क़ुरआन के अर्थों का अनुवाद - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - अनुवादों की सूची
Моида сураси
सूरा के उद्देश्य:
الأمر بالوفاء بالعقود، والتحذير من مشابهة أهل الكتاب في نقضها.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَوۡفُواْ بِٱلۡعُقُودِۚ أُحِلَّتۡ لَكُم بَهِيمَةُ ٱلۡأَنۡعَٰمِ إِلَّا مَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ غَيۡرَ مُحِلِّي ٱلصَّيۡدِ وَأَنتُمۡ حُرُمٌۗ إِنَّ ٱللَّهَ يَحۡكُمُ مَا يُرِيدُ
Эй иймон келтирганлар, яратувчингиз билан қилган аҳдларингизга ҳам, одамлар билан боғлаган аҳдларингизга ҳам тўла вафо қилинглар. Аллоҳ Ўз раҳмати билан сизларга туя, сигир, қўй каби чорва ҳайвонларини ҳалол қилди. Ҳаромлиги зикр қилинганлари ҳамда ҳаж ёки умра сафарида эҳромдалик пайтида қуруқликда қилинган овлар бундан мустасно. Аллоҳ Ўз ҳикмати тақозоси билан Ўзи истаганича нарсаларни ҳалол ёки ҳаром қилади. У Зотни ҳеч ким ҳеч нарсага мажбурлай олмайди. Ҳеч ким У Зотнинг ҳукмига эътироз билдира олмайди.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُحِلُّواْ شَعَٰٓئِرَ ٱللَّهِ وَلَا ٱلشَّهۡرَ ٱلۡحَرَامَ وَلَا ٱلۡهَدۡيَ وَلَا ٱلۡقَلَٰٓئِدَ وَلَآ ءَآمِّينَ ٱلۡبَيۡتَ ٱلۡحَرَامَ يَبۡتَغُونَ فَضۡلٗا مِّن رَّبِّهِمۡ وَرِضۡوَٰنٗاۚ وَإِذَا حَلَلۡتُمۡ فَٱصۡطَادُواْۚ وَلَا يَجۡرِمَنَّكُمۡ شَنَـَٔانُ قَوۡمٍ أَن صَدُّوكُمۡ عَنِ ٱلۡمَسۡجِدِ ٱلۡحَرَامِ أَن تَعۡتَدُواْۘ وَتَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡبِرِّ وَٱلتَّقۡوَىٰۖ وَلَا تَعَاوَنُواْ عَلَى ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ شَدِيدُ ٱلۡعِقَابِ
Эй иймон келтирганлар, Аллоҳ улуғлашга буюриб, тақиқлаб қўйган ишларни ўзингизга ҳалол қилиб олманг. Тикилган кийимни кийиш, ов қилиш каби эҳромда ман қилинган ишлардан тийилинг. Уруш ҳаром қилинган ойларда (зулқаъда, зулҳижжа, муҳаррам ва ражаб ойларида) жанг қилишни ўзингизга ҳалол қилиб олманг. Аллоҳ учун қурбонликка аталган ҳайвонларни тортиб олиш, йўлини тўсиш каби ишларни ўзингизга ҳалол қилиб олманг. Қурбонликка аталганини кўрсатиб турадиган белгиси бор ҳайвонларни ҳам ўзингизга ҳалол қилиб олманг. Тижорат ва Аллоҳнинг ризоси учун Аллоҳнинг уйи сари кетаётганларни ҳам ўзингизга ҳалол қилиб олманг. Ҳаж ёки умрада эҳромдан чиққанингиздан кейин истасангиз, ов қилаверинг. Бир қавм сизни Масжидул-ҳаромдан тўсгани учун уни ёмон кўриб қолгандингиз. Энди шу ёмон кўришингиз сизни уларга жабр қилишга ва адолат қилмасликка олиб бориб қўймасин. Эй мўминлар, буюрилган ишларни бажаришда ва тақиқланган ишлардан тийилишда ўзаро ҳамкорлик қилинг. Гуноҳ ишларда, одамларнинг қони, моли ва обрўларига тажовуз қилишда эса ҳамкорлик қилманглар. Аллоҳга итоат қилиш ва У Зотга гуноҳ қилишдан тийилиш билан Аллоҳдан қўрқинглар. Осийларга Аллоҳнинг азоби қаттиқдир. Унинг азобидан эҳтиёт бўлинглар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• عناية الله بجميع أحوال الورثة في تقسيم الميراث عليهم.
• الأصل هو حِلُّ الأكل من كل بهيمة الأنعام، سوى ما خصه الدليل بالتحريم، أو ما كان صيدًا يعرض للمحرم في حجه أو عمرته.
Чорвалар борасида асллик ҳалолликдир. Яъни, аслида ҳамма ҳайвон ҳалол. Фақат ҳаромлигига далил келганларигина ёки ҳаж ё умра эҳромидаги одам овлаган ҳайвонгина ҳаромдир.
• النهي عن استحلال المحرَّمات، ومنها: محظورات الإحرام، والصيد في الحرم، والقتال في الأشهر الحُرُم، واستحلال الهدي بغصب ونحوه، أو مَنْع وصوله إلى محله.
Ҳаром нарсаларни ҳалол қилиб олишдан қайтариляпти. Эҳромда ман қилинган ишлар, Ҳарамда ов қилиш, уруш ҳаром қилинган ойларда жанг қилиш, қурбонликка аталган ҳайвонларни тортиб олиш ёки йўлини тўсиш каби ишлар шулар жумласидандир.
حُرِّمَتۡ عَلَيۡكُمُ ٱلۡمَيۡتَةُ وَٱلدَّمُ وَلَحۡمُ ٱلۡخِنزِيرِ وَمَآ أُهِلَّ لِغَيۡرِ ٱللَّهِ بِهِۦ وَٱلۡمُنۡخَنِقَةُ وَٱلۡمَوۡقُوذَةُ وَٱلۡمُتَرَدِّيَةُ وَٱلنَّطِيحَةُ وَمَآ أَكَلَ ٱلسَّبُعُ إِلَّا مَا ذَكَّيۡتُمۡ وَمَا ذُبِحَ عَلَى ٱلنُّصُبِ وَأَن تَسۡتَقۡسِمُواْ بِٱلۡأَزۡلَٰمِۚ ذَٰلِكُمۡ فِسۡقٌۗ ٱلۡيَوۡمَ يَئِسَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن دِينِكُمۡ فَلَا تَخۡشَوۡهُمۡ وَٱخۡشَوۡنِۚ ٱلۡيَوۡمَ أَكۡمَلۡتُ لَكُمۡ دِينَكُمۡ وَأَتۡمَمۡتُ عَلَيۡكُمۡ نِعۡمَتِي وَرَضِيتُ لَكُمُ ٱلۡإِسۡلَٰمَ دِينٗاۚ فَمَنِ ٱضۡطُرَّ فِي مَخۡمَصَةٍ غَيۡرَ مُتَجَانِفٖ لِّإِثۡمٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Аллоҳ сизларга сўйилмасдан ўзи ўлган ҳайвонни, оққан қонни, тўнғиз гўштини, Аллоҳдан бошқанинг номи айтилиб сўйилган ҳайвонни, бўғилиб ўлган, уриб ўлдирилган, баланд жойдан йиқилиб ўлган, сузишиб ўлган, шер, йўлбарс, бўри каби йиртқичлар тарафидан овланган ҳайвонни ҳаром қилди. Йиртқичлар тарафидан овланган ҳайвонни ўлмасидан олдин сўйишга улгуриб қолган бўлсангиз, ҳалол бўлаверади. Яна сизларга санам-бутларга атаб сўйилган ҳайвонни ҳамда "Қил" ёки "Қилма" деган ёзувли чўплар билан фол очишни ҳам ҳаром қилди. Ман қилинган мазкур ишларни қилишингиз Аллоҳга итоатсизликдир. Бугун кофирлар Исломдаги куч-қувватни кўриб, ундан сизларни қайтаришдан умидларини уздилар. Энди улардан қўрқманглар. Фақат Мендангина қўрқинглар. Бугун сизларга динингизни - Исломни комил қилиб бердим, зоҳирий ва ботиний неъматларимни ҳам тўла бердим ҳамда сизларга фақат Исломни дин қилиб танладим. Сизлардан ундан бошқа динни қабул қилмайман. Кимки очлиги туфайли гуноҳга мойил бўлмасдан ҳаром қилинган гўштни ейишга мажбур бўлиб қолса, унга гуноҳ йўқ. Аллоҳ кечиримли ва меҳрибон Зотдир.
अरबी तफ़सीरें:
يَسۡـَٔلُونَكَ مَاذَآ أُحِلَّ لَهُمۡۖ قُلۡ أُحِلَّ لَكُمُ ٱلطَّيِّبَٰتُ وَمَا عَلَّمۡتُم مِّنَ ٱلۡجَوَارِحِ مُكَلِّبِينَ تُعَلِّمُونَهُنَّ مِمَّا عَلَّمَكُمُ ٱللَّهُۖ فَكُلُواْ مِمَّآ أَمۡسَكۡنَ عَلَيۡكُمۡ وَٱذۡكُرُواْ ٱسۡمَ ٱللَّهِ عَلَيۡهِۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ سَرِيعُ ٱلۡحِسَابِ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, саҳобаларингиз сиздан ўзларига нима ҳалол қилингани ҳақида сўрайдилар. Айтинг: "Сизларга барча покиза ейимликлар, итлар ва қоплонлар каби тишли ҳамда бургут каби тирноқли овга ўргатилган ҳайвонларнинг овлари ҳалол қилинди. Сизлар уларга Аллоҳ сизларга билдирган билимлардан таълим бериб, ов қилишни ўргатгансизлар. Кейин улар айтганингизни қиладиган, бос десангиз босадиган, қайт десангиз қайтадиган ов ҳайвонларига айланганлар. Энди улар тутиб келган овни гарчи ўлик бўлса ҳам ейишингиз мумкин. Фақат уларни юбораётган пайтингизда Аллоҳнинг номини айтиб юборинглар. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилинглар. Аллоҳ амалларнинг ҳисобини тез олувчи Зотдир".
अरबी तफ़सीरें:
ٱلۡيَوۡمَ أُحِلَّ لَكُمُ ٱلطَّيِّبَٰتُۖ وَطَعَامُ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ حِلّٞ لَّكُمۡ وَطَعَامُكُمۡ حِلّٞ لَّهُمۡۖ وَٱلۡمُحۡصَنَٰتُ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ وَٱلۡمُحۡصَنَٰتُ مِنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ إِذَآ ءَاتَيۡتُمُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ مُحۡصِنِينَ غَيۡرَ مُسَٰفِحِينَ وَلَا مُتَّخِذِيٓ أَخۡدَانٖۗ وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱلۡإِيمَٰنِ فَقَدۡ حَبِطَ عَمَلُهُۥ وَهُوَ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ
Бугун Аллоҳ сизларга барча мазали нарсаларни ҳалол қилди. Яҳудий ва насроний каби аҳли китоблар сўйган ҳайвонлар сизлар учун ҳалол. Сизлар сўйган ҳайвонлар улар учун ҳалол. Зино қилмасдан, ўйнаш тутмасдан, маҳрини бериб уйлансангизлар, мўминаларнинг афийфалари (ўзини ҳаромдан тийганлари) ҳам, яҳудий ва насроний каби аҳли китобларнинг афийфалари ҳам сизларга ҳалол қилинди. Аллоҳнинг бандаларига нозил қилган ҳукмларига куфр келтирган кимсанинг амали ҳабата кетади. Чунки унда амал қабул бўлишининг бир шарти бўлмиш иймон йўқ. Энди у Қиёмат кунида дўзахга киради ва унда абадий қолади. Шу билан зиён кўргувчилар тоифасига қўшилади.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• تحريم ما مات دون ذكاة، والدم المسفوح، ولحم الخنزير، وما ذُكِرَ عليه اسْمٌ غير اسم الله عند الذبح، وكل ميت خنقًا، أو ضربًا، أو بسقوط من علو، أو نطحًا، أو افتراسًا من وحش، ويُستثنى من ذلك ما أُدرِكَ حيًّا وذُكّيَ بذبح شرعي.
Оққан қон, тўнғиз гўшти, Аллоҳдан бошқанинг номи айтиб сўйилган, сўйилмасдан ўзи ўлган, бўғилиб ўлган, уриб ўлдирилган, тепаликдан йиқилиб ўлган, сузишиб ўлган, бир ваҳший ҳайвон тарафидан овланиб ўлган жониворларнинг барчаси ҳаром қилинди. Бирон ваҳший тарафидан овланган ҳайвон ҳали тирик бўлиб, уни сўйишга улгурилса, ҳалол бўлаверади.
• حِلُّ ما صاد كل مدرَّبٍ ذي ناب أو ذي مخلب.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا قُمۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ فَٱغۡسِلُواْ وُجُوهَكُمۡ وَأَيۡدِيَكُمۡ إِلَى ٱلۡمَرَافِقِ وَٱمۡسَحُواْ بِرُءُوسِكُمۡ وَأَرۡجُلَكُمۡ إِلَى ٱلۡكَعۡبَيۡنِۚ وَإِن كُنتُمۡ جُنُبٗا فَٱطَّهَّرُواْۚ وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُم مِّنۡهُۚ مَا يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيَجۡعَلَ عَلَيۡكُم مِّنۡ حَرَجٖ وَلَٰكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمۡ وَلِيُتِمَّ نِعۡمَتَهُۥ عَلَيۡكُمۡ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Эй иймон келтирганлар, намоз ўқишга турмоқчи бўлсангиз-у, таҳоратингиз бўлмаса, таҳорат олингиз, яъни, юзларингизни ҳамда қўлларингизни тирсаклари билан ювингиз, бошларингизга масҳ тортингиз ва оёқларингизни тўпиқлари билан ювингиз. Агар жунуб бўлсангиз, ғусл қилингиз. Ҳожатхонадан чиққанингиз туфайли таҳорат қилишингиз ёки аёлларга яқинлик қилганингиз туфайли ғусл қилишингиз шарт бўлиб қолганда бемор бўлиб, касалингиз катталашиб кетишидан ё тузалиши кечикиб кетишидан қўрқсангиз ёки мусофир бўлсангиз, таяммум қилингиз. Яъни, бир тоза ерга қўлларингизни уриб, юзларингиз ва қўлларингизга суртингиз. Аллоҳ ҳукмлари билан сизларга қийинчилик туғдириб, зарар бўлса ҳам сувни ишлатишга мажбурламади. Аксинча, сувсизлик ёки касаллик туфайли узрли бўлиб қолганда сувнинг ўрнига таяммум қилишни шариатлаштирди. Шу билан сизларга берган неъматини тўла қилди. Шоядки, Аллоҳнинг неъматига шукр қилсангизлар, унга нонкўрлик қилмасангизлар.
अरबी तफ़सीरें:
وَٱذۡكُرُواْ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَمِيثَٰقَهُ ٱلَّذِي وَاثَقَكُم بِهِۦٓ إِذۡ قُلۡتُمۡ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَاۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
Аллоҳнинг сизларга берган неъматини - сизларни Исломга ҳидоят қилиб қўйганини эслангиз. Сизлардан олган аҳдини эслангиз. Ўшанда Пайғамбар алайҳиссаломга байъат берган пайтингизда: "Гапингни эшитдик ва фармонингга итоат этдик", дея қийинчиликда ҳам, осонликда ҳам қулоқ солиш ва итоат этишга сўз бергандингиз. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилингиз. Аллоҳ қалблардаги яширин сирларни ҳам Билгувчидир. Ҳеч нарса У Зотдан махфий қололмас.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُونُواْ قَوَّٰمِينَ لِلَّهِ شُهَدَآءَ بِٱلۡقِسۡطِۖ وَلَا يَجۡرِمَنَّكُمۡ شَنَـَٔانُ قَوۡمٍ عَلَىٰٓ أَلَّا تَعۡدِلُواْۚ ٱعۡدِلُواْ هُوَ أَقۡرَبُ لِلتَّقۡوَىٰۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ إِنَّ ٱللَّهَ خَبِيرُۢ بِمَا تَعۡمَلُونَ
Эй Аллоҳга ва Пайғамбарига иймон келтирганлар, Аллоҳ учун Аллоҳнинг ҳақларини адо этингиз ва жабр қилмасдан адолат билан гувоҳлик берингиз. Бир қавмни ёмон кўришингиз сизларни адолат қилмасликка олиб бориб қўймасин. Дўстга ҳам, душманга ҳам адолатли бўлиш маъқул, мақбул ва матлуб ишдир. Ҳар иккисига адолат қилингиз. Зеро, адолат Аллоҳдан тақво қилишга яқин бўлса, адолатсизлик Аллоҳга қарши иш қилиш тарафидадир. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилингиз. Аллоҳ қилаётган барча ишларингиздан хабардордир. Бирон амалингиз У Зотдан яширин қолмас. Яқинда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни берур.
अरबी तफ़सीरें:
وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ لَهُم مَّغۡفِرَةٞ وَأَجۡرٌ عَظِيمٞ
Ваъдасига хилоф қилмайдиган Аллоҳга ва пайғамбарларига иймон келтирган ва яхши амалларни қилган зотларга уларнинг гуноҳлари кечирилишини, уларга улуғ савоб берилишини - жаннатга киритилишларини ваъда қилди.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• الأصل في الطهارة هو استعمال الماء بالوضوء من الحدث الأصغر، والغسل من الحدث الأكبر.
Таҳоратсиз одам таҳорат қилишида ҳам, жунуб одам ғусл қилишида ҳам аслида сув истеъмол қилиши лозим бўлади.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَتَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ إِذۡ هَمَّ قَوۡمٌ أَن يَبۡسُطُوٓاْ إِلَيۡكُمۡ أَيۡدِيَهُمۡ فَكَفَّ أَيۡدِيَهُمۡ عَنكُمۡۖ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَلۡيَتَوَكَّلِ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ
Эй иймон келтирганлар, Аллоҳ сизларга ато этган неъматни дилингиз билан ҳам, тилингиз билан ҳам эслангиз. Ғаним сизларни тилка-пора қилмоқчи бўлиб, қўлини узатганда У Зот сизларга тинчлик-хотиржамликни ато этиб, душманингиз қалбларига қўрқув солган эди. Шу билан ғаним бурилиб кетганди ва сизлар саломат қолган эдингизлар. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қилинглар. Мўминлар ўзларининг диний ишларида ҳам, дунёвий ишларида ҳам ёлғиз Аллоҳгагина таянсинлар.
अरबी तफ़सीरें:
۞ وَلَقَدۡ أَخَذَ ٱللَّهُ مِيثَٰقَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ وَبَعَثۡنَا مِنۡهُمُ ٱثۡنَيۡ عَشَرَ نَقِيبٗاۖ وَقَالَ ٱللَّهُ إِنِّي مَعَكُمۡۖ لَئِنۡ أَقَمۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتَيۡتُمُ ٱلزَّكَوٰةَ وَءَامَنتُم بِرُسُلِي وَعَزَّرۡتُمُوهُمۡ وَأَقۡرَضۡتُمُ ٱللَّهَ قَرۡضًا حَسَنٗا لَّأُكَفِّرَنَّ عَنكُمۡ سَيِّـَٔاتِكُمۡ وَلَأُدۡخِلَنَّكُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۚ فَمَن كَفَرَ بَعۡدَ ذَٰلِكَ مِنكُمۡ فَقَدۡ ضَلَّ سَوَآءَ ٱلسَّبِيلِ
Аллоҳ Бани Исроилнинг аҳду паймонини олди. Ораларидан ўн иккитасини ўзларига раҳбар қилиб тайинлади. Ҳар бир раҳбар ўзининг қўл остидагиларини назорат қиладиган бўлди. Аллоҳ Бани Исроилга деди: "Мен сизлар билан биргаман. Сизларга ёрдам бераман, сизларни қўллаб-қувватлайман. Намозни тўкис адо этсангиз, закотни берсангиз, ҳамма пайғамбарларимга бирдек иймон келтирсангиз, уларни улуғласангиз, қўллаб-қувватласангиз, эзгулик йўлида инфоқ-эҳсон қилсангиз, Қиёмат кунида қилган гуноҳларингизни ўчириб, ўзингизни қасрлари остидан анҳорлар оқиб ўтадиган жаннатларга киритаман. Энди мана шу аҳду паймондан кейин ҳам қайси бирингиз куфр келтирса, у аниқ билиб туриб, қасддан тўғри йўлдан озибди".
अरबी तफ़सीरें:
فَبِمَا نَقۡضِهِم مِّيثَٰقَهُمۡ لَعَنَّٰهُمۡ وَجَعَلۡنَا قُلُوبَهُمۡ قَٰسِيَةٗۖ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِۦ وَنَسُواْ حَظّٗا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِۦۚ وَلَا تَزَالُ تَطَّلِعُ عَلَىٰ خَآئِنَةٖ مِّنۡهُمۡ إِلَّا قَلِيلٗا مِّنۡهُمۡۖ فَٱعۡفُ عَنۡهُمۡ وَٱصۡفَحۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Берган аҳдларига вафо қилмаганлари учун уларни Ўз раҳматимиздан қувдик ва қалбларини эзгуликдан баҳраманд бўлолмайдиган, насиҳат кор қилмайдиган тошга айлантирдик. Улар сўзларни ўз ўрнидан қўзғатиб, шаклини ҳам ўзгартирадилар, маъносини ҳам ўз ҳавойи нафсларига мослаштириб таъвил-тафсир қиладилар. Ўзларига берилган эслатмаларнинг айримларига амал қилмайдилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларнинг Аллоҳга ва мўминларга қилган хиёнатлари тобора ошкор бўлиб бораверади. Улар орасида аҳдига вафо қилганлари жуда озчиликни ташкил қилади. Уларни афв этиб, кечириб юбораверинг. Шундай қилишингиз яхшиликдир. Аллоҳ яхшилик қилувчиларни севади.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• من عظيم إنعام الله عز وجل على النبي عليه الصلاة والسلام وأصحابه أن حماهم وكف عنهم أيدي أهل الكفر وضررهم.
Аллоҳ таолонинг Пайғамбар алайҳиссаломга берган энг катта неъматларидан бири у кишини Ўз ҳимоясига олиб, кофирларнинг тажовузи ва зарарини даф қилганидир.
• أن الإيمان بالرسل ونصرتهم وإقامة الصلاة وإيتاء الزكاة على الوجه المطلوب، سببٌ عظيم لحصول معية الله تعالى وحدوث أسباب النصرة والتمكين والمغفرة ودخول الجنة.
Пайғамбарларга иймон келтириш, уларни қўллаб-қувватлаш, намозни тўкис адо этиш, закотни буюрилган тарзда бериш Аллоҳга яқин қиладиган ҳамда нусрат, имконият, мағфират ва жаннатга олиб борадиган омиллардандир.
وَمِنَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّا نَصَٰرَىٰٓ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَهُمۡ فَنَسُواْ حَظّٗا مِّمَّا ذُكِّرُواْ بِهِۦ فَأَغۡرَيۡنَا بَيۡنَهُمُ ٱلۡعَدَاوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ وَسَوۡفَ يُنَبِّئُهُمُ ٱللَّهُ بِمَا كَانُواْ يَصۡنَعُونَ
Яҳудийлардан қандай қаттиқ аҳду паймон олган бўлсак, ўзларини Ийсо алайҳиссаломнинг тобеларимиз, деб даъво қиладиганлардан ҳам ўшандай аҳду паймон олдик. Улар ҳам худди яҳудийларга ўхшаб, ўзларига берилган эслатмалардан бир қисмига амал қилмадилар. Кейин Биз уларнинг ораларига то Қиёмат кунига қадар давом этадиган нафрат ва адоватни солдик. Шу билан улар бир-бирини кофирга чиқарадиган, бир-бирини ёқтирмайдиган, бир-бири билан урушадиган, жанг қиладиган бўлиб қолдилар. Яқинда Аллоҳ улар қилган қилғиликларнинг хабарини беради ва уларни қилмишларига яраша жазолайди.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ قَدۡ جَآءَكُمۡ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمۡ كَثِيرٗا مِّمَّا كُنتُمۡ تُخۡفُونَ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَيَعۡفُواْ عَن كَثِيرٖۚ قَدۡ جَآءَكُم مِّنَ ٱللَّهِ نُورٞ وَكِتَٰبٞ مُّبِينٞ
Эй аҳли китоб, Таврот аҳли яҳудийлар ва Инжил аҳли насронийлар, сизларга элчимиз Муҳаммад алайҳиссалом ўзингизга нозил қилинган китобдан кўпгина яширганларингизни очиқлаб, баён қилиб, кўпгина сизларни шарманда қилишдан бошқа манфаати бўлмаган жойларини эса афв этиб, тарк этиб келди. Сизларга Қуръон Аллоҳ тарафидан бир китоб бўлиб келди. У атрофни ёритувчи бир нур ва одамларга дунёвий ишларида ҳам, ухровий ишларида ҳам зарур бўлган бир очиқ китоб, қўлланмадир.
अरबी तफ़सीरें:
يَهۡدِي بِهِ ٱللَّهُ مَنِ ٱتَّبَعَ رِضۡوَٰنَهُۥ سُبُلَ ٱلسَّلَٰمِ وَيُخۡرِجُهُم مِّنَ ٱلظُّلُمَٰتِ إِلَى ٱلنُّورِ بِإِذۡنِهِۦ وَيَهۡدِيهِمۡ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ
Аллоҳ Ўзининг ризоси йўлида ҳаракат қилиб, иймон келтирадиган ва яхши амаллар қиладиган кишиларни Аллоҳнинг озобидан нажот берадиган йўлларга бошлайди. Бу йўллар жаннатга олиб борадиган йўллардир. Шунингдек, Аллоҳ уларни Ўз изни ила куфр ва маъсият зулматларидан иймон ва тоат нурига олиб чиқади ҳамда уларни энг тўғри, энг пухта, мустаҳкам йўлга - Ислом йўлига муваффақ қилади.
अरबी तफ़सीरें:
لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَۚ قُلۡ فَمَن يَمۡلِكُ مِنَ ٱللَّهِ شَيۡـًٔا إِنۡ أَرَادَ أَن يُهۡلِكَ ٱلۡمَسِيحَ ٱبۡنَ مَرۡيَمَ وَأُمَّهُۥ وَمَن فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗاۗ وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَاۚ يَخۡلُقُ مَا يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Насронийлардан «Аллоҳ Марямнинг ўғли Масиҳдир», деган кимсалар аниқ кофир бўлдилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларга айтинг: «Агар Аллоҳ Марямнинг ўғли Масиҳни, унинг онасини ва ер юзидаги ҳамма одамларни ҳалок этишни истаса, ким Аллоҳни бирон ишдан қайтара олади?!» Модомики, бу иш ҳеч кимнинг қўлидан келмас экан, шунинг ўзи Аллоҳдан ўзга илоҳ йўқлигини, Марямнинг ўзи ҳам, ўғли Масиҳ ҳам ва бошқа ҳамма махлуқотлар ҳам Аллоҳнинг бандалари эканини кўрсатмайдими? Осмонлар, ер ва уларнинг орасидаги бор нарсалар Аллоҳнинг мулкидир. У Ўзи истаган нарсасини Ўзи истаган тарзда яратур. Ийсо алайҳиссаломни яратиши ҳам шулар жумласидандир. Ийсо Аллоҳнинг бандаси ва элчисидир. Аллоҳ ҳамма нарсага Қодирдир.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• تَرْك العمل بمواثيق الله وعهوده قد يوجب وقوع العداوة وإشاعة البغضاء والتنافر والتقاتل بين المخالفين لأمر الله تعالى.
Аллоҳга берган аҳду паймонларга вафо қилмаслик Аллоҳ таолонинг фармонига бўйсунмаганлар орасида ўзаро адоват, нафрат, келишмовчиликлар ва урушларни келтириб чиқариши мумкин.
• الرد على النصارى القائلين بأن الله تعالى تجسد في المسيح عليه السلام، وبيان كفرهم وضلال قولهم.
"Аллоҳ Масиҳ алайҳиссаломда ўз аксини топган", дейдиган насронийларга раддия билдирилиб, уларнинг адашганлиги ва кофирлиги баён қилиняпти.
• من أدلة بطلان ألوهية المسيح أن الله تعالى إن أراد أن يهلك المسيح وأمه عليهما السلام وجميع أهل الأرض فلن يستطيع أحد رده، وهذا يثبت تفرده سبحانه بالأمر وأنه لا إله غيره.
Масиҳ алайҳиссалом илоҳ эмаслигига ёрқин далиллардан бири шуки, агар Аллоҳ Марямнинг ўғли Масиҳни, унинг онасини ва ер юзидаги ҳамма одамларни ҳалок этишни истаса, ҳеч ким У Зотни бу ишдан қайтара олмайди. Шунинг ўзи Аллоҳнинг ягоналигини, У Зотдан ўзга илоҳ йўқлигини, фармон бериш фақат У Зотнинг қўлида эканини кўрсатиб турибди.
• من أدلة بطلان ألوهية المسيح أن الله تعالى يُذَكِّر بكونه تعالى ﴿ يَخْلُقُ مَا يَشَاءُ﴾ (المائدة: 17)، فهو يخلق من الأبوين، ويخلق من أم بلا أب كعيسى عليه السلام، ويخلق من الجماد كحية موسى عليه السلام، ويخلق من رجل بلا أنثى كحواء من آدم عليهما السلام.
Масиҳ алайҳиссаломнинг илоҳ эмаслигига яна бир ёрқин далил шуки, Аллоҳ таоло "Ўзи истаган нарсасини Ўзи истагандек яратади". (Моида - 17) У Зот ота-онадан ҳам, Ийсо алайҳиссалом каби онанинг ўзидан ҳам, Мусо алайҳиссаломнинг илони каби жонсиз нарсадан ҳам, Ҳавво онамизни Одам отамиз алайҳиссаломдан яратгани каби бир эркакдан ҳам яратаверади.
وَقَالَتِ ٱلۡيَهُودُ وَٱلنَّصَٰرَىٰ نَحۡنُ أَبۡنَٰٓؤُاْ ٱللَّهِ وَأَحِبَّٰٓؤُهُۥۚ قُلۡ فَلِمَ يُعَذِّبُكُم بِذُنُوبِكُمۖ بَلۡ أَنتُم بَشَرٞ مِّمَّنۡ خَلَقَۚ يَغۡفِرُ لِمَن يَشَآءُ وَيُعَذِّبُ مَن يَشَآءُۚ وَلِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَيۡنَهُمَاۖ وَإِلَيۡهِ ٱلۡمَصِيرُ
Яҳудийлар ҳам, насронийлар ҳам ўзларини Аллоҳнинг болалари ва севимли бандалари деб даъво қилдилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом айтингки, у ҳолда нега Аллоҳ қилган гуноҳингиз туфайли сизларни азоблайди? Агар даъвойинглар рост бўлиб, ҳақиқатан Аллоҳнинг севимли бандалари бўлганингизда сизларга бу дунёда ўлим ва ҳайвонга айлантириб қўйиш, охиратда эса дўзахга солиш каби жазоларни бермаган бўларди-ку! Чунки У Зот Ўзи яхши кўрган одамини азобламайди. Шундан кўриниб турибдики, сизлар ҳам худди бошқа одамларга ўхшаган одамсизлар. Ким бўлишидан қатъи назар, Аллоҳ яхшилик қилганларни жаннат билан мукофотласа, ёмонлик қилганларни дўзах билан азоблайди. Аллоҳ Ўз фазли ила Ўзи истаган одамини мағфират қилади, истаган одамини Ўз адли ила азоблайди. Осмонлару ер ва улар орасидага ҳамма-ҳамма нарсалар ёлғиз Аллоҳнинг мулкидир. Қайтиб борар жой ҳам ёлғиз Унгадир.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ قَدۡ جَآءَكُمۡ رَسُولُنَا يُبَيِّنُ لَكُمۡ عَلَىٰ فَتۡرَةٖ مِّنَ ٱلرُّسُلِ أَن تَقُولُواْ مَا جَآءَنَا مِنۢ بَشِيرٖ وَلَا نَذِيرٖۖ فَقَدۡ جَآءَكُم بَشِيرٞ وَنَذِيرٞۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Эй аҳли китоб - яҳудий ва насронийлар, олдинги пайғамбарлардан узилиш бўлиб, янги бир рисолат келишига жуда қаттиқ эҳтиёж туғилган бир даврда сизларга Муҳаммад алайҳиссалом пайғамбар бўлиб келди. Токи, бизга Аллоҳнинг савоби ҳақида хушхабар элтадиган, азобидан эса огоҳлантирадиган бир пайғамбар келмаган эди-да, дея узр айтолмай қолинглар. Сизларга Муҳаммад алайҳиссалом Аллоҳнинг савоби ҳақида хушхабар берувчи, азобидан эса огоҳлантирувчи бўлиб келди. Аллоҳ ҳар нарсага Қодирдир. Унинг қўлидан келмайдиган иш йўқ. Пайғамбарларни ва уларнинг хотами Муҳаммад алайҳиссаломни юбориши ҳам қудратининг бир кўринишидир.
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذۡ قَالَ مُوسَىٰ لِقَوۡمِهِۦ يَٰقَوۡمِ ٱذۡكُرُواْ نِعۡمَةَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ إِذۡ جَعَلَ فِيكُمۡ أَنۢبِيَآءَ وَجَعَلَكُم مُّلُوكٗا وَءَاتَىٰكُم مَّا لَمۡ يُؤۡتِ أَحَدٗا مِّنَ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, эсланг! Мусо ўз қавми Бани Исроилга шундай деганди: "Эй қавмим, Аллоҳнинг сизларга ато этган неъматини тилингиз билан ҳам, дилингиз билан эслангиз. У Зот сизларни ҳидоятга бошловчи пайғамбарларни ўзингиздан чиқарди. Қул-мамлук эдингиз, сизларни подшоҳларга айлантирди. Сизларга ўз замонингизда оламлардаги ҳеч кимга бермаган неъматларини ато этди".
अरबी तफ़सीरें:
يَٰقَوۡمِ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡأَرۡضَ ٱلۡمُقَدَّسَةَ ٱلَّتِي كَتَبَ ٱللَّهُ لَكُمۡ وَلَا تَرۡتَدُّواْ عَلَىٰٓ أَدۡبَارِكُمۡ فَتَنقَلِبُواْ خَٰسِرِينَ
Мусо деди: "Эй қавмим, Байтул-мақдис ва унинг атрофидаги муқаддас ерга киринглар. Аллоҳ сизларга у ерга кириб, ундаги кофирларга қарши жанг қилишларингизни ваъда қилганди. Золимлар қаршисида таслим бўла кўрманглар. Акс ҳолда дунёю охиратда зиён кўргувчиларга айланасизлар".
अरबी तफ़सीरें:
قَالُواْ يَٰمُوسَىٰٓ إِنَّ فِيهَا قَوۡمٗا جَبَّارِينَ وَإِنَّا لَن نَّدۡخُلَهَا حَتَّىٰ يَخۡرُجُواْ مِنۡهَا فَإِن يَخۡرُجُواْ مِنۡهَا فَإِنَّا دَٰخِلُونَ
Қавми унга шундай деди: "Эй Мусо, муқаддас ерда ўта кучли, қувватли бир қавм бор. Улар бизни у ерга киришимизга тўсқинлик қиладилар. Модомики, улар ўша ерда эканлар, биз ҳаргиз кира олмасмиз. Чунки улар билан жанг қилишга бизнинг кучимиз етмайди. Улар чиқиб кетсалар, кейин биз кирамиз".
अरबी तफ़सीरें:
قَالَ رَجُلَانِ مِنَ ٱلَّذِينَ يَخَافُونَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمَا ٱدۡخُلُواْ عَلَيۡهِمُ ٱلۡبَابَ فَإِذَا دَخَلۡتُمُوهُ فَإِنَّكُمۡ غَٰلِبُونَۚ وَعَلَى ٱللَّهِ فَتَوَكَّلُوٓاْ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Мусо алайҳиссаломнинг асҳобидан Аллоҳдан қўрқадиган ва Аллоҳнинг тавфиқига мушарраф бўлган икки киши қавмини Мусо алайҳиссаломга итоат этишга тарғиб этиб, шундай дедилар: "Золимларга қарши шаҳар дарвозасидан кириб боринглар. Остонадан ўтиб олсангизлар, тамом, Аллоҳнинг изни ила сизлар ғолибсизлар. Зеро, ғалаба келиши борасидаги Аллоҳнинг қонунияти шуни тақозо қилади. Ғалабага эришиш учун муносиб воситаларни қўлламоқ лозим. Бунинг учун воситаларнинг Аллоҳга бўлган иймондан келиб чиқиши ва моддий воситаларни ҳам тайёрлаб қўйиш керак бўлади. Шундай экан, мўминлигингиз чин бўлса, ёлғиз Аллоҳгагина таянинглар, таваккал қилинглар. Негаки, иймон ёлғиз У Зотгагина таваккал қилишни тақозо этади.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• تعذيب الله تعالى لكفرة بني إسرائيل بالمسخ وغيره يوجب إبطال دعواهم في كونهم أبناء الله وأحباءه.
Бани Исроил, биз Аллоҳнинг ўғиллари ва севимли бандаларимиз, дея даъво қиладилар. Аллоҳ таолонинг улар орасидаги кофирларни азоблаши бу даъвони пучга чиқаради.
• التوكل على الله تعالى والثقة به سبب لاستنزال النصر.
• جاءت الآيات لتحذر من الأخلاق الرديئة التي كانت عند بني إسرائيل.
قَالُواْ يَٰمُوسَىٰٓ إِنَّا لَن نَّدۡخُلَهَآ أَبَدٗا مَّا دَامُواْ فِيهَا فَٱذۡهَبۡ أَنتَ وَرَبُّكَ فَقَٰتِلَآ إِنَّا هَٰهُنَا قَٰعِدُونَ
Мусонинг қавми Бани Исроил унга қарши чиқиб, саркашлик билан: "Модомики, золимлар у ерда экан, биз шаҳарга асло кирмаймиз. Эй Мусо, сен ўзинг Парвардигоринг билан бориб уларга қарши жанг қилаверинглар. Биз эса шу ерда ўтириб турамиз", дейишди.
अरबी तफ़सीरें:
قَالَ رَبِّ إِنِّي لَآ أَمۡلِكُ إِلَّا نَفۡسِي وَأَخِيۖ فَٱفۡرُقۡ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡفَٰسِقِينَ
Мусо Парвардигорига шундай деди: "Парвардигоро, ўзим билан биродарим Ҳорундан бошқага сўзим ўтмайди. Биз билан Сенга ва пайғамбарингга итоат қилмаган қавмнинг орасини ажратгин".
अरबी तफ़सीरें:
قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيۡهِمۡۛ أَرۡبَعِينَ سَنَةٗۛ يَتِيهُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ فَلَا تَأۡسَ عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡفَٰسِقِينَ
Аллоҳ пайғамбари Мусо алайҳиссаломга деди: "Аллоҳ Бани Исроилга бу муқаддас ерга қирқ йилгача киришни ҳаром қилди. Бу муддат орасида улар саҳроларда йўл топа олмасдан сарсон-саргардон юрадилар. Эй Мусо, Аллоҳга итоат этишдан бош тортган бу қавмдан хафа бўлма, афсус қилма. Зеро, уларга берилаётган азоб гуноҳлари туфайли бўляпти.
अरबी तफ़सीरें:
۞ وَٱتۡلُ عَلَيۡهِمۡ نَبَأَ ٱبۡنَيۡ ءَادَمَ بِٱلۡحَقِّ إِذۡ قَرَّبَا قُرۡبَانٗا فَتُقُبِّلَ مِنۡ أَحَدِهِمَا وَلَمۡ يُتَقَبَّلۡ مِنَ ٱلۡأٓخَرِ قَالَ لَأَقۡتُلَنَّكَۖ قَالَ إِنَّمَا يَتَقَبَّلُ ٱللَّهُ مِنَ ٱلۡمُتَّقِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ўша золим ҳасадгўй яҳудийларга Одам алайҳиссаломнинг икки ўғли Қобил ва Ҳобил ҳақидаги қиссани ҳаққирост айтиб беринг. Аллоҳга яқин бўлиш учун қурбонлик қилганларида Аллоҳ Ҳобилнинг қурбонлигини қабул қилди. Чунки тақводор эди. Қобилнинг қурбонлигини эса қабул қилмади. Негаки, у тақводор эмасди. Қобил ҳасад қилиб: "Эй Ҳобил, мен сени аниқ ўлдираман", деди. Шунда Ҳобил: "Аллоҳ Ундан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила тақво қиладиган зотларнинггина қурбонликларини қабул қилади", деб жавоб берганди.
अरबी तफ़सीरें:
لَئِنۢ بَسَطتَ إِلَيَّ يَدَكَ لِتَقۡتُلَنِي مَآ أَنَا۠ بِبَاسِطٖ يَدِيَ إِلَيۡكَ لِأَقۡتُلَكَۖ إِنِّيٓ أَخَافُ ٱللَّهَ رَبَّ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Мени ўлдириш учун қўл кўтарсанг, шу ишингга яраша жавоб қайтармайман. Сендан қўрққанимдан эмас, ҳамма махлуқотларнинг парвардигори Аллоҳдан қўрққаним учун шундай қиламан.
अरबी तफ़सीरें:
إِنِّيٓ أُرِيدُ أَن تَبُوٓأَ بِإِثۡمِي وَإِثۡمِكَ فَتَكُونَ مِنۡ أَصۡحَٰبِ ٱلنَّارِۚ وَذَٰلِكَ جَزَٰٓؤُاْ ٱلظَّٰلِمِينَ
Ҳобил Қобилни огоҳлантириб шундай деди: "Мен ўз гуноҳларингга қўшиб, мени ноҳақ ўлдирганлигинг гуноҳини ҳам олиб қайтишингни ва Қиёмат кунида дўзах аҳлидан бўлишингни хоҳлайман. Тажовузкорларнинг жазоси шудир. Ўзим эса сенинг қотилинг бўлиб бориб, ўша дўзахийлардан бўлиб қолишни истамайман".
अरबी तफ़सीरें:
فَبَعَثَ ٱللَّهُ غُرَابٗا يَبۡحَثُ فِي ٱلۡأَرۡضِ لِيُرِيَهُۥ كَيۡفَ يُوَٰرِي سَوۡءَةَ أَخِيهِۚ قَالَ يَٰوَيۡلَتَىٰٓ أَعَجَزۡتُ أَنۡ أَكُونَ مِثۡلَ هَٰذَا ٱلۡغُرَابِ فَأُوَٰرِيَ سَوۡءَةَ أَخِيۖ فَأَصۡبَحَ مِنَ ٱلنَّٰدِمِينَ
Шунда Аллоҳ унга биродарининг танасини қандай кўмишни ўргатиш учун бир қарғани юборди. Қарға ерни кавлаб, бошқа бир ўлик қарғани кўмди. Буни кўрган қотил: "Во ҳасрато, мана шу қарғачалик ҳам бўлмадим. Биродаримнинг жасадини кўмиб қўйишга ҳам ярамадим", дея ҳасрату надомат қилиб қолди.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• مخالفة الرسل توجب العقاب، كما وقع لبني إسرائيل؛ إذ عاقبهم الله تعالى بالتِّيه.
Пайғамбарларга қулоқ солмасликнинг оқибати жазоланишдир. Бани Исроилда шу иш содир бўлди. Аллоҳ уларни жазолаб, сарсон-саргардонликда қолдирди.
• قصة ابني آدم ظاهرها أن أول ذنب وقع في الأرض - في ظاهر القرآن - هو الحسد والبغي، والذي أدى به للظلم وسفك الدم الحرام الموجب للخسران.
Одам алайҳиссаломнинг икки ўғли ҳақидаги қиссага Қуръоннинг зоҳирий тарафидан ёндошсак, у ер юзида содир бўлган илк жиноят ҳасад ва нафратдан келиб чиққанини кўрсатади. Ҳасад ва нафрат Қобилни зулм қилишга, ноҳақ қон тўкишгача олиб борди. Оқибатда эса ўзи зарар кўрди.
مِنۡ أَجۡلِ ذَٰلِكَ كَتَبۡنَا عَلَىٰ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ أَنَّهُۥ مَن قَتَلَ نَفۡسَۢا بِغَيۡرِ نَفۡسٍ أَوۡ فَسَادٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَكَأَنَّمَا قَتَلَ ٱلنَّاسَ جَمِيعٗا وَمَنۡ أَحۡيَاهَا فَكَأَنَّمَآ أَحۡيَا ٱلنَّاسَ جَمِيعٗاۚ وَلَقَدۡ جَآءَتۡهُمۡ رُسُلُنَا بِٱلۡبَيِّنَٰتِ ثُمَّ إِنَّ كَثِيرٗا مِّنۡهُم بَعۡدَ ذَٰلِكَ فِي ٱلۡأَرۡضِ لَمُسۡرِفُونَ
Қобил ўз укасини ўлдиргани туфайли Бани Исроилга билдириб қўйдикки, қасос ёки ер юзида бузғунчилик қилиш каби сабабларсиз бир одамни ўлдирган киши худди ҳамма одамларни ўлдиргандек бўлади. Чунки, бундай одамнинг наздида бегуноҳнинг гуноҳкордан фарқи йўқ. Ким эътиқодидан келиб чиқиб, ўлдириш ҳаром бўлган одамни ўлдиришдан ўзини тийса, худди ҳамма одамларнинг жонини сақлаб қолгандек бўлади. Зеро, унинг бу ишида ҳамма учун саломатлик бор. Элчиларимиз Бани Исроилга ёрқин ҳужжатлар ва очиқ далилларни олиб келдилар. Шундай бўлса ҳам улардан кўплари Аллоҳнинг ҳадларидан ошиб, пайғамбарларига қулоқ солмай, гуноҳлар лойига ботдилар.
अरबी तफ़सीरें:
إِنَّمَا جَزَٰٓؤُاْ ٱلَّذِينَ يُحَارِبُونَ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَيَسۡعَوۡنَ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَسَادًا أَن يُقَتَّلُوٓاْ أَوۡ يُصَلَّبُوٓاْ أَوۡ تُقَطَّعَ أَيۡدِيهِمۡ وَأَرۡجُلُهُم مِّنۡ خِلَٰفٍ أَوۡ يُنفَوۡاْ مِنَ ٱلۡأَرۡضِۚ ذَٰلِكَ لَهُمۡ خِزۡيٞ فِي ٱلدُّنۡيَاۖ وَلَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٌ
Аллоҳ ва Расулига қарши урушадиган, босқинчилик, қароқчилик ва қирғинбарот билан ер юзини фасодга тўлдирадиган кимсаларнинг жазоси ўлдирилишлари ё осилишлари ёки қўл-оёқларининг қарама-қарши тарафдан кесилиши, яъни, ўнг оёқ билан чап қўл ёки чап оёқ билан ўнг қўлнинг кесилиши ёхуд диёрларидан сургун қилинишларидир. Бу жазо улар учун бу дунёда шармандаликдир. Яна уларга охиратда улуғ азоб бордир.
अरबी तफ़सीरें:
إِلَّا ٱلَّذِينَ تَابُواْ مِن قَبۡلِ أَن تَقۡدِرُواْ عَلَيۡهِمۡۖ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Эй раҳбарлар, улар орасида қўлга олишингиздан олдин тавба қилганлари бундан мустасно. Улар жазодан озод бўладилар. Билингларки, Аллоҳ тавба қилганларни кечирадиган, уларга раҳмли Зотдир. Раҳмлилигининг бир кўриниши уларни жазодан озод қилишидир.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱبۡتَغُوٓاْ إِلَيۡهِ ٱلۡوَسِيلَةَ وَجَٰهِدُواْ فِي سَبِيلِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Эй иймон келтирганлар, Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилингиз, буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш орқали Унга яқин бўлиш йўлларини қидирингиз, Унинг ризоси йўлида кофирларга қарши жанг қилингиз. Шояд шунда излаган, орзу қилган нарсаларингизга эришиб, қўрқаётган, эҳтиёт бўлаётган нарсаларингиздан нажот топсангиз.
अरबी तफ़सीरें:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ أَنَّ لَهُم مَّا فِي ٱلۡأَرۡضِ جَمِيعٗا وَمِثۡلَهُۥ مَعَهُۥ لِيَفۡتَدُواْ بِهِۦ مِنۡ عَذَابِ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ مَا تُقُبِّلَ مِنۡهُمۡۖ وَلَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Ер юзидаги ҳамма нарса ва яна шунча нарса Аллоҳ ва пайғамбарларига куфр келтирганларнинг мулки бўлиб, қиёмат кунида Аллоҳнинг азобидан қутулиб қолиш учун ўша мулкнинг ҳаммасини тўламоқчи бўлсалар ҳам, улардан қабул қилинмас. Улар учун оғритадиган азоб бордир.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• حرمة النفس البشرية، وأن من صانها وأحياها فكأنما فعل ذلك بجميع البشر، وأن من أتلف نفسًا بشرية أو آذاها من غير حق فكأنما فعل ذلك بالناس جميعًا.
Инсон умри нақадар қимматли экани баён қилиняпти. Бир кишининг жонини сақлаб қолган одам бутун башариятнинг жонини сақлаб қолган билан баробар бўлар экан. Биргина жонни ноҳақ ўлдирган ёки унга озор берган одам шу ишни ҳамма одамларга нисбатан қилгандек бўларкан.
• عقوبة الذين يحاربون الله ورسوله ممن يفسدون بالقتل وانتهاب الأموال وقطع الطرق هي: القتل بلا صلب، أو مع الصلب، أو قطع الأطرف من خلاف، أو بتغريبهم من البلاد؛ وهذا على حسب ما صدر منهم.
Аллоҳ ва расулига қарши жанг қиладиган, қароқчилик, босқинчилик ва қирғинбарот ила ер юзини фасодга тўлдирадиганларнинг жазоси ўлдим, осилиш, аъзоларнинг қарама-қарши тарафдан кесилиши ёки ватанларидан сургун қилинишларидир. Бу жазоларнинг қайси бири қўлланиши, уларнинг қилган жиноятларига қараб бўлади.
وَٱلسَّارِقُ وَٱلسَّارِقَةُ فَٱقۡطَعُوٓاْ أَيۡدِيَهُمَا جَزَآءَۢ بِمَا كَسَبَا نَكَٰلٗا مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٞ
Эй ҳокимлар, ўғри эркакнинг ҳам, ўғри аёлнинг ҳам ўнг қўлларини кесинглар. Бу бировнинг молига ноҳақ тажовуз қилганлари учун жазо ва Аллоҳ тарафидан берилган азоб ҳамда уларнинг ўзларини ҳам, бошқаларни ёмон оқибатдан огоҳлантириш бўлсин. Аллоҳ Азиздирки, ҳеч ким, ҳеч нарса У Зотдан ғолиб бўла олмас ва Ҳакимдирки, ҳар бир тақдирию шариатини ҳикмат билан қилур.
अरबी तफ़सीरें:
فَمَن تَابَ مِنۢ بَعۡدِ ظُلۡمِهِۦ وَأَصۡلَحَ فَإِنَّ ٱللَّهَ يَتُوبُ عَلَيۡهِۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ رَّحِيمٌ
Ким ўғрилик қилишдан тийилиб, Аллоҳга тавба қилса ва ўзини ўнглаб олса, Аллоҳ Ўз фазли ила унинг тавбасини қабул қилади. Зеро, Аллоҳ тавба қилувчиларнинг гуноҳларини кечирадиган, уларга меҳрибон Зотдир. Аммо иш ҳокимларгача етиб борган бўлса, тавба қилишнинг ўзи билан улардан ҳад соқит бўлмайди. Яъни, улар жазодан озод этилмайдилар.
अरबी तफ़सीरें:
أَلَمۡ تَعۡلَمۡ أَنَّ ٱللَّهَ لَهُۥ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ يُعَذِّبُ مَن يَشَآءُ وَيَغۡفِرُ لِمَن يَشَآءُۗ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, осмонлару ер Аллоҳнинг мулки эканини, уларни Ўзи истаганича тасарруф қилишини, У Зотнинг Ўзи истаган бандасини азоблаб, истаган бандасини Ўз фазли ила кечириб юборишини биласиз-ку! Аллоҳ ҳар нарсага Қодирдир. У Зотнинг Қўлидан келмайдиган иш йўқ.
अरबी तफ़सीरें:
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلرَّسُولُ لَا يَحۡزُنكَ ٱلَّذِينَ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡكُفۡرِ مِنَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا بِأَفۡوَٰهِهِمۡ وَلَمۡ تُؤۡمِن قُلُوبُهُمۡۛ وَمِنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْۛ سَمَّٰعُونَ لِلۡكَذِبِ سَمَّٰعُونَ لِقَوۡمٍ ءَاخَرِينَ لَمۡ يَأۡتُوكَۖ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ مِنۢ بَعۡدِ مَوَاضِعِهِۦۖ يَقُولُونَ إِنۡ أُوتِيتُمۡ هَٰذَا فَخُذُوهُ وَإِن لَّمۡ تُؤۡتَوۡهُ فَٱحۡذَرُواْۚ وَمَن يُرِدِ ٱللَّهُ فِتۡنَتَهُۥ فَلَن تَمۡلِكَ لَهُۥ مِنَ ٱللَّهِ شَيۡـًٔاۚ أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ لَمۡ يُرِدِ ٱللَّهُ أَن يُطَهِّرَ قُلُوبَهُمۡۚ لَهُمۡ فِي ٱلدُّنۡيَا خِزۡيٞۖ وَلَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ عَذَابٌ عَظِيمٞ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ичи бошқа, таши бошқа мунофиқлар бўладими ёки киборларининг ёлғонларига алданиб, ўшаларнинг чизган чизиғидан чиқмайдиган яҳудийлар бўладими, ғашингизга тегиш учун атайин куфрона амалларини кўз-кўз қилишга ошиқсалар, хафа бўлманг. Яҳудийларнинг киборлари Тавротдаги Аллоҳнинг каломини ўз ҳавойи нафсларига мослаштириш учун ўзгартириб юборганлар. Улар ўз тобеларига: "Муҳаммаднинг ҳукми ўз хоҳишларингизга мувофиқ келса, унга эргашинглар, мувофиқ келмаса, эҳтиёт бўлинглар", дейдилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ кимни адаштирмоқчи бўлса, сиз уни адашишдан тўхтатиб қоладиган ва тўғри йўлга соладиган бирон кимсани топа олмассиз. Юқоридаги тавсифларга тўғри келадиган яҳудий ва мунофиқлар шундай бадбахтларки, Аллоҳ уларнинг қалбларини куфрдан тозалашни истамади. Улар учун бу дунёда шармандалик, охиратда эса улуғ азоб бордир. У дўзах азобидир.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• حكمة مشروعية حد السرقة: ردع السارق عن التعدي على أموال الناس، وتخويف من عداه من الوقوع في مثل ما وقع فيه.
Шариатда ўғирлик учун ҳад, жазо тайинланиши остидаги ҳикмат ўғрини бировлар мулкига тажовуз қилишдан қайтариш ва бу ишнинг оқибати жуда аянчли бўлишидан огоҳлантиришдир.
• قَبول توبة السارق ما لم يبلغ السلطان وعليه إعادة ما سرق، فإذا بلغ السلطان وجب الحكم، ولا يسقط بالتوبة.
Ўғрининг иши султонгача етиб бормаган бўлса, тавба қилиб, ўғирланган мулкни эгасига қайтарса кифоя. Аммо иш султонгача етиб борган бўлса, ҳукм ижро этилиши шарт бўлиб қолади. Тавбанинг ўзи кифоя қилмайди.
• يحسن بالداعية إلى الله ألَّا يحمل همًّا وغمًّا بسبب ما يحصل من بعض الناس مِن كُفر ومكر وتآمر؛ لأن الله تعالى يبطل كيد هؤلاء.
Аллоҳга чақираётган даъватчи айрим одамлар тарафидан содир бўлаётган куфр, макр ва ўзига қарши тил бириктирувлардан хафа бўлиб, ғам-ташвишга ботиб юрмагани маъқулроқ. Зеро, Аллоҳ уларнинг макру найрангларини пучга чиқаради.
سَمَّٰعُونَ لِلۡكَذِبِ أَكَّٰلُونَ لِلسُّحۡتِۚ فَإِن جَآءُوكَ فَٱحۡكُم بَيۡنَهُمۡ أَوۡ أَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡۖ وَإِن تُعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ فَلَن يَضُرُّوكَ شَيۡـٔٗاۖ وَإِنۡ حَكَمۡتَ فَٱحۡكُم بَيۡنَهُم بِٱلۡقِسۡطِۚ إِنَّ ٱللَّهَ يُحِبُّ ٱلۡمُقۡسِطِينَ
У яҳудийлар кўпинча ёлғонга қулоқ соладиган ҳаромхўр, судхўрлардир. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сиздан ҳукм сўраб келсалар, истасангиз ҳакамлик қилинг, истасангиз бош тортинг. Ихтиёр ўзингизда. Бош тортсангиз, улар сизга ҳеч қачон ҳеч қандай зарар етказа олмаслар. Ҳакамлик қилсангиз, гарчи улар золим ва душман бўлсалар-да, адолат билан ажрим қилинг. Аллоҳ ҳатто душманларига ҳам адолат билан ҳакамлик қилувчиларни яхши кўради.
अरबी तफ़सीरें:
وَكَيۡفَ يُحَكِّمُونَكَ وَعِندَهُمُ ٱلتَّوۡرَىٰةُ فِيهَا حُكۡمُ ٱللَّهِ ثُمَّ يَتَوَلَّوۡنَ مِنۢ بَعۡدِ ذَٰلِكَۚ وَمَآ أُوْلَٰٓئِكَ بِٱلۡمُؤۡمِنِينَ
Ажабо! Ўзлари сизга куфр келтирадилар. Яна ўзларига ёқадиган ҳукм чиқариб қолишингиз илинжида сиздан ҳакамлик қилишингизни сўраб келадилар. Ҳолбуки, олдиларида Таврот турибди. Аллоҳнинг ҳукмини ўзида жо қилган бу илоҳий китобга иймон келтирганмиз, дея даъво ҳам қилиб қўядилар. Кейин эса сиз чиқарган ҳукм уларнинг ҳавойи нафсларига тўғри келмаса, ундан юз ўгириб кетадилар. Бу билан улар ҳам ўзларининг китобларидаги ҳукмга куфр келтирадилар ва ҳам сизнинг ҳукмингиздан юз ўгирадилар. Бундай қилиш мўминларнинг иши эмас. Демак, улар мўмин эмаслар. Сизга ҳам, сиз олиб келган динга инонмайдилар.
अरबी तफ़सीरें:
إِنَّآ أَنزَلۡنَا ٱلتَّوۡرَىٰةَ فِيهَا هُدٗى وَنُورٞۚ يَحۡكُمُ بِهَا ٱلنَّبِيُّونَ ٱلَّذِينَ أَسۡلَمُواْ لِلَّذِينَ هَادُواْ وَٱلرَّبَّٰنِيُّونَ وَٱلۡأَحۡبَارُ بِمَا ٱسۡتُحۡفِظُواْ مِن كِتَٰبِ ٱللَّهِ وَكَانُواْ عَلَيۡهِ شُهَدَآءَۚ فَلَا تَخۡشَوُاْ ٱلنَّاسَ وَٱخۡشَوۡنِ وَلَا تَشۡتَرُواْ بِـَٔايَٰتِي ثَمَنٗا قَلِيلٗاۚ وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ
Биз Мусо алайҳиссаломга Тавротни нозил қилдик. Унда иршод, эзгуликка чақириқ ва атрофни ёритувчи нур бор. Аллоҳга бўйсунувчи Бани Исроил пайғамбарлари, Аллоҳнинг китоби ўзгариб кетмаслигига жавобгар бўлган олимлар ва фақиҳлар у билан ҳукм юритадилар. Улар Тавротнинг ҳақ эканига гувоҳдирлар. Одамлар бу китоб борасида уларга мурожаат қиладилар. Шундай экан, эй яҳудийлар, одамлардан қўрқманглар. Ёлғиз Мендангина қўрқинглар. Аллоҳнинг дини билан ҳукм қилишдек бебаҳо неъматни мансаб, обрў ва мол-дунё каби арзон баҳога сотманглар. Аллоҳ нозил қилган ваҳий билан ҳукм қилмасдан, бошқа ҳукмни ундан афзал кўрган ёки унга тенг кўрган кимсалар - ана ўшалар ҳақиқий кофирлардир.
अरबी तफ़सीरें:
وَكَتَبۡنَا عَلَيۡهِمۡ فِيهَآ أَنَّ ٱلنَّفۡسَ بِٱلنَّفۡسِ وَٱلۡعَيۡنَ بِٱلۡعَيۡنِ وَٱلۡأَنفَ بِٱلۡأَنفِ وَٱلۡأُذُنَ بِٱلۡأُذُنِ وَٱلسِّنَّ بِٱلسِّنِّ وَٱلۡجُرُوحَ قِصَاصٞۚ فَمَن تَصَدَّقَ بِهِۦ فَهُوَ كَفَّارَةٞ لَّهُۥۚ وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلظَّٰلِمُونَ
Биз Тавротда яҳудийларга қасддан одам ўлдирган, қасддан бировнинг кўзини ўйиб олган, қасддан бировнинг бурнини кесган, қасддан бировнинг қулоғини кесган, қасддан бировнинг тишини суғуриб олганларга жиноятчи қанча жароҳат етказган бўлса, ўшанча жазо олишини фарз қилдик. Ким ўз ихтиёри билан жиноятчини кечириб юборса, ўзига зулм қилган одамни афв этгани туфайли бу иши гуноҳларига каффорат бўлади. Қасос ва бошқа масалаларда Аллоҳ нозил қилган ваҳий билан ҳукм қилмаганлар - ана ўшалар Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошган золимлардир.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• تعداد بعض صفات اليهود، مثل الكذب وأكل الربا ومحبة التحاكم لغير الشرع؛ لبيان ضلالهم وللتحذير منها.
Яҳудийларнинг ёлғончилик, судхўрлик, шариат ҳукмига юрмаслик каби айрим сифатлари санаб ўтиляпти. Бу билан уларнинг адашганлиги баён қилиняпти ва ундан огоҳлантириляпти.
• بيان شرعة القصاص العادل في الأنفس والجراحات، وهي أمر فرضه الله تعالى على من قبلنا.
Жонлар ва жароҳатлар борасида одил қасос ҳукми баён қилиняпти ва унинг биздан олдингиларга Аллоҳ буюрган фарз бўлгани айтиляпти.
وَقَفَّيۡنَا عَلَىٰٓ ءَاثَٰرِهِم بِعِيسَى ٱبۡنِ مَرۡيَمَ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِۖ وَءَاتَيۡنَٰهُ ٱلۡإِنجِيلَ فِيهِ هُدٗى وَنُورٞ وَمُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ مِنَ ٱلتَّوۡرَىٰةِ وَهُدٗى وَمَوۡعِظَةٗ لِّلۡمُتَّقِينَ
Бани Исроил пайғамбарлари ортидан Ийсо ибн Марямни юбордик. У, Тавротдаги ҳукмларга иймон келтириб, ўшалар билан ҳукм қилди. Унга ҳаққа ҳидоятлайдиган, ҳужжатлар билан шубҳаларни даф қиладиган, ҳукмга оид муаммоларни ҳал этадиган Инжилни бердик. Инжил, Тавротдаги айрим ҳукмларнигина насх-бекор қилиб келган, холос. Бошқа масалаларда эса бу икки илоҳий китоб бир-бирига мувофиқ келади. Биз Инжилни тўғри йўлга бошлайдиган ҳидоят ва ҳаром ишлардан қайтарадиган насиҳатгўй қилдик.
अरबी तफ़सीरें:
وَلۡيَحۡكُمۡ أَهۡلُ ٱلۡإِنجِيلِ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فِيهِۚ وَمَن لَّمۡ يَحۡكُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ فَأُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡفَٰسِقُونَ
Насронийлар Аллоҳ Инжилда нозил қилган ваҳийларга иймон келтирсинлар ва ўшалар билан ҳукм қилсинлар. Улар орасида Муҳаммад алайҳиссаломнинг пайғамбар бўлиб келишини тасдиқловчи ҳужжат ҳам бор. Аллоҳ нозил қилган ваҳий билан ҳукм қилмаганлар - ана ўшалар Аллоҳга итоат этишдан бош тортган, ҳақдан юз ўгирган ва ботил тарафига ўтган фосиқлардир.
अरबी तफ़सीरें:
وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ مُصَدِّقٗا لِّمَا بَيۡنَ يَدَيۡهِ مِنَ ٱلۡكِتَٰبِ وَمُهَيۡمِنًا عَلَيۡهِۖ فَٱحۡكُم بَيۡنَهُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُۖ وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَهُمۡ عَمَّا جَآءَكَ مِنَ ٱلۡحَقِّۚ لِكُلّٖ جَعَلۡنَا مِنكُمۡ شِرۡعَةٗ وَمِنۡهَاجٗاۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَعَلَكُمۡ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ وَلَٰكِن لِّيَبۡلُوَكُمۡ فِي مَآ ءَاتَىٰكُمۡۖ فَٱسۡتَبِقُواْ ٱلۡخَيۡرَٰتِۚ إِلَى ٱللَّهِ مَرۡجِعُكُمۡ جَمِيعٗا فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ فِيهِ تَخۡتَلِفُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сизга Қуръонни Аллоҳ тарафидан эканига ҳеч шак-шубҳа аралашмаган ҳаққирост қилиб туширдик. У ўзидан олдинги самовий китобларни тасдиқлаб ва улар устидан назорат ўрнатиб келди. Олдинги китоблардан Қуръонга мувофиқ жойи ҳақдир, қолгани эса ботил. Шундай экан, одамлар орасида Аллоҳ сизга нозил қилган ваҳий билан ҳакамлик қилинг. Ўзингизга нозил бўлган шак-шубҳасиз ҳақни қўйиб, уларнинг ҳавойи нафсларига эргашиб кетманг. Ҳар бир умматга амалий ҳукмлардан иборат бир шариат ва ҳидоятни топиб олишлари учун бир йўл қилиб бердик. Аллоҳ хоҳлаганида ҳамма шариатларни битта қилиб қўярди. Лекин У Зот синов учун шундай қилди. Токи, осий итоаткордан ажралсин. Шундай экан, эзгуликлар қилишга ва ёвузликлардан тийилишга шошилинглар. Қиёмат куни борар жойингиз Аллоҳгадир. Ўшанда Аллоҳ сизлар ихтилоф қилган ишлар ҳақида хабар берур ва қилган амалларингизга яраша сизларга жазо ёки мукофот тайин қилур.
अरबी तफ़सीरें:
وَأَنِ ٱحۡكُم بَيۡنَهُم بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَهُمۡ وَٱحۡذَرۡهُمۡ أَن يَفۡتِنُوكَ عَنۢ بَعۡضِ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ إِلَيۡكَۖ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَٱعۡلَمۡ أَنَّمَا يُرِيدُ ٱللَّهُ أَن يُصِيبَهُم بِبَعۡضِ ذُنُوبِهِمۡۗ وَإِنَّ كَثِيرٗا مِّنَ ٱلنَّاسِ لَفَٰسِقُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, улар ўртасида Аллоҳ нозил қилган ҳукмлар билан ҳакамлик қилинг. Кўнглининг кўчасига юрадиганларнинг истакларига қулоқ солманг. Аллоҳ нозил қилган ҳукмларнинг айримларидан сизни адаштириб юборишларидан эҳтиёт бўлинг. Бу йўлда улар ҳормай-толмай ҳаракат қиладилар. Аллоҳ нозил қилган ҳукмга рози бўлмай, юз ўгириб кетаётган бўлсалар, билингки, Аллоҳ уларни айрим гуноҳлари учун жазоламоқчи бўляпти. Бошқа гуноҳлари учун жазолашни эса охиратга қолдиряпти. Кўп одамлар Аллоҳга итоат этишдан бош тортадилар.
अरबी तफ़सीरें:
أَفَحُكۡمَ ٱلۡجَٰهِلِيَّةِ يَبۡغُونَۚ وَمَنۡ أَحۡسَنُ مِنَ ٱللَّهِ حُكۡمٗا لِّقَوۡمٖ يُوقِنُونَ
Сиз чиқарган ҳукмдан юз ўгириб, бут, санамларга сиғинадиган, ҳавойи нафсига қараб ҳакамлик қиладиган жоҳилият ҳукмини талаб қиладиларми? Аллоҳнинг пайғамбарига нозил қилган ҳукмлари ҳақида ақлини ишлата билган иймони бутунлар учун Аллоҳдан кўра гўзалроқ ҳакам йўқлиги кундек равшан-ку. Ҳавойи нафсига эргашадиган жоҳилият аҳли эса ноҳақ бўлса ҳам ўз истагига мос келадиган ҳукмнигина қабул қиладилар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• الأنبياء متفقون في أصول الدين مع وجود بعض الفروق بين شرائعهم في الفروع.
Пайғамбарлар диннинг асли-асосларида бир-бирларидан фарқ қилмайдилар. Улар орасида айрим жузъий ҳукмлардагина фарқлар бор.
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ ٱلۡيَهُودَ وَٱلنَّصَٰرَىٰٓ أَوۡلِيَآءَۘ بَعۡضُهُمۡ أَوۡلِيَآءُ بَعۡضٖۚ وَمَن يَتَوَلَّهُم مِّنكُمۡ فَإِنَّهُۥ مِنۡهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Эй Аллоҳга ва пайғамбарига иймон келтирганлар, яҳудий ва насронийларни самимий иттифоқдош билиб, уларни дўст тутмангиз. Яҳудий яҳудийга, насроний эса насронийга дўст. Бу икки фирқани сизларга бўлган адоватлари бирлаштириб туради. Сизлардан ким уларни дўст тутса, бас, у ўшалар сафидадир. Аллоҳ кофирларни дўст тутгани учун золим қавмни ҳидоят қилмайди.
अरबी तफ़सीरें:
فَتَرَى ٱلَّذِينَ فِي قُلُوبِهِم مَّرَضٞ يُسَٰرِعُونَ فِيهِمۡ يَقُولُونَ نَخۡشَىٰٓ أَن تُصِيبَنَا دَآئِرَةٞۚ فَعَسَى ٱللَّهُ أَن يَأۡتِيَ بِٱلۡفَتۡحِ أَوۡ أَمۡرٖ مِّنۡ عِندِهِۦ فَيُصۡبِحُواْ عَلَىٰ مَآ أَسَرُّواْ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ نَٰدِمِينَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, кўрасизки, иймони заиф мунофиқлар "Улар ғолиб бўлиб, давлат уларнинг қўлига тегиб қолса, бизга бир зарар етказишларидан қўрқамиз", дея яҳудий ва насронийлар билан дўст бўлишга ошиқадилар. Эҳтимол ғалабани Аллоҳ Ўз Пайғамбари ва мўминларга берар ёки Ўз тарафидан яҳудий ва уларга дўст бўлганларнинг шавкатини синдирадиган бошқа бир ишни олиб келар. Шу билан улар билан дўст бўлишга ошиқаётганлар дилларида яширган мунофиқликларига афсус-надомат чекиб қоларлар. Чунки улар таянаётган сабаблар ўта заиф ва яроқсиздир.
अरबी तफ़सीरें:
وَيَقُولُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَهَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ أَقۡسَمُواْ بِٱللَّهِ جَهۡدَ أَيۡمَٰنِهِمۡ إِنَّهُمۡ لَمَعَكُمۡۚ حَبِطَتۡ أَعۡمَٰلُهُمۡ فَأَصۡبَحُواْ خَٰسِرِينَ
Мўминлар мунофиқларнинг бу аҳволидан таажжубга тушиб: «Жон-жаҳдлари билан «Иймонда ҳам, нусратда ҳам, дўстликда ҳам сизлар билан биргамиз», деб қасам ичганлар шуларми?», дейдилар. Уларнинг амаллари ҳабата кетди ва ўзлари зиён кўргувчиларга айланиб қолдилар. Чунки улар мурод-мақсадларига етолмадилар. Боз устига уларга азоб тайёрлаб қўйилгандир.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَن يَرۡتَدَّ مِنكُمۡ عَن دِينِهِۦ فَسَوۡفَ يَأۡتِي ٱللَّهُ بِقَوۡمٖ يُحِبُّهُمۡ وَيُحِبُّونَهُۥٓ أَذِلَّةٍ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ أَعِزَّةٍ عَلَى ٱلۡكَٰفِرِينَ يُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَلَا يَخَافُونَ لَوۡمَةَ لَآئِمٖۚ ذَٰلِكَ فَضۡلُ ٱللَّهِ يُؤۡتِيهِ مَن يَشَآءُۚ وَٱللَّهُ وَٰسِعٌ عَلِيمٌ
Эй иймон келтирганлар, сизлардан кимлар динидан қайтиб, кофир бўлсалар, Аллоҳ уларнинг ўрнига шундай қавмни олиб келадики, Аллоҳ уларни яхши кўради, улар ҳам Аллоҳни яхши кўрадилар. Улар мўминларга мулойим, кофирларга эса қаттиққўл бўладилар. Молу жонлари билан Аллоҳнинг калимасини олий қилиш йўлида курашадилар. Аллоҳ ризосини махлуқлар ризосидан устун қўйганлари боис йўлдаги тўсиқлардан, озорлару маломатлардан қўрқмайдилар. Бу Аллоҳнинг бир фазлу марҳаматидирки, уни Ўзи истаган бандасига ато этади. Аллоҳ фазлу марҳамати кенг ва шу фазлу марҳаматига ким лойиқлигини ва ким лойиқ эмаслигини биладиган Зотдир.
अरबी तफ़सीरें:
إِنَّمَا وَلِيُّكُمُ ٱللَّهُ وَرَسُولُهُۥ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱلَّذِينَ يُقِيمُونَ ٱلصَّلَوٰةَ وَيُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَهُمۡ رَٰكِعُونَ
Яҳудийлар ҳам, насронийлар ҳам, бошқа кофирлар ҳам сизларнинг дўстингиз эмас. Сизларни қўллаб-қувватлайдиган чин дўстингиз Аллоҳ ва Унинг пайғамбари ҳамда Аллоҳга бўйсуниб, ўзини хор олиб намозни мукаммал тарзда адо этадиган ва молларининг закотини берадиган мўминлардир.
अरबी तफ़सीरें:
وَمَن يَتَوَلَّ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ فَإِنَّ حِزۡبَ ٱللَّهِ هُمُ ٱلۡغَٰلِبُونَ
Ким Аллоҳни ва Унинг Пайғамбарини ҳамда мўминларни дўст тутиб, мададни улардангина кутса, Аллоҳнинг гуруҳига қўшилган бўлади. Аллоҳнинг гуруҳи ғолиблардир. Чунки уларни Аллоҳнинг Ўзи қўллаб-қувватлаб туради.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ ٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ دِينَكُمۡ هُزُوٗا وَلَعِبٗا مِّنَ ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَٱلۡكُفَّارَ أَوۡلِيَآءَۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Эй иймон келтирганлар, динингизни масхара қиладиган ва у билан ўйнашадиган яҳудий, насроний ва мушрикларни ўзингизга беғараз дўст деб билмангиз. Агар чиндан Аллоҳга ва У Зот нозил қилган ҳукмларга иймон келтирган бўлсангиз, ўшаларни дўст тутмаслик ҳақидаги фармонини бажариб, Парвардигорингиздан тақво қилингиз.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• التنبيه علي عقيدة الولاء والبراء التي تتلخص في الموالاة والمحبة لله ورسوله والمؤمنين، وبغض أهل الكفر وتجنُّب محبتهم.
Мазкур оятларда ал-вало вал-баро ақидаси борасида огоҳлантириляпти. Бу ақида Аллоҳ, Пайғамбари ва мўминларни яхши кўриш ҳамда куфрни ёмон кўриш ва унга муҳаббатли бўлишдан қочишда ўз ифодасини топади.
• من صفات أهل النفاق: موالاة أعداء الله تعالى.
• التخاذل والتقصير في نصرة الدين قد ينتج عنه استبدال المُقَصِّر والإتيان بغيره، ونزع شرف نصرة الدين عنه.
Динни қўллаб-қувватлаш ишида сустлик, бепарволик қилиш шундай қилганларнинг ўрнига бошқа бир бепарво бўлмайдиган қавмнинг олиб келинишига, улардан динни қўллаб-қувватлашдек шарафнинг олиб қўйилишига сабаб бўлиб қолиши ҳам мумкин.
وَإِذَا نَادَيۡتُمۡ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ ٱتَّخَذُوهَا هُزُوٗا وَلَعِبٗاۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّهُمۡ قَوۡمٞ لَّا يَعۡقِلُونَ
Шунингдек, сизлар қурбат (Аллоҳга яқинлик) ҳосил қилишнинг энг буюк воситаси бўлмиш намозга чақириб, азон айтганиггизда улар устингиздан кулишиб, бу ишингизни масхара, ўйин қиладилар. Чунки улар ибодат нималигини ҳам, шариат нималигини ҳам билмайдиган, уларнинг мазмун-моҳиятларини англаёлмайдиган жоҳиллардир.
अरबी तफ़सीरें:
قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ هَلۡ تَنقِمُونَ مِنَّآ إِلَّآ أَنۡ ءَامَنَّا بِٱللَّهِ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡنَا وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلُ وَأَنَّ أَكۡثَرَكُمۡ فَٰسِقُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, аҳли китобнинг ўша масхарабозларига айтингки, сизлар ўзи бизни нима учун айблаётганингизни биласизларми? Чунки биз Аллоҳга, Унинг бизга нозил қилган шариатига ва биздан олдингиларга нозил қилган шариатларига иймон келтирганмиз. Сизларнинг эса аксариятингиз Аллоҳга иймон келтириш ва Унинг фармонларини бажаришдан бош тортиб, итоатсиз осийлар бўлиб кетгансизлар. Сизларнинг бу айбловингиз биз учун мазаммат эмас, мақтовдир.
अरबी तफ़सीरें:
قُلۡ هَلۡ أُنَبِّئُكُم بِشَرّٖ مِّن ذَٰلِكَ مَثُوبَةً عِندَ ٱللَّهِۚ مَن لَّعَنَهُ ٱللَّهُ وَغَضِبَ عَلَيۡهِ وَجَعَلَ مِنۡهُمُ ٱلۡقِرَدَةَ وَٱلۡخَنَازِيرَ وَعَبَدَ ٱلطَّٰغُوتَۚ أُوْلَٰٓئِكَ شَرّٞ مَّكَانٗا وَأَضَلُّ عَن سَوَآءِ ٱلسَّبِيلِ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айтинг: Сизларга айбланишга ва қаттиқ жазоланишга лойиқроқ ким эканини айтайми? Улар ўша масхарабозларнинг салафларидирки, Аллоҳ уларни Ўз раҳматидан қувиб, баъзиларини маймунларга, баъзиларини тўнғизларга, яна баъзиларини тоғут бандаларига айлантириб қўйганди. Аллоҳдан бошқа ҳар бир маъбудликка даъвогар - тоғутдир. Ана ўшалар қиёмат куни энг абгор аҳволда бўладилар. Энг қаттиқ адашганлар ҳам ана ўшалардир.
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذَا جَآءُوكُمۡ قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَقَد دَّخَلُواْ بِٱلۡكُفۡرِ وَهُمۡ قَدۡ خَرَجُواْ بِهِۦۚ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا كَانُواْ يَكۡتُمُونَ
Эй мўминлар, мунофиқлар олдингизга келиб, ўзларини мўмин қилиб кўрсатадилар. Аслида эса улар кираётганларида ҳам, чиқаётганларида ҳам ғирт кофир бўладилар. Гарчи улар зоҳирда мўминдек кўринаётган бўлсалар-да, Аллоҳ уларнинг дилларида яширган куфрни билиб туради ва яқинда ўшанга яраша жазоларини беради.
अरबी तफ़सीरें:
وَتَرَىٰ كَثِيرٗا مِّنۡهُمۡ يُسَٰرِعُونَ فِي ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡعُدۡوَٰنِ وَأَكۡلِهِمُ ٱلسُّحۡتَۚ لَبِئۡسَ مَا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, кўрасизки, яҳудий ва мунофиқлардан кўплари фирибгарлик, босқинчилик, зулм ва ҳаромхўрлик каби гуноҳларни қилишга ошиқадилар. Қилаётган ишлари нақадар ёмон!
अरबी तफ़सीरें:
لَوۡلَا يَنۡهَىٰهُمُ ٱلرَّبَّٰنِيُّونَ وَٱلۡأَحۡبَارُ عَن قَوۡلِهِمُ ٱلۡإِثۡمَ وَأَكۡلِهِمُ ٱلسُّحۡتَۚ لَبِئۡسَ مَا كَانُواْ يَصۡنَعُونَ
Уларнинг олимлари ва имомлари ёлғон гапириш, бўҳтон қилиш, ҳаромхўрлик каби гуноҳлардан қайтарсалар бўлмасмиди?! Уларни гуноҳлардан тиймасликлари нақадар ёмон қилиқ-а!
अरबी तफ़सीरें:
وَقَالَتِ ٱلۡيَهُودُ يَدُ ٱللَّهِ مَغۡلُولَةٌۚ غُلَّتۡ أَيۡدِيهِمۡ وَلُعِنُواْ بِمَا قَالُواْۘ بَلۡ يَدَاهُ مَبۡسُوطَتَانِ يُنفِقُ كَيۡفَ يَشَآءُۚ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرٗا مِّنۡهُم مَّآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ طُغۡيَٰنٗا وَكُفۡرٗاۚ وَأَلۡقَيۡنَا بَيۡنَهُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ كُلَّمَآ أَوۡقَدُواْ نَارٗا لِّلۡحَرۡبِ أَطۡفَأَهَا ٱللَّهُۚ وَيَسۡعَوۡنَ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَسَادٗاۚ وَٱللَّهُ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُفۡسِدِينَ
Яҳудийлар қурғоқчиликдан қийналганларида: "Аллоҳнинг қўли боғланган, хайр-эҳсон қилмайди, биздан мулкини қизғанади", дедилар. Ўзларининг қўллари боғлансин. Шу гаплари билан Аллоҳнинг раҳматидан қувилсинлар. Аксинча, Аллоҳнинг Қўли очиқдир, хайру эҳсони серобдир. Ўзи истаганича инфоқ-эҳсон қилади. Истаганича, эҳсонини тўхтатиб ҳам қўяди. Ҳеч кимса У Зотни тўхтатолмайди, мажбурлаёлмайди. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сизга нозил қилинган ваҳий яҳудийларнинг туғёнини оширади, холос. Негаки, уларнинг дилларида ҳасад бор. Биз уларнинг орасига нафрату адоватни солиб қўйганмиз. Қачон уруш оловини ёқмоқчи бўлиб жамлансалар, Аллоҳ уни ўчириб, ўзларини тарқатиб юбораверади. Улар қўлларидан келганча ер юзида бузғунчилик қилаверадилар. Мақсадлари Исломга қарши найранг ишлатиб, уни маҳв этиш. Аллоҳ эса бузғунчиларни ёқтирмас.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• ذمُّ العالم على سكوته عن معاصي قومه وعدم بيانه لمنكراتهم وتحذيرهم منها.
Мазкур оятларда қавми гуноҳ қилаётган бўлса, олимнинг уларга қилаётган ишларининг гуноҳлигини баён қилмасдан, унинг ёмон оқибатларга олиб келишидан огоҳлантирмасдан жим туриши айбланяпти.
• سوء أدب اليهود مع الله تعالى، وذلك لأنهم وصفوه سبحانه بأنه مغلول اليد، حابس للخير.
Яҳудийларнинг Аллоҳ таоло олдидаги одобсизлиги кўрсатиляпти. Чунки улар Аллоҳнинг қўли боғлиқ, эҳсон қилмайди, дедилар.
وَلَوۡ أَنَّ أَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ ءَامَنُواْ وَٱتَّقَوۡاْ لَكَفَّرۡنَا عَنۡهُمۡ سَيِّـَٔاتِهِمۡ وَلَأَدۡخَلۡنَٰهُمۡ جَنَّٰتِ ٱلنَّعِيمِ
Яҳудий ва насронийлар Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган динга иймон кетириб, гуноҳлардан тийилиш билан Аллоҳдан тақво қилганларида эди, Биз уларнинг олдин қилган гуноҳларини ҳар қанча кўп бўлса ҳам кечириб юборган, ўзларини эса наим жаннатларига киритган бўлардик. Шу билан улар абадий роҳатга ноил бўлардилар.
अरबी तफ़सीरें:
وَلَوۡ أَنَّهُمۡ أَقَامُواْ ٱلتَّوۡرَىٰةَ وَٱلۡإِنجِيلَ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِم مِّن رَّبِّهِمۡ لَأَكَلُواْ مِن فَوۡقِهِمۡ وَمِن تَحۡتِ أَرۡجُلِهِمۚ مِّنۡهُمۡ أُمَّةٞ مُّقۡتَصِدَةٞۖ وَكَثِيرٞ مِّنۡهُمۡ سَآءَ مَا يَعۡمَلُونَ
Яҳудийлар Тавротдаги гапларга, насронийлар Инжилдаги гапларга, ҳар иккиси эса Қуръондаги гапларга амал қилганларида эди, уларга ризқ йўллари кенг очилган бўларди, ёмғирлар ёғиб, ердан ўсимликлару мевалар униб чиқарди. Аҳли китоб орасида ҳақда собит турган мўътадил зотлар ҳам бор. Аммо кўпчилиги иймонсизлиги туфайли ёмон ишлар билан машғуллар.
अरबी तफ़सीरें:
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلرَّسُولُ بَلِّغۡ مَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَۖ وَإِن لَّمۡ تَفۡعَلۡ فَمَا بَلَّغۡتَ رِسَالَتَهُۥۚ وَٱللَّهُ يَعۡصِمُكَ مِنَ ٱلنَّاسِۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз тарафидан сизга нозил бўлган хабарларнинг барчасини оқизмай-томизмай мукаммал тарзда етказинг! Бирон нарсани яширманг. Биргина нарсани яширсангиз ҳам рисолатни етказмаган бўлиб қоласиз. (Пайғамбар алайҳиссалом ўзига буюрилган бу ишни мукаммал тарзда адо этган, ҳамма-ҳаммасини етказган. Ким бундай бўлмаган деб ўйласа, Аллоҳга катта бўҳтон қилган бўлади). Шу кундан бошлаб Аллоҳ сизни одамлардан ҳимоя қилади. Улар сизга биронта ҳам ёмонлик қила олмайдилар. Сизнинг вазифангиз фақат ва фақат етказиш. Аллоҳ ҳидоятни хоҳламайдиган кофирларни рушду ҳидоятга муваффақ қилмайди.
अरबी तफ़सीरें:
قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَسۡتُمۡ عَلَىٰ شَيۡءٍ حَتَّىٰ تُقِيمُواْ ٱلتَّوۡرَىٰةَ وَٱلۡإِنجِيلَ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكُم مِّن رَّبِّكُمۡۗ وَلَيَزِيدَنَّ كَثِيرٗا مِّنۡهُم مَّآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ مِن رَّبِّكَ طُغۡيَٰنٗا وَكُفۡرٗاۖ فَلَا تَأۡسَ عَلَى ٱلۡقَوۡمِ ٱلۡكَٰفِرِينَ
Эй Пайғамбар, айтинг: "Эй яҳудий ва насронийлар, то Таврот, Инжил ва Қуръондаги сизларга нозил қилинган нарсаларга амал қилмагунингизча динингиз дин ҳисобланмайди. Иймонингиз Қуръонга иймон келтириш ва ундаги ҳукмларга амал қилиш билангина чин иймонга айланади". Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сизга Парвардигорингиз тарафидан нозил қилинган ваҳий аҳли китобнинг кўпларига туғён устига туғённи, куфр устига куфрни зиёда қилади, холос. Чунки уларда ҳасад бор. Шундай бўлгач, сиз у кофирларга ачинманг. Сизга эргашган мўминларнинг ўзи сиз учун етарлидир.
अरबी तफ़सीरें:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَٱلَّذِينَ هَادُواْ وَٱلصَّٰبِـُٔونَ وَٱلنَّصَٰرَىٰ مَنۡ ءَامَنَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَعَمِلَ صَٰلِحٗا فَلَا خَوۡفٌ عَلَيۡهِمۡ وَلَا هُمۡ يَحۡزَنُونَ
Мўминлар, яҳудийлар, собиийлар ва насронийлардан қайси бири Аллоҳга ва охират кунига иймон келтириб, яхши амалларни қилса, келгусида уларга хавф йўқдир ва бу дунёда ўтган нарсаларга хафа ҳам бўлмаслар. (Собиийлар айрим пайғамбарларнинг тобеларидир)
अरबी तफ़सीरें:
لَقَدۡ أَخَذۡنَا مِيثَٰقَ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ وَأَرۡسَلۡنَآ إِلَيۡهِمۡ رُسُلٗاۖ كُلَّمَا جَآءَهُمۡ رَسُولُۢ بِمَا لَا تَهۡوَىٰٓ أَنفُسُهُمۡ فَرِيقٗا كَذَّبُواْ وَفَرِيقٗا يَقۡتُلُونَ
Бани Исроилдан қулоқ солиш ва итоат қилишларига аҳд-паймонларини олгандик ва уларга Аллоҳнинг шариатини етказадиган пайғамбарларни юборгандик. Улар эса аҳдини бузиб, ҳавойи нафсларига эргашдилар ва пайғамбарлари олиб келган ҳақиқатдан юз ўгирдилар. Пайғамбарларнинг айримларини ёлғончига чиқарган бўлсалар, айримларини ўлдирдилар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• العمل بما أنزل الله تعالى سبب لتكفير السيئات ودخول الجنة وسعة الأرزاق.
Аллоҳ таоло нозил қилган шариатга амал қилиш гуноҳларнинг кечирилиши, ризқнинг кенг бўлиши ва жаннатга киришга сабаб бўлади.
• توجيه الدعاة إلى أن التبليغ المُعتَدَّ به والمُبْرِئ للذمة هو ما كان كاملًا غير منقوص، وفي ضوء ما ورد به الوحي.
Даъватчилар шуни билсинларки, даъват бирон жойи яширилмасдан, олиб қолинмасдан тўла қилингандагина ва ваҳийда келган ҳужжатлар асосида бўлгандагина комил, мукаммал бўлади. Шундагина улар зиммаларидаги бурчларини адо этган ҳисобланадилар.
وَحَسِبُوٓاْ أَلَّا تَكُونَ فِتۡنَةٞ فَعَمُواْ وَصَمُّواْ ثُمَّ تَابَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡ ثُمَّ عَمُواْ وَصَمُّواْ كَثِيرٞ مِّنۡهُمۡۚ وَٱللَّهُ بَصِيرُۢ بِمَا يَعۡمَلُونَ
Улар аҳду паймонни бузиш, пайғамбарларни ёлғончига чиқариш ва ўлдириш ёмон оқибатларга олиб келмайди, деб ўйлашди. Ўйлаганлари бўлмади, ўйламаганлари бўлди ва улар ҳақни кўрмайдиган кўр, ҳақни эшитмайдиган кар бўлиб олдилар. Сўнг Аллоҳ Ўз фазли ила уларни кечирди. Шундан кейин ҳам улардан кўплари яна кўр ва карга айланиб олдилар. Аллоҳ уларнинг қилаётган ишларини кўриб, билиб тургувчидир. Ҳеч нарса Аллоҳдан яширин бўлолмайди. Яқинда ҳаммасининг жазосини беради.
अरबी तफ़सीरें:
لَقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَۖ وَقَالَ ٱلۡمَسِيحُ يَٰبَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمۡۖ إِنَّهُۥ مَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ حَرَّمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ ٱلۡجَنَّةَ وَمَأۡوَىٰهُ ٱلنَّارُۖ وَمَا لِلظَّٰلِمِينَ مِنۡ أَنصَارٖ
«Аллоҳ Масиҳ Ийсо ибн Марямнинг ўзидир», деган насронийлар аниқ кофир бўлдилар. Чунки улар Аллоҳдан бошқани илоҳ, деб биляптилар. Ҳолбуки, Масиҳ ибн Марямнинг ўзи уларга: "Эй Бани Исроил, ёлғиз Аллоҳгагина бандалик қилинглар, зеро, у менинг Парвардигорим ва сизнинг Парвардигорингиздир, У Зотга бандаликда ҳаммамиз баробармиз", деган. Хуллас, Аллоҳ Ўзига бошқани шерик қилган кимсанинг жаннатга киришини ман қилиб қўйган. Бундай кимсанинг жойи жаҳаннамдир. Аллоҳнинг олдида унга ҳеч ким ёрдам беролмайди, мадад бўлолмайди, уни кутаётган азобдан қутқаролмайди.
अरबी तफ़सीरें:
لَّقَدۡ كَفَرَ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّ ٱللَّهَ ثَالِثُ ثَلَٰثَةٖۘ وَمَا مِنۡ إِلَٰهٍ إِلَّآ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۚ وَإِن لَّمۡ يَنتَهُواْ عَمَّا يَقُولُونَ لَيَمَسَّنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۡهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٌ
Аллоҳ учликдан, яъни, ота, ўғил ва муқаддас руҳдан иборат, дейдиган насронийлар аниқ кофир бўлдилар. Аллоҳ уларнинг бу гапларидан жуда олий ва покдир. Аллоҳ ягонадир, ёлғиздир, шериксиздир. Бу беҳаё гапларидан тийилмасалар, оғриқли азобга дучор бўладилар.
अरबी तफ़सीरें:
أَفَلَا يَتُوبُونَ إِلَى ٱللَّهِ وَيَسۡتَغۡفِرُونَهُۥۚ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Анавилар шу беҳаё гапларидан тийилиб, ширк келтиришдек оғир гуноҳларидан Аллоҳга тавба қилиб, истиғфор айтмайдиларми? Аллоҳ тавба қилган кимсани гуноҳи ҳар қанча оғир бўлса ҳам, ҳатто У Зотга куфр келтириш бўлса ҳам кечириб юборади-ку. У Зот мўминларга Меҳрибон-ку.
अरबी तफ़सीरें:
مَّا ٱلۡمَسِيحُ ٱبۡنُ مَرۡيَمَ إِلَّا رَسُولٞ قَدۡ خَلَتۡ مِن قَبۡلِهِ ٱلرُّسُلُ وَأُمُّهُۥ صِدِّيقَةٞۖ كَانَا يَأۡكُلَانِ ٱلطَّعَامَۗ ٱنظُرۡ كَيۡفَ نُبَيِّنُ لَهُمُ ٱلۡأٓيَٰتِ ثُمَّ ٱنظُرۡ أَنَّىٰ يُؤۡفَكُونَ
Масиҳ Ийсо ибн Марям ҳам бошқа пайғамбарларга ўхшаган бир пайғамбар, холос. Бошқа пайғамбарлар вафот қилганидек, у ҳам вафот қилади. Онаси Марям алайҳассалом эса ҳар доим рост сўзлайдиган ростгўй, сиддиқадир. Ҳар иккиси ҳам таом ейдилар. Таомга муҳтож одамнинг илоҳ бўлиши мумкинми? Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларга Аллоҳнинг ягоналиги ҳақ эканига, уларнинг ҳадларидан ошиб, оятларимизни инкор қилиб, Аллоҳдан бошқани ҳам илоҳ деб билишлари эса ноҳақлик эканига далолат қиладиган оятларни қандай баён қилаёганимизга бир қаранг! Кейин эса Аллоҳнинг якка-ёлғиз эканига далолат қилувчи шунча оятларни кўра-била туриб, уларнинг ҳақдан юз ўгираётганларига бир назар солинг.
अरबी तफ़सीरें:
قُلۡ أَتَعۡبُدُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مَا لَا يَمۡلِكُ لَكُمۡ ضَرّٗا وَلَا نَفۡعٗاۚ وَٱللَّهُ هُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡعَلِيمُ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларнинг Аллоҳдан бошқасига бандалик қилаётганларига қарши ҳужжат келтириб, шундай денг: "Сизларга бирон фойда келтира олмайдиган ва сизлардан бирон зарарни даф қила олмайдиган нарсаларга ибодат қиласизларми? Сизлар ибодат қилаётган нарсалар ожизу нотавондир. Аллоҳ эса ожизлик каби нуқсондан пок Зотдир. Ҳамма айтаётган гапларингизни эшитиб турадиган ягона зот Аллоҳдир. Гапларингизнинг биронтаси ҳам эшитилмасдан қолмайди. У Зот ҳамма қилаётган ишларингизни ҳам кўриб-билиб туради. Бирон нарса У Зотдан яширин қолмайди. Яқинда сизларга амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.
अरबी तफ़सीरें:
قُلۡ يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِي دِينِكُمۡ غَيۡرَ ٱلۡحَقِّ وَلَا تَتَّبِعُوٓاْ أَهۡوَآءَ قَوۡمٖ قَدۡ ضَلُّواْ مِن قَبۡلُ وَأَضَلُّواْ كَثِيرٗا وَضَلُّواْ عَن سَوَآءِ ٱلسَّبِيلِ
Эй Пайғамбар, насронийларга шундай денг: "Сизлар ҳаққа эргашишга буюрилдингиз. Энди бу ишда ҳаддингиздан ошмангиз. Пайғамбарлар каби зотларни улуғлашга буюрилдингиз. Энди бу ишда ҳам ҳаддингизни билиб, уларни илоҳийлаштириб юбормангиз. Ийсо ибн Марям борасида шундай қилгандингиз. Бунга сабаб салафларингизга эргашганингиз бўлди. Улар эса ўзлари ҳам ҳақ йўлдан озган, бошқа кўпларни ҳам йўлдан урган залолат аҳли эдилар".
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• بيان كفر النصارى في زعمهم ألوهية المسيح عليه السلام، وبيان بطلانها، والدعوةُ للتوبة منها.
Масиҳ алайҳиссаломни Худо деб билган насронийнинг кофирлиги ва бу даъвоси пучлиги баён қилиниб, бу ишидан тавба қилишга чақириляпти.
• من أدلة بشرية المسيح وأمه: أكلهما للطعام، وفعل ما يترتب عليه.
Масиҳ ва унинг онаси инсон эканига далиллардан бири ҳар иккисининг таом ейиши ва ундан келиб чиқадиган ишларни қилишидир.
• عدم القدرة على كف الضر وإيصال النفع من الأدلة الظاهرة على عدم استحقاق المعبودين من دون الله للألوهية؛ لكونهم عاجزين.
Айрим сохта маъбудларнинг илоҳликка ҳақли эмаслигига очиқ кўриниб турган далиллардан бири шуки, улар фойда ҳам беролмайдилар, зарарни ҳам даф қилолмайдилар. Чунки улар ожизу нотавонлардир.
لُعِنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۢ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ عَلَىٰ لِسَانِ دَاوُۥدَ وَعِيسَى ٱبۡنِ مَرۡيَمَۚ ذَٰلِكَ بِمَا عَصَواْ وَّكَانُواْ يَعۡتَدُونَ
Аллоҳ хабар беряптики, Бани Исроилдаги кофирларни Довудга нозил қилган Забурда ҳам, Ийсо ибн Марямга нозил қилган Инжилда ҳам Ўз раҳматидан қувган ва бунга сабаб уларнинг гуноҳ қилганлари ва Аллоҳ тақиқлаб қўйган ишлар борасида тажовузкор бўлганларидир.
अरबी तफ़सीरें:
كَانُواْ لَا يَتَنَاهَوۡنَ عَن مُّنكَرٖ فَعَلُوهُۚ لَبِئۡسَ مَا كَانُواْ يَفۡعَلُونَ
Улар бир-бирларини гуноҳ қилишдан қайтармас эдилар. Ҳеч ким қайтармаганидан кейин ҳамма осийлар истаганларича гуноҳ ва ёмон ишларни ошкора қилаверардилар. Наҳий мункар - ёмонликдан қайтаришдек ўта муҳим ишни тарк этишлари нақадар ёмон бўлган!
अरबी तफ़सीरें:
تَرَىٰ كَثِيرٗا مِّنۡهُمۡ يَتَوَلَّوۡنَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۚ لَبِئۡسَ مَا قَدَّمَتۡ لَهُمۡ أَنفُسُهُمۡ أَن سَخِطَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡ وَفِي ٱلۡعَذَابِ هُمۡ خَٰلِدُونَ
Эй Пайғамбар, кўрасизки, яҳудийлар орасидаги кўпчилик кофирлар ўзлари каби кофирларни дўст тутиб, уларни яхши кўриб, сизни ва муваҳҳидларни эса душман тутиб, ёмон кўрадилар. Бу қилмишлари уларга нақадар ёмон оқибатни олиб келади! Негаки, шу ишлари туфайли Аллоҳнинг ғазабига дучор бўладилар ва жаҳаннамга кириб, у ерда абадий қоладилар.
अरबी तफ़सीरें:
وَلَوۡ كَانُواْ يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلنَّبِيِّ وَمَآ أُنزِلَ إِلَيۡهِ مَا ٱتَّخَذُوهُمۡ أَوۡلِيَآءَ وَلَٰكِنَّ كَثِيرٗا مِّنۡهُمۡ فَٰسِقُونَ
Ўша яҳудийлар Аллоҳга ва Унинг пайғамбарига ҳақиқий иймон келтирганларида эди, мўминлар қолиб, мушрикларни яхши кўрмаган ва дўст тутмаган бўлардилар. Чунки улар кофирларни дўст тутишдан қайтарилгандилар. Лекин ўша яҳудийлардан кўплари Аллоҳга итоат қилмайдиган, У Зотни ва мўминларни дўст тутмайдиган бадбахтлардир.
अरबी तफ़सीरें:
۞ لَتَجِدَنَّ أَشَدَّ ٱلنَّاسِ عَدَٰوَةٗ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱلۡيَهُودَ وَٱلَّذِينَ أَشۡرَكُواْۖ وَلَتَجِدَنَّ أَقۡرَبَهُم مَّوَدَّةٗ لِّلَّذِينَ ءَامَنُواْ ٱلَّذِينَ قَالُوٓاْ إِنَّا نَصَٰرَىٰۚ ذَٰلِكَ بِأَنَّ مِنۡهُمۡ قِسِّيسِينَ وَرُهۡبَانٗا وَأَنَّهُمۡ لَا يَسۡتَكۡبِرُونَ
Эй Пайғамбар, сизга, сиз олиб келган динга ва мўминларга энг ашаддий душманлар диллари ҳасад ва кибрга тўла яҳудийлар ҳамда бутларга ибодат қиладиган мушриклар эканини кўрасиз. Сизга, сиз олиб келган динга ва мўминларга энг яқин дўст эса ўзларини насронийлар деб айтадиган кимсалар эканини кўрасиз. Чунки уларнинг орасида олимлар ва обидлар бор ҳамда улар мутакаббир эмас, мутавозе одамлардир. Мутакаббирнинг қалби эзгуликни қабул қилолмайди.
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذَا سَمِعُواْ مَآ أُنزِلَ إِلَى ٱلرَّسُولِ تَرَىٰٓ أَعۡيُنَهُمۡ تَفِيضُ مِنَ ٱلدَّمۡعِ مِمَّا عَرَفُواْ مِنَ ٱلۡحَقِّۖ يَقُولُونَ رَبَّنَآ ءَامَنَّا فَٱكۡتُبۡنَا مَعَ ٱلشَّٰهِدِينَ
Уларнинг орасидаги Нажоший каби қалби мулойим кишилар бўлиб, Қуръондан нозил қилинган оятларни эшитганларида унинг ҳақ эканини таниб, йиғлаб юборадилар. Чунки улар Ийсо алайҳиссалом олиб келган динни яхши биладилар. Улар шундай дейдилар: "Парвардигоро, Пайғамбаринг Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилган оятларингга иймон келтирдик. Бизни ҳам Қиёмат кунида одамларга ҳужжат-гувоҳ бўладиган уммати Муҳаммадия қаторига ёзиб қўйгин".
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• ترك الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر موجب لِلَّعْنِ والطرد من رحمة الله تعالى.
Амри маъруф, наҳий мункар, яъни, яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришдек ўта муҳим вазифани бажармаслик лаънатланиш ва Аллоҳ таолонинг раҳматидан қувилишга олиб боради.
• من علامات الإيمان: الحب في الله والبغض في الله.
• موالاة أعداء الله توجب غضب الله عز وجل على فاعلها.
• شدة عداوة اليهود والمشركين لأهل الإسلام، وفي المقابل وجود طوائف من النصارى يدينون بالمودة للإسلام؛ لعلمهم أنه دين الحق.
Яҳудий ва мушриклар Ислом аҳлига ашаддий душманлардир. Унга муқобил ўлароқ, насронийларнинг айрим тоифалари Исломнинг ҳақ дин эканини билганлари туфайли унга нисбатан дўстона муносабатда бўладилар.
وَمَا لَنَا لَا نُؤۡمِنُ بِٱللَّهِ وَمَا جَآءَنَا مِنَ ٱلۡحَقِّ وَنَطۡمَعُ أَن يُدۡخِلَنَا رَبُّنَا مَعَ ٱلۡقَوۡمِ ٱلصَّٰلِحِينَ
Модомики, биз Аллоҳга итоат этадиган, Унинг азобидан қўрқадиган пайғамбарлар ва уларнинг тобелари қаторида жаннатга киришни истаётган эканмиз, хўш, бизни Аллоҳга ва У Зотнинг Муҳаммад алайҳиссаломга юборган динига иймон келтиришдан нима тўсяпти?
अरबी तफ़सीरें:
فَأَثَٰبَهُمُ ٱللَّهُ بِمَا قَالُواْ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ جَزَآءُ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Аллоҳ уларнинг иймонлари ва ҳақни эътироф этганлари учун қасрлари ва дарахтлари остидан анҳорлар оқиб ўтадиган жаннатлар билан мукофотлади. Унда абадий қоладилар. Бу ҳаққа эргашиш ва унга бўйсунишда қилча ҳам оғишмайдиган муҳсинларнинг - ишни пухта, чиройли бажарадиганларнинг мукофотидир.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تُحَرِّمُواْ طَيِّبَٰتِ مَآ أَحَلَّ ٱللَّهُ لَكُمۡ وَلَا تَعۡتَدُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ ٱلۡمُعۡتَدِينَ
Эй иймон келтирганлар, емишлар бўладими, ичимликлар бўладими, аёллар бўладими, сизларга мубоҳ қилинган ёқимли, лаззатли нарсаларни зоҳидлик ёки художўйлик қилиб ўзингизга ҳаром қилмангиз. Аллоҳ сизларга ҳаром қилиб қўйган ишларда ҳаддингиздан ошмангиз. Аллоҳ Ўзи белгилаб қўйган ҳадлардан ошган кимсаларни ёқтирмайди, аксинча, ёмон кўради.
अरबी तफ़सीरें:
وَكُلُواْ مِمَّا رَزَقَكُمُ ٱللَّهُ حَلَٰلٗا طَيِّبٗاۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِيٓ أَنتُم بِهِۦ مُؤۡمِنُونَ
Аллоҳ сизларга ризқ қилиб берган нарсалардан ҳалол-пок ҳолида тановул қилинглар. Босқинчилик ва нопоклик каби ҳаром аралашса, ундан узоқ бўлинглар. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилинглар. Ахир сизлар иймон келтирган Зот Ўша-ку. Унга бўлган иймонингиз У Зотдан тақво қилишингизни тақозо этади-ку.
अरबी तफ़सीरें:
لَا يُؤَاخِذُكُمُ ٱللَّهُ بِٱللَّغۡوِ فِيٓ أَيۡمَٰنِكُمۡ وَلَٰكِن يُؤَاخِذُكُم بِمَا عَقَّدتُّمُ ٱلۡأَيۡمَٰنَۖ فَكَفَّٰرَتُهُۥٓ إِطۡعَامُ عَشَرَةِ مَسَٰكِينَ مِنۡ أَوۡسَطِ مَا تُطۡعِمُونَ أَهۡلِيكُمۡ أَوۡ كِسۡوَتُهُمۡ أَوۡ تَحۡرِيرُ رَقَبَةٖۖ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ ثَلَٰثَةِ أَيَّامٖۚ ذَٰلِكَ كَفَّٰرَةُ أَيۡمَٰنِكُمۡ إِذَا حَلَفۡتُمۡۚ وَٱحۡفَظُوٓاْ أَيۡمَٰنَكُمۡۚ كَذَٰلِكَ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ ءَايَٰتِهِۦ لَعَلَّكُمۡ تَشۡكُرُونَ
Эй мўминлар, дилларингизда қасд қилмасдан, шунчаки тилингиздан чиққан қасамларингиз учун Аллоҳ сизларни жазоламайди. Дилларингизда қасд қилиб, кейин бузсангиз, ўшанда жазолайди. Бузган қасамингиз учун каффорат тўласангиз Аллоҳ унинг гуноҳини ўчиради. Каффорат тўлаш уч хил бўлади. Юртингиздаги одамлар истеъмол қиладиган ўртача таомлар билан ўнта мискинни тўйдириш ё уларга урфдаги кийимларни олиб бериш ёки бир мўмин қулни озод қилиш. Бу уч нарсага қурби етмаган одам уч кун рўза тутиш билан каффорат тўлайди. Эй мўминлар, бузган қасамингизнинг каффорати мана шулардир. Қасамларингизни эҳтиёт қилиб, ёлғон қасам ичишдан, ҳуда-беҳудага қасам ичаверишдан ва унга вафо қилмасликдан сақланингиз. Яхшиликларни қилаверингиз. Бузган қасамларингиз учун Аллоҳ баён қилганидек каффорат тўлангиз. Аллоҳ сизларга ҳалол ва ҳаромни ажратиб берувчи ҳукмларини баён қилади. Шоядки, билмаган нарсаларингизни билдирган Аллоҳга шукр қилсангизлар.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّمَا ٱلۡخَمۡرُ وَٱلۡمَيۡسِرُ وَٱلۡأَنصَابُ وَٱلۡأَزۡلَٰمُ رِجۡسٞ مِّنۡ عَمَلِ ٱلشَّيۡطَٰنِ فَٱجۡتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Эй иймон келтирганлар, ақлни оладиган маст қилувчи ичимликлар, бировнинг ҳақи бошқа бировга ўтиб кетишига олиб борадиган қимор, мушриклар улуғлаб олдида жонлиқ сўядиган ёки ибодат қилганларида ўрнатиб қўядиган тош ва ғайбдан ўзларига тақсимланган нарсани талаб қилиб очиладиган фол чўплари - буларнинг ҳаммаси шайтон чиройли қилиб кўрсатаётган гуноҳдир. Ундан узоқ бўлинглар. Шунда бу дунёда фаровон ҳаётга, охиратда эса жаннат неъматларига ноил бўласизлар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• الأمر بتوخي الطيب من الأرزاق وترك الخبيث.
• عدم المؤاخذة على الحلف عن غير عزم للقلب، والمؤاخذة على ما كان عن عزم القلب ليفعلنّ أو لا يفعلنّ.
Кимдир бир ишни қиламан ёки қилмайман, деб қасам ичиб, кейин уни бажармаса, Аллоҳ унга шунчкаки тил билан айтгани эмас, дилида ҳам борлигига қараб жазо беради.
• بيان أن كفارة اليمين: إطعام عشرة مساكين، أو كسوتهم، أو عتق رقبة مؤمنة، فإذا لم يستطع المكفِّر عن يمينه الإتيان بواحد من الأمور السابقة، فليكفِّر عن يمينه بصيام ثلاثة أيام.
Баржарилмаган қасамнинг каффорати ўн мискинни тўйдириш ё кийдириш ёки бир мўмин қулни озод қилиш. Каффорат тўлаётган одам бу уч ишдан бирини қилишга қодир бўлмаса, уч кун рўза тутсин.
إِنَّمَا يُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُوقِعَ بَيۡنَكُمُ ٱلۡعَدَٰوَةَ وَٱلۡبَغۡضَآءَ فِي ٱلۡخَمۡرِ وَٱلۡمَيۡسِرِ وَيَصُدَّكُمۡ عَن ذِكۡرِ ٱللَّهِ وَعَنِ ٱلصَّلَوٰةِۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّنتَهُونَ
Шайтоннинг ичкилик ва қиморни чиройли қилиб кўрсатишдан мақсади ораларингизга нафрат ва адоват солиш ҳамда сизларни Аллоҳнинг зикри ва намоздан буриб юборишдир. Эй мўминлар, энди бу гуноҳлардан тийиларсизлар! Сизларга шундай қилиш ярашади. Бу гуноҳлардан тийилинглар!
अरबी तफ़सीरें:
وَأَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَٱحۡذَرُواْۚ فَإِن تَوَلَّيۡتُمۡ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَا عَلَىٰ رَسُولِنَا ٱلۡبَلَٰغُ ٱلۡمُبِينُ
Аллоҳга ва Пайғамбарга буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан итоат этинглар. Уларга қарши чиқишдан эҳтиёт бўлинглар. Юз ўгирадиган бўлсангизлар, билиб қўйингларки, элчимизнинг вазифаси Аллоҳнинг фармонини етказиб қўйишдир, холос. Мана, у етказди. Тўғри йўлдан юрсангизлар, ўзингизга фойда. Бежо қадам ташласангизлар, ўзингизга зиён.
अरबी तफ़सीरें:
لَيۡسَ عَلَى ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ جُنَاحٞ فِيمَا طَعِمُوٓاْ إِذَا مَا ٱتَّقَواْ وَّءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ ثُمَّ ٱتَّقَواْ وَّءَامَنُواْ ثُمَّ ٱتَّقَواْ وَّأَحۡسَنُواْۚ وَٱللَّهُ يُحِبُّ ٱلۡمُحۡسِنِينَ
Аллоҳга иймон келтириб, У Зотга яқин бўлиш учун яхши амалларни қилган кишилар, агар улар Аллоҳнинг ғазабидан қўрқиб, Унга иймон келтириб, яхши амалларни қилган, кейин эса Аллоҳга боғланишни янада кучайтириб, У Зотга худди У Зотни кўриб тургандек ибодат қилиш даражасига чиққан бўлсалар, ароқ ҳаром қилинишидан олдин уни ичганлари учун гуноҳкор бўлмайдилар. Аллоҳ Ўзига худди У Зотни кўриб тургандек ибодат қиладиганларни яхши кўради. Зеро, бу амалда Аллоҳнинг доимий кузатувини ҳис этиш бор бўлиб, бу нарса мўминни ҳар бир ишни чиройли, пухта бажаришга ундайди.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَيَبۡلُوَنَّكُمُ ٱللَّهُ بِشَيۡءٖ مِّنَ ٱلصَّيۡدِ تَنَالُهُۥٓ أَيۡدِيكُمۡ وَرِمَاحُكُمۡ لِيَعۡلَمَ ٱللَّهُ مَن يَخَافُهُۥ بِٱلۡغَيۡبِۚ فَمَنِ ٱعۡتَدَىٰ بَعۡدَ ذَٰلِكَ فَلَهُۥ عَذَابٌ أَلِيمٞ
Эй иймон келтирганлар, эҳромдалик пайтингизда Аллоҳ қуруқликдаги овланадиган ҳайвонларга ўхшаш бирон нарсани юбориб, сизларни синаб кўради. Ҳайвонларнинг кичикроқларига қўлларингиз етса, каттароқларига найзангиз етади. Бу ишни Аллоҳ Ўзидан ким ғойибона қўрқишини билиш учун қилади. (Аслида Аллоҳ ҳамма нарсани билади. Бу ердаги билиш илми зуҳур, яъни, билишлигини очиқлаш бўлиб, ўшанга қараб бандаларидан ҳисоб олади). Иймони комил банда ҳамма иши Аллоҳга аён кўриниб турганини билгани учун тайёр ёнига келиб турган ҳайвонни овлашдан тийилади. Энди ким ҳаддидан ошиб, ҳаж ёки умра эҳромида бўла туриб, ов қилса, унга бу гуноҳи учун Қиёмат кунида оғриқли азоб бордир.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَقۡتُلُواْ ٱلصَّيۡدَ وَأَنتُمۡ حُرُمٞۚ وَمَن قَتَلَهُۥ مِنكُم مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآءٞ مِّثۡلُ مَا قَتَلَ مِنَ ٱلنَّعَمِ يَحۡكُمُ بِهِۦ ذَوَا عَدۡلٖ مِّنكُمۡ هَدۡيَۢا بَٰلِغَ ٱلۡكَعۡبَةِ أَوۡ كَفَّٰرَةٞ طَعَامُ مَسَٰكِينَ أَوۡ عَدۡلُ ذَٰلِكَ صِيَامٗا لِّيَذُوقَ وَبَالَ أَمۡرِهِۦۗ عَفَا ٱللَّهُ عَمَّا سَلَفَۚ وَمَنۡ عَادَ فَيَنتَقِمُ ٱللَّهُ مِنۡهُۚ وَٱللَّهُ عَزِيزٞ ذُو ٱنتِقَامٍ
Эй иймон келтирганлар, ҳаж ёки умрага эҳром боғлаган чоғингларда овни ўлдирманглар. Сизлардан ким овни қасддан ўлдирса, ўша ўлдиргани миқдорида туями, сигирми ёки қўйми, товон тўлайди. Бу ишда мусулмонлар орасида адолатли одам, дея танилган икки киши ҳакамлик қилади. Улар қандай ҳайвонни тўлашга ҳукм қилсалар, у ҳадйи сифатида Маккага юборилади ва Ҳарамда сўйилади. Ёки ўша ўлдирилган ов миқдорича таом Ҳарамдаги мискинларга улашилади. Ҳар бир мискинга ярим соъдан берилади. Ё ҳар бир ярим соъ таом муқобилига бир кундан рўза тутилади. Мана шу уч хил жазонинг бири қўлланади. Токи, осий овчи қилган ишининг оқибатини ўзи татиб кўрсин. Аллоҳ илгарилари қилинган жиноятларни кечирди. Энди ким бу жиноятни яна қайта қилса, Аллоҳ ундан интиқом олади ва азоблайди. Аллоҳ Қудратлидир. Истаган пайтидан осийлардан интиқом ола билиши ўша қудратининг бир кўринишидир. Бу ишдан У Зотни ҳеч ким қайтара олмайди.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• عدم مؤاخذة الشخص بما لم يُحَرَّم أو لم يبلغه تحريمه.
Ҳали ҳаром қилинмаган ишни ёки ҳаром қилингани ҳақидаги хабар ҳали етиб келмаган ишни қилган одам жазоланмайди.
أُحِلَّ لَكُمۡ صَيۡدُ ٱلۡبَحۡرِ وَطَعَامُهُۥ مَتَٰعٗا لَّكُمۡ وَلِلسَّيَّارَةِۖ وَحُرِّمَ عَلَيۡكُمۡ صَيۡدُ ٱلۡبَرِّ مَا دُمۡتُمۡ حُرُمٗاۗ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِيٓ إِلَيۡهِ تُحۡشَرُونَ
Аллоҳ муқимларга ҳам, мусофирларга ҳам сув ҳайвонларини овлашни ҳамда сувдан ташқарига чиқиб қолган тирик ё ўлик сув ҳайвонларини ҳалол қилди. Токи, уларга манфаатли бўлсин. Модомики, ҳаж ё умра учун эҳром боғлаган экансизлар, сизларга қуруқлик овини ҳаром қилди. Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилинглар. Қиёмат куни ёлғиз У Зотнинг даргоҳига қайтасизлар. Ўшанда қилган амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.
अरबी तफ़सीरें:
۞ جَعَلَ ٱللَّهُ ٱلۡكَعۡبَةَ ٱلۡبَيۡتَ ٱلۡحَرَامَ قِيَٰمٗا لِّلنَّاسِ وَٱلشَّهۡرَ ٱلۡحَرَامَ وَٱلۡهَدۡيَ وَٱلۡقَلَٰٓئِدَۚ ذَٰلِكَ لِتَعۡلَمُوٓاْ أَنَّ ٱللَّهَ يَعۡلَمُ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِ وَأَنَّ ٱللَّهَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٌ
Аллоҳ Каъбани - Байтул-Ҳаромни одамларга асос қилдики, ўша Ҳарам туфайли, намоз, ҳаж, умра каби диний ишлари ҳамда Ҳарамдаги осойишталик, ҳамма нарсанинг мевалари ўша ерга тўпланиши каби дунёвий ишлари қойим бўлади. Аллоҳ Зулқаъда, Зулҳижжа, Муҳаррам ва Ражаб, яъни уруш ҳаром қилинган ойларни ҳам одамларга асос қилдики, унинг кўмагида урушдан тийилиб, тинчлик-осойишталикка эришадилар. Аллоҳ ҳадйи - қурбонликка аталган ҳайвонлар ва уларга осиб қўйилган белгиларни ҳам асос қилдики, шу билан ҳадйи эгалари йўлда тўсиқ ва озорга учрамасдан манзилларига етиб оладилар. Хўш, Аллоҳ нима учун шундай қилди? Токи, сизлар Аллоҳ осмонлардаги нарсаларни ҳам, ердаги нарсаларни ҳам билишини ҳамда Аллоҳ ҳамма нарсани Билгувчи эканини билиб қўйинглар. Фойдани жалб қилиш ва зарарни келмасидан олдин даф қилиш учун чиқарган шаръий ҳукмлари У Зотнинг бандаларига нима фойдали эканини билишини кўрсатиб турибди.
अरबी तफ़सीरें:
مَّا عَلَى ٱلرَّسُولِ إِلَّا ٱلۡبَلَٰغُۗ وَٱللَّهُ يَعۡلَمُ مَا تُبۡدُونَ وَمَا تَكۡتُمُونَ
Пайғамбарнинг зиммасидаги вазифаси одамларга тавфиқ бериб, уларни ҳидоят қилиш эмас, балки Аллоҳ етказишни буюрган ишларни етказиб қўйишдир, холос. Ҳидоят ва залолат бобида эса сизларнинг ошкора қилаётган ишларингизни ҳам, яшириб қилаётган ишларингизни ҳам Аллоҳнинг Ўзи кўриб-билиб туради ва яқинда сизларга амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.
अरबी तफ़सीरें:
قُل لَّا يَسۡتَوِي ٱلۡخَبِيثُ وَٱلطَّيِّبُ وَلَوۡ أَعۡجَبَكَ كَثۡرَةُ ٱلۡخَبِيثِۚ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ يَٰٓأُوْلِي ٱلۡأَلۡبَٰبِ لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ
Эй Пайғамбар, айтингки, ҳар нарсанинг нопоки поки билан баробар бўлмайди. Гарчи сизни нопокнинг кўплиги ҳайратга солаётган бўлса ҳам. Зеро, унинг кўплиги афзаллигини кўрсатмайди. Эй ақл эгалари, нопокни тарк этиш ва покни қабул қилиш билан Аллоҳдан тақво қилинглар. Шояд, шунда жаннатга ноил бўлсангизлар.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَسۡـَٔلُواْ عَنۡ أَشۡيَآءَ إِن تُبۡدَ لَكُمۡ تَسُؤۡكُمۡ وَإِن تَسۡـَٔلُواْ عَنۡهَا حِينَ يُنَزَّلُ ٱلۡقُرۡءَانُ تُبۡدَ لَكُمۡ عَفَا ٱللَّهُ عَنۡهَاۗ وَٱللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٞ
Эй иймон келтирганлар, пайғамбарингиздан кераксиз, динингиз учун асқотмайдиган нарсаларни сўрайвермангларки, агар ўша нарсалар сизларга очилиб, аён бўлиб қолса, сизларга ёмон бўлади, ортиқча машаққат туғдиради. Пайғамбарга ваҳий нозил бўлаётган пайтда сўралиши мумкин бўлмаган нарсалар ҳақида сўрайдиган бўлсангизлар, уларни очиқлаб, аён қилиб бериш Аллоҳга осон. Қуръон ҳеч очиқламаган кўп нарсаларни Аллоҳ кечиб юборган-ку. Шундай экан, уларни яна кавлаштириб, сўрайверманглар. Сўрайверсангизлар, улардаги ҳукмларга ҳам амал қилиш лозимлиги ҳақида фармон тушиб қолади. Аллоҳ тавба қилган бандаларининг гуноҳларини кечиргувчи ва уларга меҳрибон Зотдир.
अरबी तफ़सीरें:
مَا جَعَلَ ٱللَّهُ مِنۢ بَحِيرَةٖ وَلَا سَآئِبَةٖ وَلَا وَصِيلَةٖ وَلَا حَامٖ وَلَٰكِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۖ وَأَكۡثَرُهُمۡ لَا يَعۡقِلُونَ
Аллоҳ чорва ҳайвонларни ҳалол қилди. Мушриклар баҳийрани, яъни, маълум миқдорда бола кўрганидан кейин қулоғи кесилган туяни, соибани, яъни, маълум ёшга етганидан кейин санамларига атаб қўйилган туяни, васийлани, яъни, урғочидан кейин урғочи туғаверган туяни, ҳомийни, яъни, пуштидан маълум миқдорда бўталоқ туғилган эркак туяни ўзларига ўзлари ҳаром қилиб олиб, уларни Аллоҳ ҳаром қилган, дея Аллоҳга бўҳтон қиладилар. Аслида эса уларни Аллоҳ ҳаром қилмаган. Кофирларнинг кўпчилиги ҳақ билан ботилнинг, ҳалол билан ҳаромнинг фарқига бормайдилар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• الأصل في شعائر الله تعالى أنها جاءت لتحقيق مصالح العباد الدنيوية والأخروية، ودفع المضار عنهم.
Аслида Аллоҳнинг шариати бандаларнинг дунёвий ва ухровий манфаатларини кўзлаб ҳамда улардан зарарларни даф қилиш учун келган.
• عدم الإعجاب بالكثرة، فإنّ كثرة الشيء ليست دليلًا على حِلِّه أو طِيبه، وإنما الدليل يكمن في الحكم الشرعي.
Соннинг кўплигидан фахрланиш тўғри эмас. Зеро, нарсанинг кўплиги унинг ҳалоллиги ва яхшилигини кўрсатмайди. Далил шаръий ҳукм ичида яшириндир.
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ وَإِلَى ٱلرَّسُولِ قَالُواْ حَسۡبُنَا مَا وَجَدۡنَا عَلَيۡهِ ءَابَآءَنَآۚ أَوَلَوۡ كَانَ ءَابَآؤُهُمۡ لَا يَعۡلَمُونَ شَيۡـٔٗا وَلَا يَهۡتَدُونَ
Анави Аллоҳга туҳмат қилаётганларга: "Аллоҳ нозил қилган Қуръонга ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг суннатига келиб, ҳалол билан ҳаромни ажратиб олинглар", дейилса, "Бизга ота-боболаримиздан мерос қолган ақида ва амаллар етарлидир", дейдилар. Қандай қилиб у етарли бўлсин? Ахир ота-боболари ҳеч нарсани билмайдиган ғирт саводсизлар бўлган-ку! Уларга ўзларидан баттар нодонлар ва адашганлар эргашадилар. Хуллас, тўғри гапни уқмаган бу гумроҳлар йўлдан озган жоҳиллардир.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ عَلَيۡكُمۡ أَنفُسَكُمۡۖ لَا يَضُرُّكُم مَّن ضَلَّ إِذَا ٱهۡتَدَيۡتُمۡۚ إِلَى ٱللَّهِ مَرۡجِعُكُمۡ جَمِيعٗا فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمۡ تَعۡمَلُونَ
Эй иймон келтирганлар, ўзингизга қарангиз ва ўзингизни ўнглаб олингиз. Агар ўзингиз ҳидоятда бўлсангиз, сўзингизга қулоқ солмаганлар ва йўлдан озганлар сизга зарар қила олмайди. Яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтаришингиз ҳидоятда эканингизнинг бир нишонасидир. Қиёмат кунида борар жойингиз ёлғиз Аллоҳгадир. Ўшанда бу дунёда қилган амалларингизни ўзингизга айтиб-кўрсатиб, ўшанга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.
अरबी तफ़सीरें:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ شَهَٰدَةُ بَيۡنِكُمۡ إِذَا حَضَرَ أَحَدَكُمُ ٱلۡمَوۡتُ حِينَ ٱلۡوَصِيَّةِ ٱثۡنَانِ ذَوَا عَدۡلٖ مِّنكُمۡ أَوۡ ءَاخَرَانِ مِنۡ غَيۡرِكُمۡ إِنۡ أَنتُمۡ ضَرَبۡتُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَأَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةُ ٱلۡمَوۡتِۚ تَحۡبِسُونَهُمَا مِنۢ بَعۡدِ ٱلصَّلَوٰةِ فَيُقۡسِمَانِ بِٱللَّهِ إِنِ ٱرۡتَبۡتُمۡ لَا نَشۡتَرِي بِهِۦ ثَمَنٗا وَلَوۡ كَانَ ذَا قُرۡبَىٰ وَلَا نَكۡتُمُ شَهَٰدَةَ ٱللَّهِ إِنَّآ إِذٗا لَّمِنَ ٱلۡأٓثِمِينَ
Эй иймон келтирганлар, бирортангизга ўлим аломатлари кўриниб, ажали яқинлашиб қолаётганини сезса, қилаётган васиятига икки одил мусулмонни гувоҳ қилсин. Мусулмон топилмаса, икки кофир киши ҳам бўлаверади. Мусофирликда ўлим топиб, гувоҳлик борасида шубҳа пайдо бўлиб қолса, бирон намоздан кейин икки гувоҳни тўхтатинглар-да, улар шундай қасам ичсин: "Аллоҳ тарафидан ўзимга бериладиган насибани ҳеч қандай эвазга сотмайман, ўзимга яқин одамнинг тарафини олмайман, Аллоҳ учун бўлган гувоҳлигимни яширмайман, шу айтганларимни бажармасам, Аллоҳга гуноҳ қиладиган осийлар сафидан жой олишим муқаррар!"
अरबी तफ़सीरें:
فَإِنۡ عُثِرَ عَلَىٰٓ أَنَّهُمَا ٱسۡتَحَقَّآ إِثۡمٗا فَـَٔاخَرَانِ يَقُومَانِ مَقَامَهُمَا مِنَ ٱلَّذِينَ ٱسۡتَحَقَّ عَلَيۡهِمُ ٱلۡأَوۡلَيَٰنِ فَيُقۡسِمَانِ بِٱللَّهِ لَشَهَٰدَتُنَآ أَحَقُّ مِن شَهَٰدَتِهِمَا وَمَا ٱعۡتَدَيۡنَآ إِنَّآ إِذٗا لَّمِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ
Улар ичган қасамлар ёки улар берган гувоҳликларнинг ёлғонлиги очилиб қолса, хиёнатлари фош бўлса, уларнинг ўрнини босадиган бошқа икки киши гувоҳлик берсин. Бу икки киши маййитга яқин кишилар бўлиб: «Бизнинг берган гувоҳлигимиз уларнинг гувоҳлигидан тўғрироқ ва биз ҳаддимиздан ошиб, ёлғон гувоҳлик бераётганимиз йўқ. Ёлғон гувоҳлик берадиган бўлсак, ҳеч шак-шубҳасиз, ҳаддидан ошган золимлардан бўлиб қоламиз», деб Аллоҳ номига қасам ичадилар.
अरबी तफ़सीरें:
ذَٰلِكَ أَدۡنَىٰٓ أَن يَأۡتُواْ بِٱلشَّهَٰدَةِ عَلَىٰ وَجۡهِهَآ أَوۡ يَخَافُوٓاْ أَن تُرَدَّ أَيۡمَٰنُۢ بَعۡدَ أَيۡمَٰنِهِمۡۗ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَٱسۡمَعُواْۗ وَٱللَّهُ لَا يَهۡدِي ٱلۡقَوۡمَ ٱلۡفَٰسِقِينَ
Уларнинг гувоҳлигига шубҳа туғилиб қолган пайтда мана шу икки гувоҳнинг намоздан кейинги қасами уларнинг гувоҳликни шаръий тарзда адо этишларига яқинлаштиради. Натижада улар гувоҳликни ўзгартирмайдилар ва унга хиёнат қилмайдилар. Айни пайтда меросхўрларнинг ўзларига қарши қасам ичиб қолишларидан ва оқибатда шарманда бўлишларидан хавфсиратади. Шундай экан, Аллоҳдан тақво қилиб, гувоҳлик беришда ҳам, қасам ичишда ҳам ёлғон сўзламангиз ва хиёнат қилмангиз. Фармонларни қабул бўладиган тарзда адо этингиз. Аллоҳ итоатсизларга тавфиқ бермас.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• إذا ألزم العبد نفسه بطاعة الله، وأمر بالمعروف ونهى عن المنكر بحسب طاقته، فلا يضره بعد ذلك ضلال أحد، ولن يُسْأل عن غيره من الناس، وخاصة أهل الضلال منهم.
Банда Аллоҳга тоат қилишда бардавом, барқарор бўлиб, кучи етганича яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтариб бораверса, бошқаларнинг адашгани унга зарар қилмайди. Бошқа одамлар, хусусан, залолат йўлини тутганлар учун жавобгар бўлмайди.
• الترغيب في كتابة الوصية، مع صيانتها بإشهاد العدول عليها.
۞ يَوۡمَ يَجۡمَعُ ٱللَّهُ ٱلرُّسُلَ فَيَقُولُ مَاذَآ أُجِبۡتُمۡۖ قَالُواْ لَا عِلۡمَ لَنَآۖ إِنَّكَ أَنتَ عَلَّٰمُ ٱلۡغُيُوبِ
Эй одамлар, Қиёматни эсланглар. У кунда Аллоҳ ҳамма пайғамбарларни тўплаб: "Умматларингиз сизларнинг даъватингизга қандай жавоб берди", деб сўрайди. Шунда улар жавобни Аллоҳнинг Ўзига топшириб: "Парвардигоро, биз билмаймиз, ҳамма билим Сенда, ғайб ишларини ёлғиз Ўзинг биласан", дейдилар.
अरबी तफ़सीरें:
إِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ ٱذۡكُرۡ نِعۡمَتِي عَلَيۡكَ وَعَلَىٰ وَٰلِدَتِكَ إِذۡ أَيَّدتُّكَ بِرُوحِ ٱلۡقُدُسِ تُكَلِّمُ ٱلنَّاسَ فِي ٱلۡمَهۡدِ وَكَهۡلٗاۖ وَإِذۡ عَلَّمۡتُكَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَٱلتَّوۡرَىٰةَ وَٱلۡإِنجِيلَۖ وَإِذۡ تَخۡلُقُ مِنَ ٱلطِّينِ كَهَيۡـَٔةِ ٱلطَّيۡرِ بِإِذۡنِي فَتَنفُخُ فِيهَا فَتَكُونُ طَيۡرَۢا بِإِذۡنِيۖ وَتُبۡرِئُ ٱلۡأَكۡمَهَ وَٱلۡأَبۡرَصَ بِإِذۡنِيۖ وَإِذۡ تُخۡرِجُ ٱلۡمَوۡتَىٰ بِإِذۡنِيۖ وَإِذۡ كَفَفۡتُ بَنِيٓ إِسۡرَٰٓءِيلَ عَنكَ إِذۡ جِئۡتَهُم بِٱلۡبَيِّنَٰتِ فَقَالَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِنۡهُمۡ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا سِحۡرٞ مُّبِينٞ
Эсланг! Аллоҳ Ийсо алайҳиссаломга хитоб қилиб, шундай деганди: "Эй Ийсо ибн Марям, сенга берган неъматимни, сени отасиз яратганимни, онанг Марямга берган неъматимни, уни ўз замонасидаги аёллар орасидан танлаб олганимни, сени Жаброил алайҳиссалом билан қўллаб-қувватлаганимни, одамларга эмизикли пайтингда ҳам гапириб, Аллоҳга даъват қилганингни, катта бўлганингдан кейин ҳам уларга рисолатни етказганингни, сенга ёзишни, Мусо алайҳиссаломга нозил қилинган Тавротни, ўзингга нозил қилинган Инжилни ҳамда шариат сирларини, манфаатларини ва ҳикматларини ўргатганимни, лойдан қуш шаклини ясаб, унга пуфлаганингда чин қушга айланганини, сенга шундай иқтидор берганимни, туғма кўрни ва пес-моховни даволай олганингни, Аллоҳга дуо қилиб, ўликни тирилтирганингни, шуларнинг ҳаммаси Менинг изним билан бўлганини, Бани Исроилга очиқ мўъжизаларни келтирганингда ва улар сени ўлдирмоқчи бўлганларида улардан сени қутқарганимни эсла! Ўшанда улар фақат куфр келтириб: "Ийсо олиб келган нарсалар очиқ сеҳрдан ўзга эмас", дегандилар".
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذۡ أَوۡحَيۡتُ إِلَى ٱلۡحَوَارِيِّـۧنَ أَنۡ ءَامِنُواْ بِي وَبِرَسُولِي قَالُوٓاْ ءَامَنَّا وَٱشۡهَدۡ بِأَنَّنَا مُسۡلِمُونَ
Сени қўллаб-қувватлайдиган ҳаворийларга ваҳий юбориб, Менга ва сенга иймон келтиришларини айтганимда улар қабул қилиб: "Иймон келтирдик ва Парвардигоро, Ўзинг гувоҳ бўлки, биз Сенга бўйсунадиган мусулмонлармиз", деганларини ҳам эсла!
अरबी तफ़सीरें:
إِذۡ قَالَ ٱلۡحَوَارِيُّونَ يَٰعِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ هَلۡ يَسۡتَطِيعُ رَبُّكَ أَن يُنَزِّلَ عَلَيۡنَا مَآئِدَةٗ مِّنَ ٱلسَّمَآءِۖ قَالَ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَ
Эсланг! Ҳаворийлар: "Парвардигоринг бизга осмондан бир дастурхон тушира оладими", деганларида Ийсо алайҳиссалом уларга бундай нарсани сўрамасликларини, Аллоҳдан тақво қилишларини, чунки бу нарсада бир фитна бўлиши мумкинлигини айтиб: "Агар мўмин бўлсангизлар, ризқ қидиришда Аллоҳга таваккал қилинглар", деган эди.
अरबी तफ़सीरें:
قَالُواْ نُرِيدُ أَن نَّأۡكُلَ مِنۡهَا وَتَطۡمَئِنَّ قُلُوبُنَا وَنَعۡلَمَ أَن قَدۡ صَدَقۡتَنَا وَنَكُونَ عَلَيۡهَا مِنَ ٱلشَّٰهِدِينَ
Ҳаворийлар Ийсо алайҳиссаломга: "Шу дастурхондан тановул қилишни, қалбларимиз Аллоҳнинг қудрати нақадар етук эканига ва сен Унинг Пайғамбари эканингга таскин топишини, сен олиб келаётган хабар чиндан ҳам Аллоҳ тарафидан эканини аниқ билиб олишни ва бу ишда бошқаларга гувоҳ бўлишни истаймиз", дедилар.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• إثبات جمع الله للخلق يوم القيامة جليلهم وحقيرهم.
Мазкур оятларда Аллоҳ таолонинг Қиёмат кунида ҳамма халқни - улуғию ҳақирини бир жойга тўплаши ўз исботини топган.
• إثبات بشرية المسيح عليه السلام وإثبات آياته الحسية من إحياء الموتى وإبراء الأكمه والأبرص التي أجراها الله على يديه.
Ийсо масиҳ алайҳиссаломнинг инсонлиги ҳамда ўликни тирилтириш, туғма кўр ва песни тузатиш каби пайғамбарлик белгилари ҳиссий экани ҳам ўз исботини топиб турибди.
• بيان أن آيات الأنبياء تهدف لتثبيت الأتباع وإفحام المخالفين، وأنها ليست من تلقاء أنفسهم، بل تأتي بإذن الله تعالى.
Пайғамбарларга берилган пайғамбарлик аломатларидан мурод тобеларни барқарорлаштириш ва мухолифларни мот қилиш экани, айни пайтда улар пайғамбарларнинг ўзларидан эмас, балки Аллоҳ таолонинг изни ила содир бўлиши баён қилиняпти.
قَالَ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَ ٱللَّهُمَّ رَبَّنَآ أَنزِلۡ عَلَيۡنَا مَآئِدَةٗ مِّنَ ٱلسَّمَآءِ تَكُونُ لَنَا عِيدٗا لِّأَوَّلِنَا وَءَاخِرِنَا وَءَايَةٗ مِّنكَۖ وَٱرۡزُقۡنَا وَأَنتَ خَيۡرُ ٱلرَّٰزِقِينَ
Шунда Ийсо уларнинг талабларига биноан Аллоҳга шундай илтижо қилди: "Парвардигоро, бизга бир дастурхон нозил қилгин. У нозил бўлган кун бизга ва биздан кейин келадиганларга бир байрам бўлиб қолсинки, у кунни улуғлаб, Сенга шукроналар айтайлик. Яна у Сенинг ягоналигингни ва юборган рисолатингнинг ҳақлигини кўрсатиб турувчи бир ҳужжат, белги бўлсин. Бизга Сенга ибодат қилишимиз учун мадад-қувват бўладиган ризқ бергин. Пок Парвардигоро, Сен энг яхши ризқ бергувчисан".
अरबी तफ़सीरें:
قَالَ ٱللَّهُ إِنِّي مُنَزِّلُهَا عَلَيۡكُمۡۖ فَمَن يَكۡفُرۡ بَعۡدُ مِنكُمۡ فَإِنِّيٓ أُعَذِّبُهُۥ عَذَابٗا لَّآ أُعَذِّبُهُۥٓ أَحَدٗا مِّنَ ٱلۡعَٰلَمِينَ
Аллоҳ Ийсо алайҳиссаломнинг дуосини ижобат қилиб, шундай деди: "Сизлар сўраётган дастурхонни нозил қилурман. У нозил бўлганидан кейин ким яна куфр келтирса, ўзидан кўрсин. Уни шу қадар қаттиқ азоблайманки, ҳеч кимни ундай азобламайман. Чунки у ёрқин белгини ўз кўзи билан кўради ва шунинг учун унинг куфри саркашликдан бошқа нарса бўлмайди". Шундан сўнг Аллоҳ ваъдасини бажариб, уларга дастурхон нозил қилди.
अरबी तफ़सीरें:
وَإِذۡ قَالَ ٱللَّهُ يَٰعِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ ءَأَنتَ قُلۡتَ لِلنَّاسِ ٱتَّخِذُونِي وَأُمِّيَ إِلَٰهَيۡنِ مِن دُونِ ٱللَّهِۖ قَالَ سُبۡحَٰنَكَ مَا يَكُونُ لِيٓ أَنۡ أَقُولَ مَا لَيۡسَ لِي بِحَقٍّۚ إِن كُنتُ قُلۡتُهُۥ فَقَدۡ عَلِمۡتَهُۥۚ تَعۡلَمُ مَا فِي نَفۡسِي وَلَآ أَعۡلَمُ مَا فِي نَفۡسِكَۚ إِنَّكَ أَنتَ عَلَّٰمُ ٱلۡغُيُوبِ
Эсланг! Аллоҳ Қиёмат кунида Ийсо ибн Марямга хитоб қилиб: "Эй Ийсо ибн Марям, одамларга, мени ва онамни Аллоҳдан ўзга икки маъбудга айлантиринглар, деган гапни сен айтдингми", деганида, Ийсо Парвардигорини ҳар қандай нуқсондан поклаб: "Менинг ҳақиқатдан ўзга гапни гапиришга ҳаққим йўқ, гапирган бўлганимда, уни Сен албатта билган бўлардинг, чунки ҳеч нарса Сендан яширин бўлолмайди, қалбимдаги сир-асроримни ҳам биласан, мен эса Сендаги ҳеч нарсани билмайман, ҳар бир яширин ва ошкора билимларни ҳам, ғайб илмини ҳам ёлғиз Ўзинг билгувчисан", деб жавоб берди.
अरबी तफ़सीरें:
مَا قُلۡتُ لَهُمۡ إِلَّا مَآ أَمَرۡتَنِي بِهِۦٓ أَنِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ رَبِّي وَرَبَّكُمۡۚ وَكُنتُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا مَّا دُمۡتُ فِيهِمۡۖ فَلَمَّا تَوَفَّيۡتَنِي كُنتَ أَنتَ ٱلرَّقِيبَ عَلَيۡهِمۡۚ وَأَنتَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدٌ
Ийсо алайҳиссалом Парвардигорига деди: "Одамларга Ўзинг буюрган гапдан бошқасини айтмадим. Яъни, уларни маъбудликда Сени ёлғиз деб билишга чақирдим. Бутун ҳаётлик пайтимда улар гапираётган гапларга гувоҳ бўлиб турдим. Улар орасида туриш муддатим битиб, самога кўтарилганимдан кейин эса, эй Парвардигорим, уларнинг ишларини Ўзинг кузатиб турдинг. Сен ҳар нарсага Гувоҳсан. Сендан ҳеч нарса яширин бўлолмас. Шундай экан, менинг айтган гапларим ҳам, мендан кейин уларнинг айтган гаплари ҳам Ўзингга аён".
अरबी तफ़सीरें:
إِن تُعَذِّبۡهُمۡ فَإِنَّهُمۡ عِبَادُكَۖ وَإِن تَغۡفِرۡ لَهُمۡ فَإِنَّكَ أَنتَ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
Парвардигоро, уларни азобласанг, улар Сенинг бандаларинг, истаганингни қилаверасан. Уларни кечириб, Ўз мағфиратинг билан сийласанг, бу ишдан ҳам Сени ҳеч ким қайтара олмайди. Зеро, Сен ҳаммадан Ғолиб ва ҳар бир ишингни ҳикмат билан қиладиган Ҳаким Зотсан.
अरबी तफ़सीरें:
قَالَ ٱللَّهُ هَٰذَا يَوۡمُ يَنفَعُ ٱلصَّٰدِقِينَ صِدۡقُهُمۡۚ لَهُمۡ جَنَّٰتٞ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ رَّضِيَ ٱللَّهُ عَنۡهُمۡ وَرَضُواْ عَنۡهُۚ ذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ
Аллоҳ таоло Ийсо алайҳиссаломга деди: "Бу кун нияти, гапи ва амалида содиқ бўлганларга садоқатлари асқотадиган кун. Уларга қасрлари ва дарахтлари остидан анҳорлар оқиб ўтадиган жаннатлар бўлиб, унда абадий қолурлар, ҳеч қачон ўлмайдилар. Аллоҳ улардан рози бўлиб, уларга ғазаб қилмас. Улар ҳам бундай неъматларга ноил бўлганлари учун Аллоҳдан рози бўлурлар. Бу мукофот ва розилик шу қадар улуғ муваффақиятдирки, унга тенглашадиган бошқа муваффақият йўқдир".
अरबी तफ़सीरें:
لِلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا فِيهِنَّۚ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرُۢ
Осмонлару ернинг мулки Аллоҳникидир. Уларни Ўзи яратган ва Ўзи бошқариб туради. Осмонлару ер орасидаги махлуқотлар ҳам Аллоҳнинг мулкидир. У ҳар нарсага Қодирдир. Унинг Қўлидан келмайдиган иш йўқдир.
अरबी तफ़सीरें:
इस पृष्ठ की आयतों से प्राप्त कुछ बिंदु:
• توعد الله تعالى كل من أصرَّ على كفره وعناده بعد قيام الحجة الواضحة عليه.
Очиқ ҳужжат келтирилганидан кейин ҳам куфру саркашлигида тураверадиган одамни Аллоҳ таоло ёмон оқибатдан огоҳлантиряпти.
• تَبْرئة المسيح عليه السلام من ادعاء النصارى بأنه أبلغهم أنه الله أو أنه ابن الله أو أنه ادعى الربوبية أو الألوهية.
Масиҳ алайҳиссалом насронийларнинг у ўзини Худо деган ёки Аллоҳнинг ўғли деган ёхуд парвардигорлик ё илоҳликни даъво қилган, деган даъволаридан, туҳматларидан оқланяпти.
क़ुरआन के अर्थों का अनुवाद - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - अनुवादों की सूची
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.