenyu elubeka webukwe nende mumbo tawe, halali obulayi ni ulia wasuubila khu Nyasaye, nende Inyanga ya Indukho, nende Abamalaika, nende Eshitabu, nende Abarumwa, mana narusia omwandu halala nende okhukuyanza, nahelesia Abeekho, nende Abafwilwa, nende Abamanani, nende Abananjira (bakhalishilwe), nende Abasabi, nende benya okhununulwa - mana naalumilila okhuswaliya, nende okhurusia eshihanwa shia Izakaa, nende balia bakholanga shinga balaka, nende befwilanga mubutinyu nende mubulwale nende efise fyeliyie. Abo nibo abahabwene, ne abo nibo abaria Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡقِصَاصُ فِي ٱلۡقَتۡلَىۖ ٱلۡحُرُّ بِٱلۡحُرِّ وَٱلۡعَبۡدُ بِٱلۡعَبۡدِ وَٱلۡأُنثَىٰ بِٱلۡأُنثَىٰۚ فَمَنۡ عُفِيَ لَهُۥ مِنۡ أَخِيهِ شَيۡءٞ فَٱتِّبَاعُۢ بِٱلۡمَعۡرُوفِ وَأَدَآءٌ إِلَيۡهِ بِإِحۡسَٰنٖۗ ذَٰلِكَ تَخۡفِيفٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَرَحۡمَةٞۗ فَمَنِ ٱعۡتَدَىٰ بَعۡدَ ذَٰلِكَ فَلَهُۥ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Enywe abasuubila, mwahandichirwa liikalo lia okhurunga imongo (kisasi) khubalia berirwe. Omulekhuule khumulekhuule, ne omusumba khumusumba, ne omukhasi khu mukhasi. Ne uleshelwa nende omwana wabu shiosishiosi, kho alondelele khubulayi, naye arunge obulayi. Okho nookhwanguyia okhurula khu Nyasaye wenyu Omulesi nende tsimbaabasi. Ne uruuma eshichelo olunyuma lwa ako, oyo ali nende eshinyasio eshilulu.
Les exégèses en arabe:
وَلَكُمۡ فِي ٱلۡقِصَاصِ حَيَوٰةٞ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
Ne muli nende obulamu obulayi mukhurungana imongo (kisasi) enywe abobwongo, khomunyoole okhuria (Nyasaye).
Les exégèses en arabe:
كُتِبَ عَلَيۡكُمۡ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ ٱلۡمَوۡتُ إِن تَرَكَ خَيۡرًا ٱلۡوَصِيَّةُ لِلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَ بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُتَّقِينَ
Mwalachilwa - mulala wenyu lifwa nilimuulila nalekha omwandu, alekhe obulache khubebusi nende khubekho munjila indayi. Lino lialachilwa khubalia abaria Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
فَمَنۢ بَدَّلَهُۥ بَعۡدَ مَا سَمِعَهُۥ فَإِنَّمَآ إِثۡمُهُۥ عَلَى ٱلَّذِينَ يُبَدِّلُونَهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ
Ne ulia ubukalukhasia (obulache) namalile okhubuwulila, tsimbi tsia elio tsili khubalia babukalukhasinjia. Toto Nyasaye ni Omuwulili muno, Omumanyi po.
Les exégèses en arabe:
فَمَنۡ خَافَ مِن مُّوصٖ جَنَفًا أَوۡ إِثۡمٗا فَأَصۡلَحَ بَيۡنَهُمۡ فَلَآ إِثۡمَ عَلَيۡهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Ne ulia uririla omulachi okhukora, nohomba okhunyoola tsimbi, mana narera omulembe hakari wabu, shalaba nende tsimbi tawe. Toto Nyasaye niwobulesheli muno, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَتَّقُونَ
Enywe abasuubila, mwalachilwa okhufunga saumu shingala balia abali imbeli wenyu baandichilwa, kho munyoole okhuria Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
أَيَّامٗا مَّعۡدُودَٰتٖۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّةٞ مِّنۡ أَيَّامٍ أُخَرَۚ وَعَلَى ٱلَّذِينَ يُطِيقُونَهُۥ فِدۡيَةٞ طَعَامُ مِسۡكِينٖۖ فَمَن تَطَوَّعَ خَيۡرٗا فَهُوَ خَيۡرٞ لَّهُۥۚ وَأَن تَصُومُواْ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Ni tsinyanga tsibalikha butswa. Ne ulia owuli omulwale mwinywe nohomba owuli khuluchendo, abalilile tsinyanga tsindi. Ne balia abanyala, barusie omurungo (fidia), balisie abamanani. Ne ulia ukhola obulayi omwenesa, obo ni obulayi khuye. Ne nimufunga saumu, noobulayi khwinywe nimuba mbu mumanya.
Les exégèses en arabe:
شَهۡرُ رَمَضَانَ ٱلَّذِيٓ أُنزِلَ فِيهِ ٱلۡقُرۡءَانُ هُدٗى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَٰتٖ مِّنَ ٱلۡهُدَىٰ وَٱلۡفُرۡقَانِۚ فَمَن شَهِدَ مِنكُمُ ٱلشَّهۡرَ فَلۡيَصُمۡهُۖ وَمَن كَانَ مَرِيضًا أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٖ فَعِدَّةٞ مِّنۡ أَيَّامٍ أُخَرَۗ يُرِيدُ ٱللَّهُ بِكُمُ ٱلۡيُسۡرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ ٱلۡعُسۡرَ وَلِتُكۡمِلُواْ ٱلۡعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُواْ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا هَدَىٰكُمۡ وَلَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Omwesi kwa Ramadhani nimwo mwa Ikurani yeshibwa ibe obulunjifu khubandu, nende efifune fili habulafu okhurula khubulunjifu nende obwawukhasio (hakari wa obwatoto nende obubeyi). Kho, ulia mwinywe womwesi oko kumunyoola, afungemwo saumu. Ne uli omulwale nohomba uli khuluchendo, abalilile tsinyanga tsindi. Nyasaye abenyelanga obwangu, ne shabenyelanga obusiro tawe. Ne mumale tsinyanga tsibalwa etso, ne mwitsomie Nyasaye khu kayabalunjilisia, ne khomunyoole okhupa orio.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌۖ أُجِيبُ دَعۡوَةَ ٱلدَّاعِ إِذَا دَعَانِۖ فَلۡيَسۡتَجِيبُواْ لِي وَلۡيُؤۡمِنُواْ بِي لَعَلَّهُمۡ يَرۡشُدُونَ
Ne Abasumba banje nibakhureba Esie, (baboolele mbu) Esie toto endi hambi. Engalusinjia amasayo komusabi niyasaba. Kho, baafuchilile Esie, ne basuubile Esie, khobanyoole okhulunjikha.
Les exégèses en arabe:
أُحِلَّ لَكُمۡ لَيۡلَةَ ٱلصِّيَامِ ٱلرَّفَثُ إِلَىٰ نِسَآئِكُمۡۚ هُنَّ لِبَاسٞ لَّكُمۡ وَأَنتُمۡ لِبَاسٞ لَّهُنَّۗ عَلِمَ ٱللَّهُ أَنَّكُمۡ كُنتُمۡ تَخۡتَانُونَ أَنفُسَكُمۡ فَتَابَ عَلَيۡكُمۡ وَعَفَا عَنكُمۡۖ فَٱلۡـَٰٔنَ بَٰشِرُوهُنَّ وَٱبۡتَغُواْ مَا كَتَبَ ٱللَّهُ لَكُمۡۚ وَكُلُواْ وَٱشۡرَبُواْ حَتَّىٰ يَتَبَيَّنَ لَكُمُ ٱلۡخَيۡطُ ٱلۡأَبۡيَضُ مِنَ ٱلۡخَيۡطِ ٱلۡأَسۡوَدِ مِنَ ٱلۡفَجۡرِۖ ثُمَّ أَتِمُّواْ ٱلصِّيَامَ إِلَى ٱلَّيۡلِۚ وَلَا تُبَٰشِرُوهُنَّ وَأَنتُمۡ عَٰكِفُونَ فِي ٱلۡمَسَٰجِدِۗ تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِ فَلَا تَقۡرَبُوهَاۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ ءَايَٰتِهِۦ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَتَّقُونَ
Mwafuchililwa eshilo shokhufunga saumu okhwinjililana nende abakhasi benyu. Bo ni eshifwalo shienyu, nanyu muli eshifwalo shiabu. Nyasaye yamanya mbu enywe toto mwebeyanga abeene, mana nabafuchilila okhusaba eshileshelo shienyu, mana namuleshela. Bulaano, baabaasie, ne konye shia Nyasaye yabahandichila. Ne lie, ne nywe okhula shingala mulola obulafu bwomumabwibwi okhurula khubumali bweshilo, mana mumalisie okhufunga saumu okhula eshilo. Ne mulabaabaasia nimuli mumusikiti nimukholanga itikafu tawe. Etso nitsinzakho tsia Nyasaye, mulasita hambi natsio tawe. Endio nilwa Nyasaye yeebalilanga efimanyisio fifie abandu; khobanyoole okhumuria.
Les exégèses en arabe:
وَلَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ وَتُدۡلُواْ بِهَآ إِلَى ٱلۡحُكَّامِ لِتَأۡكُلُواْ فَرِيقٗا مِّنۡ أَمۡوَٰلِ ٱلنَّاسِ بِٱلۡإِثۡمِ وَأَنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Ne mulalia emiandu chienyu abeene khubeene mutsimbi tawe, nende okhuchiyila khubaami khomunyoole okhulia eshitonye mumiandu chiabandu mutsimbi, nanyu nimumanyile.
Les exégèses en arabe:
۞ يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡأَهِلَّةِۖ قُلۡ هِيَ مَوَٰقِيتُ لِلنَّاسِ وَٱلۡحَجِّۗ وَلَيۡسَ ٱلۡبِرُّ بِأَن تَأۡتُواْ ٱلۡبُيُوتَ مِن ظُهُورِهَا وَلَٰكِنَّ ٱلۡبِرَّ مَنِ ٱتَّقَىٰۗ وَأۡتُواْ ٱلۡبُيُوتَ مِنۡ أَبۡوَٰبِهَاۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Bakhurebanga okhulondakhana nende emiesi emiyaakha, boola mbu, “Echio ni efichelo fiefise fia Abandu nende Haji.” Ne obulayi shinokhwinjila mutsinzu okhuburira namukongo watsio tawe. Halali obulayi ni ulia uria Nyasaye. Ne injile mutsinzu okhuburira mumiliango chiatsio. Ne rie Nyasaye khomunyoole okhubura.
Les exégèses en arabe:
وَقَٰتِلُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ يُقَٰتِلُونَكُمۡ وَلَا تَعۡتَدُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ
Ne lwane khunjila ya Nyasaye balia babalwananga, ne mulabura eshichelo tawe. Toto, Nyasaye shiyachama balia babuririranga eshichelo tawe.
Les exégèses en arabe:
وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ ثَقِفۡتُمُوهُمۡ وَأَخۡرِجُوهُم مِّنۡ حَيۡثُ أَخۡرَجُوكُمۡۚ وَٱلۡفِتۡنَةُ أَشَدُّ مِنَ ٱلۡقَتۡلِۚ وَلَا تُقَٰتِلُوهُمۡ عِندَ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ حَتَّىٰ يُقَٰتِلُوكُمۡ فِيهِۖ فَإِن قَٰتَلُوكُمۡ فَٱقۡتُلُوهُمۡۗ كَذَٰلِكَ جَزَآءُ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ne beere wosiwosi wamubanyoola, ne balonde wosiwosi wababaloonda, ne inzoka ni imbi muno okhushila okhwira. Ne mulalwana ninabo mumusikiti kwoluyali tawe okhula bobachake okhubalwanilamwo. Ne nibachaka okhubalwanilamwo, mwesi balwane. Ne endio nilwakuli omurungo kwabakhayi.
Les exégèses en arabe:
فَإِنِ ٱنتَهَوۡاْ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Ne nibalekha, toto Nyasaye nomunji wobulesheli, owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
وَقَٰتِلُوهُمۡ حَتَّىٰ لَا تَكُونَ فِتۡنَةٞ وَيَكُونَ ٱلدِّينُ لِلَّهِۖ فَإِنِ ٱنتَهَوۡاْ فَلَا عُدۡوَٰنَ إِلَّا عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ
Ne khupane nabo okhuula inzoka (shirki) ilabakhowo tawe, ne idini ibe ya Nyasaye butswa. Ne nibalekha, obusuku bulabao tawe halali khubalia bakholanga obubii.
Les exégèses en arabe:
ٱلشَّهۡرُ ٱلۡحَرَامُ بِٱلشَّهۡرِ ٱلۡحَرَامِ وَٱلۡحُرُمَٰتُ قِصَاصٞۚ فَمَنِ ٱعۡتَدَىٰ عَلَيۡكُمۡ فَٱعۡتَدُواْ عَلَيۡهِ بِمِثۡلِ مَا ٱعۡتَدَىٰ عَلَيۡكُمۡۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ مَعَ ٱلۡمُتَّقِينَ
Omwesi kwoluyali khumwesi kwoluyali, ne efindu fioluyali fiarebwakho imongo (kisasi). Kho, owubaseera nende emiero, mwesi museere shinga yabaseera. Ne rie Nyasaye, ne manye mbu Nyasaye ali halala nende abamuria.
Les exégèses en arabe:
وَأَنفِقُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَا تُلۡقُواْ بِأَيۡدِيكُمۡ إِلَى ٱلتَّهۡلُكَةِ وَأَحۡسِنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Ne hane (emiandu) khunjila ya Nyasaye, ne muleyinjisia nemikhono chienyu mubusishi tawe. Ne khole amalayi, toto Nyasaye yachama abakholanga amalayi.
Les exégèses en arabe:
وَأَتِمُّواْ ٱلۡحَجَّ وَٱلۡعُمۡرَةَ لِلَّهِۚ فَإِنۡ أُحۡصِرۡتُمۡ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۖ وَلَا تَحۡلِقُواْ رُءُوسَكُمۡ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡهَدۡيُ مَحِلَّهُۥۚ فَمَن كَانَ مِنكُم مَّرِيضًا أَوۡ بِهِۦٓ أَذٗى مِّن رَّأۡسِهِۦ فَفِدۡيَةٞ مِّن صِيَامٍ أَوۡ صَدَقَةٍ أَوۡ نُسُكٖۚ فَإِذَآ أَمِنتُمۡ فَمَن تَمَتَّعَ بِٱلۡعُمۡرَةِ إِلَى ٱلۡحَجِّ فَمَا ٱسۡتَيۡسَرَ مِنَ ٱلۡهَدۡيِۚ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ ثَلَٰثَةِ أَيَّامٖ فِي ٱلۡحَجِّ وَسَبۡعَةٍ إِذَا رَجَعۡتُمۡۗ تِلۡكَ عَشَرَةٞ كَامِلَةٞۗ ذَٰلِكَ لِمَن لَّمۡ يَكُنۡ أَهۡلُهُۥ حَاضِرِي ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Ne malisie obulai okhukhola Hija nende Umra (Hija inditi) khulwa Nyasaye. Ne nimwikalilwa, rusie eshihanwa shia isolo shibabela eshiangu. Ne mulabeka emirwe chienyu tawe okhula eshihanwa eshio shiule habundu washio washikhoyele okhuba. Ne ulia uli omulwale mwinywe, nohomba ali nende obutsunu khumurwe kukwe, arunje khukhufunga saumu, nohomba okhurusia isadaka, nohomba eshisinzwa. Ne nimuba mumulembe, ulia yesiyesi weesangasia khulwokhukhola umra kho ahije, oyo asinze eshisinzwa shimubela eshiangu. Ne ulia ulanyoola tawe, afunge saumu tsinyanga tsitaru nali muhija nende tsinyanga saba nimwakhakalukha. Etso nitsinyanga ekhumi tsinaamba. Ako ni khu ulia owabandu baye shibali hambi nende omusikiti kwoluyali tawe. Ne rie Nyasaye, ne manye mbu toto Nyasaye ni omululu wokhuhana eshinyasio.
Les exégèses en arabe:
ٱلۡحَجُّ أَشۡهُرٞ مَّعۡلُومَٰتٞۚ فَمَن فَرَضَ فِيهِنَّ ٱلۡحَجَّ فَلَا رَفَثَ وَلَا فُسُوقَ وَلَا جِدَالَ فِي ٱلۡحَجِّۗ وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ يَعۡلَمۡهُ ٱللَّهُۗ وَتَزَوَّدُواْ فَإِنَّ خَيۡرَ ٱلزَّادِ ٱلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُونِ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ
Hija ni emiesi emimanyishe. Kho, ulia wiilaka okhukholamwo hija, yaleenjilana noomukhayewe tawe, ne alaruma efichero tawe, ne alayingana mu hija tawe. Ne shiosishiosi shiamukhola mumalayi, Nyasaye ashimanyile. Ne chinje shiokhubakhonya khuluchendo. Ne shiokhukhonya khuluchendo eshilayi muno ni okhuria Nyasaye. Ne muurie Esie enywe Abandu bobwongo.
Les exégèses en arabe:
لَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَن تَبۡتَغُواْ فَضۡلٗا مِّن رَّبِّكُمۡۚ فَإِذَآ أَفَضۡتُم مِّنۡ عَرَفَٰتٖ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ عِندَ ٱلۡمَشۡعَرِ ٱلۡحَرَامِۖ وَٱذۡكُرُوهُ كَمَا هَدَىٰكُمۡ وَإِن كُنتُم مِّن قَبۡلِهِۦ لَمِنَ ٱلضَّآلِّينَ
Bubulao obubii bwosibwosi hekulu wenyu tawe okhukhaba tsimbabaasi okhurula khu Nyasaye wenyu Omulesi. Kho, nimwakhayombokha okhurula Arafat, rumbulile Nyasaye abundu woluyali. Ne mumurumbule shingala yabalunjisia, ne mwali inyuma hawo mubandu bakora.
Les exégèses en arabe:
ثُمَّ أَفِيضُواْ مِنۡ حَيۡثُ أَفَاضَ ٱلنَّاسُ وَٱسۡتَغۡفِرُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Mana muyombookhe okhurula wa Abandu boosi bayombokheranga. Ne sabe Nyasaye eshileshelo. Toto Nyasaye nomulesheli muno, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
فَإِذَا قَضَيۡتُم مَّنَٰسِكَكُمۡ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَذِكۡرِكُمۡ ءَابَآءَكُمۡ أَوۡ أَشَدَّ ذِكۡرٗاۗ فَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَقُولُ رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا وَمَا لَهُۥ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنۡ خَلَٰقٖ
Ne nimwakhamala okhukhola emilukha chienyu, awo rumbule Nyasaye shingala mwarumbulanga basenywe nohomba okhurumbula okhunji muno. Ne mubandu baliwo baboolanga mbu, “Nyasaye wefu Omulesi, khwelesie amalayi khushialo” ne mwikulu (Akhera) babulayo omukabo kwosikwosi.
Les exégèses en arabe:
وَمِنۡهُم مَّن يَقُولُ رَبَّنَآ ءَاتِنَا فِي ٱلدُّنۡيَا حَسَنَةٗ وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِ حَسَنَةٗ وَقِنَا عَذَابَ ٱلنَّارِ
Ne mubo baliwo baboolanga mbu, “Nyasaye wefu Omulesi, khuelesie khushialo amalayi ne mwikulu okhuelesie amalayi, ne okhuliinde okhurulana nende eshinyaasio shiomulilo.
Les exégèses en arabe:
أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ نَصِيبٞ مِّمَّا كَسَبُواْۚ وَٱللَّهُ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ
Abo bali nende omukabo khukabakholanga. Ne Nyasaye ni Omwangu wokhubala.
Les exégèses en arabe:
۞ وَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ فِيٓ أَيَّامٖ مَّعۡدُودَٰتٖۚ فَمَن تَعَجَّلَ فِي يَوۡمَيۡنِ فَلَآ إِثۡمَ عَلَيۡهِ وَمَن تَأَخَّرَ فَلَآ إِثۡمَ عَلَيۡهِۖ لِمَنِ ٱتَّقَىٰۗ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّكُمۡ إِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ
Ne rumbule Nyasaye mutsinyanga tsibalikha. Ne ukhola lwangu mutsinyanga tsibili (nakalukha), oyo habula tsimbi hekulu waye tawe. Ne ulia ushinda, yesi habula tsimbi hekulu waye tawe, khu ulia uria Nyasaye. Ne rie Nyasaye, ne manye mbu mulikhung’asibwa ewuwe.
Les exégèses en arabe:
وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يُعۡجِبُكَ قَوۡلُهُۥ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَيُشۡهِدُ ٱللَّهَ عَلَىٰ مَا فِي قَلۡبِهِۦ وَهُوَ أَلَدُّ ٱلۡخِصَامِ
Ne mubandu aliwo wamakhuwa kaye kakhusangasinjia mubulamu bwokhushialo. Naye akholanga Nyasaye okhuba omuloli khukali mumwoyo kukwe, naye noomukhongo muno woobusoolo.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِي ٱلۡأَرۡضِ لِيُفۡسِدَ فِيهَا وَيُهۡلِكَ ٱلۡحَرۡثَ وَٱلنَّسۡلَۚ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ ٱلۡفَسَادَ
Ne nashukhana yaatsia, nasalaana khushialo khaakhole obwononia, ne naanyasia emimela nende efilonje. Ne Nyasaye shiyachama obwononia tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا قِيلَ لَهُ ٱتَّقِ ٱللَّهَ أَخَذَتۡهُ ٱلۡعِزَّةُ بِٱلۡإِثۡمِۚ فَحَسۡبُهُۥ جَهَنَّمُۖ وَلَبِئۡسَ ٱلۡمِهَادُ
Ne naboolelwa mbu, “Ria Nyasaye” obukhongo bwaye bumutsuba okhukhola amabii. Kho, eshimuyela ni Jahanaam. Nao ni abundu ambii muno wookhuwulushila.
Les exégèses en arabe:
وَمِنَ ٱلنَّاسِ مَن يَشۡرِي نَفۡسَهُ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ رَءُوفُۢ بِٱلۡعِبَادِ
Ne mubandu aliwo wiikusinjia omwene khulwokhwenya obuchami bwa Nyasaye. Ne Nyasaye noomwihotselefu muno khubasumba bebe.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱدۡخُلُواْ فِي ٱلسِّلۡمِ كَآفَّةٗ وَلَا تَتَّبِعُواْ خُطُوَٰتِ ٱلشَّيۡطَٰنِۚ إِنَّهُۥ لَكُمۡ عَدُوّٞ مُّبِينٞ
Enywe abasuubila, injile mubusalamu keelala. Ne mulaloonda amakulu kashetani tawe. Ye toto khwinywe noomusuku owahabulafu.
Les exégèses en arabe:
فَإِن زَلَلۡتُم مِّنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡكُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
Ne nimurerekha olunyuma lwa efifune fia habulafu okhuboolela, manye mbu toto Nyasaye niwa Amaani, Owamachesi muno.
Les exégèses en arabe:
هَلۡ يَنظُرُونَ إِلَّآ أَن يَأۡتِيَهُمُ ٱللَّهُ فِي ظُلَلٖ مِّنَ ٱلۡغَمَامِ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ وَقُضِيَ ٱلۡأَمۡرُۚ وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ
Koo, liliwo elindi liabalindanga halali Nyasaye okhubetsela mufiinikha fia amaleesi, nende Abamalaika, mana likhuwa likhalakwe. Ne ewa Nyasaye niwaamakhuwa koosi kalikalusibwa.
Les exégèses en arabe:
سَلۡ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ كَمۡ ءَاتَيۡنَٰهُم مِّنۡ ءَايَةِۭ بَيِّنَةٖۗ وَمَن يُبَدِّلۡ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُ فَإِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Reba abana ba Israili, ni efimanyisio finga fia habulafu fiakhwabarerera? Ne ukalukhasia tsimbabaasi tsia Nyasaye olunyuma lwa okhumwitsila, toto Nyasaye noomululu weshinyasio.
Les exégèses en arabe:
زُيِّنَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ ٱلۡحَيَوٰةُ ٱلدُّنۡيَا وَيَسۡخَرُونَ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْۘ وَٱلَّذِينَ ٱتَّقَوۡاْ فَوۡقَهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ وَٱللَّهُ يَرۡزُقُ مَن يَشَآءُ بِغَيۡرِ حِسَابٖ
Abakhayi baronelwa obulamu bwokhushialo, ne batseshelelanga balia Abasuubila. Ne balia abaritsanga Nyasaye baliba hekulu wabu inyanga ya Indukho. Ne Nyasaye aheresinjia wayenya obulali nende eshichelo.
Les exégèses en arabe:
كَانَ ٱلنَّاسُ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ فَبَعَثَ ٱللَّهُ ٱلنَّبِيِّـۧنَ مُبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ وَأَنزَلَ مَعَهُمُ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِيَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ فِيمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِۚ وَمَا ٱخۡتَلَفَ فِيهِ إِلَّا ٱلَّذِينَ أُوتُوهُ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۖ فَهَدَى ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لِمَا ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ مِنَ ٱلۡحَقِّ بِإِذۡنِهِۦۗ وَٱللَّهُ يَهۡدِي مَن يَشَآءُ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٍ
Abandu boosi bali omukanda mulala (khudini ya Adamu yetsa ninayo. Mana nibakabukhana), mana Nyasaye naruma Abarumwa abareranga akomwikhoyo khandi abeekanyilisinjia. Mana niyeshia halala ninabo Eshitabu khubwatoto khoshikhalake eshina hakari wabu mukalia akabawukhanamwo. Ne shibawukhana muko halali balia abahebwa Eshitabu olunyuma lwa efifune fia habulafu okhubetsela shichila ishinda hakari wabu. Mana Nyasaye nalunjisia balia basuubila khukalia akobwatoto akabawukhanamwo khumunwa kukwe. Ne Nyasaye alunjisinjia owayenya khunjila ingololofu.
Les exégèses en arabe:
أَمۡ حَسِبۡتُمۡ أَن تَدۡخُلُواْ ٱلۡجَنَّةَ وَلَمَّا يَأۡتِكُم مَّثَلُ ٱلَّذِينَ خَلَوۡاْ مِن قَبۡلِكُمۖ مَّسَّتۡهُمُ ٱلۡبَأۡسَآءُ وَٱلضَّرَّآءُ وَزُلۡزِلُواْ حَتَّىٰ يَقُولَ ٱلرَّسُولُ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ مَتَىٰ نَصۡرُ ٱللَّهِۗ أَلَآ إِنَّ نَصۡرَ ٱللَّهِ قَرِيبٞ
Nohomba mparanga mbu mulinjila mwikulu, ne kashili okhuboolela shinga kolela balia abali inyuma wenyu? Banyoolwa nende obumanani nende amaraba, mana nibaresibwa muno, okhula Omurumwa nende balia abaasubila ninaye nibaboola mbu, “Obuhabini bwa Nyasaye nibuule lina?" Koo, manye mbu toto obuhabini bwa Nyasaye buli hambi.
Les exégèses en arabe:
يَسۡـَٔلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَۖ قُلۡ مَآ أَنفَقۡتُم مِّنۡ خَيۡرٖ فَلِلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِۗ وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِهِۦ عَلِيمٞ
Bakhurebanga mbu ni shiina shia barusia. Boola mbu, “Shiosishiosi shiamurusia mufilayi, ni shia abebusi, nende abeekho, nende abaana abafwilwa, nende abamanani nende balia bali khuluchendo (abananjila)." Ne shiosishiosi shiamukhola mumalayi, Nyasaye ashimanyile muno.
Les exégèses en arabe:
كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡقِتَالُ وَهُوَ كُرۡهٞ لَّكُمۡۖ وَعَسَىٰٓ أَن تَكۡرَهُواْ شَيۡـٔٗا وَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۖ وَعَسَىٰٓ أَن تُحِبُّواْ شَيۡـٔٗا وَهُوَ شَرّٞ لَّكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ
Mwandichirwa okhulwana liyie (khulwa idini), nalo liabasinya. Ne munyala okhusila eshindu, nashio neeshilayi khwinywe. Ne munyala okhuchama eshindu, nashio neeshibii khwinywe. Ne Nyasaye ni umanyile muno, nanyu shimumanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلشَّهۡرِ ٱلۡحَرَامِ قِتَالٖ فِيهِۖ قُلۡ قِتَالٞ فِيهِ كَبِيرٞۚ وَصَدٌّ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَكُفۡرُۢ بِهِۦ وَٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ وَإِخۡرَاجُ أَهۡلِهِۦ مِنۡهُ أَكۡبَرُ عِندَ ٱللَّهِۚ وَٱلۡفِتۡنَةُ أَكۡبَرُ مِنَ ٱلۡقَتۡلِۗ وَلَا يَزَالُونَ يُقَٰتِلُونَكُمۡ حَتَّىٰ يَرُدُّوكُمۡ عَن دِينِكُمۡ إِنِ ٱسۡتَطَٰعُواْۚ وَمَن يَرۡتَدِدۡ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَيَمُتۡ وَهُوَ كَافِرٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۖ وَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Bakhurebanga okhulondokhana nende omwesi kwoluyali, okhulwana liyie khulimwo? Boola mbu, “Okhulwana liyie mwo ni tsimbii tsikhongo, nende okhwikalila injila ya Nyasaye, nende okhukhaya Nyasaye, nende okhwikalila Abandu ehale nende omusikiti kwa oluyali oko, nende okhurusiamwo Abandu balimwo, nobwonooni obukhongo imbeli wa Nyasaye. Ne okhwikalila Abandu ehale nende dini yabu nobubii muno okhushila okhwira. Ne balitsililila okhubalwaana okhuula babarusie khudini yenyu, nikali mbu banyala. Ne ulia ulekha idini yaye mwinywe, mana afwe nali omukhayi, abo nibo befikhole fiabu fiabiya khushialo nende mwikulu. Ne abo nibo Abandu bomumulilo, balimenyamo tsinyanga tsioosi.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَاجَرُواْ وَجَٰهَدُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ أُوْلَٰٓئِكَ يَرۡجُونَ رَحۡمَتَ ٱللَّهِۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Toto balia basuubila nende balia bawuya mana nibalwaana khunjila ya Nyasaye, abo balindanga tsimbabaasi tsia Nyasaye. Ne Nyasaye Noomulesheli, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
۞ يَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِۖ قُلۡ فِيهِمَآ إِثۡمٞ كَبِيرٞ وَمَنَٰفِعُ لِلنَّاسِ وَإِثۡمُهُمَآ أَكۡبَرُ مِن نَّفۡعِهِمَاۗ وَيَسۡـَٔلُونَكَ مَاذَا يُنفِقُونَۖ قُلِ ٱلۡعَفۡوَۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمُ ٱلۡأٓيَٰتِ لَعَلَّكُمۡ تَتَفَكَّرُونَ
Bakhurebanga okhulondokhana nende amalwa nende (okhubaya) isimbi. Boola mbu, “Kabili ako kalimwo obubii obukhongo nende obulayi khubandu. Ne obubii bwako nobukhoongo muno okhushila obulayi bwako. Ne bakhurebanga mbu ni shina shia barusia, boola mbu, “Eshiburirire.” Endio nilwa Nyasaye amwinosilinjia tsinyaali tsitsie khomunyoole okhupara.
Les exégèses en arabe:
فِي ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۗ وَيَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡيَتَٰمَىٰۖ قُلۡ إِصۡلَاحٞ لَّهُمۡ خَيۡرٞۖ وَإِن تُخَالِطُوهُمۡ فَإِخۡوَٰنُكُمۡۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ ٱلۡمُفۡسِدَ مِنَ ٱلۡمُصۡلِحِۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَأَعۡنَتَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Khushialo nende mwikulu. Ne bakhureebanga okhulondokhana nende Abana abafwilwa, boola mbu, “Okhubakholela amalayi nobulayi. Ne nimwisaasia ninabo, bakhali abana benyu. Ne Nyasaye yamanya muno owobutobela nende omukholi wamalayi. Ne Nyasaye yenyanga, yakhabenjisiye mukalabasangasia (enywe) tawe. Toto Nyasaye niwa Amaani, Owamachesi muno.
Les exégèses en arabe:
وَلَا تَنكِحُواْ ٱلۡمُشۡرِكَٰتِ حَتَّىٰ يُؤۡمِنَّۚ وَلَأَمَةٞ مُّؤۡمِنَةٌ خَيۡرٞ مِّن مُّشۡرِكَةٖ وَلَوۡ أَعۡجَبَتۡكُمۡۗ وَلَا تُنكِحُواْ ٱلۡمُشۡرِكِينَ حَتَّىٰ يُؤۡمِنُواْۚ وَلَعَبۡدٞ مُّؤۡمِنٌ خَيۡرٞ مِّن مُّشۡرِكٖ وَلَوۡ أَعۡجَبَكُمۡۗ أُوْلَٰٓئِكَ يَدۡعُونَ إِلَى ٱلنَّارِۖ وَٱللَّهُ يَدۡعُوٓاْ إِلَى ٱلۡجَنَّةِ وَٱلۡمَغۡفِرَةِ بِإِذۡنِهِۦۖ وَيُبَيِّنُ ءَايَٰتِهِۦ لِلنَّاسِ لَعَلَّهُمۡ يَتَذَكَّرُونَ
Ne mulateshia Abakhasi balaamanga efindi halala nende Nyasaye tawe okhuula basuubile. Ne omusumba omukhasi omusuubili nomulayi okhushila omusumba omukhasi omulekhule ulaamanga efindi halala nende Nyasaye kata nabachamisia. Ne mulabakha abakhana benyu khubasatsa balaamanga efindi halala nende Nyasaye tawe okhula basuubile. Ne omusumba omusuubili nomulayi okhushila omusumba omulekhule ulaamanga efindi halala nende Nyasaye kata nabachamisia. Abo balanganga abandu okhutsia mumulilo, naye Nyasaye alanganga okhutsia mwikulu nende obulesheli khukhuchama khukhwe. Naye arereranga abandu habulafu tsinyaali tsitsie khobanyoole okhwitsulila.
Les exégèses en arabe:
وَيَسۡـَٔلُونَكَ عَنِ ٱلۡمَحِيضِۖ قُلۡ هُوَ أَذٗى فَٱعۡتَزِلُواْ ٱلنِّسَآءَ فِي ٱلۡمَحِيضِ وَلَا تَقۡرَبُوهُنَّ حَتَّىٰ يَطۡهُرۡنَۖ فَإِذَا تَطَهَّرۡنَ فَأۡتُوهُنَّ مِنۡ حَيۡثُ أَمَرَكُمُ ٱللَّهُۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلتَّوَّٰبِينَ وَيُحِبُّ ٱلۡمُتَطَهِّرِينَ
Ne bakhurebanga okhulondokhana nende okhuswamila, boola mbu, “Obo nobusinyo. Kho, be ehale naabakhasi nibali mukhuswamila, ne mulaba ninabo tawe okhula shinga baba habalafu. Ne nibakhalafuya, khabenjilile shingala Nyasaye yabalomesia. Toto Nyasaye yachama abasabanga eshileshelo, ne yachama abetswenulanga.
Les exégèses en arabe:
نِسَآؤُكُمۡ حَرۡثٞ لَّكُمۡ فَأۡتُواْ حَرۡثَكُمۡ أَنَّىٰ شِئۡتُمۡۖ وَقَدِّمُواْ لِأَنفُسِكُمۡۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّكُم مُّلَٰقُوهُۗ وَبَشِّرِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Abakhasi benyu ni emikunda chienyu. Kho, tsie mumikunda chienyu shingala mwenya. Ne mwiranjilisilie abeene amalayi, ne murie Nyasaye. Ne manye mbu toto enywe mulibukana ninaye. Ne biila abasuubila akomwikhoyo.
Les exégèses en arabe:
وَلَا تَجۡعَلُواْ ٱللَّهَ عُرۡضَةٗ لِّأَيۡمَٰنِكُمۡ أَن تَبَرُّواْ وَتَتَّقُواْ وَتُصۡلِحُواْ بَيۡنَ ٱلنَّاسِۚ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٞ
Ne mulakhola Nyasaye okhuba eshifune mufitsubo fienyu tawe mbu khumukhaye okhukhola amalayi nende okhuria Nyasaye, nende okhukhola omulembe hakari wa Abandu. Ne Nyasaye niwokhuwulila muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
لَّا يُؤَاخِذُكُمُ ٱللَّهُ بِٱللَّغۡوِ فِيٓ أَيۡمَٰنِكُمۡ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا كَسَبَتۡ قُلُوبُكُمۡۗ وَٱللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٞ
Nyasaye shababukulilanga obubii khufitsubo fienyu fiamulasuubilemwo tawe. Halali ababukulilanga obubii khu kemioyo chienyu chikhola. Ne Nyasaye noomulesheli muno, Omwihotselefu muno.
Les exégèses en arabe:
لِّلَّذِينَ يُؤۡلُونَ مِن نِّسَآئِهِمۡ تَرَبُّصُ أَرۡبَعَةِ أَشۡهُرٖۖ فَإِن فَآءُو فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Khubalia betsubanga mbu balaba ehale nabakhasi babu, balinde emiesi chine. Ne nibakalukha, toto Nyasaye Nomulesheli muno, Owobukoosia muno.
Les exégèses en arabe:
وَإِنۡ عَزَمُواْ ٱلطَّلَٰقَ فَإِنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ
Ne nibabusia okhubalekha, toto Nyasaye Nomuwulili muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
وَٱلۡمُطَلَّقَٰتُ يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ ثَلَٰثَةَ قُرُوٓءٖۚ وَلَا يَحِلُّ لَهُنَّ أَن يَكۡتُمۡنَ مَا خَلَقَ ٱللَّهُ فِيٓ أَرۡحَامِهِنَّ إِن كُنَّ يُؤۡمِنَّ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ وَبُعُولَتُهُنَّ أَحَقُّ بِرَدِّهِنَّ فِي ذَٰلِكَ إِنۡ أَرَادُوٓاْ إِصۡلَٰحٗاۚ وَلَهُنَّ مِثۡلُ ٱلَّذِي عَلَيۡهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ وَلِلرِّجَالِ عَلَيۡهِنَّ دَرَجَةٞۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ
Ne Abakhasi baleshelwe beliinde okhula amaswamila kataru. Ne shibachamilwa okhufisa shia Nyasaye yaloonga mutsimbeleshelo tsiabu tawe kakhabanga mbu basuubila mu Nyasaye nende Inyanga ya Indukho. Ne abasatsa babu bakhoyeshele muno okhubakalusia nibenya okhukasia omuleembe, nabo abakhasi bali nende akabakhoyeshele okhuhebwa shinga kalia akali hekulu wabu bosi. Ne Abasatsa balikho hekulu wabu okhubashila, ne Nyasaye niwa Amaani, Owamachesi muno.
Les exégèses en arabe:
ٱلطَّلَٰقُ مَرَّتَانِۖ فَإِمۡسَاكُۢ بِمَعۡرُوفٍ أَوۡ تَسۡرِيحُۢ بِإِحۡسَٰنٖۗ وَلَا يَحِلُّ لَكُمۡ أَن تَأۡخُذُواْ مِمَّآ ءَاتَيۡتُمُوهُنَّ شَيۡـًٔا إِلَّآ أَن يَخَافَآ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِۖ فَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَا فِيمَا ٱفۡتَدَتۡ بِهِۦۗ تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِ فَلَا تَعۡتَدُوهَاۚ وَمَن يَتَعَدَّ حُدُودَ ٱللَّهِ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ
Okhulekha abakhasi (talaka) nikhabili. Mana awo ni okhwikhala khubulayi, nohomba okhulekhana khubulayi. Ne shimufuchililwa okhubukula shiosishiosi eshia mwahelesia Abakhasi benyu tawe, halali boosi babili nibaria mbu shibalanyala okhuliinda tsinzakho tsia Nyasaye tawe. Kho, nimuria mbu shibalaliinda tsinzakho tsia Nyasaye tawe, awo obutulani bubulao nikali mbu omukhasi alenunula. Etso nitsio tsinzakho tsia Nyasaye, kho mulatsiruma tawe. Ne balia abaruma tsinzakho tsia Nyasaye, abo nibo abamabii.
Les exégèses en arabe:
فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا تَحِلُّ لَهُۥ مِنۢ بَعۡدُ حَتَّىٰ تَنكِحَ زَوۡجًا غَيۡرَهُۥۗ فَإِن طَلَّقَهَا فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَآ أَن يَتَرَاجَعَآ إِن ظَنَّآ أَن يُقِيمَا حُدُودَ ٱللَّهِۗ وَتِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِ يُبَيِّنُهَا لِقَوۡمٖ يَعۡلَمُونَ
Ne namulekha okhulekha khwa khataru, shafuchililwa okhumukalusia tawe okhula ateshele omusatsa wundi. Ne omusatsa oyo namulekha, awo obubii bubulao nibenya okhukalukhanila, nibalola mbu balaliinda tsinzakho tsia Nyasaye. Ne tsino ni tsinzakho tsia Nyasaye etsia yenoosilinjia Abandu bamanya.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَبَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمۡسِكُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٍ أَوۡ سَرِّحُوهُنَّ بِمَعۡرُوفٖۚ وَلَا تُمۡسِكُوهُنَّ ضِرَارٗا لِّتَعۡتَدُواْۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ فَقَدۡ ظَلَمَ نَفۡسَهُۥۚ وَلَا تَتَّخِذُوٓاْ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ هُزُوٗاۚ وَٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَمَآ أَنزَلَ عَلَيۡكُم مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَٱلۡحِكۡمَةِ يَعِظُكُم بِهِۦۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ
Ne nimulekha abakhasi mana bamale tsinyanga tsiabu tsiabalachilwa, bakalusie khubulayi nohomba baleshe khubulayi. Ne mulabakalusia okhubawumisia khubusuku tawe. Ne ulakhola ario, alaba yekholeele obubii omwene. Ne mulabukulila tsinyaali tsia Nyasaye okhuba omubayo tawe. Ne yitsulile omukabo kwa Nyasaye khwinywe, nende shiayabeshilia mushitabu, nende amachesi akaabachelelanga khuko. Ne rie Nyasaye, ne manye mbu toto Nyasaye ni omumanyi muno wabuli eshindu.
Les exégèses en arabe:
وَإِذَا طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَبَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا تَعۡضُلُوهُنَّ أَن يَنكِحۡنَ أَزۡوَٰجَهُنَّ إِذَا تَرَٰضَوۡاْ بَيۡنَهُم بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ ذَٰلِكَ يُوعَظُ بِهِۦ مَن كَانَ مِنكُمۡ يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۗ ذَٰلِكُمۡ أَزۡكَىٰ لَكُمۡ وَأَطۡهَرُۚ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ وَأَنتُمۡ لَا تَعۡلَمُونَ
Ne olwa mulalekha abakhasi mana bamale induukho yabu, mulabekalila okhutekha khubatsa babu tawe nikali mbu banyolane khubulayi. Kano yekanyilisibwa khuko ulia owasuubila Nyasaye nende Inyanga ya Indukho, kano ni amalayi khwinywe khandi namalafu muno. Ne Nyasaye amanyile halali enywe shimumanyile tawe.
Les exégèses en arabe:
۞ وَٱلۡوَٰلِدَٰتُ يُرۡضِعۡنَ أَوۡلَٰدَهُنَّ حَوۡلَيۡنِ كَامِلَيۡنِۖ لِمَنۡ أَرَادَ أَن يُتِمَّ ٱلرَّضَاعَةَۚ وَعَلَى ٱلۡمَوۡلُودِ لَهُۥ رِزۡقُهُنَّ وَكِسۡوَتُهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ لَا تُكَلَّفُ نَفۡسٌ إِلَّا وُسۡعَهَاۚ لَا تُضَآرَّ وَٰلِدَةُۢ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوۡلُودٞ لَّهُۥ بِوَلَدِهِۦۚ وَعَلَى ٱلۡوَارِثِ مِثۡلُ ذَٰلِكَۗ فَإِنۡ أَرَادَا فِصَالًا عَن تَرَاضٖ مِّنۡهُمَا وَتَشَاوُرٖ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَاۗ وَإِنۡ أَرَدتُّمۡ أَن تَسۡتَرۡضِعُوٓاْ أَوۡلَٰدَكُمۡ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِذَا سَلَّمۡتُم مَّآ ءَاتَيۡتُم بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ
Ne abakhasi bebuule, banunie abana babu emika chibili emilaamba; khu ulia wenya okhumalisia okhununia. Ne samwana omwana arusie eshilibwa shia nyinamwana, nende omwana nende tsingubo mubulayi. Ne omundu shanichilisibungwa tawe halali khu shiobunyali bubwe. Ne mama alarebwa khubusandi shichila omwana wuwe tawe, nohomba papa alasandibwa shichila omwana wuwe tawe. Ne 'Omuchelami' yesi ali ario. Ne boosi babili nibenya okhuleshesia okhununia nibafuchilisaniye, awo obubii bubulao khubo. Ne nimwenya okhuhelesia abana benyu omukhasi wokhubanunia, hao shibulaba obubii khwinywe tawe nimurusia eshia mwalaka shingala mwanala. Ne rie Nyasaye, ne manye mbu Nyasaye alolanga muno koosi kamukholanga.
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا يَتَرَبَّصۡنَ بِأَنفُسِهِنَّ أَرۡبَعَةَ أَشۡهُرٖ وَعَشۡرٗاۖ فَإِذَا بَلَغۡنَ أَجَلَهُنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا فَعَلۡنَ فِيٓ أَنفُسِهِنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ
Ne balia mwinywe bafwisibungwa, nibalekha abakhasi, abakhasi abo bamenye emiesi chine, nende tsinyanga ekhumi. Ne nibamala tsinyanga tsiabu etso, obubii bubulao khwinywe nibekholela amakhuwa kabu khubulayi. Ne Nyasaye akamanyile koosi kamukholanga.
Les exégèses en arabe:
وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا عَرَّضۡتُم بِهِۦ مِنۡ خِطۡبَةِ ٱلنِّسَآءِ أَوۡ أَكۡنَنتُمۡ فِيٓ أَنفُسِكُمۡۚ عَلِمَ ٱللَّهُ أَنَّكُمۡ سَتَذۡكُرُونَهُنَّ وَلَٰكِن لَّا تُوَاعِدُوهُنَّ سِرًّا إِلَّآ أَن تَقُولُواْ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗاۚ وَلَا تَعۡزِمُواْ عُقۡدَةَ ٱلنِّكَاحِ حَتَّىٰ يَبۡلُغَ ٱلۡكِتَٰبُ أَجَلَهُۥۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ فَٱحۡذَرُوهُۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غَفُورٌ حَلِيمٞ
Ne obubii bubulao khwinywe okhuyila eshiselelo khukhumanyisia sa khubakhasi bali mukhulinda (Eda), nohomba mwafisasa nimusuubile mumioyo chienyu. Nyasaye amanyile mbu enywe mwitsa okhubetsulila, halali mulabalaka mubwifisi tawe, halali muboole amakhuwa amalayi, ne mulabateshia tawe okhuula bamale indukho yabu (eda). Ne manye mbu Nyasaye amanyile kali mumioyo chienyu, kho be meso ninaye. Ne manye mbu Nyasaye ni Omulesheli muno, Omwihotselefu muno.
Les exégèses en arabe:
لَّا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن طَلَّقۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ مَا لَمۡ تَمَسُّوهُنَّ أَوۡ تَفۡرِضُواْ لَهُنَّ فَرِيضَةٗۚ وَمَتِّعُوهُنَّ عَلَى ٱلۡمُوسِعِ قَدَرُهُۥ وَعَلَى ٱلۡمُقۡتِرِ قَدَرُهُۥ مَتَٰعَۢا بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Obubii bubulao khwinywe nimulekha Abakhasi bamushili okhuba ninabo nohomba bamushili okhubahelesia omurungo kwabu. Halali mubahelesie shiokhubahotselesia, uli nende obunyali shingala anyalilwa ne wobunyakhani shingala anyalilwa, eshihotselesio khubulayi, kano kalachilwa khubakholi bamalayi.
Les exégèses en arabe:
وَإِن طَلَّقۡتُمُوهُنَّ مِن قَبۡلِ أَن تَمَسُّوهُنَّ وَقَدۡ فَرَضۡتُمۡ لَهُنَّ فَرِيضَةٗ فَنِصۡفُ مَا فَرَضۡتُمۡ إِلَّآ أَن يَعۡفُونَ أَوۡ يَعۡفُوَاْ ٱلَّذِي بِيَدِهِۦ عُقۡدَةُ ٱلنِّكَاحِۚ وَأَن تَعۡفُوٓاْ أَقۡرَبُ لِلتَّقۡوَىٰۚ وَلَا تَنسَوُاْ ٱلۡفَضۡلَ بَيۡنَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٌ
Ne nimubalekha nimushili okhuba ninabo, ne nimumalile okhubakasilia omurungo kwabu (ikhwe) kumanyishe, mana hao mubahelesie eshitonye shilala (inusu) shiomurungo kwamurechelesaniyie, halali abakhasi beene nibaleshela, nohomba omusatsa ulia uli nende obunyali bwobuteshiani – bwa nikkah – abe nabaleshele, ne okhuleshelana nikho khuretsanga omundu ahambi muno nende okhuria Nyasaye. Ne mulebilila okhukholelana obulayi hakari wenyu tawe. Toto Nyasaye alolanga muno kamukholanga.
Les exégèses en arabe:
حَٰفِظُواْ عَلَى ٱلصَّلَوَٰتِ وَٱلصَّلَوٰةِ ٱلۡوُسۡطَىٰ وَقُومُواْ لِلَّهِ قَٰنِتِينَ
Linde tsiswala; ne okhushila muno iswala ya hakari. Ne emele Nyasaye nimuluunjishe mubwihotselefu olwamuba nimulaamanga.
Les exégèses en arabe:
فَإِنۡ خِفۡتُمۡ فَرِجَالًا أَوۡ رُكۡبَانٗاۖ فَإِذَآ أَمِنتُمۡ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ كَمَا عَلَّمَكُم مَّا لَمۡ تَكُونُواْ تَعۡلَمُونَ
Ne nimuli muburii, laame nimuchendanga nohomba nimuninile. Ne olwa mulaba nende omulembe, itsulile Nyasaye shingala yabechesia akamwalali nimwamanya tawe.
Les exégèses en arabe:
وَٱلَّذِينَ يُتَوَفَّوۡنَ مِنكُمۡ وَيَذَرُونَ أَزۡوَٰجٗا وَصِيَّةٗ لِّأَزۡوَٰجِهِم مَّتَٰعًا إِلَى ٱلۡحَوۡلِ غَيۡرَ إِخۡرَاجٖۚ فَإِنۡ خَرَجۡنَ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِي مَا فَعَلۡنَ فِيٓ أَنفُسِهِنَّ مِن مَّعۡرُوفٖۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Ne balia bafwisibungwa mwinywe nibalekha abakhasi, niindache khubakhasi babu abo okhunyola obukhonyi omwika omulamba nibalarusibwa mutsinzu tsiabu tawe. Ne abakhasi abo nibarula abeene, awo mubula obubii tawe khu kabekholele abeene khubulayi. Ne Nyasaye niwa Amaani, Owamachesi muno.
Les exégèses en arabe:
وَلِلۡمُطَلَّقَٰتِ مَتَٰعُۢ بِٱلۡمَعۡرُوفِۖ حَقًّا عَلَى ٱلۡمُتَّقِينَ
Ne abakhasi baleshelwe (nende talaka), bahebwe shokhubahotselesia khubulayi. Ako ni amalachilo khubalia abaria Nyasaye.
Les exégèses en arabe:
كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَعۡقِلُونَ
Ne endio nilwa Nyasaye abenoosilinjia tsinyaali tsitsie khomunyoole okhwikhonyela obwongo.
Les exégèses en arabe:
۞ أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ خَرَجُواْ مِن دِيَٰرِهِمۡ وَهُمۡ أُلُوفٌ حَذَرَ ٱلۡمَوۡتِ فَقَالَ لَهُمُ ٱللَّهُ مُوتُواْ ثُمَّ أَحۡيَٰهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلنَّاسِ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يَشۡكُرُونَ
Shiwalola tawe balia barula mutsingo tsiabu nibali mutsiyelefu, nibaririle lifwa? Nyasaye nababoolela mbu, “Fwe!” mana nabalamusia. Toto Nyasaye niwemikabo khubandu, halali abandu abanji shiboopanga orio tawe.
Les exégèses en arabe:
وَقَٰتِلُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ سَمِيعٌ عَلِيمٞ
Ne khupane khunjila ya Nyasaye, ne manye mbu toto Nyasaye ni Omuwulili muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
مَّن ذَا ٱلَّذِي يُقۡرِضُ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗا فَيُضَٰعِفَهُۥ لَهُۥٓ أَضۡعَافٗا كَثِيرَةٗۚ وَٱللَّهُ يَقۡبِضُ وَيَبۡصُۜطُ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ
Ni wina witsa okhuhelesia Nyasaye likofi lilayi; kho amumetele okhumeta okhunji. Ne Nyasaye afumbanga khandi abambulanga. Ne ewuwe niwo wamulikalusibwa.
Les exégèses en arabe:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلۡمَلَإِ مِنۢ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ مِنۢ بَعۡدِ مُوسَىٰٓ إِذۡ قَالُواْ لِنَبِيّٖ لَّهُمُ ٱبۡعَثۡ لَنَا مَلِكٗا نُّقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۖ قَالَ هَلۡ عَسَيۡتُمۡ إِن كُتِبَ عَلَيۡكُمُ ٱلۡقِتَالُ أَلَّا تُقَٰتِلُواْۖ قَالُواْ وَمَا لَنَآ أَلَّا نُقَٰتِلَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَقَدۡ أُخۡرِجۡنَا مِن دِيَٰرِنَا وَأَبۡنَآئِنَاۖ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقِتَالُ تَوَلَّوۡاْ إِلَّا قَلِيلٗا مِّنۡهُمۡۚ وَٱللَّهُ عَلِيمُۢ بِٱلظَّٰلِمِينَ
Shiwabalola Abandu abakhongo mubana ba Israili, Musa niyakharulao, olwa baboolela Omurumwa wabu mbu, “Khurererekhwo Omwami kho khukhupane khunjila ya Nyasaye.” Naboola mbu, “Koo, kalaba mbu nimulomesibwa okhupana, mulakhaya?” Nibaboola mbu, “Bilaba birie khulakhupana khunjila ya Nyasaye tawe, ne khulondelwe mutsingo tsiefu nende Abaana befu?” Halali olwa balachilwa okhupana, bakalukhana, halali batiti mubo. Ne Nyasaye yamanya muno abamabii.
Les exégèses en arabe:
وَقَالَ لَهُمۡ نَبِيُّهُمۡ إِنَّ ٱللَّهَ قَدۡ بَعَثَ لَكُمۡ طَالُوتَ مَلِكٗاۚ قَالُوٓاْ أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ ٱلۡمُلۡكُ عَلَيۡنَا وَنَحۡنُ أَحَقُّ بِٱلۡمُلۡكِ مِنۡهُ وَلَمۡ يُؤۡتَ سَعَةٗ مِّنَ ٱلۡمَالِۚ قَالَ إِنَّ ٱللَّهَ ٱصۡطَفَىٰهُ عَلَيۡكُمۡ وَزَادَهُۥ بَسۡطَةٗ فِي ٱلۡعِلۡمِ وَٱلۡجِسۡمِۖ وَٱللَّهُ يُؤۡتِي مُلۡكَهُۥ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ
Omurumwa wabu nababoolela mbu, “Toto Nyasaye abaawulile Taluti (Sauli) okhuba Omwami.” Nibaboola mbu, “Alaba arie Omwami wefu, ne efwe nifwe khukhoyeshele muno okhunyoola obwami okhushila ye, ne shiyahebwa omwandu omunji tawe!" Naboola mbu, “Nyasaye amalile okhubawulila ye, ne amumetele amachesi nende omubili. Ne Nyasaye ahelesinjia owayenya obwami bwaye. Ne Nyasaye ni Wefinji (Omuyinda), Owamachesi muno."
Les exégèses en arabe:
وَقَالَ لَهُمۡ نَبِيُّهُمۡ إِنَّ ءَايَةَ مُلۡكِهِۦٓ أَن يَأۡتِيَكُمُ ٱلتَّابُوتُ فِيهِ سَكِينَةٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَبَقِيَّةٞ مِّمَّا تَرَكَ ءَالُ مُوسَىٰ وَءَالُ هَٰرُونَ تَحۡمِلُهُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Ne Omurumwa wabu nababoolela mbu, “Ne toto eshimanyisio shiobwami bubwe ni okhubarerela lisanduku lilimwo obuhotselefu okhurula khu Nyasaye wenyu Omulesi. Ne lilimwo kalia aka abandu ba Musa balekha nende abandu ba Harun, Abamalaika balichinganga. Toto mukano bilimwo ebimanyisio khwinywe nimuli mbu mwasuubila."
Les exégèses en arabe:
فَلَمَّا فَصَلَ طَالُوتُ بِٱلۡجُنُودِ قَالَ إِنَّ ٱللَّهَ مُبۡتَلِيكُم بِنَهَرٖ فَمَن شَرِبَ مِنۡهُ فَلَيۡسَ مِنِّي وَمَن لَّمۡ يَطۡعَمۡهُ فَإِنَّهُۥ مِنِّيٓ إِلَّا مَنِ ٱغۡتَرَفَ غُرۡفَةَۢ بِيَدِهِۦۚ فَشَرِبُواْ مِنۡهُ إِلَّا قَلِيلٗا مِّنۡهُمۡۚ فَلَمَّا جَاوَزَهُۥ هُوَ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ قَالُواْ لَا طَاقَةَ لَنَا ٱلۡيَوۡمَ بِجَالُوتَ وَجُنُودِهِۦۚ قَالَ ٱلَّذِينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُم مُّلَٰقُواْ ٱللَّهِ كَم مِّن فِئَةٖ قَلِيلَةٍ غَلَبَتۡ فِئَةٗ كَثِيرَةَۢ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ مَعَ ٱلصَّٰبِرِينَ
Kho olwa Taluti yarula nende omukanda kweliyie, yaboola mbu, “Toto Nyasaye alabahelesia amatemo komwalo. Ne ulanywa mumwalo oko, shalaba ninasi tawe. Ne ulanywamo tawe, alaba ninasi, halali ulia witsa okhutaya neshikalabo shomukhono kukwe. Halali boosi banywamwo okhuyiniakhwo batiti mubo. Olwa yambukha omwalo ye nende balia basuubila halala ninaye, baboola mbu, “Lelo shikhulanyala Jaluti nende omukanda kukwe kweliyie tawe.” Ne balia bali nende obwatoto bwokhubukana nende Nyasaye, nibaboola mbu, “Emikanda chinga emititi chiashila emikanda emikhongo khubunyali bwa Nyasaye." Ne Nyasaye ali halala nende abefwilanga.
Les exégèses en arabe:
وَلَمَّا بَرَزُواْ لِجَالُوتَ وَجُنُودِهِۦ قَالُواْ رَبَّنَآ أَفۡرِغۡ عَلَيۡنَا صَبۡرٗا وَثَبِّتۡ أَقۡدَامَنَا وَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Ne olwabarula okhuchaka okhulwana nende Jaluti nende omukanda kukwe, baboola mbu, “Nyasaye wefu Omulesi, khuhelesie okhwifwila okhunji, ne otinyisie ebilenje biefu, ne okhukhoonye khushile Abandu Abakhayi."
Les exégèses en arabe:
فَهَزَمُوهُم بِإِذۡنِ ٱللَّهِ وَقَتَلَ دَاوُۥدُ جَالُوتَ وَءَاتَىٰهُ ٱللَّهُ ٱلۡمُلۡكَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَعَلَّمَهُۥ مِمَّا يَشَآءُۗ وَلَوۡلَا دَفۡعُ ٱللَّهِ ٱلنَّاسَ بَعۡضَهُم بِبَعۡضٖ لَّفَسَدَتِ ٱلۡأَرۡضُ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ ذُو فَضۡلٍ عَلَى ٱلۡعَٰلَمِينَ
Mana nibabashila khubunyali bwa Nyasaye, ne Dawudi niyeera Jaluti, mana Nyasaye nahelesia Dawudi obwami nende amachesi, mana namwechesia mu kayenya. Ne Nyasaye alabetsanga mbu shiyekalilanga Abandu khubaandi tawe, hawo eshialo shiakhabiyile. Halali Nyasaye niwemikabo khubilonje bioosi.
Les exégèses en arabe:
تِلۡكَ ءَايَٰتُ ٱللَّهِ نَتۡلُوهَا عَلَيۡكَ بِٱلۡحَقِّۚ وَإِنَّكَ لَمِنَ ٱلۡمُرۡسَلِينَ
Tsino ni tsinyali tsia Nyasaye, khukhusomelanga khubwatoto. Ne toto ewe oli mu Abarumwa.
Les exégèses en arabe:
۞ تِلۡكَ ٱلرُّسُلُ فَضَّلۡنَا بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۘ مِّنۡهُم مَّن كَلَّمَ ٱللَّهُۖ وَرَفَعَ بَعۡضَهُمۡ دَرَجَٰتٖۚ وَءَاتَيۡنَا عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ ٱلۡبَيِّنَٰتِ وَأَيَّدۡنَٰهُ بِرُوحِ ٱلۡقُدُسِۗ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا ٱقۡتَتَلَ ٱلَّذِينَ مِنۢ بَعۡدِهِم مِّنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ وَلَٰكِنِ ٱخۡتَلَفُواْ فَمِنۡهُم مَّنۡ ءَامَنَ وَمِنۡهُم مَّن كَفَرَۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ مَا ٱقۡتَتَلُواْ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَفۡعَلُ مَا يُرِيدُ
Abarumwa abo khwaninia abaandi okhushila abaandi mubo. Mubo balimwo aba Nyasaye yalomaloma ninabo, ne abandi nabaninia hekulu tsingasi. Ne nikhuhelesia Isa omwana wa Mariamu ebifune bili habulafu. Ne nikhumuramwo amaani ka roho omulafu. Ne Nyasaye yenyanga, shibakhopane balia abaali inyuma wabu ebifune bili habulafu nibiakhabetsela tawe; halali bakabukhanamwo. Mubo balimwo abasuubila, ne abandi mubo bakhaya. Ne Nyasaye yenyanga, shibakhopane tawe. Halali Nyasaye akholanga shingayenya.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰكُم مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَ يَوۡمٞ لَّا بَيۡعٞ فِيهِ وَلَا خُلَّةٞ وَلَا شَفَٰعَةٞۗ وَٱلۡكَٰفِرُونَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ
Enywe abasuubila, rusie khubilia ebiakhubakabile, nishili okhuula inyanga yeyinganga okhubulao, nohomba obwitsa nohomba okhusabilwa. Ne abakhayi nibo abamabii.
Les exégèses en arabe:
ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ٱلۡحَيُّ ٱلۡقَيُّومُۚ لَا تَأۡخُذُهُۥ سِنَةٞ وَلَا نَوۡمٞۚ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ مَن ذَا ٱلَّذِي يَشۡفَعُ عِندَهُۥٓ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ يَعۡلَمُ مَا بَيۡنَ أَيۡدِيهِمۡ وَمَا خَلۡفَهُمۡۖ وَلَا يُحِيطُونَ بِشَيۡءٖ مِّنۡ عِلۡمِهِۦٓ إِلَّا بِمَا شَآءَۚ وَسِعَ كُرۡسِيُّهُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَۖ وَلَا يَـُٔودُهُۥ حِفۡظُهُمَاۚ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ
Nyasaye, abulao nyasaye owulali Ye tawe, Omulamu, Owemelanga amakhuwa koosi buli lwoosi. Sharengetsanga nohomba shakonanga tawe. Nebibie bioosi yenyene bili mwikulu nende khushialo. Ni wina oyo unyala okhusabila imbeli wuwe, halali khukhusubula khukhwe! Amanyile kali imbeli wabu nende inyuma wabu. Nabo shibamanyile shiosishiosi mubumanyi bubwe tawe, halali khukalia kayenya omwene. Obunyali bubwe bwasalaana mwikulu nende khushialo, ne shashilungwa okhubilinda tawe. Naye ni Ye uli hekulu, Omukhongo muno.
Les exégèses en arabe:
لَآ إِكۡرَاهَ فِي ٱلدِّينِۖ قَد تَّبَيَّنَ ٱلرُّشۡدُ مِنَ ٱلۡغَيِّۚ فَمَن يَكۡفُرۡ بِٱلطَّٰغُوتِ وَيُؤۡمِنۢ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱسۡتَمۡسَكَ بِٱلۡعُرۡوَةِ ٱلۡوُثۡقَىٰ لَا ٱنفِصَامَ لَهَاۗ وَٱللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ
Okhunichilisia khubulao mudini; obulunjifu bumalile okhwawukhana nende obukori. Kho ulia ukhaya Twaghut (Shetani) mana asuubile Nyasaye, oyo toto alaba atilile eshitililo shiamaani, eshilafunikha tawe. Ne Nyasaye niwokhuwulila muno, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
ٱللَّهُ وَلِيُّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ يُخۡرِجُهُم مِّنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِۖ وَٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ أَوۡلِيَآؤُهُمُ ٱلطَّٰغُوتُ يُخۡرِجُونَهُم مِّنَ ٱلنُّورِ إِلَى ٱلظُّلُمَٰتِۗ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Nyasaye nomulindi wabalia abasuubila, abarusinjia mufiilima nende okhubenjisia mubulafu. Ne balia abakhaya, abalindi babu ni amashetani. Kabarusinjia mubulafu nikabenjisia mufiilima. Abo nibo Abandu bomumulilo, balimenyamwo tsinyanga tsioosi.
Les exégèses en arabe:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِي حَآجَّ إِبۡرَٰهِـۧمَ فِي رَبِّهِۦٓ أَنۡ ءَاتَىٰهُ ٱللَّهُ ٱلۡمُلۡكَ إِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِـۧمُ رَبِّيَ ٱلَّذِي يُحۡيِۦ وَيُمِيتُ قَالَ أَنَا۠ أُحۡيِۦ وَأُمِيتُۖ قَالَ إِبۡرَٰهِـۧمُ فَإِنَّ ٱللَّهَ يَأۡتِي بِٱلشَّمۡسِ مِنَ ٱلۡمَشۡرِقِ فَأۡتِ بِهَا مِنَ ٱلۡمَغۡرِبِ فَبُهِتَ ٱلَّذِي كَفَرَۗ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Shiwalola ulia wayingasia Ibrahim khu Nyasaye wuwe Omulesi tawe, shichila Nyasaye yamwelesia oburuchi (obwami). Olwa Ibrahim yaboola mbu, “Nyasaye wanje ni ulia uhananga obulamu mana khandi afwisia.” Naye naboola mbu, “Esie siesi ehananga obulamu khandi efwisinjia.” Ibrahim naboola mbu, "Nyasaye arusinjia eliuba okhurula ebukwe, nawe lirusiliekhwo mumbo.” Mana omukhayi oyo nakhaywa. Ne Nyasaye shalunjisinjia Abandu abamabii tawe.
Les exégèses en arabe:
أَوۡ كَٱلَّذِي مَرَّ عَلَىٰ قَرۡيَةٖ وَهِيَ خَاوِيَةٌ عَلَىٰ عُرُوشِهَا قَالَ أَنَّىٰ يُحۡيِۦ هَٰذِهِ ٱللَّهُ بَعۡدَ مَوۡتِهَاۖ فَأَمَاتَهُ ٱللَّهُ مِاْئَةَ عَامٖ ثُمَّ بَعَثَهُۥۖ قَالَ كَمۡ لَبِثۡتَۖ قَالَ لَبِثۡتُ يَوۡمًا أَوۡ بَعۡضَ يَوۡمٖۖ قَالَ بَل لَّبِثۡتَ مِاْئَةَ عَامٖ فَٱنظُرۡ إِلَىٰ طَعَامِكَ وَشَرَابِكَ لَمۡ يَتَسَنَّهۡۖ وَٱنظُرۡ إِلَىٰ حِمَارِكَ وَلِنَجۡعَلَكَ ءَايَةٗ لِّلنَّاسِۖ وَٱنظُرۡ إِلَى ٱلۡعِظَامِ كَيۡفَ نُنشِزُهَا ثُمَّ نَكۡسُوهَا لَحۡمٗاۚ فَلَمَّا تَبَيَّنَ لَهُۥ قَالَ أَعۡلَمُ أَنَّ ٱللَّهَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Nohomba shinga ulia wabura khulukongo olwamala okhuba amakubili, mana naboola mbu, “Nyasaye alilamusia arie olukongo luno ngala lwamala okhufwa luri?” Mana Nyasaye namufwisia ye omwene khumiika imia ndala. Mana namulamusia, ne namureeba mbu, “Koo, wikhale ebise biyela birie nofwile?" Nakalusia mbu, “Awundi endi shinga wikhale inyanga ndala nohomba ebise sa munyanga.” Nyasaye namuboolela mbu, “Wekhala emiika imia ndala. Kho, lengakhwo eshilibwa shishio nende ebinywebwa bibio bishili okhubiya. Ne henga isishili yiyio. Ne kho khukhukhole eshimanyisio khubandu. Ne lenga ebikumba biayo bino, shingala khulabichingula mana khubifwale inyama." Mana olwa kamubera habulafu, yaboola mbu, “Emanyile mbu Nyasaye ni omunyali muno wabuli eshindu.”
Les exégèses en arabe:
وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِـۧمُ رَبِّ أَرِنِي كَيۡفَ تُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰۖ قَالَ أَوَلَمۡ تُؤۡمِنۖ قَالَ بَلَىٰ وَلَٰكِن لِّيَطۡمَئِنَّ قَلۡبِيۖ قَالَ فَخُذۡ أَرۡبَعَةٗ مِّنَ ٱلطَّيۡرِ فَصُرۡهُنَّ إِلَيۡكَ ثُمَّ ٱجۡعَلۡ عَلَىٰ كُلِّ جَبَلٖ مِّنۡهُنَّ جُزۡءٗا ثُمَّ ٱدۡعُهُنَّ يَأۡتِينَكَ سَعۡيٗاۚ وَٱعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Ne olwa Ibrahim yabola mbu, “Nyasaye wanje Omulesi, nzechesia shingala olilamusia abafuu.” Nyasaye namureba mbu, “Oshili okhusuubila?” Naboola mbu, “Ndasuubila, halali ndenya omwoyo kwanje kutinye.” Namuboolela mbu, “Bukula amayoni kane, ne okanasie ewuwo, mana okatonyetonye, ne ore buli khushikulu eshitonye sheliyoni, mana okalanje koosi, kalakhwitsila tsimbilo. Ne manya mbu toto Nyasaye ni Owamaani, Owamachesi muno."
Les exégèses en arabe:
مَّثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ كَمَثَلِ حَبَّةٍ أَنۢبَتَتۡ سَبۡعَ سَنَابِلَ فِي كُلِّ سُنۢبُلَةٖ مِّاْئَةُ حَبَّةٖۗ وَٱللَّهُ يُضَٰعِفُ لِمَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ
Ifwani ya balia bahananga emiandu chiabu khunjila ya Nyasaye ili shinga inyuma ndala yarusia ebisuche saba, buli eshisuche shili nende tsinyuma imia. Ne Nyasaye ametelangakhwo wayenya. Ne Nyasaye Niwefinji (Omuyinda), Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ثُمَّ لَا يُتۡبِعُونَ مَآ أَنفَقُواْ مَنّٗا وَلَآ أَذٗى لَّهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Balia bahananga emiandu chiabu khunjila ya Nyasaye, mana nibalalondia khu shiabahanile esho okhuborola nohomba okhusinyisia tawe, bali nende omurungo kwabu khu Nyasaye wabu Omulesi, ne shibaliba noburi tawe ne shibalibeelela tawe.
Les exégèses en arabe:
۞ قَوۡلٞ مَّعۡرُوفٞ وَمَغۡفِرَةٌ خَيۡرٞ مِّن صَدَقَةٖ يَتۡبَعُهَآ أَذٗىۗ وَٱللَّهُ غَنِيٌّ حَلِيمٞ
Likhuwa lilayi, nende obulesheli ni ebilayi okhushila eshihanwa shia isadaka shilondibungwakhwo ebisinyisio. Ne Nyasaye niye winyala, Omwihotselefu muno (khubilonje bibie).
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُبۡطِلُواْ صَدَقَٰتِكُم بِٱلۡمَنِّ وَٱلۡأَذَىٰ كَٱلَّذِي يُنفِقُ مَالَهُۥ رِئَآءَ ٱلنَّاسِ وَلَا يُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۖ فَمَثَلُهُۥ كَمَثَلِ صَفۡوَانٍ عَلَيۡهِ تُرَابٞ فَأَصَابَهُۥ وَابِلٞ فَتَرَكَهُۥ صَلۡدٗاۖ لَّا يَقۡدِرُونَ عَلَىٰ شَيۡءٖ مِّمَّا كَسَبُواْۗ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Enywe abasuubila, mulanyasia ebihanwa bienyu bia isadaka khukhuboorola nende khubisinyisio tawe. Shinga ulia uhananga omwandu kukwe okhulolosia abandu, ne shasuubilanga Nyasaye nende Inyanga ya Indukho tawe. Ifwani yiyie ili shinga olwanda lulikhwo olufu, mana nilukhupwa nende ifula yolucheka, niilulekha olukhaya, mana shibaliba nobunyali bwosibwosi khukabakhola tawe. Ne Nyasaye shalunjisinjia Abandu abakhayi tawe.
Les exégèses en arabe:
وَمَثَلُ ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمُ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِ وَتَثۡبِيتٗا مِّنۡ أَنفُسِهِمۡ كَمَثَلِ جَنَّةِۭ بِرَبۡوَةٍ أَصَابَهَا وَابِلٞ فَـَٔاتَتۡ أُكُلَهَا ضِعۡفَيۡنِ فَإِن لَّمۡ يُصِبۡهَا وَابِلٞ فَطَلّٞۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٌ
Ne ifwani ya balia bahananga omwandu kwabu khulwokhukoonya obuchami bwa Nyasaye nende okhuhelesia emioyo chiabu amaani, ili shinga omukunda kuli hekulu, mana ifula yolucheka nikwamwo, mana nikurusia ebiamo biakwo nibimeteshe khabili. Ne kata olucheka nilulakwamwo tawe, ifula inditisa yokhunyilila iyera. Ne Nyasaye alolanga muno kamukholanga.
Les exégèses en arabe:
أَيَوَدُّ أَحَدُكُمۡ أَن تَكُونَ لَهُۥ جَنَّةٞ مِّن نَّخِيلٖ وَأَعۡنَابٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ لَهُۥ فِيهَا مِن كُلِّ ٱلثَّمَرَٰتِ وَأَصَابَهُ ٱلۡكِبَرُ وَلَهُۥ ذُرِّيَّةٞ ضُعَفَآءُ فَأَصَابَهَآ إِعۡصَارٞ فِيهِ نَارٞ فَٱحۡتَرَقَتۡۗ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمُ ٱلۡأٓيَٰتِ لَعَلَّكُمۡ تَتَفَكَّرُونَ
Koo, aliwo mwinywe wenya okhuba nende omukunda kwetsitende, nende emizabibu, okuburangamwo emialo, ne anyolangamwo ebiamo bietsimbia tsioosi. Mana obukofu bumulile naye ali nende abana abatiti abateshele, mana omukunda oko kukhupwe nende imbumbuyeka yomulilo mana kukulasie. Endio nilwa Nyasaye abenoosilinjia ebimanyisio khomunyoole okhupara.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَٰتِ مَا كَسَبۡتُمۡ وَمِمَّآ أَخۡرَجۡنَا لَكُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِۖ وَلَا تَيَمَّمُواْ ٱلۡخَبِيثَ مِنۡهُ تُنفِقُونَ وَلَسۡتُم بِـَٔاخِذِيهِ إِلَّآ أَن تُغۡمِضُواْ فِيهِۚ وَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غَنِيٌّ حَمِيدٌ
Enywe abasuubila, hane khubilayi biamunyoolele nende ebiakhubarusiliye mumikunda. Ne mulatsila ebibii mubio khomubihane ebo tawe; ne enywe beene shimunyala okhubibukula tawe, halali nimutimbile tsimoni. Ne manye mbu Nyasaye niwinyala, Owitsomibungwa muno.
Les exégèses en arabe:
ٱلشَّيۡطَٰنُ يَعِدُكُمُ ٱلۡفَقۡرَ وَيَأۡمُرُكُم بِٱلۡفَحۡشَآءِۖ وَٱللَّهُ يَعِدُكُم مَّغۡفِرَةٗ مِّنۡهُ وَفَضۡلٗاۗ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٞ
Shetani abaretsangamwo oburi bwobumanani, ne abalomesinjia okhukhola efifwabi. Naye Nyasaye abalakanga eshileshelo nende emikabo chirula ewuwe. Ne Nyasaye ni wobuyinda obunji, Omumanyi muno.
Les exégèses en arabe:
يُؤۡتِي ٱلۡحِكۡمَةَ مَن يَشَآءُۚ وَمَن يُؤۡتَ ٱلۡحِكۡمَةَ فَقَدۡ أُوتِيَ خَيۡرٗا كَثِيرٗاۗ وَمَا يَذَّكَّرُ إِلَّآ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
Ahelesinjia amachesi owayenya. Ne uhelesibwa amachesi, toto aba ahelesibwe obulayi obunji. Ne shibetsulilanga tawe halali Abandu abamachesi.
Les exégèses en arabe:
وَمَآ أَنفَقۡتُم مِّن نَّفَقَةٍ أَوۡ نَذَرۡتُم مِّن نَّذۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُهُۥۗ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ أَنصَارٍ
Ne eshihanwa shiosishiosi shiamuyinia nohomba indache yiosiyiosi yamulaka okhuyinia, toto Nyasaye ashimanyile. Ne balia abakholi bamabii balibula balibahabina.
Les exégèses en arabe:
إِن تُبۡدُواْ ٱلصَّدَقَٰتِ فَنِعِمَّا هِيَۖ وَإِن تُخۡفُوهَا وَتُؤۡتُوهَا ٱلۡفُقَرَآءَ فَهُوَ خَيۡرٞ لَّكُمۡۚ وَيُكَفِّرُ عَنكُم مِّن سَيِّـَٔاتِكُمۡۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ
Ne nimulolosia ebihanwa bia isadaka, nobulayi. Ne nimufichisa mwahelesia abatakha mubwifisi, obo ni obulayi khwinywe; ne yetsa okhubarusiliaho tsimbi tsienyu tsindi. Ne Nyasaye amanyile muno koosi kamukholanga.
Les exégèses en arabe:
۞ لَّيۡسَ عَلَيۡكَ هُدَىٰهُمۡ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَهۡدِي مَن يَشَآءُۗ وَمَا تُنفِقُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَلِأَنفُسِكُمۡۚ وَمَا تُنفِقُونَ إِلَّا ٱبۡتِغَآءَ وَجۡهِ ٱللَّهِۚ وَمَا تُنفِقُواْ مِنۡ خَيۡرٖ يُوَفَّ إِلَيۡكُمۡ وَأَنتُمۡ لَا تُظۡلَمُونَ
Okhulunjikha khwabu shikhuli khwiwe tawe, halali Nyasaye niulunjisinjia wayenya. Ne shiosishiosi shiamuhana khubulayi, neeshienyu abeene. Ne mulahana tawe halali khulwokhwenya obweni bwa Nyasaye. Ne shiosishiosi shiamuhana khubulayi, mulirungwa mubwitsufu, ne shimulikholelwa obubii tawe.
Les exégèses en arabe:
لِلۡفُقَرَآءِ ٱلَّذِينَ أُحۡصِرُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ لَا يَسۡتَطِيعُونَ ضَرۡبٗا فِي ٱلۡأَرۡضِ يَحۡسَبُهُمُ ٱلۡجَاهِلُ أَغۡنِيَآءَ مِنَ ٱلتَّعَفُّفِ تَعۡرِفُهُم بِسِيمَٰهُمۡ لَا يَسۡـَٔلُونَ ٱلنَّاسَ إِلۡحَافٗاۗ وَمَا تُنفِقُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ بِهِۦ عَلِيمٌ
Bahelesibwe abatakha balia bekalilwa khunjila ya Nyasaye, abalanyala okhusamula khushialo okhukhaaba omukabo tawe. Ne ulamanyile aparanga mbu ni abayinda shichila okhwiyikalila khwabu okhusaba; olabamanya khubimanyisio biabu. Shibayuyushilanga okhusaba Abandu tawe. Ne amalayi kosikosi kamuyinia, toto Nyasaye akamanyile muno.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُم بِٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ فَلَهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Balia bahananga omwandu kwabu eshilo nende eshitere, mubwifisi nende mubulafu; bali nende omurungo kwabu ewa Nyasaye wabu Omulesi. Ne shibaliba nende obuyendi, ne shibalibeela tawe.
Les exégèses en arabe:
ٱلَّذِينَ يَأۡكُلُونَ ٱلرِّبَوٰاْ لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ ٱلَّذِي يَتَخَبَّطُهُ ٱلشَّيۡطَٰنُ مِنَ ٱلۡمَسِّۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ قَالُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡبَيۡعُ مِثۡلُ ٱلرِّبَوٰاْۗ وَأَحَلَّ ٱللَّهُ ٱلۡبَيۡعَ وَحَرَّمَ ٱلرِّبَوٰاْۚ فَمَن جَآءَهُۥ مَوۡعِظَةٞ مِّن رَّبِّهِۦ فَٱنتَهَىٰ فَلَهُۥ مَا سَلَفَ وَأَمۡرُهُۥٓ إِلَى ٱللَّهِۖ وَمَنۡ عَادَ فَأُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلنَّارِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ
Balia balitsanga riba (obukhala bulakwanile), shibalisinjila halali shinga asinjilanga utililwe nende emisebe. Ako nilwokhuba mbu baboola mbu, “Toto inganga ili shinga Riba.” Halali Nyasaye achamila inganga ne akaana riba. Kho, ulia wulilwa nende amachelo okhurula khu Nyasaye wuwe Omulesi, mana niyeyikalila, oyo akeke kali mukabura, ne amakhuwa kaye kali khu Nyasaye. Ne balia bakalushila riba, abo nibo abandu bomumulilo, balimenyamo tsinyanga tsioosi.
Les exégèses en arabe:
يَمۡحَقُ ٱللَّهُ ٱلرِّبَوٰاْ وَيُرۡبِي ٱلصَّدَقَٰتِۗ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ كُلَّ كَفَّارٍ أَثِيمٍ
Nyasaye arusinjia muribaa tsimbabaasi, ne ametenga tsimbabaasi khubihanwa. Ne Nyasaye shiyachama buli omukhayi, owetsimbi tawe.
Les exégèses en arabe:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَوُاْ ٱلزَّكَوٰةَ لَهُمۡ أَجۡرُهُمۡ عِندَ رَبِّهِمۡ وَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Toto balia abasuubila mana nibakhola amalayi, mana nibalama khatsotso mana nibarusia eshihanwa shia Izakaa, bali nende omurungo kwabu khu Nyasaye wabu Omulesi. Ne balibula obuyendi, ne shibalibelela tawe.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَذَرُواْ مَا بَقِيَ مِنَ ٱلرِّبَوٰٓاْ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Enywe abasubila, rie Nyasaye, ne leshe Ribaa tsitonyele, toto nimuli abasuubili.
Les exégèses en arabe:
فَإِن لَّمۡ تَفۡعَلُواْ فَأۡذَنُواْ بِحَرۡبٖ مِّنَ ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦۖ وَإِن تُبۡتُمۡ فَلَكُمۡ رُءُوسُ أَمۡوَٰلِكُمۡ لَا تَظۡلِمُونَ وَلَا تُظۡلَمُونَ
Ne nimulakhola murio tawe, manye mbu mwikasiliye liyie okhulwana nende Nyasaye nende Omurumwa wuwe. Ne nimusaba eshileshelo, bukule omurwe kwa omwandu kwenyu. Mulakholela abandu obubii tawe, nanyu mulakholelwa obubii tawe.
Les exégèses en arabe:
وَإِن كَانَ ذُو عُسۡرَةٖ فَنَظِرَةٌ إِلَىٰ مَيۡسَرَةٖۚ وَأَن تَصَدَّقُواْ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ
Ne nikali mbu ubanzungwa ali nende obutinyu, awo omubanzi alinde okhula anyoole obwangu. Ne nimukhola likofi okhuba eshihanwa shia isadaka, elo nililayi kwinywe nimuba mbu mumanya.
Les exégèses en arabe:
وَٱتَّقُواْ يَوۡمٗا تُرۡجَعُونَ فِيهِ إِلَى ٱللَّهِۖ ثُمَّ تُوَفَّىٰ كُلُّ نَفۡسٖ مَّا كَسَبَتۡ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ
Ne rie inyanga yamulikalusibwa khu Nyasaye, mana buli shiamundu alirungwa akayakhola khubwitsufu. Nabo shibalikholelwa obubii tawe.
Les exégèses en arabe:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا تَدَايَنتُم بِدَيۡنٍ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى فَٱكۡتُبُوهُۚ وَلۡيَكۡتُب بَّيۡنَكُمۡ كَاتِبُۢ بِٱلۡعَدۡلِۚ وَلَا يَأۡبَ كَاتِبٌ أَن يَكۡتُبَ كَمَا عَلَّمَهُ ٱللَّهُۚ فَلۡيَكۡتُبۡ وَلۡيُمۡلِلِ ٱلَّذِي عَلَيۡهِ ٱلۡحَقُّ وَلۡيَتَّقِ ٱللَّهَ رَبَّهُۥ وَلَا يَبۡخَسۡ مِنۡهُ شَيۡـٔٗاۚ فَإِن كَانَ ٱلَّذِي عَلَيۡهِ ٱلۡحَقُّ سَفِيهًا أَوۡ ضَعِيفًا أَوۡ لَا يَسۡتَطِيعُ أَن يُمِلَّ هُوَ فَلۡيُمۡلِلۡ وَلِيُّهُۥ بِٱلۡعَدۡلِۚ وَٱسۡتَشۡهِدُواْ شَهِيدَيۡنِ مِن رِّجَالِكُمۡۖ فَإِن لَّمۡ يَكُونَا رَجُلَيۡنِ فَرَجُلٞ وَٱمۡرَأَتَانِ مِمَّن تَرۡضَوۡنَ مِنَ ٱلشُّهَدَآءِ أَن تَضِلَّ إِحۡدَىٰهُمَا فَتُذَكِّرَ إِحۡدَىٰهُمَا ٱلۡأُخۡرَىٰۚ وَلَا يَأۡبَ ٱلشُّهَدَآءُ إِذَا مَا دُعُواْۚ وَلَا تَسۡـَٔمُوٓاْ أَن تَكۡتُبُوهُ صَغِيرًا أَوۡ كَبِيرًا إِلَىٰٓ أَجَلِهِۦۚ ذَٰلِكُمۡ أَقۡسَطُ عِندَ ٱللَّهِ وَأَقۡوَمُ لِلشَّهَٰدَةِ وَأَدۡنَىٰٓ أَلَّا تَرۡتَابُوٓاْ إِلَّآ أَن تَكُونَ تِجَٰرَةً حَاضِرَةٗ تُدِيرُونَهَا بَيۡنَكُمۡ فَلَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَلَّا تَكۡتُبُوهَاۗ وَأَشۡهِدُوٓاْ إِذَا تَبَايَعۡتُمۡۚ وَلَا يُضَآرَّ كَاتِبٞ وَلَا شَهِيدٞۚ وَإِن تَفۡعَلُواْ فَإِنَّهُۥ فُسُوقُۢ بِكُمۡۗ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ وَيُعَلِّمُكُمُ ٱللَّهُۗ وَٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ
Enywe abasuubili, nimubanzana likofi okhuula ebise biarebwao, lihandiche. Kho, ahandiche omuhandichi hakari wenyu khubulunjifu, ne uhandika alakhaya okhuhandika tawe shingala Nyasaye yamwechesia. Kho, ahandiche, ne welikofi ubanzwa ahandichisye; ne arie Nyasaye wuwe Omulesi, ne alaleemia shiosishiosi mulio tawe. Ne ubanzwa nali omundu watangaala, nohomba omuteshele, nohomba shanyala okhuhandichisya omwene tawe, hawo omulindi wuwe ahandichisye mubulunjifu. Ne manyie abaloli babili beshisatsa mwinywe. Ne abasatsa babili nibalanyoolekhana tawe, abe omusatsa mulala nende abakhasi babili, khubalia bamuchamila okhuba abaloli; kho mulala wa abeshikhasi abo nakora, owundi oyo amwitsulisie. Ne abaloli balakhaya nibalangwa tawe. Ne mulakhaya okhuhandika likofi nilili lititi nohomba likhongo okhula ebise bialio tawe. Obo nibo obwatoto muno imbeli wa Nyasaye, ne ni habwene muno khubuloli, ne ni obulayi muno khomulaba nende obukanakani tawe. Habula niili inganga yo mukhono khu mukhono hakari wenyu, awo shinobubi kwinywe nimulahandika tawe; halali nimukusania, reo abaloli. Ne omuhandichi nohomba omuloli alarebwa mubutinyu tawe. Ne nimukhola murio, toto endio muba murulile mutsinzakho tsia Nyasaye. Ne rie Nyasaye, naye yetsa okhubamanyia. Ne Nyasaye ni Omumanyi muno wa buli eshindu.
Les exégèses en arabe:
۞ وَإِن كُنتُمۡ عَلَىٰ سَفَرٖ وَلَمۡ تَجِدُواْ كَاتِبٗا فَرِهَٰنٞ مَّقۡبُوضَةٞۖ فَإِنۡ أَمِنَ بَعۡضُكُم بَعۡضٗا فَلۡيُؤَدِّ ٱلَّذِي ٱؤۡتُمِنَ أَمَٰنَتَهُۥ وَلۡيَتَّقِ ٱللَّهَ رَبَّهُۥۗ وَلَا تَكۡتُمُواْ ٱلشَّهَٰدَةَۚ وَمَن يَكۡتُمۡهَا فَإِنَّهُۥٓ ءَاثِمٞ قَلۡبُهُۥۗ وَٱللَّهُ بِمَا تَعۡمَلُونَ عَلِيمٞ
Ne nimuli khuluchendo; ne shimunyoolele omuhandichi tawe, biyela okhuhana eshisingwa. Ne nimubikhanila eshindu abeene khubeene, ulia uheresibwe okhubikha, akalusie eshia owashie yamuhelesia, ne arie Nyasaye, Omulesi wuwe. Ne mulafisa obuloli tawe. Ne ulia ubufisa, oyo toto omwoyo kwaye kulaba kukholele tsimbii. Ne Nyasaye ni Omumanyi muno khukamukholanga.
Les exégèses en arabe:
لِّلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَإِن تُبۡدُواْ مَا فِيٓ أَنفُسِكُمۡ أَوۡ تُخۡفُوهُ يُحَاسِبۡكُم بِهِ ٱللَّهُۖ فَيَغۡفِرُ لِمَن يَشَآءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَآءُۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ
Ebili mwikulu nende mushialo nibia Nyasaye bioosi. Ne nimura habulafu akali mumioyo chienyu nohomba nimukafisa, Nyasaye alibabalila khwako, mana aleshele owayenya ne ahelesie eshinyasio owayenya. Ne Nyasaye ni Omunyali muno wa buli eshindu.
Les exégèses en arabe:
ءَامَنَ ٱلرَّسُولُ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مِن رَّبِّهِۦ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَۚ كُلٌّ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ لَا نُفَرِّقُ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّن رُّسُلِهِۦۚ وَقَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ غُفۡرَانَكَ رَبَّنَا وَإِلَيۡكَ ٱلۡمَصِيرُ
Omurumwa yasuubila akeshibwa khuye okhurula khu Nyasaye wuwe Omulesi, nende Abasuubili. Boosi basuubila Nyasaye, nende Abamalaika bebe, nende Ebitabu bibie, nende Abarumwa bebe. Shikhukabukhasinjia hakari wa yesiyesi mubarumwa bebe tawe. Ne baboola mbu, “Khuwulile ne khufuchilile, khukhusaba obulesheli Nyasaye wefu Omulesi, ne ewuwo niwo wamakalushilo kali."
Les exégèses en arabe:
لَا يُكَلِّفُ ٱللَّهُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ لَهَا مَا كَسَبَتۡ وَعَلَيۡهَا مَا ٱكۡتَسَبَتۡۗ رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذۡنَآ إِن نَّسِينَآ أَوۡ أَخۡطَأۡنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تَحۡمِلۡ عَلَيۡنَآ إِصۡرٗا كَمَا حَمَلۡتَهُۥ عَلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِنَاۚ رَبَّنَا وَلَا تُحَمِّلۡنَا مَا لَا طَاقَةَ لَنَا بِهِۦۖ وَٱعۡفُ عَنَّا وَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَآۚ أَنتَ مَوۡلَىٰنَا فَٱنصُرۡنَا عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Nyasaye shanichilisinjia omundu yesiyesi tawe, halali khushichelo shianyalilwa. Obukhala bwa kayakhola nobubwe, ne okhusikha khwa kayakhola ni okhukhwe. “Nyasaye wefu Omulesi olakhubukulila obubii nikhwibilila nohomba nikhwisikirasia tawe. Nyasaye wefu Omulesi, olakhutukha emisiko shinga echawatukha balia abali imbeli wefu tawe. Nyasaye wefu Omulesi olakhutukha akakhulanyala tawe, ne okhubeele, ne okhuleshele, ne okhubeele tsimbabaasi. Newe omulindi wefu, kho khuhelesie obushili khushile omukanda kwa abakhayi."
Les exégèses en arabe:
 
Traduction des sens Sourate: AL-BAQARAH
Lexique des sourates Numéro de la page
 
Traduction des sens du Noble Coran - الترجمة اللوهيا - Lexique des traductions

ترجمة معاني القرآن الكريم إلى اللغة اللوهيا صادرة عن الجمعية الدولية للعلوم والثقافة.

Fermeture