अर्थों का अनुवाद सूरा सूरा अल्-मुमिनून - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - पवित्र क़ुरआ विश्वकोश

Мўъминун сураси

सूरा के उद्देश्य:

بيان فلاح المؤمنين وخسران الكافرين.

Мўминларнинг нажот топиши ва кофирларнинг шарманда бўлиши

---

आयत: 1

قَدۡ أَفۡلَحَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ

Аллоҳга иймон келтирган ва Унинг шариатига амал қилган зотлар мурод-мақсадларига етдилар, хавфу хатардан нажот топдилар.

आयत: 2

ٱلَّذِينَ هُمۡ فِي صَلَاتِهِمۡ خَٰشِعُونَ

Мўминларки, намозларида эгилиб, ўзларини паст олиб, ҳамма аъзолари сокин бўлиб, қалблари эса ташвишлардан холиланиб турадилар.

आयत: 3

وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَنِ ٱللَّغۡوِ مُعۡرِضُونَ

Мўминларки, беҳуда гаплардан, кераксиз ишлардан, ноҳақликдан юз ўгирадилар.

आयत: 4

وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِلزَّكَوٰةِ فَٰعِلُونَ

Мўминларки, қалбларини разолатдан, мол-давлатини эса кирлардан поклаш учун закот берадилар.

आयत: 5

وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِفُرُوجِهِمۡ حَٰفِظُونَ

Мўминларки, зинодан, бачавозликдан ва бошқа бузуқликлардан узоқ юриб, авратларини пок тутадилар.

आयत: 6

إِلَّا عَلَىٰٓ أَزۡوَٰجِهِمۡ أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُهُمۡ فَإِنَّهُمۡ غَيۡرُ مَلُومِينَ

Бу ишда ўзларининг жуфти ҳалоллари ёки қўл остидаги чўрилари мустасно. Бас, улар билан қўшилсалар, маломат қилинмаслар.

आयत: 7

فَمَنِ ٱبۡتَغَىٰ وَرَآءَ ذَٰلِكَ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡعَادُونَ

Ўзининг аёли ёки қўл остидаги чўрисидан бошқа билан қўшилмоқчи бўлганлар Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошган, Аллоҳ ҳаром қилган ишни ҳалол қилмоқчи бўлган тажовузкорлардир.

आयत: 8

وَٱلَّذِينَ هُمۡ لِأَمَٰنَٰتِهِمۡ وَعَهۡدِهِمۡ رَٰعُونَ

Мўминларки, Аллоҳ қўйган омонатга ҳам, бандалари қўйган омонатга ҳам, аҳду паймонларига ҳам вафо қиладилар, хиёнат қилмайдилар.

आयत: 9

وَٱلَّذِينَ هُمۡ عَلَىٰ صَلَوَٰتِهِمۡ يُحَافِظُونَ

Мўминларки, намозларини қолдирмасдан, бардавом, ўз вақтида ва рукнларини тўла-тўкис қилиб адо этадилар.

आयत: 10

أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡوَٰرِثُونَ

Шу сифатларга эга бўлганлар ворислардир.

आयत: 11

ٱلَّذِينَ يَرِثُونَ ٱلۡفِرۡدَوۡسَ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ

Ворисларки, жаннатнинг энг юқорисини мерос қилиб оладилар ва у ерда мангу қоладилар. Унинг неъматлари ҳеч қачон тугаб қолмайди.

आयत: 12

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِن سُلَٰلَةٖ مِّن طِينٖ

Башарият отаси Одамни лойдан яратдик. Унинг тупроғи ер тупроғи билан қорилган сувдан олинган.

आयत: 13

ثُمَّ جَعَلۡنَٰهُ نُطۡفَةٗ فِي قَرَارٖ مَّكِينٖ

Кейин унинг зурриётини то туғилгунига қадар бачадонда турадиган нутфа қилиб яратдик.

आयत: 14

ثُمَّ خَلَقۡنَا ٱلنُّطۡفَةَ عَلَقَةٗ فَخَلَقۡنَا ٱلۡعَلَقَةَ مُضۡغَةٗ فَخَلَقۡنَا ٱلۡمُضۡغَةَ عِظَٰمٗا فَكَسَوۡنَا ٱلۡعِظَٰمَ لَحۡمٗا ثُمَّ أَنشَأۡنَٰهُ خَلۡقًا ءَاخَرَۚ فَتَبَارَكَ ٱللَّهُ أَحۡسَنُ ٱلۡخَٰلِقِينَ

Бачадондан жой олган нутфани лахта қонга, лахта қонни бир парча гўштга, бир парча гўштни эса суякларга айлантирдик. Кейин суякларга гўшт қопладик. Шундан кейин унга бир нафха уриб, бачадондан ҳаётга чиқардик. Бас, энг гўзал яратувчи Аллоҳ баракотлидир.

आयत: 15

ثُمَّ إِنَّكُم بَعۡدَ ذَٰلِكَ لَمَيِّتُونَ

Эй одамлар, ана шунча даврлардан ўтганингиздан кейин ажалингиз етиб ўласизлар.

आयत: 16

ثُمَّ إِنَّكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ تُبۡعَثُونَ

Ўлганингиздан кейин қиёмат куни қайта тирилиб, қабрларингиздан чиқиб келасизлар ва бу дунёда қилиб ўтган ишларингизга жавоб берасизлар.

आयत: 17

وَلَقَدۡ خَلَقۡنَا فَوۡقَكُمۡ سَبۡعَ طَرَآئِقَ وَمَا كُنَّا عَنِ ٱلۡخَلۡقِ غَٰفِلِينَ

Эй одамлар, устингизда етти қават осмонни яратдик. Биз Ўзимиз яратган махлуқотлардан бехабар эмасмиз. Уларни унутиб ҳам қўйганимиз йўқ.

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• للفلاح أسباب متنوعة يحسن معرفتها والحرص عليها.

Нажот топишнинг ўз йўллари бор. Уларни яхшилаб ўрганиш ва уларга ҳарис бўлиш лозим.

• التدرج في الخلق والشرع سُنَّة إلهية.

Яратишда ҳам, шариатлаштиришда ҳам даврма-давр иш қилиш илоҳий қонуниятдир.

• إحاطة علم الله بمخلوقاته.

Аллоҳнинг илми ҳамма махлуқотларини қамраб олган.

आयत: 18

وَأَنزَلۡنَا مِنَ ٱلسَّمَآءِ مَآءَۢ بِقَدَرٖ فَأَسۡكَنَّٰهُ فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَإِنَّا عَلَىٰ ذَهَابِۭ بِهِۦ لَقَٰدِرُونَ

Осмондан эҳтиёжга қараб аниқ миқдорда ёмғир ёғдирдик. У кўп бўлиб, ҳамма ёқни вайрон ҳам қилиб ташламайди, оз бўлиб, етишмай ҳам қолмайди. Кейин уни заминга жойладик. Токи, одамлар ва ҳайвонлар ундан фойдалансинлар. Биз уни яна кетказишга ҳам қодирмиз.

आयत: 19

فَأَنشَأۡنَا لَكُم بِهِۦ جَنَّٰتٖ مِّن نَّخِيلٖ وَأَعۡنَٰبٖ لَّكُمۡ فِيهَا فَوَٰكِهُ كَثِيرَةٞ وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ

Шу сув билан сизлар учун хурмо ва узум боғларини пайдо қилдик. Бу боғларда сизлар учун анжир, олма, анор каби турли хил рангдаги, хилма-хил шаклдаги мевалар бор. Улардан ейсизлар.

आयत: 20

وَشَجَرَةٗ تَخۡرُجُ مِن طُورِ سَيۡنَآءَ تَنۢبُتُ بِٱلدُّهۡنِ وَصِبۡغٖ لِّلۡأٓكِلِينَ

Сизларга Сайно тоғида ўсадиган зайтун дарахтини ҳам пайдо қилиб бердик. Унинг мевасидан ёғ олинади. Уни нонга суртиб ейиш ҳам мумкин, баданга суртиш ҳам.

आयत: 21

وَإِنَّ لَكُمۡ فِي ٱلۡأَنۡعَٰمِ لَعِبۡرَةٗۖ نُّسۡقِيكُم مِّمَّا فِي بُطُونِهَا وَلَكُمۡ فِيهَا مَنَٰفِعُ كَثِيرَةٞ وَمِنۡهَا تَأۡكُلُونَ

Эй одамлар, сизлар учун туя, сигир, қўй каби чорва ҳайвонларида Аллоҳнинг қудрати ва лутфига далолат қиладиган ибрат бордир. Уларнинг қоринларидаги сут билан сизларни суғорамиз. Яна сизлар учун уларда миниш, юнгидан фойдаланиш каби кўп манфаатлар бор. Айни пайтда уларнинг гўштларидан тановул ҳам қиласизлар.

आयत: 22

وَعَلَيۡهَا وَعَلَى ٱلۡفُلۡكِ تُحۡمَلُونَ

Юкларингизни қуруқликда туяларга, денгизда эса кемаларга юклаб ташийсизлар.

आयत: 23

وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦ فَقَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ

Биз Нуҳ алайҳиссаломни Аллоҳга даъват қилиши учун ўз қавмига юбордик. Бас, уларга шундай деди: "Эй қавмим, ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилинглар. Сизлар учун Ундан ўзга чин маъбуд йўқ. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилмайсизларми?"

आयत: 24

فَقَالَ ٱلۡمَلَؤُاْ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ مَا هَٰذَآ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يُرِيدُ أَن يَتَفَضَّلَ عَلَيۡكُمۡ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَأَنزَلَ مَلَٰٓئِكَةٗ مَّا سَمِعۡنَا بِهَٰذَا فِيٓ ءَابَآئِنَا ٱلۡأَوَّلِينَ

Қавмидаги Аллоҳга куфр келтирган зодагонлари ўзларининг тобеларига ва оммага шундай дедилар: "Ўзини пайғамбар деб даъво қилаётган бу кимса сизларга ўхшаган бир одам, холос. У сизларга бошлиқ бўлиб олмоқчи бўляпти. Аллоҳ бизга элчи юборишни истаганида одамлардан эмас, фаришталардан юборган бўларди. Бундай гапларни ўтган ота-боболаримизда эшитмаганмиз".

आयत: 25

إِنۡ هُوَ إِلَّا رَجُلُۢ بِهِۦ جِنَّةٞ فَتَرَبَّصُواْ بِهِۦ حَتَّىٰ حِينٖ

У бир телба одам. Нима деяётганини ўзи билмайди. Бироз кутиб туринглар, ҳаммаси равшан бўлади.

आयत: 26

قَالَ رَبِّ ٱنصُرۡنِي بِمَا كَذَّبُونِ

Нуҳ алайҳиссалом деди: "Улар мени ёлғончига чиқараётганлари учун мени қўллаб-қувватлаб, улардан қасос олиб бер".

आयत: 27

فَأَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡهِ أَنِ ٱصۡنَعِ ٱلۡفُلۡكَ بِأَعۡيُنِنَا وَوَحۡيِنَا فَإِذَا جَآءَ أَمۡرُنَا وَفَارَ ٱلتَّنُّورُ فَٱسۡلُكۡ فِيهَا مِن كُلّٖ زَوۡجَيۡنِ ٱثۡنَيۡنِ وَأَهۡلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيۡهِ ٱلۡقَوۡلُ مِنۡهُمۡۖ وَلَا تُخَٰطِبۡنِي فِي ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ إِنَّهُم مُّغۡرَقُونَ

Унга шундай ваҳий қилдик: "Бизнинг кўз ўнгимизда ва кўрсатмамиз асосида бир кема яса. Уларни ҳалок қилиш ҳақидаги фармонимиз келганда ва нонвойхонадаги тандирлар ичидан ҳам сув фаввора бўлиб отилганда кемага ҳар бир жонзотдан бир жуфт - эркак ва урғочисини кирит. Токи, насл давом этсин. Оилангни ҳам кирит. Аёлинг ва ўғлинг каби олдин Аллоҳ тарафидан ҳалок қилиниши айтилганлар бундан мустасно. Зулм қилганлар ҳақида Менга гап очма, уларга нажот беришимни сўрама. Улар сўзсиз ғарқ бўлгувчилардир".

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• لطف الله بعباده ظاهر بإنزال المطر وتيسير الانتفاع به.

Ёмғир ёғдириб, ундан фойдаланишни қулай қилиб қўйганининг ўзи Аллоҳ таолонинг Ўз бандаларига нақадар Меҳрибон эканини кўрсатиб турибди.

• التنويه بمنزلة شجرة الزيتون.

Оятларда зайтун дарахтининг мақомига алоҳида эътибор қаратиляпти.

• اعتقاد المشركين ألوهية الحجر، وتكذيبهم بنبوة البشر، دليل على سخف عقولهم.

Мушрикларнинг тошни худо қилиб олиб, пайғамбарнинг инсон бўлишини инкор этишлари уларнинг ақллари заиф эканидан далолатдир.

• نصر الله لرسله ثابت عندما تكذبهم أممهم.

Пайғамбарларни қавмлари ёлғончига чиқарган пайтда Аллоҳ уларни қўллаб қувватлаши муқаррар.

आयत: 28

فَإِذَا ٱسۡتَوَيۡتَ أَنتَ وَمَن مَّعَكَ عَلَى ٱلۡفُلۡكِ فَقُلِ ٱلۡحَمۡدُ لِلَّهِ ٱلَّذِي نَجَّىٰنَا مِنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ

Сен ва сен билан бирга нажот топган мўминлар кемага чиқиб олгач: "Бизни кофир қавмдан қутқарган, уларни эса ҳалок қилган Аллоҳга ҳамд бўлсин", дегин.

आयत: 29

وَقُل رَّبِّ أَنزِلۡنِي مُنزَلٗا مُّبَارَكٗا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلۡمُنزِلِينَ

Яна айт: «Парвардигорим, мени бир муборак манзилга туширгин. Сен Ўзинг энг яхши туширгувчисан».

आयत: 30

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ وَإِن كُنَّا لَمُبۡتَلِينَ

Мазкур ишларда, яъни, Нуҳ алайҳиссалом ва мўминлар нажот топиб, кофирлар ҳалок бўлишида Бизнинг қудратимизни, пайғамбарларни қўллаб, кофирларни ҳалок этишимизни кўрсатиб турадиган оят-аломатлар, ибратлар бор. Биз Нуҳ қавмини синаган эдик. Токи, ким мўмин, ким кофир экани, ким итоатгўй, ким осий экани аниқлашсин.

आयत: 31

ثُمَّ أَنشَأۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِمۡ قَرۡنًا ءَاخَرِينَ

Нуҳ қавмини ҳалок қилганимиздан кейин бошқа умматни пайдо қилдик.

आयत: 32

فَأَرۡسَلۡنَا فِيهِمۡ رَسُولٗا مِّنۡهُمۡ أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۚ أَفَلَا تَتَّقُونَ

Уларга Аллоҳга даъват этадиган бир пайғамбарни юбордик. Пайғамбар деди: "Ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилинглар. Сизлар учун Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилмайсизларми?"

आयत: 33

وَقَالَ ٱلۡمَلَأُ مِن قَوۡمِهِ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَكَذَّبُواْ بِلِقَآءِ ٱلۡأٓخِرَةِ وَأَتۡرَفۡنَٰهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا مَا هَٰذَآ إِلَّا بَشَرٞ مِّثۡلُكُمۡ يَأۡكُلُ مِمَّا تَأۡكُلُونَ مِنۡهُ وَيَشۡرَبُ مِمَّا تَشۡرَبُونَ

Қавми орасидаги Аллоҳга куфр келтирган, охиратни ва ундаги савобу жазони инкор қиладиган, шу дунёда Биз ато этган неъматларга керилиб, ҳаддидан ошган зодагонлар ўзларининг тобелари ва оммага шундай дедилар: "Бу ҳам худди сизларга ўхшаган бир инсон, холос. Сизлар ейдиган нарсадан ейди. Сизлар ичадиган нарсадан ичади. Пайғамбар бўладиган даражада унинг сизлардан ортиқ жойи йўқ".

आयत: 34

وَلَئِنۡ أَطَعۡتُم بَشَرٗا مِّثۡلَكُمۡ إِنَّكُمۡ إِذٗا لَّخَٰسِرُونَ

Ўзингизга ўхшаган бир одамга итоат қиладиган бўлсангиз, аниқ зарар кўрасиз. Чунки худоларингизни ташлаб, унга итоат қилишдан ҳеч қандай фойда йўқ. Ўзингиздан ортиқ жойи йўқ одамга эргашишдан не наф?

आयत: 35

أَيَعِدُكُمۡ أَنَّكُمۡ إِذَا مِتُّمۡ وَكُنتُمۡ تُرَابٗا وَعِظَٰمًا أَنَّكُم مُّخۡرَجُونَ

Ўзини пайғамбар деб даъво қилаётган бу одам сизлар ўлиб, тупроқ ва суяк бўлиб кетганингиздан кейин қайта тириласизлар, деб ваъда қиляптими? Шу гап ақлга сиғадими?

आयत: 36

۞ هَيۡهَاتَ هَيۡهَاتَ لِمَا تُوعَدُونَ

Тупроқ ва суяк бўлиб кетганингиздан кейин қайта тирилиб, қабрлардан чиқиб келиш ваъдаси ҳақиқатдан нақадар узоқ! Буни ақл бовар қилмайди.

आयत: 37

إِنۡ هِيَ إِلَّا حَيَاتُنَا ٱلدُّنۡيَا نَمُوتُ وَنَحۡيَا وَمَا نَحۡنُ بِمَبۡعُوثِينَ

Шу дунё ҳаётидан бошқа ҳаёт йўқ. Охират ҳаёти бўлмайди. Кимдир ўлади, яна кимдир туғилади. Қиёмат куни ҳисоб учун қайта тирилмаймиз.

आयत: 38

إِنۡ هُوَ إِلَّا رَجُلٌ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبٗا وَمَا نَحۡنُ لَهُۥ بِمُؤۡمِنِينَ

Ўзини пайғамбар деб даъво қилаётган бу одам шу даъвоси билан Аллоҳга қарши ёлғон тўқияпти. Биз унга иймон келтирмаймиз.

आयत: 39

قَالَ رَبِّ ٱنصُرۡنِي بِمَا كَذَّبُونِ

Пайғамбар деди: "Улар мени ёлғончига чиқараётганлари учун мени қўллаб-қувватлаб, улардан қасос олиб бер".

आयत: 40

قَالَ عَمَّا قَلِيلٖ لَّيُصۡبِحُنَّ نَٰدِمِينَ

Аллоҳ унга шундай жавоб берди: "Бироздан кейин ҳақни тан олмай, ёлғонга чиқараётганлар қилган ишларига надомат чекиб қоладилар".

आयत: 41

فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّيۡحَةُ بِٱلۡحَقِّ فَجَعَلۡنَٰهُمۡ غُثَآءٗۚ فَبُعۡدٗا لِّلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ

Азобга лойиқ бўлганлари сабабли уларни бир даҳшатли ҳайқириқ тутди. Шу билан уларни хас-хашакка айлантирдик. Золим қавмга ҳалокат бўлгай.

आयत: 42

ثُمَّ أَنشَأۡنَا مِنۢ بَعۡدِهِمۡ قُرُونًا ءَاخَرِينَ

Уларни ҳалок этганимиздан кейин Лут қавми, Шуайб қавми, Юнус қавми каби бошқа умматларни пайдо қилдик.

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• وجوب حمد الله على النعم.

Берган неъматлари учун Аллоҳга ҳамд айтиш вожибдир.

• الترف في الدنيا من أسباب الغفلة أو الاستكبار عن الحق.

Бу дунёдаги фаровонлик ғафлат ёки кибрланиб ҳақни тан олмасликка олиб бориб қўйиши мумкин.

• عاقبة الكافر الندامة والخسران.

Кофирнинг оқибати шармандалик ва надоматдир.

• الظلم سبب في البعد عن رحمة الله.

Зулм Аллоҳнинг раҳматидан узоқлаштирадиган омилдир.

आयत: 43

مَا تَسۡبِقُ مِنۡ أُمَّةٍ أَجَلَهَا وَمَا يَسۡتَـٔۡخِرُونَ

Ҳақни тан олмаётган бу умматларнинг биронтаси ҳар қанча кучли воситаларни ишга солмасин, ҳалокат учун тайинлаб қўйилган муддатдан ўтиб ҳам кета олмайди, ортда ҳам қолмайди.

आयत: 44

ثُمَّ أَرۡسَلۡنَا رُسُلَنَا تَتۡرَاۖ كُلَّ مَا جَآءَ أُمَّةٗ رَّسُولُهَا كَذَّبُوهُۖ فَأَتۡبَعۡنَا بَعۡضَهُم بَعۡضٗا وَجَعَلۡنَٰهُمۡ أَحَادِيثَۚ فَبُعۡدٗا لِّقَوۡمٖ لَّا يُؤۡمِنُونَ

Кейин орқама-орқа пайғамбар кетидан пайғамбар юбордик. Қайси бир умматга ўз пайғамбари келса, уни ёлғончига чиқардилар. Шу билан уларни бирин-кетин ҳалок қилиб, одамларнинг оғзидаги гап-сўзга айлантирдик. Бас, пайғамбарлари Парвардигорлари тарафидан олиб келган рисолатга иймон келтирмайдиган қавмга ҳалокат бўлгай.

आयत: 45

ثُمَّ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ وَأَخَاهُ هَٰرُونَ بِـَٔايَٰتِنَا وَسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٍ

Кейин Мусо ва унинг биродари Ҳорунни тўққиз мўъжиза (асо, қўл, чигиртка, бит, бақа, қон, тўфон, қаҳатчилик ва меваларнинг етишмаслиги) ҳамда очиқ ҳужжат билан юбордик.

आयत: 46

إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَٱسۡتَكۡبَرُواْ وَكَانُواْ قَوۡمًا عَالِينَ

Мусо билан Ҳорунни Фиръавн ва унинг аъёнларига юбордик. Бас, улар кибр қилдилар. Иймон келтирмадилар, бўйин эгмадилар. Улар одамларга қаҳру зулм қилиб, ўзларини ҳаммадан катта оладиган қавм эди.

आयत: 47

فَقَالُوٓاْ أَنُؤۡمِنُ لِبَشَرَيۡنِ مِثۡلِنَا وَقَوۡمُهُمَا لَنَا عَٰبِدُونَ

"Ўзимизга ўхшаган, биздан ҳеч қандай ортиқ жойи бўлмаган шу икки одамга иймон келтирамизми, ҳолбуки, бу иккисининг қавми Бани Исроил бизга қуллик қилиб, итоат этиб турган бўлса", дедилар.

आयत: 48

فَكَذَّبُوهُمَا فَكَانُواْ مِنَ ٱلۡمُهۡلَكِينَ

Уларнинг Аллоҳ тарафидан олиб келган ишларида ёлғончига чиқардилар. Шу сабабли сувга ғарқ бўлиб, ҳалокатга учрадилар.

आयत: 49

وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا مُوسَى ٱلۡكِتَٰبَ لَعَلَّهُمۡ يَهۡتَدُونَ

Мусога Тавротни бердик. Шоядки, қавми унга амал қилиб, ҳақ сари ҳидоят топсалар.

आयत: 50

وَجَعَلۡنَا ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَأُمَّهُۥٓ ءَايَةٗ وَءَاوَيۡنَٰهُمَآ إِلَىٰ رَبۡوَةٖ ذَاتِ قَرَارٖ وَمَعِينٖ

Марямнинг ўзини ҳам, ўғли Ийсони ҳам қудратимизга далолат қиладиган бир оят-аломат қилдик. Марям ўғлига отасиз ҳомиладор бўлди. Уларга бир баланд, текис ва оқар сувли ердан бошпана бердик.

आयत: 51

يَٰٓأَيُّهَا ٱلرُّسُلُ كُلُواْ مِنَ ٱلطَّيِّبَٰتِ وَٱعۡمَلُواْ صَٰلِحًاۖ إِنِّي بِمَا تَعۡمَلُونَ عَلِيمٞ

Эй пайғамбарлар, сизлар ҳалол қилиб берганим пок озуқалардан тановул қилинглар. Шариатга тўғри келадиган яхши ишларни қилинглар. Мен сизлар қилаётган ишларни билиб тураман. Бирон ишингиз Мендан яширин эмас.

आयत: 52

وَإِنَّ هَٰذِهِۦٓ أُمَّتُكُمۡ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ وَأَنَا۠ رَبُّكُمۡ فَٱتَّقُونِ

Эй Пайғамбар, умматингиз бир умматдир, яъни, Ислом умматидир. Мен эса ягона Парвардигорингизман. Мендан ўзга парвардигор йўқ. Бас, буйруқларимни бажариш ва тақиқларимдан тийилиш ила Мендан тақво қилинглар.

आयत: 53

فَتَقَطَّعُوٓاْ أَمۡرَهُم بَيۡنَهُمۡ زُبُرٗاۖ كُلُّ حِزۡبِۭ بِمَا لَدَيۡهِمۡ فَرِحُونَ

Пайғамбарлардан кейин уларнинг тобелари гуруҳ-гуруҳларга бўлиниб кетдилар. Ҳар бир гуруҳ ўз эътиқодини Аллоҳ наздида маъқул ва мақбул кўрилган дин, деб билди. Бошқаларнинг эътиқодларига қиё ҳам боқмади.

आयत: 54

فَذَرۡهُمۡ فِي غَمۡرَتِهِمۡ حَتَّىٰ حِينٍ

Эй Пайғамбар, уларни то азоб келгунига қадар тек қўйинг, ўзларининг жаҳолату залолатларида эканкираб юраверсинлар.

आयत: 55

أَيَحۡسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُم بِهِۦ مِن مَّالٖ وَبَنِينَ

Ўша фақат ўз эътиқоди билангина хурсанд бўлиб юраверганлар Биз уларга шу дунёнинг ўзида мол-давлат ва фарзандлар ила мадад беряпмиз, деб ўйлайдилар. Аслида эса иш улар ўйлагандек эмас. Биз уларга бу неъматларни истидрож учун, арқонни узун ташлаб қўйганимиз туфайли беряпмиз. Лекин улар буни сезмайдилар.

आयत: 56

نُسَارِعُ لَهُمۡ فِي ٱلۡخَيۡرَٰتِۚ بَل لَّا يَشۡعُرُونَ

Ўша фақат ўз эътиқоди билангина хурсанд бўлиб юраверганлар Биз уларга шу дунёнинг ўзида мол-давлат ва фарзандлар ила мадад беряпмиз, деб ўйлайдилар. Аслида эса иш улар ўйлагандек эмас. Биз уларга бу неъматларни истидрож учун, арқонни узун ташлаб қўйганимиз туфайли беряпмиз. Лекин улар буни сезмайдилар.

आयत: 57

إِنَّ ٱلَّذِينَ هُم مِّنۡ خَشۡيَةِ رَبِّهِم مُّشۡفِقُونَ

Иймон келтиргани ва амалларни пухта бажарганига қарамасдан, Парвардигорларидан хавфсираб, қўрқиб турадиганлар эса

आयत: 58

وَٱلَّذِينَ هُم بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ يُؤۡمِنُونَ

Парвардигорларининг Китобидаги оятларга иймон келтирадиганлар эса

आयत: 59

وَٱلَّذِينَ هُم بِرَبِّهِمۡ لَا يُشۡرِكُونَ

Парвардигорларини бир деб билиб, У Зотга ҳеч кимни, ҳеч нарсани шерик қилмайдиганлар эса

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• الاستكبار مانع من التوفيق للحق.

Мутакаббирлик тавфиқ кушандаси.

• إطابة المأكل له أثر في صلاح القلب وصلاح العمل.

Қалбнинг ўнгланиши ва амалнинг яхши бўлишида ҳалқумни пок тутишнинг таъсири катта.

• التوحيد ملة جميع الأنبياء ودعوتهم.

Барча пайғамбарларнинг миллати ҳам, даъвати ҳам тавҳид бўлган.

• الإنعام على الفاجر ليس إكرامًا له، وإنما هو استدراج.

Ёмонга берилган неъмат уни сийлаш эмас, истдрождир, арқонни узун ташлаб қўйишдир.

आयत: 60

وَٱلَّذِينَ يُؤۡتُونَ مَآ ءَاتَواْ وَّقُلُوبُهُمۡ وَجِلَةٌ أَنَّهُمۡ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ رَٰجِعُونَ

Эзгу ишларни қилишга астойдил бел боғлаб, яхши амаллар билан Аллоҳга яқин бўлишга ҳаракат қилаётганларида Қиёмат куни Аллоҳнинг ҳузурига қайтганларида бу дунёда қилиб ўтган эҳсонлари ва яхши амаллари қабул бўлмай қолишидан қўрқиб, қалблари титраб турадиганлар эса

आयत: 61

أُوْلَٰٓئِكَ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡخَيۡرَٰتِ وَهُمۡ لَهَا سَٰبِقُونَ

Мана шу буюк сифатларга эга бўлганлар эзгу ишларни қилишга ошиқадилар ва бу борада бир-бирлари билан мусобақалашадилар.

आयत: 62

وَلَا نُكَلِّفُ نَفۡسًا إِلَّا وُسۡعَهَاۚ وَلَدَيۡنَا كِتَٰبٞ يَنطِقُ بِٱلۡحَقِّ وَهُمۡ لَا يُظۡلَمُونَ

Ҳеч бир жонга тоқатидан ортиқ вазифани юкламаймиз. Бизнинг ҳузуримизда ҳар бир амални исботлаб берадиган, фақат ҳақни гапирадиган Китоб бор. Улар зулм қилинмайдилар, савоблари камайтирилмайди, гуноҳлари кўпайтирилмайди.

आयत: 63

بَلۡ قُلُوبُهُمۡ فِي غَمۡرَةٖ مِّنۡ هَٰذَا وَلَهُمۡ أَعۡمَٰلٞ مِّن دُونِ ذَٰلِكَ هُمۡ لَهَا عَٰمِلُونَ

Йўқ! Кофирларнинг қалблари ўзларига нозил қилинган, фақат ҳақни сўзлайдиган бу Китобдан бехабар. Ҳали уларнинг куфрдан бошқа ҳам қилган ишлари бор.

आयत: 64

حَتَّىٰٓ إِذَآ أَخَذۡنَا مُتۡرَفِيهِم بِٱلۡعَذَابِ إِذَا هُمۡ يَجۡـَٔرُونَ

Шу дунёда тараллабедод юрганларни Қиёмат куни азобга гирифтор қилганимизда мадад сўраб чинқириб қоладилар.

आयत: 65

لَا تَجۡـَٔرُواْ ٱلۡيَوۡمَۖ إِنَّكُم مِّنَّا لَا تُنصَرُونَ

Шунда уларга Аллоҳнинг раҳматидан умидвор бўлиш бефойдалиги уқтирилиб: "Бугун энди ёрдам сўраб қичқирманглар, энди сизларни ҳеч ким Аллоҳнинг азобидан қутқара олмайди", дейилур.

आयत: 66

قَدۡ كَانَتۡ ءَايَٰتِي تُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ فَكُنتُمۡ عَلَىٰٓ أَعۡقَٰبِكُمۡ تَنكِصُونَ

Аллоҳнинг Китобидаги оятлар сизларга ўша дунёда ўқиб берилган эди. Сизлар эса уни эшита туриб, ёқтирмасдан юз ўгириб кетган эдингизлар.

आयत: 67

مُسۡتَكۡبِرِينَ بِهِۦ سَٰمِرٗا تَهۡجُرُونَ

Ўзларингизни одамлардан катта олардингизлар. Чунки сизлар ўзларингизни Ҳарам эгаси, деб билардингизлар. Аслида эса сизлар унинг эгаси эмассиз. Унинг эгаси тақводорлардир. Унинг атрофида ёмон гапларни гапирасизлар. Сизлар уни муқаддас, деб билмайсизлар.

आयत: 68

أَفَلَمۡ يَدَّبَّرُواْ ٱلۡقَوۡلَ أَمۡ جَآءَهُم مَّا لَمۡ يَأۡتِ ءَابَآءَهُمُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Анави мушриклар Қуръон оятларини тадаббур айлаб, уларга амал қилиб, иймонга келсалар бўлмасмиди?! Ёки уларга илгари ўтган ота-боболарига келмаган нарса келдимики, ундан юз ўгирсалар, уни ёлғонга чиқарсалар.

आयत: 69

أَمۡ لَمۡ يَعۡرِفُواْ رَسُولَهُمۡ فَهُمۡ لَهُۥ مُنكِرُونَ

Ёки улар Аллоҳ пайғамбар қилиб юборган Муҳаммад алайҳиссаломни танимасмидиларки, уни инкор этсалар? Асло! Улар Пайғамбар алайҳиссаломнинг ўзини ҳам, ҳеч қачон хиёнат қилмаслигини ҳам, ҳар доим рост сўзлашини ҳам жуда яхши билардилар.

आयत: 70

أَمۡ يَقُولُونَ بِهِۦ جِنَّةُۢۚ بَلۡ جَآءَهُم بِٱلۡحَقِّ وَأَكۡثَرُهُمۡ لِلۡحَقِّ كَٰرِهُونَ

У зотни мажнун, дедилар, ёлғончига чиқардилар. Аслида эса у зот Парвардигори тарафидан заррача шубҳа аралашмаган ҳақни олиб келганди. Улар эса ҳақни ёқтирмайдилар. Чунки улар ҳсадгўй ва ботилпарастлардир.

आयत: 71

وَلَوِ ٱتَّبَعَ ٱلۡحَقُّ أَهۡوَآءَهُمۡ لَفَسَدَتِ ٱلسَّمَٰوَٰتُ وَٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهِنَّۚ بَلۡ أَتَيۡنَٰهُم بِذِكۡرِهِمۡ فَهُمۡ عَن ذِكۡرِهِم مُّعۡرِضُونَ

Агар Аллоҳ ишларни уларнинг истакларига қараб тадбирини қилган ва юритганида эди, осмонлару ер ва улардаги ҳамма нарсалар бузилиб, вайрон бўларди. Чунки улар ишларнинг оқибатини ҳам, нима тўғри-ю, нима нотўғрилигини ҳам билмайдилар. Биз улар учун иззат ва шараф бўлган Қуръонни келтирдик. Улар эса ундан юз ўгирдилар.

आयत: 72

أَمۡ تَسۡـَٔلُهُمۡ خَرۡجٗا فَخَرَاجُ رَبِّكَ خَيۡرٞۖ وَهُوَ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ

Эй Пайғамбар, олиб келган нарсангиз учун улардан ҳақ талаб қилдингизмики, улар даъватингизни рад этяптилар? Бундай иш сиздан ҳеч қачон содир бўлмаган. Зеро, Парвардигорингиз берадиган ажру савоб улар берадиган ҳақдан яхшироқдир. Ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳ энг яхши ризқ бергувчидир.

आयत: 73

وَإِنَّكَ لَتَدۡعُوهُمۡ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ

Эй Пайғамбар, сиз уларни ҳам, бошқаларни ҳам заррача эгрилиги бўлмаган энг тўғри йўлга, яъни, Ислом йўлига даъват қиласиз.

आयत: 74

وَإِنَّ ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡأٓخِرَةِ عَنِ ٱلصِّرَٰطِ لَنَٰكِبُونَ

Охиратга ва унда содир бўладиган ҳисоб-китоб, жазо ё мукофотга ишонмайдиганлар нажотга элтадиган энг тўғри йўл - Ислом йўлидан озиб, дўзахга олиб борадиган эгри-бугри, қинғир-қийшиқ йўлларга кириб кетадилар.

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• خوف المؤمن من عدم قبول عمله الصالح.

Мўмин одам ўзининг яхши амали қабул бўлмай қолишидан хавфсираб туради.

• سقوط التكليف بما لا يُسْتطاع رحمة بالعباد.

Тоқат етмайдиган ишнинг гардандан соқит қилиниши Аллоҳ таолонинг Ўз бандаларига кўрсатган марҳматидир.

• الترف مانع من موانع الاستقامة وسبب في الهلاك.

Фаровонлик ва маишатпарастлик барқарорликнинг кушандаси бўлиб, пировардда ҳалокат олиб боради.

• قصور عقول البشر عن إدراك كثير من المصالح.

Инсон ақли кўп манфаатларни идрок этишдан ожизлик қилади.

आयत: 75

۞ وَلَوۡ رَحِمۡنَٰهُمۡ وَكَشَفۡنَا مَا بِهِم مِّن ضُرّٖ لَّلَجُّواْ فِي طُغۡيَٰنِهِمۡ يَعۡمَهُونَ

Уларга раҳм қилиб, бошларига тушган балони - қаҳатчиликни аритсак ҳам, барибир яна ҳақдан юз ўгириб, адашиб, тентираб юраверадилар.

आयत: 76

وَلَقَدۡ أَخَذۡنَٰهُم بِٱلۡعَذَابِ فَمَا ٱسۡتَكَانُواْ لِرَبِّهِمۡ وَمَا يَتَضَرَّعُونَ

Уларни турли хил мусибатлар билан синадик. Шунда ҳам улар Парвардигорларига эгилиб, ялиниб, қўрқиб, балони аритишини сўраб илтижо қилмадилар.

आयत: 77

حَتَّىٰٓ إِذَا فَتَحۡنَا عَلَيۡهِم بَابٗا ذَا عَذَابٖ شَدِيدٍ إِذَا هُمۡ فِيهِ مُبۡلِسُونَ

Охири Биз уларга қаттиқ азоб эшигини очиб юбордик. Қарабсизки, улар ҳар қандай нажотдан, яхшиликдан умидларини узиб қолдилар.

आयत: 78

وَهُوَ ٱلَّذِيٓ أَنشَأَ لَكُمُ ٱلسَّمۡعَ وَٱلۡأَبۡصَٰرَ وَٱلۡأَفۡـِٔدَةَۚ قَلِيلٗا مَّا تَشۡكُرُونَ

Эй қайта тирилишни инкор этаётганлар, Аллоҳ сизларга эшитишингиз учун қулоқларни, кўришингиз учун кўзларни ва тушунишингиз учун қалбларни яратиб берди. Шундай бўлса ҳам У Зот ато этган неъматларга бунчалар оз шукр қиласизлар-а!

आयत: 79

وَهُوَ ٱلَّذِي ذَرَأَكُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَإِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ

Эй инсонлар, сизларни ер юзида яратиб қўйган ҳам Ўша Зотдир. Қиёмат куни ҳисоб-китоб ва жазо ё мукофот учун тўпланишингиз ҳам Ўша Зотнинг ҳузуригадир.

आयत: 80

وَهُوَ ٱلَّذِي يُحۡيِۦ وَيُمِيتُ وَلَهُ ٱخۡتِلَٰفُ ٱلَّيۡلِ وَٱلنَّهَارِۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ

Жон ато этадиган ҳам ёлғиз Аллоҳдир. Ундан ўзга жон ато этгувчи йўқ. Жонни оладиган ҳам ёлғиз У Зотдир. Ундан ўзга жон олгувчи йўқ. Кеча ва кундузнинг қоронғу-ёруғ бўлиб, узун-қисқа бўлиб ўзгариб туриши ҳам ёлғиз Ўша Зотнинг амри биландир. Шундай экан, Унинг қудрати ҳақида, яратишу тадбир этишда ягона экани ҳақида ақл юритмайсизларми?!

आयत: 81

بَلۡ قَالُواْ مِثۡلَ مَا قَالَ ٱلۡأَوَّلُونَ

Йўқ! Улар кофир ота-боболари нима деган бўлса, ўша гапни айтдилар.

आयत: 82

قَالُوٓاْ أَءِذَا مِتۡنَا وَكُنَّا تُرَابٗا وَعِظَٰمًا أَءِنَّا لَمَبۡعُوثُونَ

Бўлмағур гапни гапирма, дегандек, ўлиб, тупроқ ва чириган суяк бўлиб кетганимиздан кейин-а? Шундан кейин ҳисоб бериш учун қайта тирилар эканмизми?!

आयत: 83

لَقَدۡ وُعِدۡنَا نَحۡنُ وَءَابَآؤُنَا هَٰذَا مِن قَبۡلُ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّآ أَسَٰطِيرُ ٱلۡأَوَّلِينَ

Олдинги ота-боболаримизни ҳам қайта тирилиш билан қўрқитишган. Бизни ҳам шу билан қўрқитяптилар. Бу иш ҳеч қачон амалга ошмайди. Чунки у олдингиларнинг тўқима афсоналаридан бошқа нарса эмас.

आयत: 84

قُل لِّمَنِ ٱلۡأَرۡضُ وَمَن فِيهَآ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ

Эй Пайғамбар, анави қайта тирилишни инкор этаётган кофирларга айтинг: "Биладиган бўлсангизлар, айтинглар-чи, у ҳолда мана шу замин ва ундаги бор нарсалар кимнинг мулки?"

आयत: 85

سَيَقُولُونَ لِلَّهِۚ قُلۡ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ

Ер ва ундаги бор нарсалар Аллоҳникидир, дейдилар. Шунда уларга айтинг: "Ер ва ундаги бор нарсаларга эга бўлган Зот сизларни ўлганингиздан кейин қайта тирилтира олмайдими? Шундан ибрат олмайсизларми?"

आयत: 86

قُلۡ مَن رَّبُّ ٱلسَّمَٰوَٰتِ ٱلسَّبۡعِ وَرَبُّ ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡعَظِيمِ

Уларга айтинг: "Етти осмонларнинг Парвардигори ким? Энг буюк махлуқ бўлмиш буюк Аршнинг Парвардигори ким?"

आयत: 87

سَيَقُولُونَ لِلَّهِۚ قُلۡ أَفَلَا تَتَّقُونَ

Етти осмонлар ҳам, буюк Арш ҳам Аллоҳнинг мулкидир, дейдилар. Шунда уларга айтинг: "Аллоҳнинг азобидан нажот топиш учун У Зотнинг буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилмайсизларми?"

आयत: 88

قُلۡ مَنۢ بِيَدِهِۦ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيۡءٖ وَهُوَ يُجِيرُ وَلَا يُجَارُ عَلَيۡهِ إِن كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ

Уларга айтинг: "Агар билсангизлар, айтинглар-чи, ҳамма нарсанинг мулки Қўлида бўлган Зот ким? Унинг мулки камаймайди. У Ўзи истаган бандасини Ўз ҳимоясига олади. У Зот бировга ёмонликни истаса, уни ҳеч ким У Зотдан ҳимоя қила олмайди. У Зотнинг азобидан қутқаролмайди".

आयत: 89

سَيَقُولُونَ لِلَّهِۚ قُلۡ فَأَنَّىٰ تُسۡحَرُونَ

Ҳамма нарсанинг мулки Аллоҳнинг Қўлидадир, дейдилар. Шунда уларга айтинг: "Шундай экан, қандай қилиб ақлингизни йўқотасизлар? Аллоҳнинг бирлигига иқрор бўла туриб, У Зотдан бошқасига ибодат қиласизлар?".

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• عدم اعتبار الكفار بالنعم أو النقم التي تقع عليهم دليل على فساد فطرهم.

Кофирларнинг ўзларига ато этилган неъматларга ҳам, бошларига тушадиган балоларга ҳам эътибор бермасликлари табиатлари бузуқлигидан далолатдир.

• كفران النعم صفة من صفات الكفار.

Неъматларга нонкўрлик қилиш қофирларнинг сифатларидандир.

• التمسك بالتقليد الأعمى يمنع من الوصول للحق.

Кўр-кўрона тақлидга ёпишиб олиш ҳаққа олиб борадиган йўлдаги ғовдир.

• الإقرار بالربوبية ما لم يصحبه إقرار بالألوهية لا ينجي صاحبه.

Банда рубубиятга, яъни, борлиқнинг парвардигори Аллоҳ эканига иқрор бўлишининг ўзи билан нажот топмайди. Бунинг учун улуҳиятга ҳам иқрор бўлиши, яъни, ёлғиз Аллоҳдан ўзгага бандалик қилмаслиги лозимдир.

आयत: 90

بَلۡ أَتَيۡنَٰهُم بِٱلۡحَقِّ وَإِنَّهُمۡ لَكَٰذِبُونَ

Иш улар даъво қилаётгандек эмас. Уларга заррача шубҳа аралашмаган ҳақни келтирдик. Шак-шубҳа йўқки, улар Аллоҳнинг шериги ва боласи бор, деган даъволарида ёлғончилардир. Аллоҳ улар айтаётган гаплардан Пок ва Олийдир.

आयत: 91

مَا ٱتَّخَذَ ٱللَّهُ مِن وَلَدٖ وَمَا كَانَ مَعَهُۥ مِنۡ إِلَٰهٍۚ إِذٗا لَّذَهَبَ كُلُّ إِلَٰهِۭ بِمَا خَلَقَ وَلَعَلَا بَعۡضُهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ سُبۡحَٰنَ ٱللَّهِ عَمَّا يَصِفُونَ

Кофирлар ўйлаётганидек, Аллоҳ бола тутмаган. Ундан ўзга чин маъбуд ҳам йўқ. Фаразан бошқа маъбудлар ҳам бор бўлса, улардан ҳар бири ўзи яратгани билан кетган ва бир-биридан ғолиб бўлишга интилган, натижада борлиқ низоми изидан чиқиб кетган бўларди. Борлиқ низоми жойида турганининг ўзи ёлғиз Аллоҳдан ўзга ҳеч бир чин маъбуд йўқлигини кўрсатиб турибди. У Зот мушриклар тавсифлаётган боласи бор, шериги бор, деган нуқсонлардан Пок ва Олийдир.

आयत: 92

عَٰلِمِ ٱلۡغَيۡبِ وَٱلشَّهَٰدَةِ فَتَعَٰلَىٰ عَمَّا يُشۡرِكُونَ

Махлуқотларининг ғайбга оид жиҳатларини ҳам, кўриниб-билиниб турадиган тарафларини ҳам Билгувчи Зотдир. Бирон нарса У Зотдан яширин эмас. У Зот шериги бўлишдан Олий ва Покдир.

आयत: 93

قُل رَّبِّ إِمَّا تُرِيَنِّي مَا يُوعَدُونَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Парвардигорим, анави мушрикларга ваъда қилганинг азобни менга кўрсатсанг...

आयत: 94

رَبِّ فَلَا تَجۡعَلۡنِي فِي ٱلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ

Парвардигорим, уларни менинг кўз ўнгимда жазолайдиган бўлсанг, мени уларнинг сафида қилиб қўймагин. Уларга етаётган азоб менга етиб қолмасин.

आयत: 95

وَإِنَّا عَلَىٰٓ أَن نُّرِيَكَ مَا نَعِدُهُمۡ لَقَٰدِرُونَ

Албатта, Биз уларни сизга кўрсатиб, сизнинг кўнг ўнгингизда азоблашга қодирмиз. Қўлимиздан келмайдиган бирон иш йўқ.

आयत: 96

ٱدۡفَعۡ بِٱلَّتِي هِيَ أَحۡسَنُ ٱلسَّيِّئَةَۚ نَحۡنُ أَعۡلَمُ بِمَا يَصِفُونَ

Эй Пайғамбар, сизга ёмонлик қилишса, сиз уни энг гўзал тарзда даф қилинг. Уларни кечиринг, озорларига сабр қилинг. Биз улар тавсифлаётган ширк, ёлғон каби уйдирмалардан ҳам, сизнинг шаънингизга айтилаётган сеҳргар, мажнун каби ҳақоратлардан ҳам жуда яхши Хабардормиз.

आयत: 97

وَقُل رَّبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنۡ هَمَزَٰتِ ٱلشَّيَٰطِينِ

Айтинг: "Парвардигорим, шайтонларнинг васвасаларидан, йўлдан уришларидан паноҳ беришингни сўрайман.

आयत: 98

وَأَعُوذُ بِكَ رَبِّ أَن يَحۡضُرُونِ

Парвардигорим, улар менинг ҳузуримга келишларидан паноҳ беришингни сўрайман".

आयत: 99

حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ رَبِّ ٱرۡجِعُونِ

Ўша мушриклардан бирига ўлим келганида, устига тушажак азобни кўрганида умрини беҳуда ўтказганига, Аллоҳ ҳақида изланмасдан бепарво бўлганига пушаймон бўлиб дейди: "Парвардигорим, мени дунё ҳаётига қайтар.

आयत: 100

لَعَلِّيٓ أَعۡمَلُ صَٰلِحٗا فِيمَا تَرَكۡتُۚ كَلَّآۚ إِنَّهَا كَلِمَةٌ هُوَ قَآئِلُهَاۖ وَمِن وَرَآئِهِم بَرۡزَخٌ إِلَىٰ يَوۡمِ يُبۡعَثُونَ

Шояд, у дунёга қайтганимда яхши амаллар қилсам. Асло! Унинг талаби қондирилмайди. Бу унинг оғзидан чиқаётган қуруқ гап, холос. Дунёга қайтарилган тақдирда ҳам барибир ваъдасига вафо қилмайди. Улар то қайта тириладиган кунга қадар дунё билан охират ўртасидаги бир тўсиқ ичида бўладилар. Дунёга қайтиб, қолиб кетган ишларини қилиб ва ўзларини ўнглаб олишларига имкон берилмайди.

आयत: 101

فَإِذَا نُفِخَ فِي ٱلصُّورِ فَلَآ أَنسَابَ بَيۡنَهُمۡ يَوۡمَئِذٖ وَلَا يَتَسَآءَلُونَ

Дам уришга вакил қилинган фаришта Сур карнайига Қиёмат бошланганини англатувчи иккинчи дамни урганда охиратнинг даҳшатидан улар орасида на насл-насаби билан фахрланиш қолади ва на бир-бирларини сўраб-суриштира оладилар.

आयत: 102

فَمَن ثَقُلَتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡمُفۡلِحُونَ

Кимнинг яхшилик мезонлари ёмонликларидан оғир келса, бас, ана ўшалар мурод-мақсадларига етиб, хавфу хатардан нажот топадилар.

आयत: 103

وَمَنۡ خَفَّتۡ مَوَٰزِينُهُۥ فَأُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ فِي جَهَنَّمَ خَٰلِدُونَ

Кимнинг яхши амаллари енгил келиб, ёмон амаллари тош босиб кетса, бас, ана ўшалар зарарли ишларни қилиб, иймон ва яхши амал каби фойдали ишларга бепарво бўлиб, ўзларини ўзлари бой берибдилар. Улар дўзах оловида мангу қоладилар. У ердан ҳеч қачон чиқмайдилар.

आयत: 104

تَلۡفَحُ وُجُوهَهُمُ ٱلنَّارُ وَهُمۡ فِيهَا كَٰلِحُونَ

Юзларини ўт куйдиради. Тиришаверганларидан устки ва остки лаблари тишларига ёпишиб, бадбашара бўлиб кетадилар.

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• الاستدلال باستقرار نظام الكون على وحدانية الله.

Коинот тизимининг барқарорлиги Аллоҳнинг ягона эканига яққол далилдир.

• إحاطة علم الله بكل شيء.

Аллоҳнинг илми ҳамма нарсани қамраб олади.

• معاملة المسيء بالإحسان أدب إسلامي رفيع له تأثيره البالغ في الخصم.

Ёмонлик қилганга яхшилик билан жавоб қайтариш буюк исломий одобдир. Бу иш душманга жуда қаттиқ таъсир қилади.

• ضرورة الاستعاذة بالله من وساوس الشيطان وإغراءاته.

Шайтоннинг васвасаларидан паноҳ сўраб, Аллоҳга илтижо қилиш лозим.

आयत: 105

أَلَمۡ تَكُنۡ ءَايَٰتِي تُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ فَكُنتُم بِهَا تُكَذِّبُونَ

Уларга шундай дейилади: "У дунёда Қуръон оятлари сизларга ўқиб берилмаганмиди ва сизлар уларни ёлғонга чиқармаганмидингиз?"

आयत: 106

قَالُواْ رَبَّنَا غَلَبَتۡ عَلَيۡنَا شِقۡوَتُنَا وَكُنَّا قَوۡمٗا ضَآلِّينَ

Дедилар: "Парвардигоро, бизга Ўзингга маълум бўлган бадбахтлигимиз ғолиб келиб, ҳақ йўлдан озган, адашган қавм бўлиб қолган эканмиз".

आयत: 107

رَبَّنَآ أَخۡرِجۡنَا مِنۡهَا فَإِنۡ عُدۡنَا فَإِنَّا ظَٰلِمُونَ

Парвардигоро, бизни дўзахдан чиқар, халос айла. Агар яна ўша куфр ва залолатга қайтадиган бўлсак, у ҳолда аниқ ўзимизга ўзимиз зулм қилган бўламиз. Ҳеч қандай узримиз қолмайди.

आयत: 108

قَالَ ٱخۡسَـُٔواْ فِيهَا وَلَا تُكَلِّمُونِ

Деди: "Дўзахда хор бўлиб яшанглар ва Менга гапирманглар".

आयत: 109

إِنَّهُۥ كَانَ فَرِيقٞ مِّنۡ عِبَادِي يَقُولُونَ رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱغۡفِرۡ لَنَا وَٱرۡحَمۡنَا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰحِمِينَ

Бандаларимдан Менга иймон келтирган бир гуруҳи дер эдилар: "Парвардигоро, Сенга иймон келтирдик. Гуноҳларимизни кечир. Ўз раҳматинг ила бизга раҳм қил. Сен раҳм қилгувчиларнинг энг яхшиси эрурсан".

आयत: 110

فَٱتَّخَذۡتُمُوهُمۡ سِخۡرِيًّا حَتَّىٰٓ أَنسَوۡكُمۡ ذِكۡرِي وَكُنتُم مِّنۡهُمۡ تَضۡحَكُونَ

Аллоҳга даъват қилган мўминларни масхара қилдингиз. Шу иш билан банд бўлиб, Аллоҳни эслашни унутдингиз. Уларнинг устидан кулар эдингиз.

आयत: 111

إِنِّي جَزَيۡتُهُمُ ٱلۡيَوۡمَ بِمَا صَبَرُوٓاْ أَنَّهُمۡ هُمُ ٱلۡفَآئِزُونَ

Мен Қиёмат куни мўминларни Аллоҳга итоат қилиш йўлида сизлардан йўлиққан озорларга сабр қилганлари туфайли жаннат билан мукофотлайман.

आयत: 112

قَٰلَ كَمۡ لَبِثۡتُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ عَدَدَ سِنِينَ

Деди: "Ер юзида қанча йил турдингизлар? Қанча вақтни зое қилдингизлар?"

आयत: 113

قَالُواْ لَبِثۡنَا يَوۡمًا أَوۡ بَعۡضَ يَوۡمٖ فَسۡـَٔلِ ٱلۡعَآدِّينَ

Улар шундай жавоб берадилар: "Бир кун ёки бир куннинг бир қисмича турдик. Кунлар ва ойларни ҳисоблаб турадиган фаришталардан сўра".

आयत: 114

قَٰلَ إِن لَّبِثۡتُمۡ إِلَّا قَلِيلٗاۖ لَّوۡ أَنَّكُمۡ كُنتُمۡ تَعۡلَمُونَ

Деди: "Жуда-жуда оз турганингизни билганингизда эди. Шу қадар озки, унда Аллоҳга итоат қилиш йўлида сабр қилиш жуда енгил эди".

आयत: 115

أَفَحَسِبۡتُمۡ أَنَّمَا خَلَقۡنَٰكُمۡ عَبَثٗا وَأَنَّكُمۡ إِلَيۡنَا لَا تُرۡجَعُونَ

Эй одамлар, сизларни ҳеч бир ҳикматсиз, сабабсиз, худди ҳайвонлардек савоб ва жазосиз беҳудага яратганмиз-у, сизлар Қиёмат куни ҳисоб-китоб учун Бизга қайтарилмайсизлар, деб ўйлаганмидингиз?

आयत: 116

فَتَعَٰلَى ٱللَّهُ ٱلۡمَلِكُ ٱلۡحَقُّۖ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ رَبُّ ٱلۡعَرۡشِ ٱلۡكَرِيمِ

Ўз махлуқотларини Ўзи истаганича бошқариб турган подшоҳ Аллоҳ ҳар қандай нуқсондан Покдир. Унинг Ўзи ҳақ, ваъдаси ҳақ, сўзи ҳақ. Ундан ўзга чин маъбуд йўқ. У энг буюк махлуқот бўлмиш Аршнинг Эгасидир. Энг улкан махлуқотнинг эгаси ҳамма махлуқотларнинг Эгасидир.

आयत: 117

وَمَن يَدۡعُ مَعَ ٱللَّهِ إِلَٰهًا ءَاخَرَ لَا بُرۡهَٰنَ لَهُۥ بِهِۦ فَإِنَّمَا حِسَابُهُۥ عِندَ رَبِّهِۦٓۚ إِنَّهُۥ لَا يُفۡلِحُ ٱلۡكَٰفِرُونَ

Ким Аллоҳ билан бирга бошқа бир маъбудга унинг маъбуд эканига бирон ҳужжати бўлмаса ҳам дуо қилса, бу ёмон қилмишининг жазоси Парвардигори ҳузуридадир. Унга жазони Аллоҳнинг Ўзи беради. Ҳақиқат шуки, кофирлар нажот топмайдилар. Мурод-мақсадларига ҳам етмайдилар, хавфу хатардан омонда ҳам бўлмайдилар.

आयत: 118

وَقُل رَّبِّ ٱغۡفِرۡ وَٱرۡحَمۡ وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰحِمِينَ

Эй Пайғамбар, айтинг: "Парвардигорим, гуноҳларимни кечир, менга Ўз раҳматинг ила раҳм қил. Сен гуноҳкорга раҳм қилиш, унинг тавбасини қабул қилиш бобида энг яхши Зот эрурсан".

इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:

• الكافر حقير مهان عند الله.

Кофир Аллоҳнинг наздида хордир, ҳақирдир.

• الاستهزاء بالصالحين ذنب عظيم يستحق صاحبه العذاب.

Яхши одамларни масхара қилиш катта гуноҳ. Бу ишни қилган азобга лойиқ.

• تضييع العمر لازم من لوازم الكفر.

Куфр умрни зое қилишга олиб боради.

• الثناء على الله مظهر من مظاهر الأدب في الدعاء.

Дуо ичида Аллоҳга сано айтиш дуо қилиш одобларидандир.

• لما افتتح الله سبحانه السورة بذكر صفات فلاح المؤمنين ناسب أن تختم السورة بذكر خسارة الكافرين وعدم فلاحهم.

Аллоҳ сурани мўминларнинг нажот топиши ҳақидаги оят билан бошлаган бўлса, шунга муносиб тарзда кофирларнинг шарманда бўлиши, зарар кўриши ҳақидаги оят билан якунлади.