وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
سۈرە شۇرا
لە مەبەستەکانی سورەتەکە:
بيان كمال تشريع الله، ووجوب متابعته، والتحذير من مخالفته.
حمٓ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
عٓسٓقٓ
تەفسیرە عەرەبیەکان:
كَذَٰلِكَ يُوحِيٓ إِلَيۡكَ وَإِلَى ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكَ ٱللَّهُ ٱلۡعَزِيزُ ٱلۡحَكِيمُ
ئى مۇھەممەد! ساڭا ۋە سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە مۇشۇنىڭغا ئوخشاش ۋەھىي قىلغاندۇر، ئاللاھ دۈشمەنلىرىدىن ئىنتىقام ئېلىشتا غالىبتۇر، ئورۇنلاشتۇرۇشى ۋە يارىتىشىدا ھېكمەت بىلەن ئىش قىلغۇچىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَهُوَ ٱلۡعَلِيُّ ٱلۡعَظِيمُ
ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى بارچە نەرسىلەرنى يارىتىش، ئىگىدارچىلىق قىلىش ۋە ئورۇنلاشتۇرۇش يالغۇز بىر ئاللاھنىڭ ئىلكىدىدۇر. ئاللاھ زاتىدا، قۇدرىتىدە ۋە باشقۇرۇشىدا ھەممىدىن ئۈستۈندۇر، زاتىدا چەكسىز ئۇلۇغدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
تَكَادُ ٱلسَّمَٰوَٰتُ يَتَفَطَّرۡنَ مِن فَوۡقِهِنَّۚ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يُسَبِّحُونَ بِحَمۡدِ رَبِّهِمۡ وَيَسۡتَغۡفِرُونَ لِمَن فِي ٱلۡأَرۡضِۗ أَلَآ إِنَّ ٱللَّهَ هُوَ ٱلۡغَفُورُ ٱلرَّحِيمُ
ئاسمانلار شۇنچىۋالا چوڭ ۋە ئېگىز تۇرۇپمۇ ئاللاھ تائالانىڭ كاتتىلىقىدىن يېرىلىپ يەر يۈزىگە چۈشۈپ كەتكىلى تاس قالىدۇ. پەرشىتىلەر پەرۋەردىگارىنى پاكلاپ، ئۇلۇغلاپ، باش ئېگىش ۋە ھۆرمەت بىلدۈرۈش يۈزىسىدىن ئۇنىڭغا ھەمدۇسانا ئېيتىدۇ، ئاللاھتىن يەر يۈزىدىكى كىشىلەر ئۈچۈن مەغپىرەت تىلەيدۇ. بىلىڭلاركى، ئاللاھ ھەقىقەتەن بەندىلىرىدىن تەۋبە قىلغانلارنىڭ گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ئۇلارغا ناھايىتى مېھرىباندۇر
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَ ٱللَّهُ حَفِيظٌ عَلَيۡهِمۡ وَمَآ أَنتَ عَلَيۡهِم بِوَكِيلٖ
ئاللاھنى قويۇپ بۇتلارنى ئۆزلىرىگە ئىگە قىلىۋالغانلار ۋە ئاللاھنى قويۇپ بۇتلارغا چوقۇنغانلارنىڭ قىلمىشلىرىنى ئاللاھ ھەر دائىم كۆزىتىپ تۇرغۇچىدۇر. ئاللاھ ئۇلارنىڭ قىلمىشلىرىنى خاتىرىلەپ قويۇپ، شۇنىڭغا قارىتا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ. ئەي پەيغەمبەر! سەن ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىنى نازارەت قىلىشقا مەسئۇل ئەمەس. ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىگە قارىتا سەن ھەرگىز جاۋابكارلىققىمۇ تارتىلمايسەن. سەن پەقەت يەتكۈزگۈچىسەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَكَذَٰلِكَ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ قُرۡءَانًا عَرَبِيّٗا لِّتُنذِرَ أُمَّ ٱلۡقُرَىٰ وَمَنۡ حَوۡلَهَا وَتُنذِرَ يَوۡمَ ٱلۡجَمۡعِ لَا رَيۡبَ فِيهِۚ فَرِيقٞ فِي ٱلۡجَنَّةِ وَفَرِيقٞ فِي ٱلسَّعِيرِ
ئەي پەيغەمبەر! بىز سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە ۋەھىي قىلغىنىمىزدەك، مەككە ۋە مەككە ئەتراپىدىكى ئەرەب ئاھالىسىنى، ئاندىن پۈتكۈل ئىنسانلارنى ئاگاھلاندۇرۇشۇڭ ئۈچۈن، ئاللاھ تائالا ھېساب ۋە جازا - مۇكاپات ئۈچۈن ئىلگىرىكىلەرنى ۋە كېيىنكىلەرنى بىر تۈزلەڭلىككە يىغىدىغان كۈن، يەنى قىيامەت كۈنىدىن ئىنسانلارنى قورقۇتۇشۇڭ ئۈچۈن ساڭا ئەرەبچە قۇرئاننى ۋەھىي قىلدۇق. ئۇ كۈننىڭ بولۇشىدا قىلچە شەك يوق. كىشىلەر ئۇ كۈندە ئىككى بۆلەككە بۆلۈنۈپ، بىر بۆلۈكى جەننەتتە بولىدۇ، ئۇلار مۇئمىنلەردۇر. يەنە بىر بۆلۈكى دوزاختا بولىدۇ، ئۇلار بولسا كاپىرلاردۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَجَعَلَهُمۡ أُمَّةٗ وَٰحِدَةٗ وَلَٰكِن يُدۡخِلُ مَن يَشَآءُ فِي رَحۡمَتِهِۦۚ وَٱلظَّٰلِمُونَ مَا لَهُم مِّن وَلِيّٖ وَلَا نَصِيرٍ
ئەگەر ئاللاھ ئۇلارنى ئىسلام دىنى ئۈستىدىكى بىر ئۈممەت قىلىشنى خالىسا ئىدى، ئەلۋەتتە شۇنداق قىلىپ، ئۇلارنىڭ ھەممىنى جەننەتكە كىرگۈزگەن بولاتتى. لېكىن ئاللاھنىڭ ھېكمىتى ئاللاھ خالىغان كىشىنىڭ ئىسلامغا كىرىپ، جەننەتكە كىرىشىنى تەلەپ قىلدى. كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر بىلەن ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغۇچىلارغا نە باشپاناھ بولىدىغان ئىگە، نە ئاللاھنىڭ ئازابىدىن قۇتۇلدۇرۇپ قالالايدىغان ياردەمچى بولمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَمِ ٱتَّخَذُواْ مِن دُونِهِۦٓ أَوۡلِيَآءَۖ فَٱللَّهُ هُوَ ٱلۡوَلِيُّ وَهُوَ يُحۡيِ ٱلۡمَوۡتَىٰ وَهُوَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ قَدِيرٞ
بەلكى بۇ مۇشرىكلار ئاللاھنى قويۇپ باشقىلارنى ئىگە قىلىۋالدى. ھالبۇكى ئاللاھ ھەقىقىي ئىگە بولغۇچى ئىدى. چۈنكى ئاللاھتىن باشقىسى نە پايدا، نە زىيان يەتكۈزەلمەيدۇ. ئاللاھ تائالا ھېساب ۋە جازا - مۇكاپات ئۈچۈن ئۆلۈكلەرنى قايتا تىرىلدۈرىدۇ، ئۇنى ھېچ نەرسە ئاجىز قىلالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا ٱخۡتَلَفۡتُمۡ فِيهِ مِن شَيۡءٖ فَحُكۡمُهُۥٓ إِلَى ٱللَّهِۚ ذَٰلِكُمُ ٱللَّهُ رَبِّي عَلَيۡهِ تَوَكَّلۡتُ وَإِلَيۡهِ أُنِيبُ
ئەي ئىنسانلار! سىلەر مەيلى دىننىڭ ئاساسىي مەسىلىلىرى، مەيلى شاخچە مەسىلىلىرىدىن بىرەر ئىشتا ئىختىلاپ قىلىشساڭلار، ئۇنىڭغا ئاللاھ ھۆكۈم چىقىرىدۇ، يەنى ئۇ ئىشتا ئاللاھنىڭ كىتابىغا ياكى ئۇنىڭ پەيغەمبىرىنىڭ سۈننىتىگە مۇراجىئەت قىلىنىدۇ. مۇشۇنداق سۈپەتلەرگە ئىگە بولغان زات مېنىڭ پەرۋەردىگارىمدۇركى، مەن بارچە ئىشلىرىمدا ئۇنىڭغا تاياندىم، تەۋبە بىلەن يەنە شۇنىڭغا قايتىمەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• القرآن والسُنَّة مرجعان للمؤمنين في شؤونهم كلها، وبخاصة عند الاختلاف.
قۇرئان بىلەن سۈننەت مۇئمىنلەرنىڭ بارچە ئىشلىرىدا، بولۇپمۇ تالاش - تارتىشقا چۈشۈپ قالغاندا مۇراجىئەت قىلىدىغان مەنبەسىدۇر.
• الاقتصار على إنذار أهل مكة ومن حولها؛ لأنهم مقصودون بالرد عليهم لإنكارهم رسالته صلى الله عليه وسلم وهو رسول للناس كافة كما قال تعالى: ﴿وَمَآ أَرسَلنُّكَ إلَّا كافةً لِّلنَّاس...﴾، (سبأ: 28).
مەككە ئاھالىسى ۋە ئۇلارنىڭ ئەتراپىدىكىلەرنى ئاگاھلاندۇرۇش ئۈستىدىلا توختىلىشتىكى مەقسەت؛ مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ پەيغەمبەرلىكىنى ئىنكار قىلغان كىشىلەرنى رەددىيە ئوبيېكتى قىلىش ئۈچۈندۇركى، ئەمەلىيەتتە مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام پۈتكۈل ئىنسانلارنىڭ پەيغەمبىرىدۇر. ئاللاھ تائالا بۇ ھەقتە: «بىز سېنى پەقەت پۈتكۈل ئىنسانلارغا پەيغەمبەر قىلىپ ئەۋەتتۇق» دەيدۇ.
فَاطِرُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ جَعَلَ لَكُم مِّنۡ أَنفُسِكُمۡ أَزۡوَٰجٗا وَمِنَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ أَزۡوَٰجٗا يَذۡرَؤُكُمۡ فِيهِۚ لَيۡسَ كَمِثۡلِهِۦ شَيۡءٞۖ وَهُوَ ٱلسَّمِيعُ ٱلۡبَصِيرُ
ئاللاھ تائالا ئاسمانلارنى ۋە زېمىننى ئۆرنەكسىز ياراتتى، سىلەرگە ئۆز تىپىڭلاردىن جۈپتلەرنى ياراتتى، تۆگە، كالا، قوي قاتارلىق چارۋىلارنىمۇ سىلەرنىڭ پايدىلىنىشىڭلار ئۈچۈن كۆپەيسۇن دەپ جۈپ قىلىپ ياراتتى. ئاللاھ تائالا سىلەرنى ئۆزئارا توي قىلىش ئارقىلىق جۈپلىشىشىڭلاردىن يارىتىدۇ ھەمدە سىلەرنى چارىپايلىرىڭلارنىڭ گۆشلىرىنى يەپ، سۈتلىرىنى ئىچىشىڭلار ئارقىلىق ياشىتىدۇ. ئۇنىڭ مەخلۇقاتلىرىدىن ھېچ نەرسە ئۇنىڭغا ئوخشىمايدۇ. ئۇ بەندىلىرىنىڭ گەپ - سۆزلىرىنى ئاڭلاپ تۇرغۇچىدۇر، ئىش - ھەرىكەتلىرىنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر. ئۇلاردىن ھېچ نەرسە ئۇنىڭ ئىلمىدىن چەتتە قالمايدۇ. ئاللاھ ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىگە يارىشا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ، يەنى ئەگەر ئەمەللىرى ياخشى بولسا مۇكاپاتىمۇ ياخشى بولىدۇ، ئەگەر ئەمەللىرى يامان بولسا جازاسىمۇ يامان بولىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لَهُۥ مَقَالِيدُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۖ يَبۡسُطُ ٱلرِّزۡقَ لِمَن يَشَآءُ وَيَقۡدِرُۚ إِنَّهُۥ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٞ
ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ خەزىنىلىرىنىڭ ئاچقۇچلىرى ئاللاھنىڭ ئىلكىدىدۇر. ئاللاھ تائالا شۈكۈر قىلامدۇ ياكى تۇزكورلۇق قىلامدۇ؟ دەپ سىناش ئۈچۈن بەندىلىرىدىن خالىغان كىشىنىڭ رىزقىنى كەڭ قىلىدۇ. يەنە سەۋر قىلامدۇ ياكى ئاللاھنىڭ ئورۇنلاشتۇرۇشىغا نارازى بولامدۇ؟ دەپ سىناش ئۈچۈن خالىغان كىشىنىڭ رىزقىنى تار قىلىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ ھەر نەرسىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇركى، ئۇنىڭغا بەندىلىرىنىڭ مەنپەئەتىگە ئالاقىدار ئىشلاردىن ھېچ نەرسە مەخپىي قالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ شَرَعَ لَكُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا وَصَّىٰ بِهِۦ نُوحٗا وَٱلَّذِيٓ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ وَمَا وَصَّيۡنَا بِهِۦٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَمُوسَىٰ وَعِيسَىٰٓۖ أَنۡ أَقِيمُواْ ٱلدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُواْ فِيهِۚ كَبُرَ عَلَى ٱلۡمُشۡرِكِينَ مَا تَدۡعُوهُمۡ إِلَيۡهِۚ ٱللَّهُ يَجۡتَبِيٓ إِلَيۡهِ مَن يَشَآءُ وَيَهۡدِيٓ إِلَيۡهِ مَن يُنِيبُ
ئاللاھ تائالا دىندا يەتكۈزۈش ۋە ئەمەل قىلىش ئىشىدا نۇھنى نېمىگە بۇيرۇغان بولسا سىلەرگىمۇ شۇنى يولغا قويدى. ئەي پەيغەمبەر! بىز ساڭا ۋەھىي قىلغان ھەمدە سىلەر ئۈچۈن يولغا قويغىنىمىز، ئىبراھىم، مۇسا ۋە ئىيسالارنى يەتكۈزۈشكە ۋە ئەمەل قىلىشقا بۇيرۇغان نەرسىنىڭ ئۆزىدۇر. يىغىپ ئېيتقاندا ئۇ: دىننى بەرپا قىلىڭلار، دىندا بۆلۈنۈشنى تاشلاڭلار، دېگەندىن ئىبارەتتۇر. سېنىڭ ئاللاھنى بىر دەپ بىلىشكە ھەم ئۇنىڭ باشقىسىغا چوقۇنۇشنى تاشلاشقا دەۋەت قىلغانلىقىنىڭ مۇشرىكلارغا تولىمۇ ئېغىر كەلدى. ئاللاھ بەندىلىرىدىن ئۆزى خالىغان كىشىنى تاللاپ، ئۆزىگە قۇلچىلىق ۋە تائەت - ئىبادەت قىلىشقا مۇۋەپپەق قىلىدۇ، ئۇلارنىڭ ئىچىدىن گۇناھلىرىدىن تەۋبە قىلىش ئارقىلىق ئۆزىگە قايتقانلارنى ھىدايەتكە باشلايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا تَفَرَّقُوٓاْ إِلَّا مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَهُمُ ٱلۡعِلۡمُ بَغۡيَۢا بَيۡنَهُمۡۚ وَلَوۡلَا كَلِمَةٞ سَبَقَتۡ مِن رَّبِّكَ إِلَىٰٓ أَجَلٖ مُّسَمّٗى لَّقُضِيَ بَيۡنَهُمۡۚ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ أُورِثُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِنۢ بَعۡدِهِمۡ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُ مُرِيبٖ
كاپىرلار ۋە مۇشرىكلار مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ ئۆزلىرىگە ئەۋەتىلگەن ھەق پەيغەمبەر ئىكەنلىكىگە دەلىل - پاكىتلار ئوتتۇرىغا چىققاندىن كېيىن بۆلۈنۈپ كەتتى. ئۇلارنىڭ بۆلۈنۈشى پەقەت ھەددىدىن ئاشقانلىق ۋە زۇلۇق قىلغانلىق سەۋەبىدىندۇر. ئەگەر ئاللاھنىڭ ئىلمىدە ئۇلارغا كېلىدىغان ئازابنى مەلۇم مۇددەتكىچە، يەنى قىيامەت كۈنىگىچە كېچىكتۈرۈش پۈتۈلمىسە ئىدى، ئاللاھ ئەلۋەتتە ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ھۆكۈم چىقىرىپ، ئۇلارنى ئاللاھقا كاپىر بولغانلىقى ۋە پەيغەمبەرلىرىنى يالغانغا چىقارغانلىقى تۈپەيلىدىن ئازابلىغان بولاتتى. شەكسىزكى يەھۇدىيلار ئىچىدىن تەۋراتنى، ناسارالار ئىچىدىن ئىنجىلنى ئىلگىرىكى ئەجدادلىرىدىن ۋە ئاشۇ مۇشرىكلاردىن مىراس ئالغانلار ئەلۋەتتە مۇھەممەد ئەلەيھىسسالام ئېلىپ كەلگەن بۇ قۇرئاندىن شەكتە بولىدۇ ھەمدە ئۇنى يالغانغا چىقىرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَلِذَٰلِكَ فَٱدۡعُۖ وَٱسۡتَقِمۡ كَمَآ أُمِرۡتَۖ وَلَا تَتَّبِعۡ أَهۡوَآءَهُمۡۖ وَقُلۡ ءَامَنتُ بِمَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ مِن كِتَٰبٖۖ وَأُمِرۡتُ لِأَعۡدِلَ بَيۡنَكُمُۖ ٱللَّهُ رَبُّنَا وَرَبُّكُمۡۖ لَنَآ أَعۡمَٰلُنَا وَلَكُمۡ أَعۡمَٰلُكُمۡۖ لَا حُجَّةَ بَيۡنَنَا وَبَيۡنَكُمُۖ ٱللَّهُ يَجۡمَعُ بَيۡنَنَاۖ وَإِلَيۡهِ ٱلۡمَصِيرُ
سەن مۇشۇ توغرا دىنغا دەۋەت قىلغىن، ئاللاھنىڭ بۇيرۇقى بويىچە بۇ دىن ئۈستىدە مۇستەھكەم تۇرغىن، ئۇلارنىڭ ساختا خاھىشلىرىغا ئەگەشمىگىن، ئۇلار بىلەن دەتالاش قىلىپ قالغىنىڭدا ئېيتقىنكى، مەن ئاللاھقا، ئاللاھ پەيغەمبەرلىرىگە نازىل قىلغان بارلىق كىتابلارغا ئىمان ئېيتتىم. ئاللاھ مېنى سىلەرنىڭ ئاراڭلاردا ئادىل ھۆكۈم قىلىشقا بۇيرۇدى. مەن ئىبادەت قىلىۋاتقان ئاللاھ ھەممىمىزنىڭ پەرۋەردىگارىدۇر. بىزنىڭ ئەمەللىرىمىز ياخشى بولسۇن ياكى يامان بولسۇن ئۆزىمىز ئۈچۈندۇر، سىلەرنىڭ ئەمەللىرىڭلارمۇ ياخشى بولسۇن ياكى يامان بولسۇن ئۆزلىرىڭلار ئۈچۈندۇر. دەلىل - پاكىت ئايدىڭلاشقاندىن كېيىن ئارىمىزدا تالاشقۇدەك ئىش يوق. توغرا يول ئېنىق بولدى. ئاللاھ ھەممىمىزنى بىر يەرگە يىغىدۇ. قىيامەت كۈنى قايتىدىغان جاي ئۇنىڭ تەرىپىگە بولىدۇ. ئۇ ھەر بىرىمىزگە تېگىشلىك جازا - مۇكاپات بېرىدۇ. ئاشۇ چاغدا راستچىل يالغانچىدىن، توغرا خاتادىن ئايرىلىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• من مقومات نجاح الدعوة إلى الله: صحة المبدأ، والاستقامة عليه، والبعد عن اتباع الأهواء، والعدل، والتركيز على المشترك، وترك الجدال العقيم، والتذكير بالمصير المشترك.
توغرا پىرىنسىپ بولۇش ۋە پىرىنسىپتا تەۋرەنمەي تۇرۇش، ھاۋايى - ھەۋەسنىڭ كەينىگە كىرىشتىن يىراق تۇرۇش، ئادىل بولۇش، ئورتاق تەرەپلەرگە مەركەزلىشىش، پايدىسىز دەتالاش قىلماسلىق ۋە ئورتاق ئاقىۋەتنى ئەسلىتىش ئاللاھقا بولغان دەۋەتنىڭ ئۇتۇققا ئېرىشىشىنىڭ ئاساسىي ئامىللىرىدىندۇر.
وَٱلَّذِينَ يُحَآجُّونَ فِي ٱللَّهِ مِنۢ بَعۡدِ مَا ٱسۡتُجِيبَ لَهُۥ حُجَّتُهُمۡ دَاحِضَةٌ عِندَ رَبِّهِمۡ وَعَلَيۡهِمۡ غَضَبٞ وَلَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدٌ
كىشىلەر مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنىڭ چاقىرىقىغا ئاۋاز قوشۇپ بولغاندىن كېيىنمۇ ئۇنىڭغا نازىل قىلىنغان بۇ دىندا ئاساسسىز باھانىلەر بىلەن دەتالاش قىلىدىغانلارنىڭ باھانىلىرى پەرۋەردىگارىنىڭ ۋە مۇئمىنلەرنىڭ نەزىرىدە قىلچە ئېتىبارى ھەم ئەھمىيىتى يوقتۇر. كاپىر بولغانلىقى ۋە ھەقنى قوبۇل قىلمىغانلىقى ئۈچۈن ئۇلارغا ئاللاھنىڭ غەزىپى ھەمدە قىيامەت كۈنى ئۇلارنى كۈتۈۋاتقان قاتتىق ئازاب بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ وَٱلۡمِيزَانَۗ وَمَا يُدۡرِيكَ لَعَلَّ ٱلسَّاعَةَ قَرِيبٞ
ئاللاھ تائالا ھېچقانداق شەك بولمىغان قۇرئاننى ھەق بىلەن نازىل قىلدى، كىشىلەر ئارىسىدا ئىنساپ بىلەن ھۆكۈم قىلىش ئۈچۈن ئادالەتنى نازىل قىلدى. ئۇلار ئىنكار قىلىۋاتقان قىيامەت يېقىن بولۇشى مۇمكىن. دەرۋەقە، كۆرۈنگەن تاغنىڭ يىراق ئەمەسلىكى ھەممىگە مەلۇم.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
يَسۡتَعۡجِلُ بِهَا ٱلَّذِينَ لَا يُؤۡمِنُونَ بِهَاۖ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ مُشۡفِقُونَ مِنۡهَا وَيَعۡلَمُونَ أَنَّهَا ٱلۡحَقُّۗ أَلَآ إِنَّ ٱلَّذِينَ يُمَارُونَ فِي ٱلسَّاعَةِ لَفِي ضَلَٰلِۭ بَعِيدٍ
قىيامەتكە ئىشەنمەيدىغانلار ئۇنىڭ تېز كېلىشىنى تەلەپ قىلىدۇ، چۈنكى ئۇلار ھېساب، ساۋاب ۋە جازالارغا ئىشەنمەيدۇ، ئاللاھقا ئىشىنىدىغان مۇئمىنلەر بولسا قىيامەتتىكى ئاقىۋىتىدىن ئەنسىرەپ ئۇنىڭدىن قورقىدۇ ھەمدە ئۇلار قىيامەتنىڭ شەكسىز ھەقىقەت ئىكەنلىكىنى ئېنىق بىلىدۇ. بىلىڭلاركى، قىيامەت توغرىسىدا دەتالاش قىلىپ، جىدەللىشىدىغانلار ۋە ئۇنىڭ بولۇشىدا شەك قىلىدىغانلار ئەلۋەتتە ھەقتىن يىراق ئازغۇنلۇق ئىچىدىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱللَّهُ لَطِيفُۢ بِعِبَادِهِۦ يَرۡزُقُ مَن يَشَآءُۖ وَهُوَ ٱلۡقَوِيُّ ٱلۡعَزِيزُ
ئاللاھ بەندىلىرىگە ناھايىتى كۆيۈنگۈچىدۇركى، خالىغان كىشىنىڭ رىزقىنى كەڭ قىلىدۇ، خالىغان كىشىنىڭكىنى تار قىلىدۇ. قارىماققا باشقىچە كۆرۈنگەن تەقدىردىمۇ (بۇ، ئاللاھنىڭ) شۇ كىشىگە قىلغان رەھمىتىدۇر. ئاللاھ كۈچلۈكتۇركى، ئۇنى ھېچكىم يېڭەلمەيدۇ. غالىبتۇركى، دۈشمەنلىرىدىن ئىنتىقام ئالىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
مَن كَانَ يُرِيدُ حَرۡثَ ٱلۡأٓخِرَةِ نَزِدۡ لَهُۥ فِي حَرۡثِهِۦۖ وَمَن كَانَ يُرِيدُ حَرۡثَ ٱلدُّنۡيَا نُؤۡتِهِۦ مِنۡهَا وَمَا لَهُۥ فِي ٱلۡأٓخِرَةِ مِن نَّصِيبٍ
كىمكى ئاخىرەتنىڭ ساۋابىنى كۆزلەپ ئۇنىڭ ئۈچۈن ئەمەل قىلىدىكەن، بىز ئۇنىڭ ساۋابىنى ھەسسىلەپ كۆپەيتىپ بېرىمىز. مەسىلەن، بىر ياخشىلىقنى ئون ھەسسىدىن يەتتە يۈز ھەسسىگىچە، ھەتتا ئۇنىڭدىنمۇ ئارتۇق كۆپەيتىپ بېرىمىز. كىمكى مۇشۇ دۇنيانىلا كۆزلەيدىكەن، بىز ئۇنىڭغا ئۆزىگە تېگىشلىك بولغاننىلا بېرىمىز، ئەمما ئاخىرەتتە ئۇنىڭ ھېچقانداق نېسىۋىسى بولمايدۇ. چۈنكى ئۇ بۇ دۇنيانى ئاخىرەتتىن ئۈستۈن كۆردى.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَمۡ لَهُمۡ شُرَكَٰٓؤُاْ شَرَعُواْ لَهُم مِّنَ ٱلدِّينِ مَا لَمۡ يَأۡذَنۢ بِهِ ٱللَّهُۚ وَلَوۡلَا كَلِمَةُ ٱلۡفَصۡلِ لَقُضِيَ بَيۡنَهُمۡۗ وَإِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
ياكى بۇ مۇشرىكلارنىڭ ئاللاھتىن باشقا ئىلاھلىرى بولۇپ، ئۇلار بۇ مۇشرىكلارغا شېرىك، ھالالنى ھارام قىلىش، ھارامنى ھالال قىلىش قاتارلىق دىندىن ئاللاھ ئۇلارغا رۇخسەت قىلمىغان ئىشلارنى يولغا قويۇپ بەردىمۇ؟ ئەگەر ئاللاھ ئىختىلاپلاشقان ئىككى تەرەپنىڭ ئوتتۇرىسىنى ئايرىيدىغانغا مۇئەييەن ۋاقىت بېكىتىپ، ئۇلارنى شۇ ۋاقىتقا قەدەر كېچىكتۈرمىگەن بولسىدى، ئەلۋەتتە ئۇلارنىڭ ئارىسىدا ھۆكۈم چىقارغان بولاتتى. ئاللاھقا شېرىك كەلتۈرۈش ۋە ئاسىيلىق قىلىش بىلەن ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلارغا قىيامەتتە كۈتۈۋاتقان دەرتلىك ئازاب بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
تَرَى ٱلظَّٰلِمِينَ مُشۡفِقِينَ مِمَّا كَسَبُواْ وَهُوَ وَاقِعُۢ بِهِمۡۗ وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فِي رَوۡضَاتِ ٱلۡجَنَّاتِۖ لَهُم مَّا يَشَآءُونَ عِندَ رَبِّهِمۡۚ ذَٰلِكَ هُوَ ٱلۡفَضۡلُ ٱلۡكَبِيرُ
ئەي پەيغەمبەر! شېرىك كەلتۈرۈش ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر بىلەن ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلارنى ئۆز قىلمىشلىرىنىڭ ئاقىۋىتىدىن قورققان ھالەتتە كۆرىسەن. ھالبۇكى بۇ جازا شەكسىز يۈز بېرىدۇ. ئۇ چاغدا ئۇلارغا پەقەت قورقۇشلا تەۋبىنىڭ ئورنىدا ئەسقاتمايدۇ. ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبىرىگە ئىمان ئېيتقان ھەمدە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغانلار ئۇلارنىڭ ئەكسىچە بولىدۇ، يەنى جەننەتنىڭ باغلىرىدا ھۇزۇر - ھالاۋەت سۈرىدۇ. ئۇلارغا پەرۋەردىگارىنىڭ دەرگاھىدا ئۆزلىرى خالىغان، تۈرلۈك نېئمەتلەر بار بولۇپ، مەڭگۈ ئۈزۈلۈپ قالمايدۇ. ئەنە شۇ ھېچقانداق ئىلتىپات تەڭ كەلمەيدىغان بۈيۈك ئىلتىپاتتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• خوف المؤمن من أهوال يوم القيامة يعين على الاستعداد لها.
مۇئمىننىڭ قىيامەت كۈنىنىڭ دەھشەتلىك ئەھۋاللىرىدىن قورقۇشى ئۇنىڭ قىيامەت ئۈچۈن تەييارلىق قىلىشىغا ياردەم بېرىدۇ.
ذَٰلِكَ ٱلَّذِي يُبَشِّرُ ٱللَّهُ عِبَادَهُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِۗ قُل لَّآ أَسۡـَٔلُكُمۡ عَلَيۡهِ أَجۡرًا إِلَّا ٱلۡمَوَدَّةَ فِي ٱلۡقُرۡبَىٰۗ وَمَن يَقۡتَرِفۡ حَسَنَةٗ نَّزِدۡ لَهُۥ فِيهَا حُسۡنًاۚ إِنَّ ٱللَّهَ غَفُورٞ شَكُورٌ
ئەنە شۇ، ئاللاھ تائالا پەيغەمبىرى ئارقىلىق ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان مۇئمىنلەرگە بېرىدىغان كاتتا خۇشبېشارەتتۇر. ئەي پەيغەمبەر! ئېيتقىنكى، مەن سىلەردىن ھەقنى يەتكۈزگەنلىكىم ئۈچۈن مۇكاپات تەلەپ قىلمايمەن. پەقەت پايدىسى ئۆزۈڭلارغا بولىدىغان بىر ئىشنى تەلەپ قىلىمەن. ئۇ بولسا سىلەر بىلەن بولغان تۇغقانچىلىق يۈزىسىدىن بولسىمۇ مېنى ياخشى كۆرۈشۈڭلاردۇر. كىمكى بىرەر ياخشىلىق قىلىدىكەن، ئۇنىڭ ئەجرىنى ھەسسىلەپ كۆپەيتىپ بېرىمىز. بىر ياخشىلىققا ئون ياخشىلىقنىڭ مۇكاپاتى بېرىلىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ بەندىلىرىدىن تەۋبە قىلغانلارنىڭ گۇناھلىرىنى مەغپىرەت قىلغۇچىدۇر، ئاللاھنىڭ رازىلىقىنى كۆزلەپ قىلغان ياخشى ئەمەللىرى ئۈچۈن كۆپ مۇكاپات بەرگۈچىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَمۡ يَقُولُونَ ٱفۡتَرَىٰ عَلَى ٱللَّهِ كَذِبٗاۖ فَإِن يَشَإِ ٱللَّهُ يَخۡتِمۡ عَلَىٰ قَلۡبِكَۗ وَيَمۡحُ ٱللَّهُ ٱلۡبَٰطِلَ وَيُحِقُّ ٱلۡحَقَّ بِكَلِمَٰتِهِۦٓۚ إِنَّهُۥ عَلِيمُۢ بِذَاتِ ٱلصُّدُورِ
مۇشرىكلار مۇھەممەد ئەلەيھىسسالامنى بۇ قۇرئاننى ئۆزى توقۇپ، پەرۋەردىگارىغا نىسبەت بەردى، دەۋا قىلىشتى. ئاللاھ تائالا ئۇلارغا رەددىيە بېرىپ مۇنداق دەيدۇ: ئەگەر سەن يالغاننى توقۇشنى خىيالىڭغا كەلتۈرۈپ سالغان بولساڭ، مەن ئەلۋەتتە قەلبىڭنى مۆھۈرلەپ، ئويدۇرۇلغان ساختىلىقنى يوق قىلىپ، ھەقىقەتنى قالدۇاتتىم. لېكىن بۇنداق ئىش يۈز بەرمىگەن ئىكەن، قۇرئان كەرىمنىڭ پەيغەمبەر ئەلەيھىسسالامغا پەرۋەردىگارى تەرىپىدىن ۋەھىي قىلىنغانلىقىنى ئۇقتۇرۇپ بەردى. شەكسىزكى ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ دىللىرىدىكىنى بىلىپ تۇرغۇچىدۇركى، ئۇنىڭغا ئۇلاردىن ھېچ نەرسە مەخپىي قالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَهُوَ ٱلَّذِي يَقۡبَلُ ٱلتَّوۡبَةَ عَنۡ عِبَادِهِۦ وَيَعۡفُواْ عَنِ ٱلسَّيِّـَٔاتِ وَيَعۡلَمُ مَا تَفۡعَلُونَ
ئاللاھنىڭ بەندىلىرى كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەردىن تەۋبە قىلسا، ئاللاھ ئۇلارنىڭ تەۋبىسىنى قوبۇل قىلىدۇ، ئۇلارنىڭ يامان قىلمىشلىرىنى ئۆتۈۋېتىدۇ، ئۇ سىلەر قىلغان ھەر قانداق ئىشنى بىلىپ تۇرىدۇ، ئۇنىڭغا ئەمەللىرىڭلاردىن ھېچ نەرسە مەخپىي قالمايدۇ ۋە سىلەرگە شۇنىڭغا قارىتا جازا - مۇكاپات بېرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَسۡتَجِيبُ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضۡلِهِۦۚ وَٱلۡكَٰفِرُونَ لَهُمۡ عَذَابٞ شَدِيدٞ
ئاللاھ تائالا ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە ئىمان ئېيتقان ۋە ياخشى ئەمەللەرنى قىلغان مۇئمىنلەرنىڭ دۇئاسىنى ئىجابەت قىلىدۇ، ئۇلارغا ئۆز پەزلىدىن گەرچە ئۇلار سورىمىسىمۇ ئارتۇق بېرىدۇ. ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە كاپىر بولغانلارنى قىيامەت كۈنى قاتتىق ئازاب كۈتۈپ تۇرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَلَوۡ بَسَطَ ٱللَّهُ ٱلرِّزۡقَ لِعِبَادِهِۦ لَبَغَوۡاْ فِي ٱلۡأَرۡضِ وَلَٰكِن يُنَزِّلُ بِقَدَرٖ مَّا يَشَآءُۚ إِنَّهُۥ بِعِبَادِهِۦ خَبِيرُۢ بَصِيرٞ
ئەگەر ئاللاھ پۈتۈن بەندىلىرىنىڭ رىزقىنى كەڭرى قىلىۋەتكەن بولسا، ئەلۋەتتە ئۇلار يەر يۈزىدە زۇلۇم قىلىش ئارقىلىق ھەددىدىن ئاشاتتى. لېكىن ئاللاھ رىزىقلارنى ئۆزى خالىغان مىقداردا كەڭ ۋە تار قىلىدۇ. ئاللاھ ھەقىقەتەن بەندىلىرىنىڭ ئەھۋالىدىن تولۇق خەۋەرداردۇر، ئۇلارنىڭ ئىشلىرىنى كۆرۈپ تۇرغۇچىدۇر. مەلۇم ھېكمەت تۈپەيلىدىن بېرىدۇ، يەنە مەلۇم ھېكمەت تۈپەيلىدىن بەرمەيدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَهُوَ ٱلَّذِي يُنَزِّلُ ٱلۡغَيۡثَ مِنۢ بَعۡدِ مَا قَنَطُواْ وَيَنشُرُ رَحۡمَتَهُۥۚ وَهُوَ ٱلۡوَلِيُّ ٱلۡحَمِيدُ
ئاللاھ تائالا بەندىلىرى يامغۇرنىڭ يېغىشىدىن ئۈمىدىنى ئۈزگىنىدىن كېيىن ئۇلارغا يامغۇر ياغدۇرۇپ بېرىدۇ، بۇ يامغۇر ھەر تەرەپكە يېيىلىپ، زېمىننى مۇنبەتلەشتۈرىدۇ. ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ ھەممە ئىشلىرىغا ئىگە بولغۇچىدۇر، ھەر قانداق ئەھۋالدا مەدھىيەگە لايىقتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمِنۡ ءَايَٰتِهِۦ خَلۡقُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِ وَمَا بَثَّ فِيهِمَا مِن دَآبَّةٖۚ وَهُوَ عَلَىٰ جَمۡعِهِمۡ إِذَا يَشَآءُ قَدِيرٞ
ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ يارىتىلىشى ھەمدە ئۇ ئىككىسىدە ئاجايىب مەخلۇقاتلارنىڭ تارىلىپ يۈرۈشى ئاللاھنىڭ قۇدرىتى ۋە يەككە - يېگانىلىكىگە دالالەت قىلىدىغان ئالامەتلەردىندۇر. ئاللاھ تائالا قاچان خالىسا ئۇلارنى جازا - مۇكاپات ئۈچۈن توپلاشقا قادىردۇر. ئۇلارنى تۇنجى يارىتىش ئۇنى ئاجىز قىلالمىغىنىدەك، قايتا يارىتىشمۇ ئاجىز قىلالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَآ أَصَٰبَكُم مِّن مُّصِيبَةٖ فَبِمَا كَسَبَتۡ أَيۡدِيكُمۡ وَيَعۡفُواْ عَن كَثِيرٖ
ئى ئىنسانلار! سىلەرنىڭ جانلىرىڭلارغا ياكى ماللىرىڭلارغا كەلگەن مۇسىبەت ئۆزۈڭلار قىلغان گۇناھ - مەئسىيەتلەر تۈپەيلىدىندۇر. ئاللاھ سىلەرنىڭ گۇناھىڭلارنىڭ كۆپىنچىسىنى ئەپۇ قىلىپ، ئۇنىڭغا قارىتا سىلەرنى جازالىمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَآ أَنتُم بِمُعۡجِزِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِۖ وَمَا لَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ مِن وَلِيّٖ وَلَا نَصِيرٖ
ناۋادا پەرۋەردىگارىڭلار سىلەرنى جازالىماقچى بولسا، سىلەر ئۇنىڭدىن قېچىپ قۇتۇلالمايسىلەر. سىلەرنىڭ ئۇنىڭدىن باشقا ئىشلىرىڭلارغا ئىگە بولالايدىغان باشپاناھ يوق، ئۇ سىلەرنى ئازابلىماقچى بولغىنىدا سىلەردىن ئازابنى كۆتۈرۈۋېتەلەيدىغان ياردەمچىمۇ يوق.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الداعي إلى الله لا يبتغي الأجر عند الناس.
• التوسيع في الرزق والتضييق فيه خاضع لحكمة إلهية قد تخفى على كثير من الناس.
إِن يَشَأۡ يُسۡكِنِ ٱلرِّيحَ فَيَظۡلَلۡنَ رَوَاكِدَ عَلَىٰ ظَهۡرِهِۦٓۚ إِنَّ فِي ذَٰلِكَ لَأٓيَٰتٖ لِّكُلِّ صَبَّارٖ شَكُورٍ
ئەگەر ئاللاھ شۇ كېمىلەرنى ھەيدەپ مېڭىۋاتقان شامالنى توختىتىپ قويۇشنى خالىسا ئىدى، ئەلۋەتتە شۇنداق قىلاتتى، ئاندىن كېمىلەر دېڭىزدا قىمىر قىلماي توختاپ قالاتتى. شەكسىزكى كېمىلەرنىڭ يارىتىلىشى ۋە شاماللارنىڭ بويسۇندۇرۇلۇشىدىن ئىبارەت يۇقىرىدا تىلغا ئېلىنغان ئىشلاردا بالا - مۇسىبەتلەرگە سەۋر قىلغۇچى، ئاللاھنىڭ نېئمەتلىرىگە شۈكۈر قىلغۇچى ھەر قانداق كىشىگە ئاللاھنىڭ قۇدرىتىنىڭ روشەن دەلىللىرى بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوۡ يُوبِقۡهُنَّ بِمَا كَسَبُواْ وَيَعۡفُ عَن كَثِيرٖ
ياكى ئەگەر ئاللاھ تائالا ئاشۇ كېمىلەرنى قاتتىق بوران چىقىرىش ئارقىلىق ھالاك قىلىۋېتىشنى خالىسا ئىدى، ئىنسانلارنىڭ گۇناھ - مەئسىيەتلىرى تۈپەيلىدىن ھالاك قىلىۋېتەتتى. ئەمما ئاللاھ بەندىلىرىنىڭ گۇناھلىرىدىن كۆپىنچىسىنى ئۆتۈۋېتىپ، ئۇلارنى ئۇنىڭغا قارىتا جازالىمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَيَعۡلَمَ ٱلَّذِينَ يُجَٰدِلُونَ فِيٓ ءَايَٰتِنَا مَا لَهُم مِّن مَّحِيصٖ
ئاللاھنىڭ ئايەتلىرىنى ئاساسسىزغا چىقىرىش ئۈچۈن دەتالاش قىلغانلار ئاللاھ قاتتىق بوران ئەۋەتىپ ئاشۇ كېمىلەرنى ھالاك قىلغان چاغدا ئۆزلىرى ئۈچۈن ھالاكەتتىن قاچىدىغان جاي يوقلۇقىنى بىلىدۇ - دە، پەقەت ئاللاھقىلا ئىلتىجا قىلىپ، ئۇنىڭدىن باشقا (بۇتلىرىنى) تاشلايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَمَآ أُوتِيتُم مِّن شَيۡءٖ فَمَتَٰعُ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَاۚ وَمَا عِندَ ٱللَّهِ خَيۡرٞ وَأَبۡقَىٰ لِلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَلَىٰ رَبِّهِمۡ يَتَوَكَّلُونَ
ئەي ئىنسانلار! سىلەرگە بېرىلگەن مال - مۈلۈك، يۈز - ئابرۇي ۋە بالا - چاقىلار دۇنيا تىرىكچىلىكىدە پايدىلىنىدىغان نەرسىلەردۇر، ئۇ ھامىنى يوقىلىدۇ. مەڭگۈلۈك نېئمەت بولسا ئاللاھ تائالا ئۆزىگە ۋە پەيغەمبەرلىرىگە ئىمان ئېيتقان، يالغۇز پەرۋەردىگارىغىلا تەۋەككۈل قىلىپ، بارلىق ئىشلىرىدا ئۇنىڭغىلا تايانغان كىشىلەرگە تەييارلىغان جەننەتنىڭ نېئمەتلىرىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ يَجۡتَنِبُونَ كَبَٰٓئِرَ ٱلۡإِثۡمِ وَٱلۡفَوَٰحِشَ وَإِذَا مَا غَضِبُواْ هُمۡ يَغۡفِرُونَ
ئۇلار چوڭ گۇناھلاردىن ۋە ناچار قىلمىشلاردىن يىراق تۇرىدۇ، بىرەرسى يامان گەپ - سۆز ياكى ئىش - ھەرىكەت ئارقىلىق ئاچچىقىنى كەلتۈرسە ئۇنىڭ خاتالىقى ئۈچۈن مەغپىرەت تىلەپ، ئۇنىڭغا قارىتا ئۇنى جازالىمايدۇ. بۇنداق ئەپۇچانلىقتا ياخشىلىق ۋە مەنپەئەتلا بولىدىكەن، بۇ ئۇلارنىڭ داۋاملىق ھەمراھ قىلىدىغان پەزىلىتىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ ٱسۡتَجَابُواْ لِرَبِّهِمۡ وَأَقَامُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَمۡرُهُمۡ شُورَىٰ بَيۡنَهُمۡ وَمِمَّا رَزَقۡنَٰهُمۡ يُنفِقُونَ
ئۇلار پەرۋەردىگارىنىڭ بۇيرۇقلىرىنى بەجا كەلتۈرۈش، چەكلىگەنلىرىدىن يېنىش ئارقىلىق ئۇنىڭ چاقىرىقىغا ئاۋاز قوشىدىغان، نامازلىرىنى مۇكەممەل رەۋىشتە ئادا قىلىدىغان، مۇھىم ئىشلاردا ئۆزئارا كېڭىشىپ ئىش قىلىدىغان، بىز بەرگەن رىزىقلاردىن ئاللاھنىڭ رازىلىقىنى كۆزلەپ سەرپ قىلىدىغان كىشىلەردۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَٱلَّذِينَ إِذَآ أَصَابَهُمُ ٱلۡبَغۡيُ هُمۡ يَنتَصِرُونَ
زۇلۇمغا ئۇچرىغان ۋاقىتتا، ناۋادا زالىم كەچۈرۈم قىلىشقا بولمايدىغان بىرى بوپقالسا ئۆزلىرىنىڭ ئىززەت - ھۆرمىتىنى قوغداش ئۈچۈن زۇلۇمغا قارشى تۇرىدۇ. بولۇپمۇ كەچۈرۈم قىلغاننىڭ پايدىسى بولمىغان ۋاقىتتا بۇنداق قارشىلىق كۆرسىتىش توغرىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَجَزَٰٓؤُاْ سَيِّئَةٖ سَيِّئَةٞ مِّثۡلُهَاۖ فَمَنۡ عَفَا وَأَصۡلَحَ فَأَجۡرُهُۥ عَلَى ٱللَّهِۚ إِنَّهُۥ لَا يُحِبُّ ٱلظَّٰلِمِينَ
ئۆز ھەققىنى ئالماقچى بولغان ئادەم شۇنداق قىلسا بولىدۇ، لېكىن چەكتىن ئاشۇرۇۋەتمەستىن، ئوخشاش دەرىجىدە بولۇشى كېرەك. كىمكى ئۆزىگە يامانلىق قىلغان كىشىنى كەچۈرۈپ، قىلغان يامانلىقىغا قارىتا ئۇنى جازالىماي، ئۆزى بىلەن قېرىندىشى ئارىسىنى ئىسلاھ قىلىدىكەن، ئۇنىڭ مۇكاپاتىنى ئاللاھ بېرىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ كىشىلەرنىڭ جانلىرى ياكى ماللىرى ياكى يۈز - ئابرۇيلىرىغا (چېقىلىش ئارقىلىق) زۇلۇم قىلغان زالىملارنى ياخشى كۆرمەيدۇ، بەلكى ئۆچ كۆرىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
إِنَّمَا ٱلسَّبِيلُ عَلَى ٱلَّذِينَ يَظۡلِمُونَ ٱلنَّاسَ وَيَبۡغُونَ فِي ٱلۡأَرۡضِ بِغَيۡرِ ٱلۡحَقِّۚ أُوْلَٰٓئِكَ لَهُمۡ عَذَابٌ أَلِيمٞ
پەقەت ئىنسانلارغا زۇلۇم قىلىپ، يەر يۈزىدە گۇناھ - مەئسىيەت بىلەن شۇغۇللانغانلارلا ئەيىبلىنىپ، جازالىنىدۇ. ئۇلارغا ئاخىرەتتە دەرتلىك ئازاب بار.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَلَمَن صَبَرَ وَغَفَرَ إِنَّ ذَٰلِكَ لَمِنۡ عَزۡمِ ٱلۡأُمُورِ
باشقىلارنىڭ ئەزىيەتلىرىگە سەۋر قىلىپ، ئۇنى ئۆتۈۋەتكەن كىشىگە كەلسەك، بۇنداق سەۋرچانلىقنىڭ پايدىسى ئۆزىگە ھەم كۆپچىلىككە بولىدۇ. بۇ مەدھىيىلەشكە لايىق ئىشتۇر. بۇنداق خىسلەتكە پەقەت كاتتا نېسىۋە ئىگىلىرىلا مۇۋەپپەق بولالايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن وَلِيّٖ مِّنۢ بَعۡدِهِۦۗ وَتَرَى ٱلظَّٰلِمِينَ لَمَّا رَأَوُاْ ٱلۡعَذَابَ يَقُولُونَ هَلۡ إِلَىٰ مَرَدّٖ مِّن سَبِيلٖ
ئاللاھ كىمنى ھىدايەتتىن مەھرۇم قىلىپ، توغرا يولدىن ئازدۇرۇۋېتىدىكەن، ئۇندىن كىيىن ئۇنىڭ ئىشىغا ئىگە بولىدىغان ھېچبىر ھامىي بولمايدۇ. كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر ئارقىلىق ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلار قىيامەت كۈنى ئازابنى ئۆز كۆزلىرى بىلەن كۆرگەندە: دۇنياغا قايتىشنىڭ بىرەر ئامالى بارمىدۇ؟ ئەگەر شۇنداق بوپقالسا ئاللاھقا تەۋبە قىلىۋالار ئىدۇق، دەپ ئارزۇ قىلىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• الصبر والشكر سببان للتوفيق للاعتبار بآيات الله.
وَتَرَىٰهُمۡ يُعۡرَضُونَ عَلَيۡهَا خَٰشِعِينَ مِنَ ٱلذُّلِّ يَنظُرُونَ مِن طَرۡفٍ خَفِيّٖۗ وَقَالَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِنَّ ٱلۡخَٰسِرِينَ ٱلَّذِينَ خَسِرُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ وَأَهۡلِيهِمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۗ أَلَآ إِنَّ ٱلظَّٰلِمِينَ فِي عَذَابٖ مُّقِيمٖ
ئەي پەيغەمبەر! بۇ زالىملار خارۇزار ھالەتتە دوزاخقا توغرىلانغاندا ئۇلارنىڭ قاتتىق قورققانلىقتىن باشقىلارغا ئوغرىلىقچە قاراۋاتقانلىقىنى كۆرىسەن. ئاللاھقا ۋە ئۇنىڭ پەيغەمبەرلىرىگە ئىمان ئېيتقان مۇئمىنلەر ئېيتىدۇكى: ھەقىقىي زىيان تارتقۇچىلار قىيامەت كۈنى ئاللاھنىڭ ئازابىغا دۇچار بولغانلىقى تۈپەيلىدىن ئۆزلىرىنى ھەم بالا - چاقىلىرىنى زىيانغا ئۇچراتقانلاردۇر. بىلىپ قېلىڭلاركى، كۇپۇرلۇق ۋە گۇناھ - مەئسىيەتلەر ئارقىلىق ئۆزلىرىگە زۇلۇم قىلغانلار مەڭگۈ ئۈزۈلۈپ قالمايدىغان، مۇقىم ئازاب ئىچىدە بولىدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
وَمَا كَانَ لَهُم مِّنۡ أَوۡلِيَآءَ يَنصُرُونَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِۗ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَمَا لَهُۥ مِن سَبِيلٍ
قىيامەت كۈنى ئۇلارنى ئاللاھنىڭ ئازابىدىن قۇتۇلدۇرۇپ ياردەم قىلالايدىغان ھامىيلار بولمايدۇ. ئاللاھ تائالا كىمنى ھەقىقەتتىن مەھرۇم قىلىپ، ئازدۇرۇۋېتىدىكەن، مەڭگۈ ئۇنى ھىدايەتكە ئېلىپ بارىدىغان بىرەر يول بولمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
ٱسۡتَجِيبُواْ لِرَبِّكُم مِّن قَبۡلِ أَن يَأۡتِيَ يَوۡمٞ لَّا مَرَدَّ لَهُۥ مِنَ ٱللَّهِۚ مَا لَكُم مِّن مَّلۡجَإٖ يَوۡمَئِذٖ وَمَا لَكُم مِّن نَّكِيرٖ
ئەي ئىنسانلار! پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ ئەمىر - پەرمانلىرىغا بويسۇنۇش، چەكلىملىرىدىن يىراق تۇرۇش ۋە سەل قاراشنى تاشلاشقا ئالدىراش ئارقىلىق قىيامەت كۈنى كېلىشتىن بۇرۇن پەرۋەردىگارىڭلارنىڭ چاقىرىقىنى قوبۇل قىلىڭلار. ئۇ كۈن كەلگەندە ئۇنى توسۇپ قالغۇچى بولمايدۇ، سىلەرنىڭ پاناھلىنىدىغان جايىڭلارمۇ بولمايدۇ، دۇنيادا قىلغان گۇناھلىرىڭلارنى ئىنكارمۇ قىلالمايسىلەر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
فَإِنۡ أَعۡرَضُواْ فَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ عَلَيۡهِمۡ حَفِيظًاۖ إِنۡ عَلَيۡكَ إِلَّا ٱلۡبَلَٰغُۗ وَإِنَّآ إِذَآ أَذَقۡنَا ٱلۡإِنسَٰنَ مِنَّا رَحۡمَةٗ فَرِحَ بِهَاۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةُۢ بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيهِمۡ فَإِنَّ ٱلۡإِنسَٰنَ كَفُورٞ
ئەي پەيغەمبەر! ئەگەر ئۇلار سەن بۇيرۇغان ئىشتىن يۈز ئۆرۈسە، بىز سېنى ئۇلارنىڭ ئەمەللىرىنى كۆزىتىدىغان نازارەتچى قىلىپ ئەۋەتكىنىمىز يوق. سېنىڭ ۋەزىپەڭ پەقەت يەتكۈزۈشكە بۇيرۇلغاننى يەتكۈزۈشتۇر. ئۇلارنىڭ ھېسابىنى ئاللاھ ئالىدۇ. ناۋادا بىز ئىنسانغا بايلىق، ساقلىق ۋە باشقا نېئمەتلەرنى تېتىتىدىغان بولساق، ئۇنىڭدىن خۇشال بوپكېتىدۇ. ئەگەر ئۇلارغا گۇناھلىرى تۈپەيلىدىن بىرەر خاپىلىق يېتىپ قالسا، ئۇلارنىڭ خاراكتېرى ئاللاھنىڭ نېئمەتلىرىگە كاپىر بولۇش، شۈكرى قىلماسلىق ۋە ئاللاھنىڭ ھېكمەتلىك ئورۇنلاشتۇرۇشىغا نارازى بولۇشتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
لِّلَّهِ مُلۡكُ ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ يَخۡلُقُ مَا يَشَآءُۚ يَهَبُ لِمَن يَشَآءُ إِنَٰثٗا وَيَهَبُ لِمَن يَشَآءُ ٱلذُّكُورَ
ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ پادىشاھلىقى پەقەت ئاللاھقا خاستۇر، ئاللاھ ئەركەك ياكى چىشى، ياكى باشقا تىپتىن ئۆزى خالىغاننى يارىتىدۇ، ئۆزى خالىغان كىشىگە قىز پەرزەنت ئاتا قىلىپ، ئوغۇللاردىن مەھرۇم قىلىدۇ. خالىغىنىغا ئوغۇل پەرزەنت ئاتا قىلىپ، قىزلاردىن مەھرۇم قىلىدۇ. خالىغىنىغا ئوغۇل - قىزلارنى ئارىلاشتۇرۇپ بېرىدۇ. خالىغان كىشىنى پەقەت بالىسى بولمايدىغان تۇغماس قىلىپ قويىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ ئۆتمۈشتە بولۇپ بولغاننىمۇ، كەلگۈسىدە بولىدىغاننىمۇ بىلىپ تۇرغۇچىدۇر. بۇ ئاللاھنىڭ ئىلمىنىڭ ھەم ھېكمىتىنىڭ مۇكەممەللىكىدىندۇركى، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ ھەم ئۇنى ھېچنەرسە ئاجىز قىلالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
أَوۡ يُزَوِّجُهُمۡ ذُكۡرَانٗا وَإِنَٰثٗاۖ وَيَجۡعَلُ مَن يَشَآءُ عَقِيمًاۚ إِنَّهُۥ عَلِيمٞ قَدِيرٞ
ئاسمانلارنىڭ ۋە زېمىننىڭ پادىشاھلىقى پەقەت ئاللاھقا خاستۇر، ئاللاھ ئەركەك ياكى چىشى، ياكى باشقا تىپتىن ئۆزى خالىغاننى يارىتىدۇ، ئۆزى خالىغان كىشىگە قىز پەرزەنت ئاتا قىلىپ، ئوغۇللاردىن مەھرۇم قىلىدۇ. خالىغىنىغا ئوغۇل پەرزەنت ئاتا قىلىپ، قىزلاردىن مەھرۇم قىلىدۇ. خالىغىنىغا ئوغۇل - قىزلارنى ئارىلاشتۇرۇپ بېرىدۇ. خالىغان كىشىنى پەقەت بالىسى بولمايدىغان تۇغماس قىلىپ قويىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ ئۆتمۈشتە بولۇپ بولغاننىمۇ، كەلگۈسىدە بولىدىغاننىمۇ بىلىپ تۇرغۇچىدۇر. بۇ ئاللاھنىڭ ئىلمىنىڭ ھەم ھېكمىتىنىڭ مۇكەممەللىكىدىندۇركى، ئۇنىڭغا ھېچنەرسە مەخپىي قالمايدۇ ھەم ئۇنى ھېچنەرسە ئاجىز قىلالمايدۇ.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
۞ وَمَا كَانَ لِبَشَرٍ أَن يُكَلِّمَهُ ٱللَّهُ إِلَّا وَحۡيًا أَوۡ مِن وَرَآيِٕ حِجَابٍ أَوۡ يُرۡسِلَ رَسُولٗا فَيُوحِيَ بِإِذۡنِهِۦ مَا يَشَآءُۚ إِنَّهُۥ عَلِيٌّ حَكِيمٞ
ئاللاھ ھەر قانداق ئادەمگە پەقەت ئىلھام ياكى باشقا ئۇسۇللار بىلەن ۋەھىي قىلىش ئارقىلىقلا سۆز قىلىدۇ ياكى ئاللاھ ئۇنىڭغا ئۆزىنىڭ سۆزىنى ئاڭلايدىغان، ئەمما كۆرەلمەيدىغان رەۋىشتە سۆز قىلىدۇ، ياكى ئۇنىڭغا جىبرىئىلغا ئوخشاش بىرەر پەرىشتە ئەلچىنى ئەۋەتىدۇ - دە، ئۇ پەرىشتە ئىنسان ئەلچىگە ئاللاھنىڭ ئىزنى بىلەن ئاللاھ ۋەھىي قىلىشىنى خالىغان نەرسىنى ۋەھىي قىلىدۇ. شەكسىزكى ئاللاھ زاتىدا ۋە سۈپەتلىرىدە ئۈستۈندۇر، يارىتىشىدا، ئورۇنلاشتۇرۇشىدا ۋە شەرئىي ھۆكۈملەرنى يولغا قويۇشىدا ھېكمەتلىك ئىش قىلغۇچىدۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• وجوب المسارعة إلى امتثال أوامر الله واجتناب نواهيه.
• مهمة الرسول البلاغ، والنتائج بيد الله.
• هبة الذكور أو الإناث أو جمعهما معًا هو على مقتضى علم الله بما يصلح لعباده، ليس فيها مزية للذكور دون الإناث.
ئوغۇل ياكى قىز پەرزەنتلىك بولۇش، ياكى ئوغۇل - قىز ئارىلاش پەرزەنتلىك بولۇش ئاللاھنىڭ بەندىلىرىنىڭ مەنپەئەتى ھەققىدىكى ئىلمىگە ئاساسەن بولىدۇ. بۇ ئىشتا ئوغۇللارنىڭ قىزلاردىن ئارتۇقچىلىقى يوق.
وَكَذَٰلِكَ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ رُوحٗا مِّنۡ أَمۡرِنَاۚ مَا كُنتَ تَدۡرِي مَا ٱلۡكِتَٰبُ وَلَا ٱلۡإِيمَٰنُ وَلَٰكِن جَعَلۡنَٰهُ نُورٗا نَّهۡدِي بِهِۦ مَن نَّشَآءُ مِنۡ عِبَادِنَاۚ وَإِنَّكَ لَتَهۡدِيٓ إِلَىٰ صِرَٰطٖ مُّسۡتَقِيمٖ
ئەي پەيغەمبەر! بىز سەندىن ئىلگىرىكى پەيغەمبەرلەرگە ۋەھىي قىلغىنىمىزدەك، ساڭىمۇ دەرگاھىمىزدىن قۇرئاننى ۋەھىي قىلدۇق. سەن قۇرئان نازىل بولۇشتىن ئىلگىرى پەيغەمبەرلەرگە نازىل قىلىنغان ساماۋى كىتابلارنىڭ نېمىلىكىنى بىلمەيتتىڭ، ئىماننىڭ نېمىلىكىنىمۇ بىلمەيتتىڭ. لېكىن بىز بۇ قۇرئاننى بەندىلىرىمىزدىن خالىغان كىشىنى توغرا يولغا يېتەكلەيدىغان نۇر قىلدۇق. شەكسىزكى سەن ئىنسانلارنى ئىسلام دىنىدىن ئىبارەت داغدام يولغا باشلايسەن.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
صِرَٰطِ ٱللَّهِ ٱلَّذِي لَهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ أَلَآ إِلَى ٱللَّهِ تَصِيرُ ٱلۡأُمُورُ
(بۇ بولسا) ئاللاھ تائالانىڭ يولىدۇركى، ئاسمانلاردىكى ۋە زېمىندىكى بارلىق مەۋجۇدات يارىتىش، ئىگىدارچىلىق قىلىش ۋە پىلانلاشتا يالغۇز ئاللاھقا ئائىتتۇر. دەرھەقىقەت، بۇلارنى ئورۇنلاشتۇرۇش ۋە پىلانلاش ئىشى يالغۇز ئاللاھقا مەنسۇپتۇر.
تەفسیرە عەرەبیەکان:
سوودەکانی ئایەتەکان لەم پەڕەیەدا:
• سمي الوحي روحًا لأهمية الوحي في هداية الناس، فهو بمنزلة الروح للجسد.
ۋەھىي ئىنسانلارنى توغرا يولغا يېتەكلەشتە ئىنتايىن مۇھىم بولغاچقا روھ دەپ ئاتالدى. چۈنكى ئۇ تەندىكى روھنىڭ ئورنىدىدۇر.
وه‌رگێڕانی ماناكانی قورئانی پیرۆز - الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - پێڕستی وه‌رگێڕاوه‌كان
الترجمة الأويغورية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.