क़ुरआन के अर्थों का अनुवाद - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - अनुवादों की सूची
Иброҳим сураси
सूरा के उद्देश्य:
إثبات قيام الرسل بالبيان والبلاغ، وتهديد المعرضين عن اتباعهم بالعذاب.
الٓرۚ كِتَٰبٌ أَنزَلۡنَٰهُ إِلَيۡكَ لِتُخۡرِجَ ٱلنَّاسَ مِنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ بِإِذۡنِ رَبِّهِمۡ إِلَىٰ صِرَٰطِ ٱلۡعَزِيزِ ٱلۡحَمِيدِ
Алиф, Лом, Ро. Бу каби ҳарфлар ҳақида "Бақара" сурасининг бошида айтиб ўтдик. Эй Пайғамбар, сизга бу китобни Аллоҳнинг иродаси ила одамларни куфр, жаҳолат ва залолатдан иймон, маърифат ва ҳидоят - Ислом дини сари олиб чиқишингиз учун нозил қилдик. Ислом дини ҳаммадан ғолиб ва ҳар бир иши мақтовга лойиқ Зот бўлмиш Аллоҳнинг йўлидир.
अरबी तफ़सीरें:
ٱلَّذِينَ يَسۡتَحِبُّونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا عَلَى ٱلۡأٓخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجًاۚ أُوْلَٰٓئِكَ فِي ضَلَٰلِۭ بَعِيدٖ
Кофирлар дунё ҳаёти ва ундаги ўткинчи неъматларни охират ва ундаги абадий неъматлардан афзал кўрадилар. Одамларни Аллоҳнинг йўлидан тўсадилар. Одамлар унга эргашиб кетиб қолмасин, дея уни ҳақдан буриб юборишга, бўяб кўрсатишга уринадилар. Бундай кимсалар ҳақ ва тўғриликдан анча узоқлаб кетган залолатдаги бадбахтлардир.
अरबी तफ़सीरें:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوۡمِهِۦ لِيُبَيِّنَ لَهُمۡۖ فَيُضِلُّ ٱللَّهُ مَن يَشَآءُ وَيَهۡدِي مَن يَشَآءُۚ وَهُوَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Қайси бир пайғамбарни юборган бўлсак, уни ўз қавмининг тили билан юбордик. Токи, Аллоҳ тарафидан юборилган ҳукмларни баён қилиши енгил бўлсин. Биз пайғамбарни одамларни иймонга мажбурлаш учун юбормадик. Зеро, Аллоҳ Ўзи хоҳлаган одамни Ўз адли ила адаштиради ва Ўзи хоҳлаган одамни Ўз фазли ила тўғри йўлга солади. У ҳаммадан Ғолиб ҳамда ҳар бир яратишини, тадбирини ҳикмат билан қиладиган Ҳаким Зотдир.
अरबी तफ़सीरें:
وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَآ أَنۡ أَخۡرِجۡ قَوۡمَكَ مِنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ وَذَكِّرۡهُم بِأَيَّىٰمِ ٱللَّهِۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّكُلِّ صَبَّارٖ شَكُورٖ
Биз Мусони пайғамбар қилиб юбордик. Ҳақ эканига, Парвардигори тарафидан юборилган пайғамбар эканига далолат қилувчи оятлар билан уни қўллаб-қувватладик. Унга қавмини куфру жаҳолатдан иймону маърифатга олиб чиқишни ҳамда одамларга Аллоҳ неъматлар ато этган кунларни эслатишни амр этдик. Ўша кунларда Аллоҳнинг ягона ҳақ илоҳ эканига, куч-қудрати буюклигига, мўминларга нақадар беҳисоб неъматлар ато этганига очиқ далолатлар бор. Бу далолатларни Аллоҳга итоат қилиш йўлидаги машаққатларга сабр қиладиган ва У Зот ато этган неъматларга шукр этадиган кишиларгина илғай оладилар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• أن المقصد من إنزال القرآن هو الهداية بإخراج الناس من ظلمات الباطل إلى نور الحق.
Қуръонни нозил қилишдан мақсад ҳидоятдир - одамларни ноҳақлик зулматларидан ҳақиқат нури сари олиб чиқишдир.
وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ إِذۡ أَنجَىٰكُم مِّنۡ ءَالِ فِرۡعَوۡنَ يَسُومُونَكُمۡ سُوٓءَ ٱلۡعَذَابِ وَيُذَبِّحُونَ أَبۡنَآءَكُمۡ وَيَسۡتَحۡيُونَ نِسَآءَكُمۡۚ وَفِي ذَٰلِكُم بَلَآءٞ مِّن رَّبِّكُمۡ عَظِيمٞ
Эй Пайғамбар, эсланг! Мусо Парвардигорининг буйруғини бажариб, ўзининг қавми Бани Исроилга Аллоҳнинг неъматларини эслатиб, шундай деганди: "Эй қавм, Аллоҳнинг сизларга ато этган неъматларини эслангиз. Сизларни Фиръавн одамларидан қутқарди, уларнинг зўравонлигидан асради. Улар сизларга жуда ёмон азоб бераётганди. Фиръавннинг подшоҳлигини эгаллайдиган бирон бола улғаймаслиги учун ўғилларингизни сўйиб юбораётганди. Аёлларингизни эса хорлаш ва таҳқирлаш мақсадида тирик қолдираётганди. Бу ишда сизлар учун Парвардигорингиз тарафидан буюк бир синов бор эди. Унга сабр қилганингиз учун Аллоҳ сизларга нажот берди".
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذۡ تَأَذَّنَ رَبُّكُمۡ لَئِن شَكَرۡتُمۡ لَأَزِيدَنَّكُمۡۖ وَلَئِن كَفَرۡتُمۡ إِنَّ عَذَابِي لَشَدِيدٞ
Мусо уларга дедики, Парвардигорингиз қулоғингизга қуйиб қўйган мана бу гапларни ҳам эсланглар: "Аллоҳнинг берган неъматларига шукр қилсангизлар, Ўз фазли ила неъматларини янада зиёда қилади. Агар нонкўрлик қилсангизлар, У Зотнинг ношукрларга қаратилган азоби жуда қаттиқдир".
अरबी तफ़सीरें:
وَقَالَ مُوسَىٰٓ إِن تَكۡفُرُوٓاْ أَنتُمۡ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا فَإِنَّ ٱللَّهَ لَغَنِيٌّ حَمِيدٌ
Мусо қавмига деди: "Эй қавм, сизлар ва сизларга қўшилиб ер юзидаги ҳамма одамлар куфр келтирсалар ҳам зарари фақат ўзингизга бўлади, холос. Зеро, Аллоҳ беҳожатдир, ўз-ўзидан мақтовга лойиқ Зотдир. Унга мўминларнинг иймони бирон фойда келтирмаганидек, кофирларнинг куфри ҳам бирон зарар етказа олмайди".
अरबी तफ़सीरें:
أَلَمۡ يَأۡتِكُمۡ نَبَؤُاْ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ قَوۡمِ نُوحٖ وَعَادٖ وَثَمُودَ وَٱلَّذِينَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ لَا يَعۡلَمُهُمۡ إِلَّا ٱللَّهُۚ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَرَدُّوٓاْ أَيۡدِيَهُمۡ فِيٓ أَفۡوَٰهِهِمۡ وَقَالُوٓاْ إِنَّا كَفَرۡنَا بِمَآ أُرۡسِلۡتُم بِهِۦ وَإِنَّا لَفِي شَكّٖ مِّمَّا تَدۡعُونَنَآ إِلَيۡهِ مُرِيبٖ
Эй кофирлар, сизларга илгари ўтган ҳақни тан олмаган умматларнинг ҳалокатга учраганлари ҳақидаги хабар келмадими? Нуҳ қавми, Ҳуд қавми Од, Солиҳ қавми Самуд ва улардан кейинроқ келганларки, сонини Аллоҳдан ўзга ҳеч ким билмайди. Уларга пайғамбарларимиз ёрқин далилларни келтирдилар. Улар эса пайғамбарларнинг оғзиларига қўлларини қўйиб, ҳасад ўтида ёниб дедилар: "Биз сизлар олиб келган динга куфр келтирдик. Биз сизлар даъват қилаётган дин борасида шак-шубҳададирмиз".
अरबी तफ़सीरें:
۞ قَالَتۡ رُسُلُهُمۡ أَفِي ٱللَّهِ شَكّٞ فَاطِرِ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ يَدۡعُوكُمۡ لِيَغۡفِرَ لَكُم مِّن ذُنُوبِكُمۡ وَيُؤَخِّرَكُمۡ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗىۚ قَالُوٓاْ إِنۡ أَنتُمۡ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُنَا تُرِيدُونَ أَن تَصُدُّونَا عَمَّا كَانَ يَعۡبُدُ ءَابَآؤُنَا فَأۡتُونَا بِسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٖ
Пайғамбарлари уларга раддия билдириб дедилар: "Осмонлару ерни яратган, йўқдан бор қилган Аллоҳнинг ягона чин маъбуд экани ҳақида шубҳа бўлиши мумкинми? Ахир У Зот сизларни иймонга чорлаб, олдин қилиб ўтган гуноҳларингизни мағфират қилиб юбормоқчи ҳамда то ажалингиз келгунига қадар ёшингизни яшаб, ошингизни ошаб олишингизга имкон бермоқчи бўляпти-ку". Қавмлари дедилар: "Сизлар ҳам ўзимизга ўхшаган одамларсиз. Биздан ҳеч қандай ортиқча жойингиз йўқ. Ота-боболаримиз ибодат қилиб келган бутлардан бизни тўсмоқчи бўляпсизлар. Гапингиз рост бўлса, ўзларингизнинг Аллоҳ тарафидан юборилган пайғамбарлар эканингизга очиқ ҳужжат келтиринглар-чи".
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• من وسائل الدعوة تذكير المدعوين بنعم الله تعالى عليهم، خاصة إن كان ذلك مرتبطًا بنعمة كبيرة، مثل نصر على عدوه أو نجاة منه.
Даъват воситаларидан бири одамларга Аллоҳнинг неъматларини эслатиб туришдир, айниқса, душман устидан ғолиб қилиш ёки ундан нажот бериш каби катта неъматларни.
قَالَتۡ لَهُمۡ رُسُلُهُمۡ إِن نَّحۡنُ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ وَلَٰكِنَّ ٱللَّهَ يَمُنُّ عَلَىٰ مَن يَشَآءُ مِنۡ عِبَادِهِۦۖ وَمَا كَانَ لَنَآ أَن نَّأۡتِيَكُم بِسُلۡطَٰنٍ إِلَّا بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ
Уларга пайғамбарлари раддия билдириб дедилар: "Биз ҳам сизларга ўхшаган одамлар эканимизни инкор этмаймиз. Лекин бундан ҳамма нарсада худди сизлардек бўлишимиз лозимлиги англашилмайди. Аллоҳ бандаларидан Ўзи хоҳлаганига инъом қилиб, уни пайғамбарликка танлаб олади. Биз сизлар талаб қилаётган ҳужжатни ўзимизча келтира олмаймиз, фақат Аллоҳнинг изни билангина келтира оламиз. Бу ишга ёлғиз Аллоҳгина қодирдир. Шундай экан, мўминлар ўзларининг ҳамма ишларида ёлғиз Аллоҳгагина суянсинлар".
अरबी तफ़सीरें:
وَمَا لَنَآ أَلَّا نَتَوَكَّلَ عَلَى ٱللَّهِ وَقَدۡ هَدَىٰنَا سُبُلَنَاۚ وَلَنَصۡبِرَنَّ عَلَىٰ مَآ ءَاذَيۡتُمُونَاۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُتَوَكِّلُونَ
Нега энди Аллоҳга суянмас эканмиз? Бизни бу ишдан нима тўсяпти? Ёки бирон узримиз борми? Ахир У Зот бизни энг тўғри, энг ёруғ йўлга ҳидоят қилиб қўйди-ку! Сизларнинг ёлғончига чиқариш, масхара қилиш каби озорларингизга албатта сабр қиламиз. Мўминлар ўзларининг ҳамма ишларида ёлғиз Аллоҳгагина суянишлари лозим.
अरबी तफ़सीरें:
وَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لِرُسُلِهِمۡ لَنُخۡرِجَنَّكُم مِّنۡ أَرۡضِنَآ أَوۡ لَتَعُودُنَّ فِي مِلَّتِنَاۖ فَأَوۡحَىٰٓ إِلَيۡهِمۡ رَبُّهُمۡ لَنُهۡلِكَنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ
Куфр келтирган кимсалар пайғамбарлари билан ҳужжатлаша олмаганларидан кейин дедилар: "Ё сизларни шаҳримиздан ҳайдаб чиқарамиз, ё динингизни ташлаб, бизнинг динимизга қайтасизлар". Шунда Парвардигор пайғамбарларига далда бериб, ваҳий қилди: "Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирган золимларни албатта ҳалок қилурмиз".
अरबी तफ़सीरें:
وَلَنُسۡكِنَنَّكُمُ ٱلۡأَرۡضَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡۚ ذَٰلِكَ لِمَنۡ خَافَ مَقَامِي وَخَافَ وَعِيدِ
Эй Пайғамбар, уларни ҳалок қилганимиздан кейин ерни сизга ва тобеларингизга маскан қилиб берурмиз. Ҳақни тан олмаган кофирларни ҳалок қилиш, улардан кейин ерни пайғамбарлар ва мўминларга маскан қилиб бериш мукофоти Менинг буюклигимни, ҳамма ишларни кузатиб туришимни ҳис этган, кофирларни дўзахга солиш ҳақидаги ваидимдан қўрққан зотлар учундир.
अरबी तफ़सीरें:
يَتَجَرَّعُهُۥ وَلَا يَكَادُ يُسِيغُهُۥ وَيَأۡتِيهِ ٱلۡمَوۡتُ مِن كُلِّ مَكَانٖ وَمَا هُوَ بِمَيِّتٖۖ وَمِن وَرَآئِهِۦ عَذَابٌ غَلِيظٞ
Уни ичиш учун қайта-қайта уринаверади. Лекин унинг аччиқлиги, қайноқлиги ва сассиқлиги туфайли ҳеч юта олмайди. Чекаётган азоблари жуда оғирлигидан унга ўлим ҳар тарафдан келади-ю, лекин барибир ўлиб қутула олмайди. Тирик қолиб, азобланаверади. Олдида эса уни янада даҳшатлироқ азоб кутиб тураверади.
अरबी तफ़सीरें:
مَّثَلُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِرَبِّهِمۡۖ أَعۡمَٰلُهُمۡ كَرَمَادٍ ٱشۡتَدَّتۡ بِهِ ٱلرِّيحُ فِي يَوۡمٍ عَاصِفٖۖ لَّا يَقۡدِرُونَ مِمَّا كَسَبُواْ عَلَىٰ شَيۡءٖۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلضَّلَٰلُ ٱلۡبَعِيدُ
Кофирларнинг садақа, эҳсон, заифга раҳм қилиш каби яхши амаллари кулга ўхшайди. Бир қаттиқ шамол эсиб қолса, ҳаммасини учириб кетади, улардан асар ҳам қолмайди. Кофирларнинг амаллари ҳам шундай. Қиёмат куни асқотмайди, улардан фойда бўлмайди. Зеро, иймонга асосланмасдан иш қилиш ҳақ йўлдан узоқларга адашиб кетиб қолишдир.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• أن الأنبياء والرسل بشرٌ من بني آدم، غير أن الله تعالى فضلهم بحمل الرسالة واصطفاهم لها من بين بني آدم.
Пайғамбарлар ҳам бошқалар каби инсон, Одам алайҳиссалом болаларидан. Фақат Аллоҳ Ўз фазли ила одамлар орасидан уларни пайғамбарликка саралаб олган.
• على الداعية الذي يريد التغيير أن يتوقع أن هناك صعوبات جَمَّة سوف تقابله، ومنها الطرد والنفي والإيذاء القولي والفعلي.
Одамларни ислоҳ қилмоқчи бўлган даъватчи даъват йўлида турли хил синовларга, машаққатларга дуч келишини ҳисобга олиб қўйсин. Ҳайдалиш, қувилиш, тил ва қўл озорларига йўлиқиш ана шулар жумласидандир.
• أن الدعاة والصالحين موعودون بالنصر والاستخلاف في الأرض.
أَلَمۡ تَرَ أَنَّ ٱللَّهَ خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ بِٱلۡحَقِّۚ إِن يَشَأۡ يُذۡهِبۡكُمۡ وَيَأۡتِ بِخَلۡقٖ جَدِيدٖ
Эй инсон, Аллоҳ осмонларни ҳам, ерни ҳам бекорга эмас, ҳақ ила яратганини кўрмадингми? Эй одамлар, агар У Зот хоҳласа, сизларни кетказиб, ўрнингизга итоат ва ибодат қиладиган бошқа бир халқни олиб келиб қўяди. Бу иш У Зот учун жуда енгил.
अरबी तफ़सीरें:
وَبَرَزُواْ لِلَّهِ جَمِيعٗا فَقَالَ ٱلضُّعَفَٰٓؤُاْ لِلَّذِينَ ٱسۡتَكۡبَرُوٓاْ إِنَّا كُنَّا لَكُمۡ تَبَعٗا فَهَلۡ أَنتُم مُّغۡنُونَ عَنَّا مِنۡ عَذَابِ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٖۚ قَالُواْ لَوۡ هَدَىٰنَا ٱللَّهُ لَهَدَيۡنَٰكُمۡۖ سَوَآءٌ عَلَيۡنَآ أَجَزِعۡنَآ أَمۡ صَبَرۡنَا مَا لَنَا مِن مَّحِيصٖ
Қиёмат куни халойиқ қайта тирилиб, қабрларидан чиқиб, ҳаммалари Аллоҳга рўбарў келдилар. Шунда тобе бўлиб юрган заифлар хожалик, раҳбарлик қилган каттазангларга дедилар: "Эй хожалар, биз сизларга тобе эдик. Буйруқларингизни бажарардик, тақиқларингиздан тийилардик. Энди сизлар бизни Аллоҳнинг бирон азобидан қутқара оласизларми?" Хожалар, раҳбарлар дедилар: "Аллоҳ бизни ҳидоят қилганида биз сизларга тўғри йўлни кўрсатган бўлар эдик ва ҳаммамиз нажот топардик. Лекин ўзимиз ҳам адашдик, сизларни ҳам адаштирдик. Энди биз дод-вой қиламизми, сабр қиламизми, фарқи йўқ, биз учун азобдан паноҳ берадиган ҳеч қандай нажот қолмади".
अरबी तफ़सीरें:
وَقَالَ ٱلشَّيۡطَٰنُ لَمَّا قُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ إِنَّ ٱللَّهَ وَعَدَكُمۡ وَعۡدَ ٱلۡحَقِّ وَوَعَدتُّكُمۡ فَأَخۡلَفۡتُكُمۡۖ وَمَا كَانَ لِيَ عَلَيۡكُم مِّن سُلۡطَٰنٍ إِلَّآ أَن دَعَوۡتُكُمۡ فَٱسۡتَجَبۡتُمۡ لِيۖ فَلَا تَلُومُونِي وَلُومُوٓاْ أَنفُسَكُمۖ مَّآ أَنَا۠ بِمُصۡرِخِكُمۡ وَمَآ أَنتُم بِمُصۡرِخِيَّ إِنِّي كَفَرۡتُ بِمَآ أَشۡرَكۡتُمُونِ مِن قَبۡلُۗ إِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Жаннатийлар жаннатга, дўзахийлар дўзахга кириб, ҳамма иш битгач, шайтон деди: "Аллоҳ сизларга чин ваъда қилганди, ваъдасини бажарди. Мен эса ёлғон ваъда бериб алдагандим. Шунинг учун ваъдамни бажармайман. Мен учун сизларнинг устингиздан ҳеч қандай ҳукмронлик йўқ эди, сизларни куфру залолатга мажбур қилмаганман. Ўзларингиз куфрга чақириб, гуноҳни чиройли қилиб кўрсатган заҳотим, дарров менга эргаша қолгансиз. Энди мени эмас, ўзларингизни маломат қилинглар. Мен сизларга ёрдам бера олмайман, сизлар ҳам менга ёрдам бера олмайсизлар. Олдин сизлар мени Аллоҳга шерик қилганингларни инкор этаман". Аллоҳга кофир бўлган ва ширк келтирган золимлар учун Қиёмат куни аламли азоб бордир.
अरबी तफ़सीरें:
وَأُدۡخِلَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَا بِإِذۡنِ رَبِّهِمۡۖ تَحِيَّتُهُمۡ فِيهَا سَلَٰمٌ
Золимларнинг оқибатига зид ўлароқ, иймон келтирган ва яхши амалларни қилган мўминлар қасрлари ва дарахтлари остидан анҳорлар оқиб ўтадиган жаннатларга киритилиб, Парвардигорларининг изни ила у ерларда мангу қоладилар. Бир-бирлари билан саломлашадилар, фаришталар уларга салом беради, Парвардигорлари ҳам салом беради.
अरबी तफ़सीरें:
أَلَمۡ تَرَ كَيۡفَ ضَرَبَ ٱللَّهُ مَثَلٗا كَلِمَةٗ طَيِّبَةٗ كَشَجَرَةٖ طَيِّبَةٍ أَصۡلُهَا ثَابِتٞ وَفَرۡعُهَا فِي ٱلسَّمَآءِ
Эй Пайғамбар, Аллоҳ қандай мисол келтирганига боқмайсизми? Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқ, дея аталмиш тавҳид калимаси хурмо дарахтига ўхшайди. Унинг томирлари заминнинг туб-тубига мустаҳкам ўрнашган ва ундан озуқаланадиган бўлса, шохлари осмонда бўлиб, булутлардан сув ичади, тоза ҳаводан нафас олади.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• بيان سوء عاقبة التابع والمتبوع إن اجتمعا على الباطل.
• بيان أن الشيطان أكبر عدو لبني آدم، وأنه كاذب مخذول ضعيف، لا يملك لنفسه ولا لأتباعه شيئًا يوم القيامة.
Одам боласининг энг катта душмани шайтондир. У ёлғончи, заиф ва ночордир. Қиёмат кунида ўзига ҳам, тобеларига ҳам ҳеч қандай ёрдам бера олмайди.
• اعتراف إبليس أن وعد الله تعالى هو الحق، وأن وعد الشيطان إنما هو محض الكذب.
وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِيثَةٖ كَشَجَرَةٍ خَبِيثَةٍ ٱجۡتُثَّتۡ مِن فَوۡقِ ٱلۡأَرۡضِ مَا لَهَا مِن قَرَارٖ
Нопок ширк сўзи нопок заққум дарахтига ўхшайди. У ердан узилиб, ўзича тура олмайдиган бўлиб қолган. Само сари юксала ҳам олмайди. Яқинда қовжираб ўлади. Кейин уни шамол учириб кетади. Куфр калимаси шунга ўхшайди. Тезда фоний бўлишга маҳкум. Куфрдан келиб чиққан яхши амал эгасини Аллоҳ сари юксалтира олмайди.
अरबी तफ़सीरें:
يُثَبِّتُ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱلۡقَوۡلِ ٱلثَّابِتِ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا وَفِي ٱلۡأٓخِرَةِۖ وَيُضِلُّ ٱللَّهُ ٱلظَّٰلِمِينَۚ وَيَفۡعَلُ ٱللَّهُ مَا يَشَآءُ
Аллоҳ мўминларни мустаҳкам тавҳид калимаси билан шу дунёда ҳам, барзах ҳаётидаги савоб-жавобларда ҳам, Қиёмат кунида ҳам собитқадам қилади. Аллоҳга куфр ва ширк келтириш ила ўзларига ўзлари зулм қилган золимларни тўғри йўлдан адаштиради. Аллоҳ Ўзи истаган ишни қилади. Истаса, Ўз адли ила адаштиради, истаса, Ўз фазли ила тўғри йўлга солади. У Зотни ҳеч ким ҳеч ишга мажбур қила олмайди.
अरबी तफ़सीरें:
۞ أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ بَدَّلُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ كُفۡرٗا وَأَحَلُّواْ قَوۡمَهُمۡ دَارَ ٱلۡبَوَارِ
Қурайш ичидаги Аллоҳга ва Пайғамбарига куфр келтириб, Аллоҳнинг уларга ато этган Ҳарамдаги тинчлик-омонлик неъматини, Муҳаммад алайҳиссаломдек зотнинг пайғамбар бўлиб келиш неъматини куфрга алмаштириб юборган ва шу иши билан ўз тобеларини ҳалокат чоҳига қулатган кимсаларни кўриб турибсиз-ку.
अरबी तफ़सीरें:
جَهَنَّمَ يَصۡلَوۡنَهَاۖ وَبِئۡسَ ٱلۡقَرَارُ
अरबी तफ़सीरें:
وَجَعَلُواْ لِلَّهِ أَندَادٗا لِّيُضِلُّواْ عَن سَبِيلِهِۦۗ قُلۡ تَمَتَّعُواْ فَإِنَّ مَصِيرَكُمۡ إِلَى ٱلنَّارِ
Мушриклар ўз тобеларини Аллоҳнинг йўлидан адаштириш учун У Зотга шериклар, тенглар қилдилар. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Ҳозирча истаганингларча фойдаланиб тураверинглар-чи. Шу дунё ҳаётида шубҳаларни тарқатиб юраверинглар-чи. Барибир Қиёмат куни борар жойинглар дўзах-ку. Сизларга ундан бошқа жой йўқ-ку".
अरबी तफ़सीरें:
قُل لِّعِبَادِيَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ يُقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَيُنفِقُواْ مِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ سِرّٗا وَعَلَانِيَةٗ مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَ يَوۡمٞ لَّا بَيۡعٞ فِيهِ وَلَا خِلَٰلٌ
Эй Пайғамбар, мўминларга айтинг: "Эй мўминлар, намозни тўкис адо этинглар ҳамда Аллоҳнинг азобидан қутулиб қолиш учун ҳеч қандай тўлов ҳам, таниш-билишчилик ҳам ўтмайдиган кун келишидан олдин Биз берган ризқдан риёдан сақланиш учун яширин ва бошқаларга ибрат бўлиш учун ошкора инфоқ-эҳсон қилинглар".
अरबी तफ़सीरें:
ٱللَّهُ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ وَأَنزَلَ مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءٗ فَأَخۡرَجَ بِهِۦ مِنَ ٱلثَّمَرَٰتِ رِزۡقٗا لَّكُمۡۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلۡفُلۡكَ لِتَجۡرِيَ فِي ٱلۡبَحۡرِ بِأَمۡرِهِۦۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلۡأَنۡهَٰرَ
Аллоҳ шундай Зотки, осмонлару ерни йўқдан бор қилди. Самодан ёмғир ёғдириб, у орқали меваларни сизларга ризқ қилиб чиқарди. Эй одамлар, сизларга кемаларни бўйсундирди. Улар Аллоҳнинг тақдири ила денгизда сузиб юрадилар. У Зот сизларга анҳорларни ҳам бўйсундириб бердики, улардан ичасизлар, чорпойларингиз ва экинларингизни суғорасизлар.
अरबी तफ़सीरें:
وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلشَّمۡسَ وَٱلۡقَمَرَ دَآئِبَيۡنِۖ وَسَخَّرَ لَكُمُ ٱلَّيۡلَ وَٱلنَّهَارَ
Сизларга мунтазам айланиб турадиган қуёш ва ойни бўйсундирди. Сизларга мунтазам алмашиниб турадиган кеча ва кундузни бўйсундирди. Кеча ухлаб дам олишингиз учун, кундуз эса меҳнат, фаолиятингиз учун.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• تشبيه كلمة الكفر بشجرة الحَنْظل الزاحفة، فهي لا ترتفع، ولا تنتج طيبًا، ولا تدوم.
Куфр калимаси қуриган, юқорига кўтарилмайдиган, яхши мева бермайдиган, давом этмайдиган заққум дарахтига ўхшатиляпти.
وَءَاتَىٰكُم مِّن كُلِّ مَا سَأَلۡتُمُوهُۚ وَإِن تَعُدُّواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ لَا تُحۡصُوهَآۗ إِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ لَظَلُومٞ كَفَّارٞ
Сизларга сўраган нарсаларингизнинг ҳаммасидан, сўрамаган нарсаларингиздан ҳам берди. Аллоҳнинг неъматларини санаб, саноғига ета олмайсизлар. Албатта, инсон зоти ўзига ўзи жабр қилаверадиган ўта золим ва Аллоҳ таолонинг неъматларини билмайдиган нонкўрдир.
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذۡ قَالَ إِبۡرَٰهِيمُ رَبِّ ٱجۡعَلۡ هَٰذَا ٱلۡبَلَدَ ءَامِنٗا وَٱجۡنُبۡنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعۡبُدَ ٱلۡأَصۡنَامَ
Эй Пайғамбар, Иброҳим ўғли Исмоил ва унинг онаси Ҳожарни Макка водийсига ташлаб кетаётиб айтган мана бу гапини эсланг: "Парвардигоро, оиламни қўйиб кетаётганим шу шаҳарни тинч қилгин, унда ноҳақ қонлар тўкилмасин, биров бировга зулм қилмасин ҳамда мени ва болаларимни бутларга ибодат қилишдан йироқ айлагин".
अरबी तफ़सीरें:
رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضۡلَلۡنَ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلنَّاسِۖ فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّهُۥ مِنِّيۖ وَمَنۡ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Парвардигорим, бутлар кўп одамларни йўлдан урдилар. Одамлар уларнинг шафоат қилишларига ишониб алдандилар. Аллоҳни қўйиб, ўшаларга ибодат қилдилар. Энди ким Аллоҳни бир деб билиш ва У Зотга итоат этишда менга эргашса, ўша менинг гуруҳимдан, тобеларимдандир. Ким менга қарши чиқиб, Аллоҳни бир деб билмаса, У Зотга итоат этмаса, Парвардигоро, Ўзинг гуноҳларни кечириб юборадиган, меҳрибон Зотсан.
अरबी तफ़सीरें:
رَّبَّنَآ إِنِّيٓ أَسۡكَنتُ مِن ذُرِّيَّتِي بِوَادٍ غَيۡرِ ذِي زَرۡعٍ عِندَ بَيۡتِكَ ٱلۡمُحَرَّمِ رَبَّنَا لِيُقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱجۡعَلۡ أَفۡـِٔدَةٗ مِّنَ ٱلنَّاسِ تَهۡوِيٓ إِلَيۡهِمۡ وَٱرۡزُقۡهُم مِّنَ ٱلثَّمَرَٰتِ لَعَلَّهُمۡ يَشۡكُرُونَ
Парвардигоро, мен зурриётимдан бир қисмини, ўғлим Исмоил ва унинг авлодини муҳаррам байтинг ёнидаги бир сувсиз, экинсиз Макка водийсига жойлаштирдим. Парвардигоро, намозни тўкис адо этишлари учун шундай қилдим. Парвардигоро, энди одамларнинг қалбларини уларга ва шу шаҳарга мойил бўладиган қилиб қўйгин ва уларга мевалардан ризқ ато этгин. Шоядки, берган неъматларингга шукр қилсалар.
अरबी तफ़सीरें:
رَبَّنَآ إِنَّكَ تَعۡلَمُ مَا نُخۡفِي وَمَا نُعۡلِنُۗ وَمَا يَخۡفَىٰ عَلَى ٱللَّهِ مِن شَيۡءٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَا فِي ٱلسَّمَآءِ
Парвардигоро, Сен биз яширган нарсаларни ҳам, ошкор қилган нарсаларни ҳам биласан. Аллоҳ учун ерда ҳам, самода ҳам бирон нарса яширин эмас. У Зот ҳаммасини билиб-кўриб туради. Бизнинг эҳтиёжларимиз ҳам У Зотга аёндир.
अरबी तफ़सीरें:
ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي وَهَبَ لِي عَلَى ٱلۡكِبَرِ إِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَۚ إِنَّ رَبِّي لَسَمِيعُ ٱلدُّعَآءِ
Менга солиҳ зурриёт ато этгин, дея қилган дуойимни ижобат айлаб, кексайиб қолганимга қарамасдан, менга Ҳожардан Исмоилни ва Сорадан Исҳоқни ато этган Аллоҳга ҳамду санолар бўлсин. Албатта, Парвардигорим дуо қилгувчининг дуосини Эшитгувчи Зотдир.
अरबी तफ़सीरें:
رَبَّنَا ٱغۡفِرۡ لِي وَلِوَٰلِدَيَّ وَلِلۡمُؤۡمِنِينَ يَوۡمَ يَقُومُ ٱلۡحِسَابُ
Парвардигоро, ҳамма одамлар ҳисоб бериш учун Парвардигорлари ҳузурида турадиган куни мени, ота-онамни ва мўминларни мағфират қил. (Бу дуони отаси Аллоҳнинг душмани эканини билмасидан олдин айтган. Отасининг Аллоҳга душман экани аён бўлганидан кейин эса ундан юз ўгирган).
अरबी तफ़सीरें:
وَلَا تَحۡسَبَنَّ ٱللَّهَ غَٰفِلًا عَمَّا يَعۡمَلُ ٱلظَّٰلِمُونَۚ إِنَّمَا يُؤَخِّرُهُمۡ لِيَوۡمٖ تَشۡخَصُ فِيهِ ٱلۡأَبۡصَٰرُ
Эй Пайғамбар, Аллоҳ золимларни жазоламаётганини кўриб, уларнинг ҳақни тан олмаслик, Аллоҳнинг йўлидан тўсиш каби ишларидан бехабар экан, деб ўйламанг. Аллоҳ ҳаммасини кўриб-билиб турибди. У Зотга ҳамма нарса аён. Бирон нарса яширин эмас. Фақат уларни азоблашни Қиёмат кунига қолдиряпти. У кунда кўзлар даҳшатдан қотиб қолади.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• بيان فضيلة مكة التي دعا لها نبي الله إبراهيم عليه الصلاة والسلام.
Макканинг фазилати баён қилиняпти. Аллоҳнинг пайғамбари Иброҳим алайҳиссалом унинг ҳаққига дуо қилган.
• أن الإنسان مهما ارتفع شأنه في مراتب الطاعة والعبودية ينبغي له أن يخاف على نفسه وذريته من جليل الشرك ودقيقه.
Инсон тоат-ибодат бобида ҳар қанча юксалмасин, ҳар доим ўзини ҳам, зурриётини ҳам катта-кичик ширклардан эҳтиёт қилиб бормоғи лозим.
مُهۡطِعِينَ مُقۡنِعِي رُءُوسِهِمۡ لَا يَرۡتَدُّ إِلَيۡهِمۡ طَرۡفُهُمۡۖ وَأَفۡـِٔدَتُهُمۡ هَوَآءٞ
Одамлар қайта тирилиб,қабрларидан қойим бўлган кунда бошларини осмонга қаратганча чопадилар. Кўзлари ўзига келмайди. Даҳшатдан қотганча тураверади. Қалблари эса бўм-бўш бўлиб, ҳеч нарсани идрок эта олмайди.
अरबी तफ़सीरें:
وَأَنذِرِ ٱلنَّاسَ يَوۡمَ يَأۡتِيهِمُ ٱلۡعَذَابُ فَيَقُولُ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ رَبَّنَآ أَخِّرۡنَآ إِلَىٰٓ أَجَلٖ قَرِيبٖ نُّجِبۡ دَعۡوَتَكَ وَنَتَّبِعِ ٱلرُّسُلَۗ أَوَلَمۡ تَكُونُوٓاْ أَقۡسَمۡتُم مِّن قَبۡلُ مَا لَكُم مِّن زَوَالٖ
Эй Пайғамбар, умматингизни Қиёмат кунидаги Аллоҳнинг азобидан огоҳлантиринг. Ўшанда Аллоҳга куфр, ширк келтириш билан ўзларига ўзлари зулм қилган кимсалар: "Парвардигоро, бизга озгина муҳлат бер, азобингни бироз кечиктир, бизни қисқа муддатга дунёга қайтар, Сенга иймон келтириб, юборган пайғамбарларингга эргашиб олайлик", дейдилар. Жавоб жуда қаттиқ бўлади: "Илгари ўлимдан кейин қайта тирилиш йўқ, бу дунёдан охират сари кўчиб ўтиш йўқ, дея қасам ичмаганмидингиз?"
अरबी तफ़सीरें:
وَسَكَنتُمۡ فِي مَسَٰكِنِ ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَتَبَيَّنَ لَكُمۡ كَيۡفَ فَعَلۡنَا بِهِمۡ وَضَرَبۡنَا لَكُمُ ٱلۡأَمۡثَالَ
Илгари Аллоҳга куфр келтириш билан ўзларига ўзлари зулм қилган Ҳуд қавми, Солиҳ қавми каби золим умматларнинг масканларига жойлашдингиз. Уларни қандай ҳалок қилганимиз сизларга аён бўлди. Панд-насиҳат олармикинсизлар, дея Аллоҳнинг Китобида сизларга мисоллар келтирдик. Аммо сизлар улардан ибрат олмадингизлар.
अरबी तफ़सीरें:
وَقَدۡ مَكَرُواْ مَكۡرَهُمۡ وَعِندَ ٱللَّهِ مَكۡرُهُمۡ وَإِن كَانَ مَكۡرُهُمۡ لِتَزُولَ مِنۡهُ ٱلۡجِبَالُ
Золим умматларнинг масканларидан жой олганлар Пайғамбар алайҳиссаломни ўлдириб, у зот олиб бораётган даъватга барҳам бериш учун макр-ҳийла қилдилар. Аллоҳ эса уларнинг тадбирларидан Хабардордир. Ҳеч иш У Зотдан яширин қола олмас. Уларнинг найранглари заифдир. Тоғни ҳам, бошқа нарсани ҳам қимирлата олмас. Аллоҳнинг макри эса бунинг аксидир.
अरबी तफ़सीरें:
فَلَا تَحۡسَبَنَّ ٱللَّهَ مُخۡلِفَ وَعۡدِهِۦ رُسُلَهُۥٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَزِيزٞ ذُو ٱنتِقَامٖ
Эй Пайғамбар, пайғамбарларига зафар ва ғалабани ваъда қилган Аллоҳ Ўз ваъдасида турмайди, деб ўйламанг. Аллоҳ Ғолибдир. Ҳеч ким, ҳеч нарса У Зотдан ғолиб бўла олмас. Ўзининг дўстларини ғолиб қилур. У Ўзининг ва пайғамбарининг душманларидан қасос олувчидир.
अरबी तफ़सीरें:
يَوۡمَ تُبَدَّلُ ٱلۡأَرۡضُ غَيۡرَ ٱلۡأَرۡضِ وَٱلسَّمَٰوَٰتُۖ وَبَرَزُواْ لِلَّهِ ٱلۡوَٰحِدِ ٱلۡقَهَّارِ
Кофирлардан интиқом олиш Қиёмат куни бўлади. У кунда мана бу замин бошқа бир ерга, осмонлар бошқа бир самоларга айланиб, одамлар қабрларидан амалларини кўтариб чиқиб келадилар ва якка-ёлғиз Аллоҳ олдида турадилар. Аллоҳ Қаҳҳордир, Ғолибдир. Ҳеч ким, ҳеч нарса У Зотдан ғолиб бўла олмас.
अरबी तफ़सीरें:
وَتَرَى ٱلۡمُجۡرِمِينَ يَوۡمَئِذٖ مُّقَرَّنِينَ فِي ٱلۡأَصۡفَادِ
Эй Пайғамбар, ер бошқа бир заминга, осмонлар ҳам бошқа бир самоларга айланган кунда кофирлар ва мушриклар бир-бирига қўшиб кишанбанд қилинганини кўрасиз. Қўл-оёқлари бўйинларига боғланади. Киядиган кийимлари қора мойдан бўлади. Олов бужмайган юзларигача ўрлайди.
अरबी तफ़सीरें:
سَرَابِيلُهُم مِّن قَطِرَانٖ وَتَغۡشَىٰ وُجُوهَهُمُ ٱلنَّارُ
Эй Пайғамбар, ер бошқа бир заминга, осмонлар ҳам бошқа бир самоларга айланган кунда кофирлар ва мушриклар бир-бирига қўшиб кишанбанд қилинганини кўрасиз. Қўл-оёқлари бўйинларига боғланади. Киядиган кийимлари қора мойдан бўлади. Олов бужмайган юзларигача ўрлайди.
अरबी तफ़सीरें:
هَٰذَا بَلَٰغٞ لِّلنَّاسِ وَلِيُنذَرُواْ بِهِۦ وَلِيَعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَا هُوَ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞ وَلِيَذَّكَّرَ أُوْلُواْ ٱلۡأَلۡبَٰبِ
Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган бу Қуръон Аллоҳ тарафидан инсонларга етказилган бир билдиришдир. Токи, улар қўрқинчли, оғир оқибатлардан огоҳлантирилсинлар, чин маъбуд ёлғиз Аллоҳ эканини билиб олсинлар, Унгагина ибодат қилсинлар, Унга ҳеч нарсани шерик қилмасинлар ҳамда соғлом ақли борлар ибрат олсинлар. Зеро, соғлом ақли борларгина ибрат ола биладилар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• تصوير مشاهد يوم القيامة وجزع الخلق وخوفهم وضعفهم ورهبتهم، وتبديل الأرض والسماوات.
Оятларда Қиёмат кунининг даҳшатлари, одамларнинг талвасага тушиб қолишлари, заиф-нотавонлиги, қўрқув гирдобига ғарқ бўлишлари, еру осмонларнинг ўзгариб кетиши тасвирланяпти.
• وصف شدة العذاب والذل الذي يلحق بأهل المعصية والكفر يوم القيامة.
Қиёмат кунида гуноҳкорлар ва кофирларнинг нақадар қаттиқ азобга, хорликка юз тутишлари тавсиф этиляпти.
• أن العبد في سعة من أمره في حياته في الدنيا، فعليه أن يجتهد في الطاعة، فإن الله تعالى لا يتيح له فرصة أخرى إذا بعثه يوم القيامة.
Модомики, банда бу дунёда фаровон ҳаёт кечираётган экан, фурсатни ғанимат билиб, тоат-ибодатини қилиб қолсин. Зеро, Қиёмат куни қайта тирилганидан кейин Аллоҳ унга бошқа фурсат бермайди.
क़ुरआन के अर्थों का अनुवाद - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - अनुवादों की सूची
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.