対訳 章 フード章 - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - クルアーン百科事典

Ҳуд сураси

本章の趣旨:

تثبيت النبي والمؤمنين بقصص الأنبياء السابقين، وتشديد الوعيد للمكذبين.

Ўтган пайғамбарларнинг қиссалари орқали Пайғамбар алайҳиссолату вассалом ва мўминлар қўллаб-қувватланяпти. Ҳақни ёлғонга чиқарадиган кўрнамаклар эса қаттиқ азобдан огоҳлантириляпти.

---

節: 1

الٓرۚ كِتَٰبٌ أُحۡكِمَتۡ ءَايَٰتُهُۥ ثُمَّ فُصِّلَتۡ مِن لَّدُنۡ حَكِيمٍ خَبِيرٍ

Алиф. Лом. Ро. Бу ҳарфлар ҳақида "Бақара" сурасида айтиб ўтдик. Қуръон оятлари шаклда ҳам, маънода ҳам пухта қилинган. Унда ноўрин ишлатилган бирон ҳарфни, бирон нуқсонни кўрмайсиз. Бундан ташқари у ҳалол-ҳаромни, буйруқ-тақиқни, ваъда-ваъидни, қиссаларни баён қилиб келган китоб. У тадбирию шариатида ҳикмат билан иш қиладиган, бандаларининг аҳволидан ва улар учун нима яхшилигидан хабардор Зот тарафидан нозил қилинган.

節: 2

أَلَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّا ٱللَّهَۚ إِنَّنِي لَكُم مِّنۡهُ نَذِيرٞ وَبَشِيرٞ

Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган бу оятлар мазмуни бандаларни Аллоҳдан бошқага ибодат қилишдан қайтаришдир. Эй одамлар, мен сизларни куфру исённинг оқибати Аллоҳнинг азобига гирифтор қилишидан огоҳлантирувчиман. Иймон ва яхши амал эса У Зотнинг савобига ноил қилиши ҳақида хушхабар элтувчиман.

節: 3

وَأَنِ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِ يُمَتِّعۡكُم مَّتَٰعًا حَسَنًا إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى وَيُؤۡتِ كُلَّ ذِي فَضۡلٖ فَضۡلَهُۥۖ وَإِن تَوَلَّوۡاْ فَإِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٖ كَبِيرٍ

Эй одамлар, гуноҳларингиз учун Парвардигорингиздан мағфират сўрангиз. Қилган хатоларингизга пушаймон бўлиб, У Зотга тавба қилингиз. Шунда У Зот сизларга то ажалингиз келгунига қадар дунё ҳаётидан чиройли фойданиб олиш имконини беради. Ким янада кўпроқ амал ва тоат қилса, савобини кўпайтириб беради. Мен Парвардигорим тарафидан олиб келган рисолатга иймон келтиришдан бош тортсангиз, бас, мен Қиёмат кунининг даҳшатли азоби бошингизга тушишидан қўрқаман.

節: 4

إِلَى ٱللَّهِ مَرۡجِعُكُمۡۖ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٌ

Эй одамлар, Қиёмат куни ёлғиз Аллоҳнинг ҳузурига қайтасизлар. Ҳар қандай нуқсондан пок У Зот ҳар ишга Қодирдир. Бирон иш, жумладан, сизларни қайта тирилтириш ҳам, ҳисоб-китоб қилиш ҳам У Зотга оғирлик қилмайди.

節: 5

أَلَآ إِنَّهُمۡ يَثۡنُونَ صُدُورَهُمۡ لِيَسۡتَخۡفُواْ مِنۡهُۚ أَلَا حِينَ يَسۡتَغۡشُونَ ثِيَابَهُمۡ يَعۡلَمُ مَا يُسِرُّونَ وَمَا يُعۡلِنُونَۚ إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ

Огоҳ бўлингизким, анави мушриклар нодонликлари туфайли ўзларича дилларидаги шак-шубҳаларини Аллоҳдан яширмоқчи бўлиб, бошларини эгадилар. Огоҳ бўлингизким, улар бошларини кийимлари билан ўраб олган пайтларида ҳам (Аллоҳ) уларнинг нимани сир тутаётганларини ҳам, нимани ошкор қилаётганларини ҳам билур. Албатта У Зот қалблардаги яширин сирларни ҳам Билгувчидир.

本諸節の功徳:

• إن الخير والشر والنفع والضر بيد الله دون ما سواه.

Яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам, фойда ҳам, зарар ҳам ёлғиз Аллоҳнинг Қўлидадир.

• وجوب اتباع الكتاب والسُّنَّة والصبر على الأذى وانتظار الفرج من الله.

Қуръон ва суннатга эргашиш, озорга сабр қилиш ва кушойишни Аллоҳдан кутиш вожиб.

• آيات القرآن محكمة لا يوجد فيها خلل ولا باطل، وقد فُصِّلت الأحكام فيها تفصيلًا تامَّا.

Қуръон оятлари мустаҳкамдир. Уларда ноҳақлик, ножўялик йўқ. Ундаги ҳукмларнинг тафсилоти тўла берилган.

• وجوب المسارعة إلى التوبة والندم على الذنوب لنيل المطلوب والنجاة من المرهوب.

Мақсадга етиш ва хавфдан қутулиш учун гуноҳлардан пушаймон бўлиб, тез тавба қилиш вожиб.

節: 6

۞ وَمَا مِن دَآبَّةٖ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِ رِزۡقُهَا وَيَعۡلَمُ مُسۡتَقَرَّهَا وَمُسۡتَوۡدَعَهَاۚ كُلّٞ فِي كِتَٰبٖ مُّبِينٖ

Ер юзида ўрмалаган нарса борки, ҳар қанча кичик бўлмасин, ҳаммасининг ризқини Аллоҳ беради. Бу Аллоҳнинг фазлу карами. Аллоҳ уларнинг шу заминдаги турар жойини ҳам, ўлгандан кейин қаерга боришини ҳам билади. Ҳаммасининг ризқи ҳам, турар жойи ҳам, борар жойи ҳам Очиқ Китобда, яъни, Лавҳул-Маҳфузда бор.

節: 7

وَهُوَ ٱلَّذِي خَلَقَ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٖ وَكَانَ عَرۡشُهُۥ عَلَى ٱلۡمَآءِ لِيَبۡلُوَكُمۡ أَيُّكُمۡ أَحۡسَنُ عَمَلٗاۗ وَلَئِن قُلۡتَ إِنَّكُم مَّبۡعُوثُونَ مِنۢ بَعۡدِ ٱلۡمَوۡتِ لَيَقُولَنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْ إِنۡ هَٰذَآ إِلَّا سِحۡرٞ مُّبِينٞ

У шундай Зотки, мана шундай буюк осмонлару ерни ва улардаги нарсаларни олти кунда яратди. Бундан олдин У Зотнинг Арши сув устида эди. Эй одамлар, сизлардан қайси бирингиз яхшироқ амал қилиб, Аллоҳни рози қилишингиз ва қайси бирингиз ёмон амал қилиб, Аллоҳни ғазаблантиришингизни синовдан ўтказиш, кейин эса ўша қилган амалларингизга яраша жазо ёки мукофот бериш учун шундай қилди. Эй Пайғамбар, агар сиз уларга: "Ўлгандан кейин ҳисоб-китоб учун яна қайта тириласизлар", десангиз, куфр келтирган ва қайта тирилишни инкор қилган кимсалар: "Сен тиловат қилаётган бу Қуръон ҳақ эмас, у очиқ сеҳрдан бошқа нарса эмас", дейдилар.

節: 8

وَلَئِنۡ أَخَّرۡنَا عَنۡهُمُ ٱلۡعَذَابَ إِلَىٰٓ أُمَّةٖ مَّعۡدُودَةٖ لَّيَقُولُنَّ مَا يَحۡبِسُهُۥٓۗ أَلَا يَوۡمَ يَأۡتِيهِمۡ لَيۡسَ مَصۡرُوفًا عَنۡهُمۡ وَحَاقَ بِهِم مَّا كَانُواْ بِهِۦ يَسۡتَهۡزِءُونَ

Мушриклар жазога лойиқ бўлсалар-да, шу дунё ҳаётида улардан маълум муддатга азобни кечиктириб турсак: "Ўша азобни юборишдан нима тўсиб турибди", дея масхара қиладилар. Огоҳ бўлингизким, азобнинг келадиган ўз вақти-соати бор. Уни Аллоҳдан ўзга ҳеч кимса билмас. У келган пайтда ҳеч кимса ундан қочиб-қутула олмас. Ўшанда уларни ўзлари масхара қилиб юрганлари азоб ҳар тарафдан қамраб олур.

節: 9

وَلَئِنۡ أَذَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِنَّا رَحۡمَةٗ ثُمَّ نَزَعۡنَٰهَا مِنۡهُ إِنَّهُۥ لَيَـُٔوسٞ كَفُورٞ

Агар инсонга Ўз тарафимиздан соғлик, бойлик каби бирон неъматни бериб, кейин уни яна тортиб олсак, у Аллоҳнинг раҳматидан ноумид бўлиб, нонкўрлик қилади, Аллоҳ қилган яхшиликни унутади.

節: 10

وَلَئِنۡ أَذَقۡنَٰهُ نَعۡمَآءَ بَعۡدَ ضَرَّآءَ مَسَّتۡهُ لَيَقُولَنَّ ذَهَبَ ٱلسَّيِّـَٔاتُ عَنِّيٓۚ إِنَّهُۥ لَفَرِحٞ فَخُورٌ

Агар унга камбағалликдан кейин бойлик ёки касалликдан кейин соғлик таъмини тотдириб қўйсак, Аллоҳга шукр қилмасдан: "Тамом, мендан ёмонлик кетди, у энди қайтиб келмайди", дея хурсанд бўлиб ҳаддидан ошади, Аллоҳ берган неъматларга керилиб, одамларга зўравонлик қила бошлайди.

節: 11

إِلَّا ٱلَّذِينَ صَبَرُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُم مَّغۡفِرَةٞ وَأَجۡرٞ كَبِيرٞ

Қийинчиликларга, тоат қилишдаги машаққатларга, гуноҳдан тийилишдаги оғирликларга сабр қилиб, яхши амалларни қилганларнинг аҳволи бошқача бўлади. Улар ноумид, нонкўр бўлмайдилар, одамларга зўравонлик қилмайдилар. Парвардигорлари тарафидан уларнинг гуноҳларига мағфират бор. Охиратда уларга катта ажр, мукофот берилади.

節: 12

فَلَعَلَّكَ تَارِكُۢ بَعۡضَ مَا يُوحَىٰٓ إِلَيۡكَ وَضَآئِقُۢ بِهِۦ صَدۡرُكَ أَن يَقُولُواْ لَوۡلَآ أُنزِلَ عَلَيۡهِ كَنزٌ أَوۡ جَآءَ مَعَهُۥ مَلَكٌۚ إِنَّمَآ أَنتَ نَذِيرٞۚ وَٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ وَكِيلٌ

Эй Пайғамбар, эҳтимол сиз уларнинг куфри, саркашлиги, мўжизалар талаб қилишлари каби ишлари туфайли Аллоҳ сизга етказишни буюрган айрим буйруқларни уларга оғирлик қилиб қолмаслиги учун тарк этаётгандирсиз. Уларни етказсам: "У билан бирга уни бой қиладиган бир хазина ҳам нозил қилинмабди-да ёки унинг ҳақлигини тасдиқлайдиган бир фаришта ҳам келмабди-да", деб қолишларидан юрагингиз безовта бўлаётгандир. Сиз ҳеч нарсани қолдирмай, ҳаммасини етказаверинг. Чунки сиз фақат огоҳлантирувчисиз, холос. Аллоҳ етказишни буюрган ишни етказасиз. Сиз улар талаб қилаётган мўжизаларни келтиришингиз шарт эмас. Аллоҳ ҳаммасини кўриб-билиб, кузатиб турибди.

本諸節の功徳:

• سعة علم الله تعالى وتكفله بأرزاق مخلوقاته من إنسان وحيوان وغيرهما.

Аллоҳ таоло ҳамма нарсани билади. Инсондир, ҳайвондир, ҳамма махлуқотларини ризқ билан таъминлайди.

• بيان علة الخلق؛ وهي اختبار العباد بامتثال أوامر الله واجتناب نواهيه.

Яратиш сабаби баён қилиняпти. У бандалар Аллоҳнинг буйруқларини бажарадиларми, тақиқларидан тийиладиларми, шуни синаш экан.

• لا ينبغي الاغترار بإمهال الله تعالى لأهل معصيته، فإنه قد يأخذهم فجأة وهم لا يشعرون.

Аллоҳ гуноҳкорларни жазоламасдан, муҳлат бериб қўйганига ғофил қолмасмаслик лозим. Чунки жазо улар ўзлари сезмаган ҳолда тўсатдан келиб қолиши мумкин.

• بيان حال الإنسان في حالتي السعة والشدة، ومدح موقف المؤمن المتمثل في الصبر والشكر.

Инсоннинг танглик ва кенглик ҳолатдаги аҳволи баён қилиняпти. Сабр ва шукр қиладиган мўминнинг мавқифи мадҳ этиляпти.

節: 13

أَمۡ يَقُولُونَ ٱفۡتَرَىٰهُۖ قُلۡ فَأۡتُواْ بِعَشۡرِ سُوَرٖ مِّثۡلِهِۦ مُفۡتَرَيَٰتٖ وَٱدۡعُواْ مَنِ ٱسۡتَطَعۡتُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ

Мушриклар: "Қуръонни Муҳаммад ўзи тўқиган, у Аллоҳ тарафидан юборилган ваҳий эмас", дейдилар. Эй Пайғамбар, айтинг: "Шу даъвойингиз рост бўлса, қўлингиздан келганча кимни чақирсангиз-чақириб, шу Қуръонга ўхшаган, ростлигига эмас, ўзигагина ўхшаган ўнтагина сурани тўқиб беринглар-чи?"

節: 14

فَإِلَّمۡ يَسۡتَجِيبُواْ لَكُمۡ فَٱعۡلَمُوٓاْ أَنَّمَآ أُنزِلَ بِعِلۡمِ ٱللَّهِ وَأَن لَّآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۖ فَهَلۡ أَنتُم مُّسۡلِمُونَ

Бу ишни бажара олмасалар, эй мўминлар, билингизки, Қуръонни Аллоҳ Ўз илми билан Пайғамбарига нозил қилган. У тўқилган эмас. Яна билингизки, Аллоҳдан ўзга чин маъбуд йўқдир. Мана шу қатъий ҳужжатлардан кейин энди бўйсунасизларми?

節: 15

مَن كَانَ يُرِيدُ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا وَزِينَتَهَا نُوَفِّ إِلَيۡهِمۡ أَعۡمَٰلَهُمۡ فِيهَا وَهُمۡ فِيهَا لَا يُبۡخَسُونَ

Кимлар ўз амали билан охиратни эмас, шу дунё ҳаётини ва унинг фоний лаззатларини истасалар, уларга шу дунёнинг ўзида мукофотларини тўла қилиб берурмиз. Уларга тинчлик, фаровонлик, мўл-кўллик ато этилур. Аммалларининг савоблари заррача камайтирилмас.

節: 16

أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ لَيۡسَ لَهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ إِلَّا ٱلنَّارُۖ وَحَبِطَ مَا صَنَعُواْ فِيهَا وَبَٰطِلٞ مَّا كَانُواْ يَعۡمَلُونَ

Бундай тубан кимсаларга Қиёмат куни дўзахдан бошқа насиба берилмас. Қилган амаллари ҳабата кетиб, фойда бермас. Чунки амалларида иймон ҳам, холис ният ҳам, Аллоҳнинг Юзи ва охиратни кўзлаш ҳам йўқ эди.

節: 17

أَفَمَن كَانَ عَلَىٰ بَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّهِۦ وَيَتۡلُوهُ شَاهِدٞ مِّنۡهُ وَمِن قَبۡلِهِۦ كِتَٰبُ مُوسَىٰٓ إِمَامٗا وَرَحۡمَةًۚ أُوْلَٰٓئِكَ يُؤۡمِنُونَ بِهِۦۚ وَمَن يَكۡفُرۡ بِهِۦ مِنَ ٱلۡأَحۡزَابِ فَٱلنَّارُ مَوۡعِدُهُۥۚ فَلَا تَكُ فِي مِرۡيَةٖ مِّنۡهُۚ إِنَّهُ ٱلۡحَقُّ مِن رَّبِّكَ وَلَٰكِنَّ أَكۡثَرَ ٱلنَّاسِ لَا يُؤۡمِنُونَ

Муҳаммад алайҳиссалом Парвардигори тарафидан бир ҳужжатга эга бўлган зотдир. У зотга Жаброил алайҳиссаломдек бир гувоҳ эргашиб юради. У зотнинг пайғамбарлигига одамларга раҳбар ва раҳмат бўлиб келган Мусонинг китоби ҳам гувоҳлик беради. Мана шундай зот ва у зотга эргашган мўминлар залолат гирдобида адашиб-улоқиб юрган кофирлар билан баробарми? Мўминлар Қуръонга ва Муҳаммад алайҳиссаломга иймон келтирадилар. Энди турли миллатлар орасидаги қайси бир одам унга куфр келтирса, Қиёмат куни унга ваъда қилинган жой дўзахдир. Бас, эй Пайғамбар, Қуръон ҳақида ҳам, уларга ваъда қилинган жой ҳақида ҳам шубҳалана кўрманг! У бирон шубҳа аралашмаган соф ҳақиқатдир. Лекин шунча очиқ ҳужжатлар ва равшан далиллар бўлишига қарамасдан, кўп одамлар иймон келтирмайдилар.

節: 18

وَمَنۡ أَظۡلَمُ مِمَّنِ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبًاۚ أُوْلَٰٓئِكَ يُعۡرَضُونَ عَلَىٰ رَبِّهِمۡ وَيَقُولُ ٱلۡأَشۡهَٰدُ هَٰٓؤُلَآءِ ٱلَّذِينَ كَذَبُواْ عَلَىٰ رَبِّهِمۡۚ أَلَا لَعۡنَةُ ٱللَّهِ عَلَى ٱلظَّٰلِمِينَ

Аллоҳ шаънига "боласи бор", "шериги бор", дея ёлғон тўқиган одамдан ҳам золимроқ кимса йўқдир. Ана ўшалар Қиёмат куни Парвардигорларига рўбарў қилинурлар ва қилган амалларидан ҳисоб олинур. Ўшанда фаришта ва пайғамбарлардан иборат бўлган гувоҳлар: "Мана шулар "боласи бор", "шериги бор", дея Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиганлар", дерлар. Огоҳ бўлингизким, Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиган золимларни Аллоҳ Ўз раҳматидан қувгай.

節: 19

ٱلَّذِينَ يَصُدُّونَ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ وَيَبۡغُونَهَا عِوَجٗا وَهُم بِٱلۡأٓخِرَةِ هُمۡ كَٰفِرُونَ

Улар одамларни Аллоҳнинг тўғри йўлидан тўсадилар ва уларни адаштириш учун тўғри йўлни қийшайтириб қўймоқчи бўладилар. Улар қайта тирилишни ҳам инкор қиладилар.

本諸節の功徳:

• تحدي الله تعالى للمشركين بالإتيان بعشر سور من مثل القرآن، وبيان عجزهم عن الإتيان بذلك.

Аллоҳ таоло мушрикларни беллашувга чақириб, Қуръонга ўхшаган ўнта сурани келтиринглар-чи, деяпти. Ортидан эса уларнинг қўлидан бу иш келмаслигини ҳам баён қиляпти.

• إذا أُعْطِي الكافر مبتغاه من الدنيا فليس له في الآخرة إلّا النار.

Кофирга шу дунёда мурод-мақсади берилса, охиратда унга дўзахдан бошқа ҳеч нарса бўлмайди.

• عظم ظلم من يفتري على الله الكذب وعظم عقابه يوم القيامة.

Аллоҳ шаънига ёлғон тўқиганнинг гуноҳи ва Қиёмат куни оладиган жазоси нақадар буюклиги айтиляпти.

節: 20

أُوْلَٰٓئِكَ لَمۡ يَكُونُواْ مُعۡجِزِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَمَا كَانَ لَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِنۡ أَوۡلِيَآءَۘ يُضَٰعَفُ لَهُمُ ٱلۡعَذَابُۚ مَا كَانُواْ يَسۡتَطِيعُونَ ٱلسَّمۡعَ وَمَا كَانُواْ يُبۡصِرُونَ

Мана шу сифатларга эга бўлган кимсалар ер юзида Аллоҳнинг азобидан қочиб-қутула олмадилар. Уларга Аллоҳдан ўзга мададкорлар ҳам, иттифоқдошлар ҳам топилмадики, уларни азобдан қутқариб қолса. Ўзлари ҳам Аллоҳнинг йўлига юрмай, ўзгаларни ҳам ундан тўсганлари учун Қиёмат куни азоб уларга бир неча баробар қилиб берилур. Ҳақдан юз ўгирганлари боис бу дунёда ҳаққа, ҳидоятга қулоқ солмадилар, Аллоҳнинг коинотдаги оят-аломатларини кўра билмадилар.

節: 21

أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَضَلَّ عَنۡهُم مَّا كَانُواْ يَفۡتَرُونَ

Мана шу сифатларга эга бўлганлар Аллоҳга ширк келтириб, ўзини ўзи ҳалокат чоҳига отган кимсалардир. Тўқиб олган ширклари, бутлари эса уларга вафо қилмади, уларни ташлаб кетди.

節: 22

لَا جَرَمَ أَنَّهُمۡ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ هُمُ ٱلۡأَخۡسَرُونَ

Ҳақиқат шуки, Қиёмат куни улар энг зиён кўрчилар бўладилар. Чунки улар иймонни куфрга, дунёни охиратга, раҳматни азобга алмашган бадбахтлардир.

節: 23

إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَأَخۡبَتُوٓاْ إِلَىٰ رَبِّهِمۡ أُوْلَٰٓئِكَ أَصۡحَٰبُ ٱلۡجَنَّةِۖ هُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ

Аллоҳга ва пайғамбарларига иймон келтирганлар, яхши амалларни қилганлар ва Аллоҳга хушуъ билан бўйсунганлар жаннат эгалари бўлиб, ўша ерда абадий қолурлар.

節: 24

۞ مَثَلُ ٱلۡفَرِيقَيۡنِ كَٱلۡأَعۡمَىٰ وَٱلۡأَصَمِّ وَٱلۡبَصِيرِ وَٱلسَّمِيعِۚ هَلۡ يَسۡتَوِيَانِ مَثَلًاۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ

Кофирлар кўрмайдиган кўр ва эшитмайдиган карга ўхшасалар, мўминлар кўрадиган ва эшитадиган одамларга ўхшайдилар. Чунки кофирлар ҳақни кўрмайдилар, ўзларига фойдали гапга қулоқ солмайдилар. Мўминлар эса кўрадилар, эшитадилар. Бу икки гуруҳ баробарми? Баробар эмас. Шундан ибрат олмайсизларми?!

節: 25

وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا نُوحًا إِلَىٰ قَوۡمِهِۦٓ إِنِّي لَكُمۡ نَذِيرٞ مُّبِينٌ

Нуҳ алайҳиссаломни қавмига пайғамбар қилиб юбордик. У деди: "Эй қавмим, мен сизларни Аллоҳнинг азобидан огоҳлантираман. Сизларга ўзим олиб келган рисолатни баён қиламан.

節: 26

أَن لَّا تَعۡبُدُوٓاْ إِلَّا ٱللَّهَۖ إِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٍ أَلِيمٖ

Сизларни ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилишга чақираман. Ёлғиз Унгагина ибодат қилинглар. Мен бошингизга аламли куннинг азоби тушиб қолишидан қўрқаман.

節: 27

فَقَالَ ٱلۡمَلَأُ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ مِن قَوۡمِهِۦ مَا نَرَىٰكَ إِلَّا بَشَرٗا مِّثۡلَنَا وَمَا نَرَىٰكَ ٱتَّبَعَكَ إِلَّا ٱلَّذِينَ هُمۡ أَرَاذِلُنَا بَادِيَ ٱلرَّأۡيِ وَمَا نَرَىٰ لَكُمۡ عَلَيۡنَا مِن فَضۡلِۭ بَلۡ نَظُنُّكُمۡ كَٰذِبِينَ

Шунда унинг қавмидаги кофирларнинг улуғлари деди: "Даъватингга қулоқ солмаймиз. Чунки сенда бирон бир фазилатни кўрмаяпмиз. Сен ҳам худди ўзимизга ўхшаган одам экансан. Сенга фақат ялангоёқларгина ўйламасдан эргашаётганини ҳам кўряпмиз. Сизларнинг мол-дунёда ҳам, шарафда ҳам, обрў-эътиборда ҳам биздан ортиқча жойингизни кўрмаяпмизки, сизларга эргашсак. Аксинча, сизларни ёлғончилар, деб ўйлаяпмиз".

節: 28

قَالَ يَٰقَوۡمِ أَرَءَيۡتُمۡ إِن كُنتُ عَلَىٰ بَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّي وَءَاتَىٰنِي رَحۡمَةٗ مِّنۡ عِندِهِۦ فَعُمِّيَتۡ عَلَيۡكُمۡ أَنُلۡزِمُكُمُوهَا وَأَنتُمۡ لَهَا كَٰرِهُونَ

Нуҳ уларга деди: «Эй қавмим, айтинг-чи, мен Парвардигорим тарафидан ҳақ эканимга гувоҳлик берадиган ва сизларнинг тасдиқлашингизни тақозо этадиган аниқ бир ҳужжатга эга бўлсам ҳамда У Зот менга Ўз ҳузуридан бир раҳмат - пайғамбарлик ва рисолатни ато этган бўлса-ю, уни сизлар нодонлигингиз туфайли кўра олмаётган бўлсангизлар, сизларни ёқтирмасангиз ҳам унга иймон келтиришга мажбурлармидик?!»

本諸節の功徳:

• الكافر لا ينتفع بسمعه وبصره انتفاعًا يقود للإيمان، فهما كالمُنْتَفِيَين عنه بخلاف المؤمن.

Кофир кўзидан ҳам, қулоғидан ҳам тўғри фойдалана олмайди. Унинг иймон келтирмаслиги мана шундан. Тўғри фойдалана олмаганидан кейин уларнинг бори ҳам худди йўқдекдир.

• سُنَّة الله في أتباع الرسل أنهم الفقراء والضعفاء لخلوِّهم من الكِبْر، وخُصُومهم الأشراف والرؤساء.

Аллоҳнинг қонуниятига кўра, пайғамбарларга кўпроқ камбағаллар, ночорлар эргашадилар. Чунки улар кибрдан холи бўладилар. Уларнинг рақиби зодагонлардир.

• تكبُّر الأشراف والرؤساء واحتقارهم لمن دونهم في غالب الأحيان.

Зодагонлар ва раҳбарлар кўпинча ўзидан қуйидагиларни менсимайдилар, ерга урадилар.

節: 29

وَيَٰقَوۡمِ لَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ مَالًاۖ إِنۡ أَجۡرِيَ إِلَّا عَلَى ٱللَّهِۚ وَمَآ أَنَا۠ بِطَارِدِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْۚ إِنَّهُم مُّلَٰقُواْ رَبِّهِمۡ وَلَٰكِنِّيٓ أَرَىٰكُمۡ قَوۡمٗا تَجۡهَلُونَ

Эй қавмим, рисолатни етказаётганим учун сизлардан мол-давлат сўрамайман. Савобимни бериш фақат Аллоҳнинг зиммасидадир. Мен иймон келтирган камбағалларни ҳузуримдан қувиб соладиган одам эмасман. Сизлар уларни қувиб солишимни талаб қилган эдингизлар. Улар Қиёмат куни Парвардигорига йўлиқадиган зотлардир. Ўшанда Аллоҳ уларни иймонларига яраша мукофотлагай. Лекин мен сизларнинг нодон қавм эканингизни, даъватнинг моҳиятини англамасдан, камбағал, ночор кишиларни ҳузуримдан қувиб солишимни талаб қилаётганларингизни кўриб турибман.

節: 30

وَيَٰقَوۡمِ مَن يَنصُرُنِي مِنَ ٱللَّهِ إِن طَرَدتُّهُمۡۚ أَفَلَا تَذَكَّرُونَ

Эй қавмим, анави бегуноҳ мўминларга зулм қилиб, уларни ҳузуримдан қувиб соладиган бўлсам, мени Аллоҳнинг азобидан ким ҳимоя қилади? Фикр юритиб, кераклироқ, фойдалироқ ишга ҳаракат қилмайсизларми?

節: 31

وَلَآ أَقُولُ لَكُمۡ عِندِي خَزَآئِنُ ٱللَّهِ وَلَآ أَعۡلَمُ ٱلۡغَيۡبَ وَلَآ أَقُولُ إِنِّي مَلَكٞ وَلَآ أَقُولُ لِلَّذِينَ تَزۡدَرِيٓ أَعۡيُنُكُمۡ لَن يُؤۡتِيَهُمُ ٱللَّهُ خَيۡرًاۖ ٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِمَا فِيٓ أَنفُسِهِمۡ إِنِّيٓ إِذٗا لَّمِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ

Эй қавмим, сизларга: "Аллоҳнинг хазиналари менда, иймон келтирсангизлар, сизларга сарфлайман", демайман. Ғайбни биламан, деган даъвойим ҳам йўқ. "Мен фариштаман", ҳам демайман. Сизларга ўхшаган оддий одамман. Кўзингизга ҳақир, паст бўлиб кўринаётган кишилар ҳақида: "Аллоҳ уларга ҳаргиз тавфиқ ҳам, ҳидоят ҳам ато этмагай", деб ҳам айтмайман. Уларнинг ниятларини ва аҳволини Аллоҳ билгувчироқдир. Агар мен буларни даъво қиладиган бўлсам, Аллоҳнинг азобига учрайдиган золимлардан бўлиб қолурман.

節: 32

قَالُواْ يَٰنُوحُ قَدۡ جَٰدَلۡتَنَا فَأَكۡثَرۡتَ جِدَٰلَنَا فَأۡتِنَا بِمَا تَعِدُنَآ إِن كُنتَ مِنَ ٱلصَّٰدِقِينَ

Улар такаббурлик ва саркашлик билан дедилар: "Эй Нуҳ, биз билан тортишдинг, мунозара қилдинг ва мунозарани чўзиб юбординг. Агар даъвойинг рост бўлса, ўша бизга ваъда қилган азобингни олиб кел-чи".

節: 33

قَالَ إِنَّمَا يَأۡتِيكُم بِهِ ٱللَّهُ إِن شَآءَ وَمَآ أَنتُم بِمُعۡجِزِينَ

Нуҳ уларга деди: "Азобни мен олиб келмайман. Уни Аллоҳ Ўзи истаган пайтида олиб келур. Аллоҳ сизларни азоблайдиган бўлса, сизлар Унинг азобидан қочиб-қутула олмассизлар".

節: 34

وَلَا يَنفَعُكُمۡ نُصۡحِيٓ إِنۡ أَرَدتُّ أَنۡ أَنصَحَ لَكُمۡ إِن كَانَ ٱللَّهُ يُرِيدُ أَن يُغۡوِيَكُمۡۚ هُوَ رَبُّكُمۡ وَإِلَيۡهِ تُرۡجَعُونَ

Аллоҳ сизларни саркашлигингиз туфайли тўғри йўлдан адаштириб, ҳидоятдан маҳрум қилиб қўйишни истаётган бўлса, огоҳлантиришим ва насиҳатим сизларга фойда бермас. У Парвардигорингиздир. Ҳамма ишингиз У Зотнинг Қўлидадир. Истаса, адаштиради, истаса, йўлга солади. Қиёмат куни ёлғиз Унинг Ўзига қайтарилурсизлар. Ўшанда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни берур.

節: 35

أَمۡ يَقُولُونَ ٱفۡتَرَىٰهُۖ قُلۡ إِنِ ٱفۡتَرَيۡتُهُۥ فَعَلَيَّ إِجۡرَامِي وَأَنَا۠ بَرِيٓءٞ مِّمَّا تُجۡرِمُونَ

Нуҳ ўзи олиб келган динни ўзи тўқиб чиқарган, деб ўйлаганлари сабабли Нуҳ қавми кофир бўлди. Эй Пайғамбар, уларга айтинг: "Уни ўзим тўқиб чиқарган бўлсам, гуноҳи ҳам ўзимнинг гарданимда. Сизларнинг ҳақни ёлғонга чиқаришларингиздан эса покман, унинг учун жавоб бермайман".

節: 36

وَأُوحِيَ إِلَىٰ نُوحٍ أَنَّهُۥ لَن يُؤۡمِنَ مِن قَوۡمِكَ إِلَّا مَن قَدۡ ءَامَنَ فَلَا تَبۡتَئِسۡ بِمَا كَانُواْ يَفۡعَلُونَ

Аллоҳ Нуҳга шундай ваҳий қилди: "Эй Нуҳ, қавмингдан шу иймон келтирганларидан бошқаси ҳаргиз иймон келтирмайди. Эй Нуҳ, узоқ муддат уларнинг ҳақни тан олмаслиги ва мазах қилишидан хафа бўлма".

節: 37

وَٱصۡنَعِ ٱلۡفُلۡكَ بِأَعۡيُنِنَا وَوَحۡيِنَا وَلَا تُخَٰطِبۡنِي فِي ٱلَّذِينَ ظَلَمُوٓاْ إِنَّهُم مُّغۡرَقُونَ

Бизнинг ҳифзи-ҳимоямиз ва кўрсатмамиз остида кема яса. Куфр келтириб, ўзига ўзи зулм қилганлар ҳақида гап очиб, уларга муҳлат беришимни сўрама. Улар, албатта, тўфонга ғарқ бўлгувчилардир. Бу саркашлик билан кофирлигида туриб олишларининг жазосидир.

本諸節の功徳:

• عفة الداعية إلى الله وأنه يرجو منه الثواب وحده.

Даъватчи даъвати учун ҳеч кимдан ҳеч нарса кутмайди. Савобни ёлғиз Аллоҳдан умид қилади.

• حرمة طرد فقراء المؤمنين، ووجوب إكرامهم واحترامهم.

Камбағал мўминларни қувиб солиш ҳаром. Улар иззат-ҳурмат қилмоқ лозим.

• استئثار الله تعالى وحده بعلم الغيب.

Ғайб илмини ёлғиз Аллоҳгина билади.

• مشروعية جدال الكفار ومناظرتهم.

Кофирлар билан мужодала, мунозара қилиш шаръан жоиз.

節: 38

وَيَصۡنَعُ ٱلۡفُلۡكَ وَكُلَّمَا مَرَّ عَلَيۡهِ مَلَأٞ مِّن قَوۡمِهِۦ سَخِرُواْ مِنۡهُۚ قَالَ إِن تَسۡخَرُواْ مِنَّا فَإِنَّا نَسۡخَرُ مِنكُمۡ كَمَا تَسۡخَرُونَ

Нуҳ Парвардигорининг буйруғини бажариб, кема ясай бошлади. Қавмининг зодагонлари унинг ёнидан ўтаётиб, на бир сув ва на бир дарё бўлган жойда кема ясаётгани учун унинг устидан кулишиб, масхаралардилар. Бу ҳолат такрорланавергач, у деди: "Эй зодагонлар, кема ясаётганимиз учун бугун сиз бизнинг устимиздан кулаётган бўлсангиз, эртага нодонлик қилиб, оқибатни ўйламаганингиз учун ғарқ бўлиб кетаётганингизда биз сизнинг устингиздан куламиз".

節: 39

فَسَوۡفَ تَعۡلَمُونَ مَن يَأۡتِيهِ عَذَابٞ يُخۡزِيهِ وَيَحِلُّ عَلَيۡهِ عَذَابٞ مُّقِيمٌ

Нуҳ яна деди: «Бас, яқинда кимга шу дунёнинг ўзида хор, шарманда қилгувчи азоб келишини ва Қиёмат кунида кимнинг устига мангу азоб тушишини билиб олурсиз».

節: 40

حَتَّىٰٓ إِذَا جَآءَ أَمۡرُنَا وَفَارَ ٱلتَّنُّورُ قُلۡنَا ٱحۡمِلۡ فِيهَا مِن كُلّٖ زَوۡجَيۡنِ ٱثۡنَيۡنِ وَأَهۡلَكَ إِلَّا مَن سَبَقَ عَلَيۡهِ ٱلۡقَوۡلُ وَمَنۡ ءَامَنَۚ وَمَآ ءَامَنَ مَعَهُۥٓ إِلَّا قَلِيلٞ

Нуҳ алайҳиссалом Аллоҳнинг буйруғини бажариб, кемани ясаб бўлди. Шунда уларни ҳалок қилиш ҳақидаги фармонимиз келиб, тўфоннинг бошланганига белги ўлароқ ҳатто уларнинг тандирлари ичидан ҳам фавворалар отилиб чиққач, Нуҳга дедик: "Кемага ҳар бир ҳайвондан бир жуфт, бир эркак ва бир урғочисини юкла. Оилангни ҳам ол. Фақат ғарқ бўлиши ҳақида ҳукм чиқариб бўлинганлари бундан мустасно. Чунки улар иймон келтирмадилар. Қавмингдаги иймон келтирганларни ҳам кемага чиқар". Узоқ муддат даъват қилганига қарамасдан, унга қавмидан жуда оз одам иймон келтирганди.

節: 41

۞ وَقَالَ ٱرۡكَبُواْ فِيهَا بِسۡمِ ٱللَّهِ مَجۡر۪ىٰهَا وَمُرۡسَىٰهَآۚ إِنَّ رَبِّي لَغَفُورٞ رَّحِيمٞ

Нуҳ ўз оиласи ва қавмидаги иймон келтирганларга деди: "Кемага мининглар. Унинг юриши ҳам, туриши Аллоҳнинг номи билан бўлади. Албатта, Парвардигорим тавба қилган бандасининг тавбасини қабул қиладиган Кечиримли ва Раҳмли Зотдир. Мўминларни ҳалокатдан асраб қолиши ҳам ана шу раҳматининг бир кўринишидир".

節: 42

وَهِيَ تَجۡرِي بِهِمۡ فِي مَوۡجٖ كَٱلۡجِبَالِ وَنَادَىٰ نُوحٌ ٱبۡنَهُۥ وَكَانَ فِي مَعۡزِلٖ يَٰبُنَيَّ ٱرۡكَب مَّعَنَا وَلَا تَكُن مَّعَ ٱلۡكَٰفِرِينَ

Кема одамлар ва бошқаларни тоғлардек тўлқинлар орасида олиб кетар экан, Нуҳ алайҳиссалом бир четда турган кофир ўғлига оталарча жонкуярлик билан: "Эй ўғилгинам, биз билан бирга кемага миниб, ғарқ бўлишдан нажот топиб қолгин, кофирларга қўшилиб, чўкиб ўлмагин", деди.

節: 43

قَالَ سَـَٔاوِيٓ إِلَىٰ جَبَلٖ يَعۡصِمُنِي مِنَ ٱلۡمَآءِۚ قَالَ لَا عَاصِمَ ٱلۡيَوۡمَ مِنۡ أَمۡرِ ٱللَّهِ إِلَّا مَن رَّحِمَۚ وَحَالَ بَيۡنَهُمَا ٱلۡمَوۡجُ فَكَانَ مِنَ ٱلۡمُغۡرَقِينَ

Нуҳнинг ўғли отасига деди: "Бирон баланд тоққа чиқиб оламан. Шунда сув менгача етиб бормайди". Нуҳ деди: "Бугун Аллоҳнинг тўфонда ғарқ қилиб азоблашидан ҳеч ким қутқара олмайди. Фақат Аллоҳ ўзи истаган бандасигагина раҳм қилиб, ғарқ бўлишдан асраб қолади". Тўлқин ота билан болани ажратди. Ўғил кофирлиги туфайли тўфонда ҳалок бўлгувчилар сафидан жой олди.

節: 44

وَقِيلَ يَٰٓأَرۡضُ ٱبۡلَعِي مَآءَكِ وَيَٰسَمَآءُ أَقۡلِعِي وَغِيضَ ٱلۡمَآءُ وَقُضِيَ ٱلۡأَمۡرُ وَٱسۡتَوَتۡ عَلَى ٱلۡجُودِيِّۖ وَقِيلَ بُعۡدٗا لِّلۡقَوۡمِ ٱلظَّٰلِمِينَ

Тўфон тугаганидан кейин Аллоҳ ерга: "Эй замин, устингдаги тўфон сувини ют", деди. Самога эса: "Эй осмон, тўхта, ёмғир ёғдиришни бас қил", деди. Сув камайиб, ер қуриди. Аллоҳ кофирларни ҳалок қилди. Кема Жудий тоғида тўхтади. Ўшанда: "Куфр келтириб, Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошадиган қавмга ҳалокат бўлсин", дейилди.

節: 45

وَنَادَىٰ نُوحٞ رَّبَّهُۥ فَقَالَ رَبِّ إِنَّ ٱبۡنِي مِنۡ أَهۡلِي وَإِنَّ وَعۡدَكَ ٱلۡحَقُّ وَأَنتَ أَحۡكَمُ ٱلۡحَٰكِمِينَ

Нуҳ алайҳиссалом Парвардигоридан ёрдам сўраб нола қилди: "Парвардигорим, Сен оиламга нажот беришингни ваъда қилгандинг. Ўғлим ҳам оиламдан. Сенинг ваъданг ҳақдир. Сен ваъдангга хилоф қилмайсан. Сен ҳукм қилгувчиларнинг энг одили ва энг билимдонисан".

本諸節の功徳:

• بيان عادة المشركين في الاستهزاء والسخرية بالأنبياء وأتباعهم.

Пайғамбарлар ва уларнинг тобеларини масхара қилиш, уларнинг устидан кулиш мушрикларнинг одати экани баён қилиняпти.

• بيان سُنَّة الله في الناس وهي أن أكثرهم لا يؤمنون.

Одамларнинг кўпчилиги иймон келтирмаслиги Аллоҳнинг қонуниятидир.

• لا ملجأ من الله إلا إليه، ولا عاصم من أمره إلا هو سبحانه.

Аллоҳдан қочиб қутулиб бўлмайди. Бунинг учун яна Аллоҳгагина илтижо қилинади. Аллоҳнинг жазолаш ҳақидаги ҳукмидан Аллоҳнинг Ўзигина нажот бера олади.

節: 46

قَالَ يَٰنُوحُ إِنَّهُۥ لَيۡسَ مِنۡ أَهۡلِكَۖ إِنَّهُۥ عَمَلٌ غَيۡرُ صَٰلِحٖۖ فَلَا تَسۡـَٔلۡنِ مَا لَيۡسَ لَكَ بِهِۦ عِلۡمٌۖ إِنِّيٓ أَعِظُكَ أَن تَكُونَ مِنَ ٱلۡجَٰهِلِينَ

Аллоҳ Нуҳга деди: "Эй Нуҳ, ўғлингга нажот беришимни сўраяпсан. Ҳолбуки, у сенинг аҳли оилангдан эмас. Чунки у кофир. Эй Нуҳ, мендан шуни сўрашинг сенга, мақоминг, мартабангга ярашмайди. Шундай бўлгач, билиб-билмай сўрайверма. Сени билиб-билмай илмим ва ҳикматимга тўғри келмайдиган ишларни ҳам сўрайверадиган нодонлардан бўлиб қолишдан огоҳлантираман.

節: 47

قَالَ رَبِّ إِنِّيٓ أَعُوذُ بِكَ أَنۡ أَسۡـَٔلَكَ مَا لَيۡسَ لِي بِهِۦ عِلۡمٞۖ وَإِلَّا تَغۡفِرۡ لِي وَتَرۡحَمۡنِيٓ أَكُن مِّنَ ٱلۡخَٰسِرِينَ

Нуҳ алайҳиссалом деди: "Парвардигорим, билиб-билмай сўрайверишдан паноҳ беришингни сўрайман. Энди гуноҳимни кечирмасанг, менга раҳм қилмасанг, охиратдаги насибасидан мосуво бўлган зиён кўргувчилардан бўлиб қолурман".

節: 48

قِيلَ يَٰنُوحُ ٱهۡبِطۡ بِسَلَٰمٖ مِّنَّا وَبَرَكَٰتٍ عَلَيۡكَ وَعَلَىٰٓ أُمَمٖ مِّمَّن مَّعَكَۚ وَأُمَمٞ سَنُمَتِّعُهُمۡ ثُمَّ يَمَسُّهُم مِّنَّا عَذَابٌ أَلِيمٞ

Аллоҳ Нуҳ алайҳиссаломга деди: "Эй Нуҳ, Биз тарафимиздан бўлган бир тинчлик-омонлик ҳамда сенга ва сен билан бирга келган умматларнинг зурриёти устига ёғилажак баракалар, ноз-неъматлар ила кемадан ерга туш. Кейин ўша умматларнинг зурриётларидан кофирлари ҳам бўлади. Биз уларга шу дунёдан бироз фойдаланиб олиш имконини берурмиз. Охиратда эса уларни Биз тарафимиздан бир аламли азоб тутгай".

節: 49

تِلۡكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلۡغَيۡبِ نُوحِيهَآ إِلَيۡكَۖ مَا كُنتَ تَعۡلَمُهَآ أَنتَ وَلَا قَوۡمُكَ مِن قَبۡلِ هَٰذَاۖ فَٱصۡبِرۡۖ إِنَّ ٱلۡعَٰقِبَةَ لِلۡمُتَّقِينَ

Нуҳ алайҳиссаломнинг бу қиссаси ғайб хабарларидандир. Эй Пайғамбар, олдин уни сиз ҳам, қавмингиз ҳам билмас эдингиз. Шундай экан, Нуҳ каби сиз ҳам қавмингиз етказаётган озорларга, туҳматларга сабр қилинг. Ғалаба Аллоҳнинг буйруқларини бажарадиган, тақиқларидан тийиладиган тақводорларникидир.

節: 50

وَإِلَىٰ عَادٍ أَخَاهُمۡ هُودٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥٓۖ إِنۡ أَنتُمۡ إِلَّا مُفۡتَرُونَ

Одга биродарлари Ҳуд алайҳиссаломни юбордик. Уларга деди: «Эй қавмим, ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилингиз, ҳеч нарсани Унга шерик қилмангиз. Сизлар учун Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. Унинг шериги бор, деган даъволарингиз бўҳтондан бошқа нарса эмас".

節: 51

يَٰقَوۡمِ لَآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ أَجۡرًاۖ إِنۡ أَجۡرِيَ إِلَّا عَلَى ٱلَّذِي فَطَرَنِيٓۚ أَفَلَا تَعۡقِلُونَ

Эй қавмим, Парвардигорим тарафидан бу рисолатни етказаётганим учун сизлардан ҳақ талаб қилмайман. Савобимни бериш мени яратган Аллоҳ зиммасидадир. Ақлингизни ишлатиб, даъватимга қулоқ солмайсизларми?

節: 52

وَيَٰقَوۡمِ ٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِ يُرۡسِلِ ٱلسَّمَآءَ عَلَيۡكُم مِّدۡرَارٗا وَيَزِدۡكُمۡ قُوَّةً إِلَىٰ قُوَّتِكُمۡ وَلَا تَتَوَلَّوۡاْ مُجۡرِمِينَ

Эй қавмим, Аллоҳдан мағфират сўрангиз, кейин гуноҳларингизга тавба қилингиз. Шунда Аллоҳ сизга ажру савоб бериб, осмондан кўп ёмғир ёғдиради. Зурриётингиз ва мол-давлатингизни зиёда қилиб, кучингизга куч қўшади. Даъватимдан юз ўгирмангиз. Акс ҳолда, жиноятчилардан бўлиб қолурсиз. Зеро, менинг даъватимдан юз ўгириб, Аллоҳга куфр келтириш ва рисолатни ёлғонга чиқариш катта жиноятдир.

節: 53

قَالُواْ يَٰهُودُ مَا جِئۡتَنَا بِبَيِّنَةٖ وَمَا نَحۡنُ بِتَارِكِيٓ ءَالِهَتِنَا عَن قَوۡلِكَ وَمَا نَحۡنُ لَكَ بِمُؤۡمِنِينَ

Қавми деди: «Эй Ҳуд, сен бизга бирон очиқ-равшан ҳужжат келтирмадинг. Сенинг шу қуруқ, ҳужжатсиз гапинг билан худоларимизни тарк қилиб, пайғамбарлигингга ишониб кетавермаймиз".

本諸節の功徳:

• لا يملك الأنبياء الشفاعة لمن كفر بالله حتى لو كانوا أبناءهم.

Кофирни пайғамбарлар ҳам шафоат қила олмайдилар. Ҳатто ўз фарзанди бўлса ҳам.

• عفة الداعية وتنزهه عما في أيدي الناس أقرب للقبول منه.

Даъватчи одамлардан тамагир бўлмаса, даъватининг мақбул бўлиши осонроқ кечади.

• فضل الاستغفار والتوبة، وأنهما سبب إنزال المطر وزيادة الذرية والأموال.

Истиғфор ва тавбанинг фазилати ҳақида ҳам сўз бориб, уларнинг ёмғирлар, зурриёт ва мол-давлатнинг кўпайишига сабаб бўлиши айтиляпти.

節: 54

إِن نَّقُولُ إِلَّا ٱعۡتَرَىٰكَ بَعۡضُ ءَالِهَتِنَا بِسُوٓءٖۗ قَالَ إِنِّيٓ أُشۡهِدُ ٱللَّهَ وَٱشۡهَدُوٓاْ أَنِّي بَرِيٓءٞ مِّمَّا تُشۡرِكُونَ

«Биз фақат: «Бизни худоларимизга ибодат қилишдан қайтарганинг учун сени улардан бири чалибди», деймиз, холос». Ҳуд деди: «Албатта, мен Аллоҳни гувоҳ қиламан ва сизлар ҳам гувоҳ бўлингизким, шубҳасиз, мен сизларнинг худоларингизга ибодат қилишдан покман. Ўша худоларингизга қўшилиб, менга қарши нима макр қила олсангиз, қилаверинг. Муҳлат ҳам бериб ўтирманглар".

節: 55

مِن دُونِهِۦۖ فَكِيدُونِي جَمِيعٗا ثُمَّ لَا تُنظِرُونِ

«Биз фақат: «Бизни худоларимизга ибодат қилишдан қайтарганинг учун сени улардан бири чалибди», деймиз, холос». Ҳуд деди: «Албатта, мен Аллоҳни гувоҳ қиламан ва сизлар ҳам гувоҳ бўлингизким, шубҳасиз, мен сизларнинг худоларингизга ибодат қилишдан покман. Ўша худоларингизга қўшилиб, менга қарши нима макр қила олсангиз, қилаверинг. Муҳлат ҳам бериб ўтирманглар".

節: 56

إِنِّي تَوَكَّلۡتُ عَلَى ٱللَّهِ رَبِّي وَرَبِّكُمۚ مَّا مِن دَآبَّةٍ إِلَّا هُوَ ءَاخِذُۢ بِنَاصِيَتِهَآۚ إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ

Мен ёлғиз Аллоҳга таваккул қилдим, ёлғиз У Зотга таяндим. У менинг ҳам Парвардигоримдир, сизнинг ҳам Парвардигорингиздир. Замин узра бирон бир ўрмалаган жон йўқки, У Зотнинг мулки ва салтанатидан ташқарида бўлса. Ҳаммасини Ўзи истаганича бошқаради. Парвардигорим ҳақиқат ва адолат устидадир. У Зот сизларни менга ҳукмрон қилиб қўймайди. Зеро, мен ҳақ устидаман, сизлар эса ботил устидасизлар.

節: 57

فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَقَدۡ أَبۡلَغۡتُكُم مَّآ أُرۡسِلۡتُ بِهِۦٓ إِلَيۡكُمۡۚ وَيَسۡتَخۡلِفُ رَبِّي قَوۡمًا غَيۡرَكُمۡ وَلَا تَضُرُّونَهُۥ شَيۡـًٔاۚ إِنَّ رَبِّي عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٍ حَفِيظٞ

Менинг даъватимдан юз ўгирсангизлар, мен ўз вазифамни бажардим, сизларга етказишим лозим бўлган нарсани етказдим. Шу билан сизларга қарши ҳужжат барпо бўлди. Яқинда Парвардигорим сизларни ҳалок қилиб, ўрнингизга бошқа бир қавмни олиб келур. Сизлар даъватимдан юз ўгиришингиз ва ҳақни тан олмаслигингиз билан Аллоҳга ҳеч қандай зарар қила олмассизлар. Зеро, У Зот бандаларидан беҳожатдир. Албатта, Парвардигорим ҳар бир нарсани кузатиб тургувчидирки, сизлар қилаётган ҳийла-найранглардан мени Ўзи асрагай.

節: 58

وَلَمَّا جَآءَ أَمۡرُنَا نَجَّيۡنَا هُودٗا وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَنَجَّيۡنَٰهُم مِّنۡ عَذَابٍ غَلِيظٖ

Қавмни ҳалок қилиш ҳақидаги фармонимиз келгач, Ҳуд ва у билан бирга бўлган мўминларга Ўз раҳматимиз ила нажот бердик ва уларни кофирларга келган қаттиқ азобдан қутқардик.

節: 59

وَتِلۡكَ عَادٞۖ جَحَدُواْ بِـَٔايَٰتِ رَبِّهِمۡ وَعَصَوۡاْ رُسُلَهُۥ وَٱتَّبَعُوٓاْ أَمۡرَ كُلِّ جَبَّارٍ عَنِيدٖ

Ўша Од қавмидирки, Парвардигорларининг оятларига куфр келтирдилар, Пайғамбари Ҳудга осийлик қилдилар ва ҳамма мутаккаббирлик билан ҳақдан юз ўгирадиган золимларга эргашдилар.

節: 60

وَأُتۡبِعُواْ فِي هَٰذِهِ ٱلدُّنۡيَا لَعۡنَةٗ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ أَلَآ إِنَّ عَادٗا كَفَرُواْ رَبَّهُمۡۗ أَلَا بُعۡدٗا لِّعَادٖ قَوۡمِ هُودٖ

Улар шу шу дунёда ҳам Аллоҳнинг раҳматидан қувилиб, шарманда бўлдилар. Қиёмат кунида ҳам Аллоҳнинг раҳматидан четлатилгайлар. Бунга сабаб Аллоҳ таолога куфр келтирганларидир. Огоҳ бўлингизким, Аллоҳ уларни барча яхшиликлардан мосуво айлаб, ҳамма ёмонликларга гирифтор этгай.

節: 61

۞ وَإِلَىٰ ثَمُودَ أَخَاهُمۡ صَٰلِحٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ هُوَ أَنشَأَكُم مِّنَ ٱلۡأَرۡضِ وَٱسۡتَعۡمَرَكُمۡ فِيهَا فَٱسۡتَغۡفِرُوهُ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِۚ إِنَّ رَبِّي قَرِيبٞ مُّجِيبٞ

Самудга биродарлари Солиҳни пайғамбар қилиб юбордик. Деди: «Эй қавмим, ёлғиз Аллоҳга ибодат қилингиз! Сизлар учун Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. У сизларни, отангизни ердан, тупроқдан яратиб, уни обод этишни сизларга топширди. Бас, Ундан мағфират сўранглар, кейин эса тоатлар қилиб, гуноҳлардан тийилиб, Унга тавба қилинглар. Албатта, Парвардигорим ихлосманд бандасига яқин ва дуосини ижобат қилгувчидир».

節: 62

قَالُواْ يَٰصَٰلِحُ قَدۡ كُنتَ فِينَا مَرۡجُوّٗا قَبۡلَ هَٰذَآۖ أَتَنۡهَىٰنَآ أَن نَّعۡبُدَ مَا يَعۡبُدُ ءَابَآؤُنَا وَإِنَّنَا لَفِي شَكّٖ مِّمَّا تَدۡعُونَآ إِلَيۡهِ مُرِيبٖ

Дедилар: «Эй Солиҳ, сен олдин орамизда олий мартабага эга эдинг, сени бизга йўл-йўриқ кўрсатадиган ақлли одам бўлишингни орзу қилгандик. Сен эса бизни ота-боболаримиз ибодат қилиб келаётган бутларга ибодат қилишимиздан қайтарасанми?! Албатта, биз сен даъват қилаётган ёлғиз Аллоҳгагина ибодат қилиш ҳақидаги гаплардан шубҳа-гумондамиз. Шунинг учун сени Аллоҳ шаънига туҳмат қиляпти, деб биламиз».

本諸節の功徳:

• من وسائل المشركين في التنفير من الرسل الاتهام بخفة العقل والجنون.

Мушриклар пайғамбарларни ақлсизликда, телбаликда айблаш орқали ҳам одамларни улардан бездирадилар.

• ضعف المشركين في كيدهم وعدائهم، فهم خاضعون لله مقهورون تحت أمره وسلطانه.

Мушрикларнинг ҳийла-найранглари заиф, иш бермайди. Зеро, улар ҳам Аллоҳга бўйсунадилар, У Зотнинг салтанати остидадирлар.

• أدلة الربوبية من الخلق والإنشاء مقتضية لتوحيد الألوهية وترك ما سوى الله.

Яратиш ва бор қилиш каби рубубият тавҳидига алоқадор далиллар ўз-ўзидан улуҳият тавҳидини ҳам, Аллоҳдан ўзгага ибодат қилмасликни ҳам тақозо этади.

節: 63

قَالَ يَٰقَوۡمِ أَرَءَيۡتُمۡ إِن كُنتُ عَلَىٰ بَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّي وَءَاتَىٰنِي مِنۡهُ رَحۡمَةٗ فَمَن يَنصُرُنِي مِنَ ٱللَّهِ إِنۡ عَصَيۡتُهُۥۖ فَمَا تَزِيدُونَنِي غَيۡرَ تَخۡسِيرٖ

Солиҳ қавмига раддия билдириб деди: "Эй қавмим, айтинглар-чи, мен Парвардигорим тарафидан бир очиқ ҳужжатга эга бўлсам ва У Зот менга Ўзи тарафидан бир раҳматни, пайғамбарликни ато этган бўлса-да, яна мен У Зотга осийлик қилиб, рисолатни етказиш ҳақидаги фармонини бажармасам, Унинг азобидан мени ким асрай олади?! Сизлар эса менга залолат ва У Зотнинг ризосидан узоқлашишдан бошқа нарсани кўпайтирмайсизлар".

節: 64

وَيَٰقَوۡمِ هَٰذِهِۦ نَاقَةُ ٱللَّهِ لَكُمۡ ءَايَةٗۖ فَذَرُوهَا تَأۡكُلۡ فِيٓ أَرۡضِ ٱللَّهِۖ وَلَا تَمَسُّوهَا بِسُوٓءٖ فَيَأۡخُذَكُمۡ عَذَابٞ قَرِيبٞ

Эй қавмим, мана бу Аллоҳнинг туяси сизлар учун менинг ҳақ пайғамбар эканимни тасдиқловчи бир белги-мўжизадир. Уни тек қўйинглар. Аллоҳнинг ерида ўтлаб юраверсин. Унга бирон озор етказа кўрманглар. Акс ҳолда, тезда бир азобга йўлиқасизлар.

節: 65

فَعَقَرُوهَا فَقَالَ تَمَتَّعُواْ فِي دَارِكُمۡ ثَلَٰثَةَ أَيَّامٖۖ ذَٰلِكَ وَعۡدٌ غَيۡرُ مَكۡذُوبٖ

Ҳақни тан олмасликда туриб олиб, уни сўйиб юбордилар. Шунда Солиҳ уларга деди: "Ерингизда уч кун фойдаланиб, яшаб олинг. Кейин Аллоҳнинг азоби келади. Бу ёлғони йўқ чин ваъдадир".

節: 66

فَلَمَّا جَآءَ أَمۡرُنَا نَجَّيۡنَا صَٰلِحٗا وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَمِنۡ خِزۡيِ يَوۡمِئِذٍۚ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ ٱلۡقَوِيُّ ٱلۡعَزِيزُ

Уларни ҳалок қилиш ҳақидаги фармонимиз келгач, Солиҳ ва у билан бирга бўлган мўминларга Ўз тарафимиздан бўлган бир раҳмат ила нажот бердик ва уларни ўша куннинг хорлиги, шармандалигидан асрадик. Албатта, Парвардигорингиз кучли ва ғолиб Зотдирки, ҳеч кимса Ундан ғолиб бўла олмас. Ҳақни тан олмаган умматларни ҳалок этиши ана шу ғолиблигининг бир кўринишидир.

節: 67

وَأَخَذَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ ٱلصَّيۡحَةُ فَأَصۡبَحُواْ فِي دِيَٰرِهِمۡ جَٰثِمِينَ

Самуд қавмини бир даҳшатли ҳайқириқ тутди. Унинг шиддатидан ерга юзтубан йиқилиб, тупроққа беланиб ўлдилар.

節: 68

كَأَن لَّمۡ يَغۡنَوۡاْ فِيهَآۗ أَلَآ إِنَّ ثَمُودَاْ كَفَرُواْ رَبَّهُمۡۗ أَلَا بُعۡدٗا لِّثَمُودَ

Худди юртида фаровон ҳаёт кечирмагандек бўладилар. Огоҳ бўлингизким, Самуд Парвардигори Аллоҳга куфр келтириб, У Зотнинг раҳматидан қувилди.

節: 69

وَلَقَدۡ جَآءَتۡ رُسُلُنَآ إِبۡرَٰهِيمَ بِٱلۡبُشۡرَىٰ قَالُواْ سَلَٰمٗاۖ قَالَ سَلَٰمٞۖ فَمَا لَبِثَ أَن جَآءَ بِعِجۡلٍ حَنِيذٖ

Фаришталар Иброҳим алайҳиссаломнинг олдига одам суратида унга ва аёлига Исҳоқ ва Яъқуб алайҳимассалом туғилиши ҳақида хушхабар билан келиб, салом бердилар. У ҳам: «Салом», деди-да, ҳаял ўтмай бир бузоқни қовуриб келтирди. Чунки уларни одам деб ўйлаганди.

節: 70

فَلَمَّا رَءَآ أَيۡدِيَهُمۡ لَا تَصِلُ إِلَيۡهِ نَكِرَهُمۡ وَأَوۡجَسَ مِنۡهُمۡ خِيفَةٗۚ قَالُواْ لَا تَخَفۡ إِنَّآ أُرۡسِلۡنَآ إِلَىٰ قَوۡمِ لُوطٖ

Иброҳим уларнинг овқатга қўл узатмаганларини кўриб, улардан шубҳаланди ва хавфсиради. Фаришталар унинг хавфсираётганини кўриб, шундай дедилар: "Қўрқма, биз Лут қавмини жазолаш учун юборилганмиз"

節: 71

وَٱمۡرَأَتُهُۥ قَآئِمَةٞ فَضَحِكَتۡ فَبَشَّرۡنَٰهَا بِإِسۡحَٰقَ وَمِن وَرَآءِ إِسۡحَٰقَ يَعۡقُوبَ

Иброҳимнинг хотини Сора ҳам ўша ерда турганди. Биз унга Исҳоқнинг туғилиши, Исҳоқдан эса Яъқуб исмли набира кўриши ҳақида хушхабар бердик. У хурсанд бўлиб кулди.

本諸節の功徳:

• عناد واستكبار المشركين حيث لم يؤمنوا بآية صالح عليه السلام وهي من أعظم الآيات.

Мушриклар шу қадар мутакаббир ва саркаш эдиларки, ҳатто Солиҳ алайҳиссаломнинг мўъжизасига ҳам иймон келтирмадилар. Ҳолбуки, у энг катта мўъжиза эди.

• استحباب تبشير المؤمن بما هو خير له.

Мўминга бир яхшилик ҳақида хушхабар бериш мустаҳаб.

• مشروعية السلام لمن دخل على غيره، ووجوب الرد.

Бировнинг ёнига кирганда салом бериш шариатдандир. Саломга алик олиш эса вожиб.

• وجوب إكرام الضيف.

Меҳмоннинг ҳурматини жойига қўйиш вожиб.

節: 72

قَالَتۡ يَٰوَيۡلَتَىٰٓ ءَأَلِدُ وَأَنَا۠ عَجُوزٞ وَهَٰذَا بَعۡلِي شَيۡخًاۖ إِنَّ هَٰذَا لَشَيۡءٌ عَجِيبٞ

Фаришталарнинг бу хушхабарини эшитиб ҳайратланган Сора деди: «Вой ўлмасам, ўзим туғишдан қолган кампир бўлсам, мана бу эрим эса қари чол бўлса. Шунда ҳам туғавераманми? Бу жуда қизиқ-ку, ноодатий ҳол-ку!»

節: 73

قَالُوٓاْ أَتَعۡجَبِينَ مِنۡ أَمۡرِ ٱللَّهِۖ رَحۡمَتُ ٱللَّهِ وَبَرَكَٰتُهُۥ عَلَيۡكُمۡ أَهۡلَ ٱلۡبَيۡتِۚ إِنَّهُۥ حَمِيدٞ مَّجِيدٞ

Фаришталар унинг ҳайратланганини кўриб дедилар: «Аллоҳнинг қазойи қадаридан ажабланасанми? Сен кабилар Аллоҳнинг ҳар ишга қодирлигини яхши биладилар-ку. Эй Иброҳим хонадони, сизларга Аллоҳнинг раҳмати ва баракоти бўлсин. Албатта, Аллоҳ Ўз сифатлари-ю, амалларида мақтовга лойиқ ва буюк Зотдир».

節: 74

فَلَمَّا ذَهَبَ عَنۡ إِبۡرَٰهِيمَ ٱلرَّوۡعُ وَجَآءَتۡهُ ٱلۡبُشۡرَىٰ يُجَٰدِلُنَا فِي قَوۡمِ لُوطٍ

Иброҳим меҳмонлари овқат емаганидан хавфсираган эди. Уларнинг фаришталар экани аниқ бўлгач, ундан қўрқув кетди. Кейин унга Исҳоқнинг, ортидан эса Яъқубнинг туғилиши ҳақида хушхабар келгач, элчиларимиз билан Лут қавмига жазони кечиктириш ҳамда Лут билан оиласини асраб қолиш ҳақида баҳслаша бошлади.

節: 75

إِنَّ إِبۡرَٰهِيمَ لَحَلِيمٌ أَوَّٰهٞ مُّنِيبٞ

Албатта, Иброҳим ҳалим, жазонинг кечиктирилишини истайдиган, кўнгилчан ва Парвардигорига кўп ибодат ва дуо қиладиган кишидир.

節: 76

يَٰٓإِبۡرَٰهِيمُ أَعۡرِضۡ عَنۡ هَٰذَآۖ إِنَّهُۥ قَدۡ جَآءَ أَمۡرُ رَبِّكَۖ وَإِنَّهُمۡ ءَاتِيهِمۡ عَذَابٌ غَيۡرُ مَرۡدُودٖ

Фаришталар дедилар: «Эй Иброҳим, Лут қавми ҳақида баҳслашма. Парвардигоринг уларни жазолашни тақдир қилиб бўлган. Энди уларга мунозара ҳам, дуо ҳам қайтара олмайдиган азоб келгувчидир».

節: 77

وَلَمَّا جَآءَتۡ رُسُلُنَا لُوطٗا سِيٓءَ بِهِمۡ وَضَاقَ بِهِمۡ ذَرۡعٗا وَقَالَ هَٰذَا يَوۡمٌ عَصِيبٞ

Фаришталар Лутнинг ёнига одам суратида келишгач, унинг ҳоли ёмонлашди, қўрққанидан, эркаги эркаги билан ётадиган қавмидан хавфсираб, юраги эзилди ва деди: «Бу жуда оғир кундир».

節: 78

وَجَآءَهُۥ قَوۡمُهُۥ يُهۡرَعُونَ إِلَيۡهِ وَمِن قَبۡلُ كَانُواْ يَعۡمَلُونَ ٱلسَّيِّـَٔاتِۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ هَٰٓؤُلَآءِ بَنَاتِي هُنَّ أَطۡهَرُ لَكُمۡۖ فَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُخۡزُونِ فِي ضَيۡفِيٓۖ أَلَيۡسَ مِنكُمۡ رَجُلٞ رَّشِيدٞ

Қавми Лутнинг олдига меҳмонлар келганини эшитиб, улар билан бузуқлик қилишни кўзлаб югуриб келдилар. Баччабозлик қилиш уларнинг одати эди. Лут меҳмонларидан хижолат бўлиб ва қавмидан эҳтиётланиб деди: "Эй қавмим, мана қизларим турибди-ку. Улар ҳам шу қавмнинг аёлларидан-ку. Ўшаларга уйлана қолмайсизларми? Сизлар учун ўшалар покроқ-ку. Аллоҳдан қўрқинглар ва мени меҳмонларим олдида шарманда қилманглар. Орангизда сизларни бу манфур ишдан қайтарадиган биронта ақли соғлом киши йўқми?"

節: 79

قَالُواْ لَقَدۡ عَلِمۡتَ مَا لَنَا فِي بَنَاتِكَ مِنۡ حَقّٖ وَإِنَّكَ لَتَعۡلَمُ مَا نُرِيدُ

Қавми деди: "Эй Лут, бизга қизларинг ҳам, қавмингдаги аёллар ҳам керак эмас. Мақсадимизни жуда яхши билиб турибсан. Биз фақат эркакларни истаймиз".

節: 80

قَالَ لَوۡ أَنَّ لِي بِكُمۡ قُوَّةً أَوۡ ءَاوِيٓ إِلَىٰ رُكۡنٖ شَدِيدٖ

Лут деди: "Қани энди, ўзимни сизлардан ҳимоя қила оладиган куч-қудратим ёки мени мудофаа қиладиган бир яқиним бўлса-ю, меҳмонларимга яқинлаша олмасангизлар".

節: 81

قَالُواْ يَٰلُوطُ إِنَّا رُسُلُ رَبِّكَ لَن يَصِلُوٓاْ إِلَيۡكَۖ فَأَسۡرِ بِأَهۡلِكَ بِقِطۡعٖ مِّنَ ٱلَّيۡلِ وَلَا يَلۡتَفِتۡ مِنكُمۡ أَحَدٌ إِلَّا ٱمۡرَأَتَكَۖ إِنَّهُۥ مُصِيبُهَا مَآ أَصَابَهُمۡۚ إِنَّ مَوۡعِدَهُمُ ٱلصُّبۡحُۚ أَلَيۡسَ ٱلصُّبۡحُ بِقَرِيبٖ

Шунда фаришталар Лут алайҳиссаломга дедилар: «Эй Лут, биз Парвардигорингнинг элчиларимиз. Қавминг сенга бирон ёмонлик қила олмаслар. Кечаси қоронғуда оилангни қишлоқдан олиб чиқиб кет ва биронтангиз ортига қарамасин! Фақат хотининг бу гапга бўйсунмай, ортига қарайди ва қавмингга етган мусибат унга ҳам етади. Уларни ҳалок этишга ваъда қилинган вақт тонгдир. Тонг эса яқин».

本諸節の功徳:

• بيان فضل ومنزلة خليل الله إبراهيم عليه السلام، وأهل بيته.

Оятларда Аллоҳнинг дўсти Иброҳим алайҳиссалом ва оиласининг фазли, мартабаси баён қилиняпти.

• مشروعية الجدال عمن يُرجى له الإيمان قبل الرفع إلى الحاكم.

Иймонга келиб қолишидан умид бор кишини маҳкамага тортишдан олдин у билан мунозара қилишнинг шаръийлиги айтиляпти.

• بيان فظاعة وقبح عمل قوم لوط.

Лут қавмининг иши нақадар қабиҳ, нақадар манфур бўлгани кўрсатиб бериляпти.

節: 82

فَلَمَّا جَآءَ أَمۡرُنَا جَعَلۡنَا عَٰلِيَهَا سَافِلَهَا وَأَمۡطَرۡنَا عَلَيۡهَا حِجَارَةٗ مِّن سِجِّيلٖ مَّنضُودٖ

Лут қавмини ҳалок қилиш ҳақидаги фармонимиз келгач, уларнинг оёғини осмондан келтириб, устларидан кетма-кет сопол тошларни ёғдирдик.

節: 83

مُّسَوَّمَةً عِندَ رَبِّكَۖ وَمَا هِيَ مِنَ ٱلظَّٰلِمِينَ بِبَعِيدٖ

Бу тошлар Аллоҳнинг ҳузурида алоҳида белгилаб қўйилган тошлардир. Улар Қурайшдаги ва бошқа ердаги золимлардан узоқда эмас. Аллоҳ тақдир қилган заҳоти ёғилаверадилар.

節: 84

۞ وَإِلَىٰ مَدۡيَنَ أَخَاهُمۡ شُعَيۡبٗاۚ قَالَ يَٰقَوۡمِ ٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ مَا لَكُم مِّنۡ إِلَٰهٍ غَيۡرُهُۥۖ وَلَا تَنقُصُواْ ٱلۡمِكۡيَالَ وَٱلۡمِيزَانَۖ إِنِّيٓ أَرَىٰكُم بِخَيۡرٖ وَإِنِّيٓ أَخَافُ عَلَيۡكُمۡ عَذَابَ يَوۡمٖ مُّحِيطٖ

Мадянга биродарлари Шуайбни пайғамбар қилиб юбордик. У деди: "Эй қавмим,ёлғиз Аллоҳгагина бандалик қилинглар. Сизлар учун Ундан ўзга чин маъбуд йўқ. Одамларга ўлчаб ё тортиб бераётганингизда ўлчов ва тарозидан уриб қолманглар. Мен сизларни серобликда, фаровонликда кўряпман. Энди гуноҳлар қилиб, бу неъматлардан мосуво бўлиб қолманглар. Мен устингизга ҳамма-ҳаммани қамраб оладиган, ҳеч ким ундан қочиб қутула олмайдиган кун азоби тушишидан қўрқаман".

節: 85

وَيَٰقَوۡمِ أَوۡفُواْ ٱلۡمِكۡيَالَ وَٱلۡمِيزَانَ بِٱلۡقِسۡطِۖ وَلَا تَبۡخَسُواْ ٱلنَّاسَ أَشۡيَآءَهُمۡ وَلَا تَعۡثَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُفۡسِدِينَ

«Эй қавмим, ўлчаётган ёки тортаётган пайтингизда ўлчаш ва тортишни адолат билан тўла адо этинглар. Одамларни алдаб, найранг ишлатиб, нарсаларидан уриб қолманглар ҳамда заминда қотиллик ва бошқа бузғунчиликларни қилиб юрманглар».

節: 86

بَقِيَّتُ ٱللَّهِ خَيۡرٞ لَّكُمۡ إِن كُنتُم مُّؤۡمِنِينَۚ وَمَآ أَنَا۠ عَلَيۡكُم بِحَفِيظٖ

Ўлчашда ҳам, тортишда ҳам одамларга ҳақларини адолат билан тўла берганингиздан кейинги Аллоҳнинг сизга қолдиргани уриб қолганингиздан кўра баракалироқ ва фойдалироқдир. Агар чин мўмин бўлсангизлар, мана шунга рози бўлинглар. Мен амалларингизни ҳисоблаб турадиган қўриқчингиз эмасман. Ошкор-у, яширин, ҳаммасини биладиган Зотнинг Ўзи кузатиб турибди.

節: 87

قَالُواْ يَٰشُعَيۡبُ أَصَلَوٰتُكَ تَأۡمُرُكَ أَن نَّتۡرُكَ مَا يَعۡبُدُ ءَابَآؤُنَآ أَوۡ أَن نَّفۡعَلَ فِيٓ أَمۡوَٰلِنَا مَا نَشَٰٓؤُاْۖ إِنَّكَ لَأَنتَ ٱلۡحَلِيمُ ٱلرَّشِيدُ

Шуайбнинг қавми уни масхара қилиб дедилар: «Эй Шуайб, ота-боболаримиз ибодат қилиб келаётган бутлардан воз кечишимизни ёки ўз мол-мулкимизни ўзимиз истагандек тасарруф қилмаслигимизни, уни истаганимизча кўпайтирмаслигимизни сенга намозинг буюряптими? Бирам кўнгилчан, рашидсанки! Олдинлари туппа-тузук ақлли одам эдинг-ку. Сени нима жин урди?»

節: 88

قَالَ يَٰقَوۡمِ أَرَءَيۡتُمۡ إِن كُنتُ عَلَىٰ بَيِّنَةٖ مِّن رَّبِّي وَرَزَقَنِي مِنۡهُ رِزۡقًا حَسَنٗاۚ وَمَآ أُرِيدُ أَنۡ أُخَالِفَكُمۡ إِلَىٰ مَآ أَنۡهَىٰكُمۡ عَنۡهُۚ إِنۡ أُرِيدُ إِلَّا ٱلۡإِصۡلَٰحَ مَا ٱسۡتَطَعۡتُۚ وَمَا تَوۡفِيقِيٓ إِلَّا بِٱللَّهِۚ عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُ وَإِلَيۡهِ أُنِيبُ

Шуайб қавмига деди: «Эй қавмим, айтинглар-чи, борди-ю, мен Парвардигорим тарафидан аниқ бир ҳужжатга эга бўлсам ва менга Ўзи тарафидан бир яхши ризқ, жумладан, пайғамбарлик ато этган бўлса, ҳолинглар нима кечади?! Мен сизларни бир ишдан қайтариб, ўзим ўша ишни қилмоқчи эмасман. Мен кучим етганича Парвардигорингизни бир деб билишга ва У Зотга итоат этишга даъват этиб, сизларни ислоҳ қилишни истайман, холос. Менга муваффақият бериш ёлғиз Аллоҳнинг Қўлида. Унгагина таваккал қилдим. Унгагина мурожаат қиламан".

本諸節の功徳:

• من سنن الله إهلاك الظالمين بأشد العقوبات وأفظعها.

Золимларни ўта қаттиқ, даҳшатли тарзда жазолаш Аллоҳ таолонинг қонуниятларидан биридир.

• حرمة نقص الكيل والوزن وبخس الناس حقوقهم.

Ўлчаш ва тортишда одамларнинг ҳақларидан уриб қолиш ҳаром.

• وجوب الرضا بالحلال وإن قل.

Оз бўлса ҳам ҳалолга рози бўлиш вожиб.

• فضل الأمر بالمعروف والنهي عن المنكر، ووجوب العمل بما يأمر الله به، والانتهاء عما ينهى عنه.

Яхшиликка буюриб, ёмонликдан қайтариш фазилати ҳамда Аллоҳнинг буйруғини бажариш ва тақиқидан тийилиш вожиблиги баён қилиняпти.

節: 89

وَيَٰقَوۡمِ لَا يَجۡرِمَنَّكُمۡ شِقَاقِيٓ أَن يُصِيبَكُم مِّثۡلُ مَآ أَصَابَ قَوۡمَ نُوحٍ أَوۡ قَوۡمَ هُودٍ أَوۡ قَوۡمَ صَٰلِحٖۚ وَمَا قَوۡمُ لُوطٖ مِّنكُم بِبَعِيدٖ

Эй қавмим, мен олиб келган рисолатни ёлғонга чиқариб, менга душманлик қилишингиз Нуҳ, Ҳуд ёки Солиҳ қавмлари каби сизларни ҳам бир балога гирифтор қилиб қўймасин. Лут қавми эса замон жиҳатидан ҳам, макон жиҳатидан ҳам сизлардан узоқ эмас. Улар қандай мусибатларга йўлиққанини билдингизлар. Бас, ибрат олинглар.

節: 90

وَٱسۡتَغۡفِرُواْ رَبَّكُمۡ ثُمَّ تُوبُوٓاْ إِلَيۡهِۚ إِنَّ رَبِّي رَحِيمٞ وَدُودٞ

Парвардигорингиздан мағфират сўрангиз. Кейин гуноҳларингиздан тавба қилингиз. Албатта, Парвардигорим тавба қилгувчиларга раҳм қиладиган ва уларни яхши кўрадиган Зотдир.

節: 91

قَالُواْ يَٰشُعَيۡبُ مَا نَفۡقَهُ كَثِيرٗا مِّمَّا تَقُولُ وَإِنَّا لَنَرَىٰكَ فِينَا ضَعِيفٗاۖ وَلَوۡلَا رَهۡطُكَ لَرَجَمۡنَٰكَۖ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡنَا بِعَزِيزٖ

Қавм деди: "Эй Шуайб, олиб келган гапларингнинг кўпини тушунмаяпмиз. Орамиздаги бир заиф, кўзи ожиз кимса эканингни кўриб турибмиз. Қариндошларинг бўлмаганида сени тошбўрон қилиб юборган бўлар эдик. Сен биз учун ҳеч ким эмассан. Қариндошларингнинг ҳурматидан сенга тегмаяпмиз, холос".

節: 92

قَالَ يَٰقَوۡمِ أَرَهۡطِيٓ أَعَزُّ عَلَيۡكُم مِّنَ ٱللَّهِ وَٱتَّخَذۡتُمُوهُ وَرَآءَكُمۡ ظِهۡرِيًّاۖ إِنَّ رَبِّي بِمَا تَعۡمَلُونَ مُحِيطٞ

Шуайб деди: "Эй қавмим, қариндошларим сизларга Аллоҳдан ҳам мукаррамроқ, азизроқмики, У Зотга орқангизни ўгириб олиб, юборган пайғамбарига иймон келтирмадингиз. Албатта, Парвардигорим қилаётган ишларингизни қамраб олгувчидир. Биронта ишингиз У Зотдан яширин қолмас. Яқинда сизларни қилмишларингизга яраша жазолаб, бу дунёда ҳалокатга, охиратда эса азобга гирифтор айлагай".

節: 93

وَيَٰقَوۡمِ ٱعۡمَلُواْ عَلَىٰ مَكَانَتِكُمۡ إِنِّي عَٰمِلٞۖ سَوۡفَ تَعۡلَمُونَ مَن يَأۡتِيهِ عَذَابٞ يُخۡزِيهِ وَمَنۡ هُوَ كَٰذِبٞۖ وَٱرۡتَقِبُوٓاْ إِنِّي مَعَكُمۡ رَقِيبٞ

"Эй қавмим, кўнглингиз тусаганини, қўлингиздан келганини қилаверинглар, мен ҳам кўнглим тусаганини, қўлимдан келганини қилавераман. Яқинда қайси биримизга шарманда қиладиган азоб келишини ва ким ёлғончи эканини билиб олурсизлар. Аллоҳнинг ҳукмини кутиб тураверинглар. Мен ҳам сизлар билан бирга кутиб туравераман".

節: 94

وَلَمَّا جَآءَ أَمۡرُنَا نَجَّيۡنَا شُعَيۡبٗا وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مَعَهُۥ بِرَحۡمَةٖ مِّنَّا وَأَخَذَتِ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ ٱلصَّيۡحَةُ فَأَصۡبَحُواْ فِي دِيَٰرِهِمۡ جَٰثِمِينَ

Қавмни ҳалок қилиш ҳақидаги фармонимиз келгач, Шуайб ва у билан бирга бўлган иймон келтирганларни Ўз раҳматимиз ила қутқариб қолдик. Зулм қилганларни эса бир даҳшатли ҳайқириқ ушлади. Ҳайқириқдан уларнинг жонлари узилиб, ўз диёрларида юзтубан йиқилдилар.

節: 95

كَأَن لَّمۡ يَغۡنَوۡاْ فِيهَآۗ أَلَا بُعۡدٗا لِّمَدۡيَنَ كَمَا بَعِدَتۡ ثَمُودُ

Худди олдин у ерда яшамагандек. Огоҳ бўлингизким, Самуд қавми Аллоҳнинг ғазабига учраб, раҳматидан қувилганидек, Мадян қавми ҳам Аллоҳнинг интиқомига йўлиқиб, раҳматидан мосуво бўлди.

節: 96

وَلَقَدۡ أَرۡسَلۡنَا مُوسَىٰ بِـَٔايَٰتِنَا وَسُلۡطَٰنٖ مُّبِينٍ

Мусони ҳам Аллоҳнинг ягоналигига далолат қиладиган оятларимиз ва ўзининг чин пайғамбар эканини тасдиқловчи аниқ ҳужжатлар билан юбордик.

節: 97

إِلَىٰ فِرۡعَوۡنَ وَمَلَإِيْهِۦ فَٱتَّبَعُوٓاْ أَمۡرَ فِرۡعَوۡنَۖ وَمَآ أَمۡرُ فِرۡعَوۡنَ بِرَشِيدٖ

Уни Фиръавн ва унинг аъёнига юбордик. Анави аъёнлар Фиръавннинг фармонига қулоқ солиб, Аллоҳга куфр келтирдилар. Аслида эса Фиръавннинг фармони қулоқ солишга арзийдиган ҳақиқат эмас эди.

本諸節の功徳:

• ذمّ الجهلة الذين لا يفقهون عن الأنبياء ما جاؤوا به من الآيات.

Оятларда пайғамбарлар олиб келган белгиларни тушунмайдиган нодонлар қораланяпти.

• ذمّ وتسفيه من اشتغل بأوامر الناس، وأعرض عن أوامر الله.

Аллоҳнинг буйруқларидан юз ўгириб, одамларнинг буйруқларига қулоқ соладиган кимсанинг нақадар овсарлиги айтиляпти.

• بيان دور العشيرة في نصرة الدعوة والدعاة.

Даъват ишида қариндошларнинг мадади алоҳида рол ўйнаши кўрсатиб бериляпти.

• طرد المشركين من رحمة الله تعالى.

Мушрикларнинг Аллоҳ таолонинг раҳматидан қувилишлари баён қилиняпти.

節: 98

يَقۡدُمُ قَوۡمَهُۥ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ فَأَوۡرَدَهُمُ ٱلنَّارَۖ وَبِئۡسَ ٱلۡوِرۡدُ ٱلۡمَوۡرُودُ

Фиръавн қиёмат куни қавмини бошлаб бориб, ўзини ҳам, қавмини ҳам дўзахга отади. Нақадар ёмон қўнолға у!

節: 99

وَأُتۡبِعُواْ فِي هَٰذِهِۦ لَعۡنَةٗ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ بِئۡسَ ٱلرِّفۡدُ ٱلۡمَرۡفُودُ

Аллоҳ уларни бу дунёда ҳам Ўз раҳматидан қувиб, ҳалокатга гирифтор қилур. Қиёмат куни ҳам раҳматидан мосуво айлайди. Ҳам бу дунёда ва ҳам у дунёда лаънатга учрайдилар! Нақадар ёмон такрор бу!

節: 100

ذَٰلِكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلۡقُرَىٰ نَقُصُّهُۥ عَلَيۡكَۖ مِنۡهَا قَآئِمٞ وَحَصِيدٞ

Эй Пайғамбар, сурадаги сизга қисса қилиб бераётганимиз шаҳарлар хабарларидандир. Улардан ҳозиргача ном-нишон қолганлари ҳам, ном-нишончиз гумдон бўлганлари ҳам бор.

節: 101

وَمَا ظَلَمۡنَٰهُمۡ وَلَٰكِن ظَلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡۖ فَمَآ أَغۡنَتۡ عَنۡهُمۡ ءَالِهَتُهُمُ ٱلَّتِي يَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ مِن شَيۡءٖ لَّمَّا جَآءَ أَمۡرُ رَبِّكَۖ وَمَا زَادُوهُمۡ غَيۡرَ تَتۡبِيبٖ

Эй Пайғамбар, улар ҳалокат сари борар эканлар, Биз уларга зулм қилмадик. Лекин улар ўзларига ўзлари зулм қилиб, Аллоҳга куфр келтирдилар ва шу билан ўзларини ўзлари ҳалокат чоҳига отдилар. Парвардигорингизнинг уларни ҳалок қилиш ҳақидаги фармони келган пайтда Аллоҳни қўйиб илтижо қилаётган худолари уларга асқотмади, уларни бошларига тушган азобдан қутқариб қолмади. Худолари уларга зарар ва ҳалокатдан ўзга нарсани зиёда қилмади.

節: 102

وَكَذَٰلِكَ أَخۡذُ رَبِّكَ إِذَآ أَخَذَ ٱلۡقُرَىٰ وَهِيَ ظَٰلِمَةٌۚ إِنَّ أَخۡذَهُۥٓ أَلِيمٞ شَدِيدٌ

Ҳамма замон ва маконларда Аллоҳнинг ҳақни тан олмаган шаҳарларни жазолаши мана шундай бўлган. Унинг зулму зўравонликка муккасидан кетган шаҳарларни азоб билан ушлаши ўта оғриқли ва шиддатлидир.

節: 103

إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَةٗ لِّمَنۡ خَافَ عَذَابَ ٱلۡأٓخِرَةِۚ ذَٰلِكَ يَوۡمٞ مَّجۡمُوعٞ لَّهُ ٱلنَّاسُ وَذَٰلِكَ يَوۡمٞ مَّشۡهُودٞ

Аллоҳнинг зулму зўравонликка муккасидан кетган шаҳарларни қаттиқ азоб билан ушлашида Қиёмат кунининг азобидан қўрқадиган зотлар учун ибрат ва насиҳат бордир. У кунда Аллоҳ ҳамма одамларни тўплаб, улардан ҳисоб олур. У гувоҳ бўлинадиган кундир. Яъни, ҳамма у куннинг гувоҳи бўлгай, ўз кўзи билан кўргай.

節: 104

وَمَا نُؤَخِّرُهُۥٓ إِلَّا لِأَجَلٖ مَّعۡدُودٖ

Биз бу гувоҳ бўлинадиган кунни саноқли муддатгагина кечиктириб турамиз.

節: 105

يَوۡمَ يَأۡتِ لَا تَكَلَّمُ نَفۡسٌ إِلَّا بِإِذۡنِهِۦۚ فَمِنۡهُمۡ شَقِيّٞ وَسَعِيدٞ

У кун келганда Аллоҳнинг изнисиз бирон жон ҳужжатини сўзлай олмас, шафоатини қила олмас. У кунда одамлар икки турли бўладилар. Бири бахтсиз бўлиб дўзахга, иккинчиси эса бахтли бўлиб жаннатга киради.

節: 106

فَأَمَّا ٱلَّذِينَ شَقُواْ فَفِي ٱلنَّارِ لَهُمۡ فِيهَا زَفِيرٞ وَشَهِيقٌ

Кофирлиги ва бузуқ амаллари туфайли бахтсиз бўлганлар дўзахга кирадилар ва у ердаги азобга чидолмай, овозлари борича дод-фарёд қиладилар.

節: 107

خَٰلِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ ٱلسَّمَٰوَٰتُ وَٱلۡأَرۡضُ إِلَّا مَا شَآءَ رَبُّكَۚ إِنَّ رَبَّكَ فَعَّالٞ لِّمَا يُرِيدُ

У ерда абадий қоладилар. Модомики, осмонлару ер бор экан, ундан чиқмайдилар. Фақат Аллоҳ Ўзи хоҳлаб чиқарганлари бундан мустасно. Улар муваҳҳид осийлардир. Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз Ўзи хоҳлаган ишни қилгувчидирки, У Зотни ҳеч кимса ҳеч ишга мажбур қила олмас.

節: 108

۞ وَأَمَّا ٱلَّذِينَ سُعِدُواْ فَفِي ٱلۡجَنَّةِ خَٰلِدِينَ فِيهَا مَا دَامَتِ ٱلسَّمَٰوَٰتُ وَٱلۡأَرۡضُ إِلَّا مَا شَآءَ رَبُّكَۖ عَطَآءً غَيۡرَ مَجۡذُوذٖ

Иймон келтириш ва яхши амалларни қилиш билан бахтли бўлганлар жаннатдадирлар. Модомики, осмонлару ер бор экан, у ерда абадий қоладилар. Фақат Аллоҳнинг хоҳлагани бундан мустасно. У Зот гуноҳкор мўминларни жаннатдан олдин дўзахга маълум муддатга киритиши мумкин. Аллоҳнинг жаннатийларга ато этган неъматлари битмас-туганмасдир.

本諸節の功徳:

• التحذير من اتّباع رؤساء الشر والفساد، وبيان شؤم اتباعهم في الدارين.

Ёвузлик ва фасод сари бошлайдиган раҳбарларга эргашишдан огоҳлантирилиб, уларга эргашиш ҳар икки дунёда фалокатга олиб бориши уқтириляпти.

• تنزه الله تعالى عن الظلم في إهلاك أهل الشرك والمعاصي.

Мушрик ва осийларни ҳалок қилишда Аллоҳ таоло зулмдан пок.

• لا تنفع آلهة المشركين عابديها يوم القيامة، ولا تدفع عنهم العذاب.

Қиёмат куни мушрикларга худолари ёрдам бера олмайди. Уларни азобдан қутқаролмайди.

• انقسام الناس يوم القيامة إلى: سعيد خالد في الجنان، وشقي خالد في النيران.

Қиёмат куни одамлар икки турга бўлиниб, бахтлилар жаннатларга, бахтсизлар эса дўзахларга кирадилар.

節: 109

فَلَا تَكُ فِي مِرۡيَةٖ مِّمَّا يَعۡبُدُ هَٰٓؤُلَآءِۚ مَا يَعۡبُدُونَ إِلَّا كَمَا يَعۡبُدُ ءَابَآؤُهُم مِّن قَبۡلُۚ وَإِنَّا لَمُوَفُّوهُمۡ نَصِيبَهُمۡ غَيۡرَ مَنقُوصٖ

Эй Пайғамбар, сиз анавилар ибодат қилаётган нарсанинг бузуқлигидан шубҳалана кўрманг. Уларда қилаётган ишларининг тўғрилигига на ақлий ва на нақлий ҳужжат бор. Улар олдинги ота-боболарига тақлид қиляптилар, холос. Биз уларнинг азобдан иборат бўлган насибасини камайтирмасдан, тўла қилиб бергувчимиз.

節: 110

وَلَقَدۡ ءَاتَيۡنَا مُوسَى ٱلۡكِتَٰبَ فَٱخۡتُلِفَ فِيهِۚ وَلَوۡلَا كَلِمَةٞ سَبَقَتۡ مِن رَّبِّكَ لَقُضِيَ بَيۡنَهُمۡۚ وَإِنَّهُمۡ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُ مُرِيبٖ

Биз Мусога Тавротни бердик. Одамлар у ҳақда ихтилоф қилдилар. Айримлари иймон келтириб, қолганлари куфр келтирдилар. Аллоҳнинг олдинги азобни кечиктириш, уни Қиёмат кунига олиб қўйиш ҳақидаги қазоси бўлмаганида уларнинг бошига шу дунёнинг ўзидаёқ ҳақли жазо, азоб тушган бўлар эди. Яҳудий ва мушриклар каби кофирлар Қуръон ҳақида шубҳаланаверадилар, гумон қилаверадилар.

節: 111

وَإِنَّ كُلّٗا لَّمَّا لَيُوَفِّيَنَّهُمۡ رَبُّكَ أَعۡمَٰلَهُمۡۚ إِنَّهُۥ بِمَا يَعۡمَلُونَ خَبِيرٞ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз анави ихтилофга бораётганларнинг ҳаммасига амалларига яраша жазо ёки мукофотларини тўла қилиб беради. Яхшиликларига яраша мукофот, ёмонликларига яраша эса жазо. Аллоҳ улар қилаётган ишларнинг икир-чикиригача билади. Бирон нарса У Зотдан яширин қолмайди.

節: 112

فَٱسۡتَقِمۡ كَمَآ أُمِرۡتَ وَمَن تَابَ مَعَكَ وَلَا تَطۡغَوۡاْۚ إِنَّهُۥ بِمَا تَعۡمَلُونَ بَصِيرٞ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз қандоқ буюрган бўлса, ўшандоқ тўғри йўлни маҳкам тутиб, У Зотнинг буйруқларини бажаринг ва тақиқларидан тийилинг. Сиз билан бирга тавба қилган мўминлар ҳам худди сиздек бўлсинлар. Гуноҳлар қилиб, ҳаддингиздан ошманглар. У Зот қилаётган ишларингизни кўриб тургувчидир. Биронта амалингиз У Зотдан яширин қолмайди ва яқинда амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради.

節: 113

وَلَا تَرۡكَنُوٓاْ إِلَى ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ فَتَمَسَّكُمُ ٱلنَّارُ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِنۡ أَوۡلِيَآءَ ثُمَّ لَا تُنصَرُونَ

Кофирларга хушомад қилиб, яқин бўлишга уринманглар. Тағин шунинг ортидан дўзахий бўлиб юрманглар. Сизларга Аллоҳдан ўзга мадад қўлини узата оладиган бирон дўст йўқ. Кўзингларни очинглар, кейин ёрдам берадиган бирон мададкор тополмай қоласизлар.

節: 114

وَأَقِمِ ٱلصَّلَوٰةَ طَرَفَيِ ٱلنَّهَارِ وَزُلَفٗا مِّنَ ٱلَّيۡلِۚ إِنَّ ٱلۡحَسَنَٰتِ يُذۡهِبۡنَ ٱلسَّيِّـَٔاتِۚ ذَٰلِكَ ذِكۡرَىٰ لِلذَّٰكِرِينَ

Эй Пайғамбар, кундузнинг бошланиши ва ниҳояланишида ҳамда кечаларда намозни энг гўзал тарзда адо этинг. Яхши амаллар кичик-кичик гуноҳларни кетказади. Бу нарса насиҳатга қулоқ соладиган, ибрат оладиганлар учун бир эслатмадир.

節: 115

وَٱصۡبِرۡ فَإِنَّ ٱللَّهَ لَا يُضِيعُ أَجۡرَ ٱلۡمُحۡسِنِينَ

Тўғри йўлда барқарор туриш каби буйруқларни бажаришда ҳамда ҳаддан ошиш ва зумлматда қолиш каби тақиқлардан тийилишда сабрли бўлинг. Аллоҳ ишни қойиллатиб, мукаммал тарзда адо этувчиларнинг гўзал ишларини қабул қилади ва уларга энг яхши иш қилганнинг савобини беради.

節: 116

فَلَوۡلَا كَانَ مِنَ ٱلۡقُرُونِ مِن قَبۡلِكُمۡ أُوْلُواْ بَقِيَّةٖ يَنۡهَوۡنَ عَنِ ٱلۡفَسَادِ فِي ٱلۡأَرۡضِ إِلَّا قَلِيلٗا مِّمَّنۡ أَنجَيۡنَا مِنۡهُمۡۗ وَٱتَّبَعَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ مَآ أُتۡرِفُواْ فِيهِ وَكَانُواْ مُجۡرِمِينَ

Сизлардан олдинги азобга йўлиққан умматлар орасида халқини куфрдан ва ер юзида бузғунчилик қилишдан қайтарадиган фозил ва солиҳ кишилардан қолганлари бўлса эди. Афсуски, улар йўқ. Бўлса ҳам жуда озчилик. Золим қавмни ҳалок қилган пайтимизда уларни асраб қолгандик. Золимлари эса маишатга берилиб, ўзларига ўзлари зулм қилдилар.

節: 117

وَمَا كَانَ رَبُّكَ لِيُهۡلِكَ ٱلۡقُرَىٰ بِظُلۡمٖ وَأَهۡلُهَا مُصۡلِحُونَ

Эй Пайғамбар, қайси шаҳарларнинг аҳолиси куфр, зулм ва маъсият ила бузғунчи бўлмаса, аксинча, ислоҳ қилувчи бўлса, Парвардигорингиз уни зулм билан ҳалок қилган эмас.

本諸節の功徳:

• وجوب الاستقامة على دين الله تعالى.

Аллоҳнинг динида барқарор туриш вожиб.

• التحذير من الركون إلى الكفار الظالمين بمداهنة أو مودة.

Золим кофирларга хушомад қилиб, дўст бўлиб, уларга таянишдан огоҳлантириляпти.

• بيان سُنَّة الله تعالى في أن الحسنة تمحو السيئة.

Яхшиликнинг ёмонликни ювиб юбориши Аллоҳнинг қонуниятларидандир.

• الحث على إيجاد جماعة من أولي الفضل يأمرون بالمعروف، وينهون عن الفساد والشر، وأنهم عصمة من عذاب الله.

Фозил кишилардан яхшиликка буюрадиган, ёмонликдан қайтарадиган бир жамоа тузишга тарғиб қилиняпти ва уларнинг Аллоҳ юборган азобдан асралиши айтиляпти.

節: 118

وَلَوۡ شَآءَ رَبُّكَ لَجَعَلَ ٱلنَّاسَ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗۖ وَلَا يَزَالُونَ مُخۡتَلِفِينَ

Эй Пайғамбар, Парвардигорингиз хоҳлаганида одамларни ҳақ устидаги ягона миллатга айлантириб қўйган бўларди. Лекин Аллоҳ буни хоҳламади. Энди улар ҳавойи нафсларига эргашганлари ва ҳаддан ошганлари туфайли ҳар хил бўлиб бораверадилар.

節: 119

إِلَّا مَن رَّحِمَ رَبُّكَۚ وَلِذَٰلِكَ خَلَقَهُمۡۗ وَتَمَّتۡ كَلِمَةُ رَبِّكَ لَأَمۡلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنَ ٱلۡجِنَّةِ وَٱلنَّاسِ أَجۡمَعِينَ

Аллоҳ ҳидоятга муваффақ айлаганлар бундан мустасно. Чунки улар Аллоҳни бир деб билишда ихтилоф қилмайдилар. Мана шундай ихтилоф билан синаш учун уларни яратди. Ким бахтли бўлди, ким бахтсиз. Эй Пайғамбар, Парвардигорингизнинг тақдири азалда: "Жаҳаннамни инсу жинлардан иборат шайтоннинг тобелари билан тўлдираман", деган сўзи тўла ҳақ бўлди.

節: 120

وَكُلّٗا نَّقُصُّ عَلَيۡكَ مِنۡ أَنۢبَآءِ ٱلرُّسُلِ مَا نُثَبِّتُ بِهِۦ فُؤَادَكَۚ وَجَآءَكَ فِي هَٰذِهِ ٱلۡحَقُّ وَمَوۡعِظَةٞ وَذِكۡرَىٰ لِلۡمُؤۡمِنِينَ

Эй Пайғамбар, сизга пайғамбарлар ҳақидаги ҳар бир хабарни қалбингизни ҳақ устида барқарорлаштириш ва қўллаб-қувватлаш учун қисса қилиб беряпмиз. Бу сурада сизга шак-шубҳа аралашмаган ҳақ келди. Кофирларга панд-насиҳат келди. Мўминлар учун эса эслатма келди.

節: 121

وَقُل لِّلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ ٱعۡمَلُواْ عَلَىٰ مَكَانَتِكُمۡ إِنَّا عَٰمِلُونَ

Эй Пайғамбар, Аллоҳга иймон келтирмайдиган ва У Зотга тавҳид асосида ибодат қилмайдиган кимсаларга айтинг: "Ҳақдан бош тортиш, унинг йўлини тўсиш каби ишларингизни қилаверинглар. Биз ҳам ҳақ устида барқарор туриш, унга даъват қилиш ва шу йўлда сабр этиш каби ишларимизни қилаверамиз".

節: 122

وَٱنتَظِرُوٓاْ إِنَّا مُنتَظِرُونَ

Бизнинг бошимизга нима тушишини кутаверинглар. Биз ҳам сизларнинг бошингизга нима тушишини кутаверамиз.

節: 123

وَلِلَّهِ غَيۡبُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَإِلَيۡهِ يُرۡجَعُ ٱلۡأَمۡرُ كُلُّهُۥ فَٱعۡبُدۡهُ وَتَوَكَّلۡ عَلَيۡهِۚ وَمَا رَبُّكَ بِغَٰفِلٍ عَمَّا تَعۡمَلُونَ

Осмонлардаги ғайб олами ҳам, ердаги ғайб олами ҳам ёлғиз Аллоҳникидир. Бирон нарса У Зотдан яширин бўла олмас. Қиёмат кунида ҳар бир иш У Зотга қайтарилур. Бас, эй Пайғамбар, ёлғиз Унгагина ибодат қилинг, ишларингизда ёлғиз Унгагина таянинг. Парвардигорингиз сизлар қилаётган ишлардан ғофил эмас. Ҳаммасини кўриб-билиб турибди. Яқинда ҳаммасининг жазо ёки мукофотини берур.

本諸節の功徳:

• بيان الحكمة من القصص القرآني، وهي تثبيت قلب النبي صلى الله عليه وسلم وموعظة المؤمنين.

Қуръоний қиссалардан кўзда тутилган ҳикмат баёни. У Пайғамбар алайҳиссаломнинг қалбини тинчлантириш ва мўминларга панд-насиҳатдир.

• انفراد الله تعالى بعلم الغيب لا يشركه فيه أحد.

Ғайб илмини билишда Аллоҳ якка-ягонадир, шериксиздир.

• الحكمة من نزول القرآن عربيًّا أن يعقله العرب؛ ليبلغوه إلى غيرهم.

Қуръоннинг араб тилида нозил бўлишидаги ҳикмат айтиляпти. У арабларнинг тушуниши ва бошқаларга етказишидир.

• اشتمال القرآن على أحسن القصص.

Қуръоннинг энг гўзал қиссани ўз ичига олгани баён қилиняпти.