د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه * - د ژباړو فهرست (لړلیک)
سوره ابراهيم
د سورت د مقصدونو څخه:
إثبات قيام الرسل بالبيان والبلاغ، وتهديد المعرضين عن اتباعهم بالعذاب.
الٓرٰ ۫— كِتٰبٌ اَنْزَلْنٰهُ اِلَیْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمٰتِ اِلَی النُّوْرِ ۙ۬— بِاِذْنِ رَبِّهِمْ اِلٰی صِرَاطِ الْعَزِیْزِ الْحَمِیْدِ ۟ۙ
﴿الٓرۚ﴾ درباره ی حروف (مقطعه) مشابه با آن، در ابتدای سوره ی بقره توضیح داده شد. -ای پیامبر- اين قرآن كتابى است كه آن را براى تو نازل کرده ایم تا مردم را با خواست و اراده ی الهی از کفر، نادانی و گمراهی به سوی ایمان، علم و هدایت بیرون آوری، و آن ها را با یاری الهی به دین اسلام دعوت کنی که راه پروردگارِ قدرتمند است که هیچ کسى بر او چیره نمی شود، و در هر چیزی قابل ستايش است.
عربي تفسیرونه:
اللّٰهِ الَّذِیْ لَهٗ مَا فِی السَّمٰوٰتِ وَمَا فِی الْاَرْضِ ؕ— وَوَیْلٌ لِّلْكٰفِرِیْنَ مِنْ عَذَابٍ شَدِیْدِ ۟ۙ
الله که آنچه در آسمان‌ها و آنچه در زمین است فقط از آنِ اوست، پس سزاوار است که به یگانگی و وحدانیت عبادت شود، و هیچ‌چیز از مخلوقاتش با او شریک گردانیده نشود، و به‌زودی کسانی را که کفر ورزیده‌اند عذابی سخت فراخواهد گرفت.
عربي تفسیرونه:
١لَّذِیْنَ یَسْتَحِبُّوْنَ الْحَیٰوةَ الدُّنْیَا عَلَی الْاٰخِرَةِ وَیَصُدُّوْنَ عَنْ سَبِیْلِ اللّٰهِ وَیَبْغُوْنَهَا عِوَجًا ؕ— اُولٰٓىِٕكَ فِیْ ضَلٰلٍۢ بَعِیْدٍ ۟
کسانی‌که کفر ورزیده‌اند زندگی دنیا و نعمت‌های نابود شدنی آن را بر آخرت و نعمت‌های جاویدانش ترجیح می‌دهند و مردم را از راه الله بازمی‌دارند، و برای راه الله تخریب و انحراف از حق و بازگشت از راستی می‌خواهند تا هیچ‌کس آن را نپیماید، و اینها که صفات مذکور را دارند در گمراهی دوری از حق و راستی قرار دارند.
عربي تفسیرونه:
وَمَاۤ اَرْسَلْنَا مِنْ رَّسُوْلٍ اِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهٖ لِیُبَیِّنَ لَهُمْ ؕ— فَیُضِلُّ اللّٰهُ مَنْ یَّشَآءُ وَیَهْدِیْ مَنْ یَّشَآءُ ؕ— وَهُوَ الْعَزِیْزُ الْحَكِیْمُ ۟
و رسولی را جز سخنگو به زبان قومش نفرستادیم؛ تا فهم آنچه را که از جانب الله آورده است برایشان آسان باشد، و هرگز او را برای اجبار آنها بر ایمان به الله نفرستاده‌ایم، زیرا الله هرکس را که بخواهد به عدالت خویش گمراه می‌سازد، و هرکس را بخواهد به فضل خویش به هدایت توفیق می‌دهد، و او تعالی ذات شکست ناپذیری است که هیچ‌کس بر او چیره نمی‌شود، و در آفرینش و تدبیرش بسیار داناست.
عربي تفسیرونه:
وَلَقَدْ اَرْسَلْنَا مُوْسٰی بِاٰیٰتِنَاۤ اَنْ اَخْرِجْ قَوْمَكَ مِنَ الظُّلُمٰتِ اِلَی النُّوْرِ ۙ۬— وَذَكِّرْهُمْ بِاَیّٰىمِ اللّٰهِ ؕ— اِنَّ فِیْ ذٰلِكَ لَاٰیٰتٍ لِّكُلِّ صَبَّارٍ شَكُوْرٍ ۟
و به تحقیق موسی را فرستادیم و او را با آیات دلالت کننده بر راستگویی‌اش تقویت کردیم، و به‌راستی‌که او فرستاده شده‌ای از جانب پروردگارش است، و به او فرمان دادیم که قومش را از کفر و جهل به‌سوی ایمان و آگاهی بیرون آورد، و به او فرمان دادیم که ایام الله را که در آن ایام به آنها نعمت بخشیده است به یادشان آورد، زیرا در این روزها دلالت‌های آشکاری بر توحید و بزرگی قدرت الله، و نعمت بخشی او به مؤمنان وجود دارد، و شکیبایان بر طاعت الله که بر شکر نعمت‌ها و برکات او تعالی مداومت می‌کنند از اين امر بهره می‌برند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• أن المقصد من إنزال القرآن هو الهداية بإخراج الناس من ظلمات الباطل إلى نور الحق.
وَاِذْ قَالَ مُوْسٰی لِقَوْمِهِ اذْكُرُوْا نِعْمَةَ اللّٰهِ عَلَیْكُمْ اِذْ اَنْجٰىكُمْ مِّنْ اٰلِ فِرْعَوْنَ یَسُوْمُوْنَكُمْ سُوْٓءَ الْعَذَابِ وَیُذَبِّحُوْنَ اَبْنَآءَكُمْ وَیَسْتَحْیُوْنَ نِسَآءَكُمْ ؕ— وَفِیْ ذٰلِكُمْ بَلَآءٌ مِّنْ رَّبِّكُمْ عَظِیْمٌ ۟۠
و -ای رسول- به یاد آور آن‌گاه که موسی فرمان پروردگارش را اطاعت کرد و با یادآوری نعمت‌های الله برای قومش بنی‌اسرائیل، به آنها گفت: ای قوم من، نعمت الله بر خودتان را به یاد آورید آن‌گاه که شما را از خاندان فرعون نجات داد، و شما را از عذاب او رهانید، که بدترین عذاب را به شما می‌چشانیدند، چون پسران‌تان را می‌کشتند تا در میان آنها کسی متولد نشود که بر پادشاهی فرعون مسلط گردد، و زنان‌تان را برای تحقیر آنها در قید حیات نگه می‌داشتند، و در این کارهایشان، برایتان آزمایشی بزرگ بر صبر بود، پس الله شما را به پاداش صبرتان در برابر این آزمایش از عذاب خاندان فرعون رهانید.
عربي تفسیرونه:
وَاِذْ تَاَذَّنَ رَبُّكُمْ لَىِٕنْ شَكَرْتُمْ لَاَزِیْدَنَّكُمْ وَلَىِٕنْ كَفَرْتُمْ اِنَّ عَذَابِیْ لَشَدِیْدٌ ۟
و موسی به آنها گفت: به یاد آورید آن‌گاه که پروردگارتان به‌طور رسا به شما اعلام کرد: اگر الله را در قبال این نعمت‌ها که بر شما بخشیده است سپاسگزاری کنید به‌طور قطع از نعمت بخشی و فضل خویش بر این نعمت‌ها برای شما خواهد افزود، و اگر از نعمت‌های او تعالی بر خودتان ناسپاسی کنید و شکر آن را به جای نیاورید، به‌راستی‌که عذاب او برای کسی‌که نعمت‌هایش را انکار کند و شکر آنها را به جای نیاورد بسیار سخت است.
عربي تفسیرونه:
وَقَالَ مُوْسٰۤی اِنْ تَكْفُرُوْۤا اَنْتُمْ وَمَنْ فِی الْاَرْضِ جَمِیْعًا ۙ— فَاِنَّ اللّٰهَ لَغَنِیٌّ حَمِیْدٌ ۟
و موسی به قومش گفت: ای قوم من، اگر شما کفر ورزید و همراه شما تمام کسانی‌که بر روی زمین هستند کفر ورزند، زیان کفر شما به خودتان بازمی‌گردد؛ زیرا الله بنفسه بی‌نیاز، و به ذات خویش مستوجب ستایش است، و ایمان مؤمنان نفعی به او نمی‌رساند، و کفر کافران زیانی به او نمی‌رساند.
عربي تفسیرونه:
اَلَمْ یَاْتِكُمْ نَبَؤُا الَّذِیْنَ مِنْ قَبْلِكُمْ قَوْمِ نُوْحٍ وَّعَادٍ وَّثَمُوْدَ ۛؕ۬— وَالَّذِیْنَ مِنْ بَعْدِهِمْ ۛؕ— لَا یَعْلَمُهُمْ اِلَّا اللّٰهُ ؕ— جَآءَتْهُمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَیِّنٰتِ فَرَدُّوْۤا اَیْدِیَهُمْ فِیْۤ اَفْوَاهِهِمْ وَقَالُوْۤا اِنَّا كَفَرْنَا بِمَاۤ اُرْسِلْتُمْ بِهٖ وَاِنَّا لَفِیْ شَكٍّ مِّمَّا تَدْعُوْنَنَاۤ اِلَیْهِ مُرِیْبٍ ۟
- ای کافران- آیا خبر نابودی امت‌های تکذیب کننده که پیش از شما بودند برایتان نیامده است: قوم نوح، و عاد قوم هود، و ثمود قوم صالح، و امت‌هایی که پس از آنها آمدند، و چنان زیاد هستند که تعدادشان را کسی جز الله نمی‌تواند برشمارد؟ رسولان‌شان دلایل آشکاری برایشان آوردند، ولی آنها به‌سبب خشم بر رسولان دست‌های‌شان را در دهان‌های‌شان قرار دادند و انگشتان‌شان را گزیدند، و به رسولان‌شان گفتند: همانا ما به آنچه شما آورده‌اید کفر ورزیده‌ایم، و به‌راستی‌که ما در شکی هستیم که از آنچه ما را به‌سوی آن فرا می‌خوانید به تردید می‌اندازد.
عربي تفسیرونه:
قَالَتْ رُسُلُهُمْ اَفِی اللّٰهِ شَكٌّ فَاطِرِ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضِ ؕ— یَدْعُوْكُمْ لِیَغْفِرَ لَكُمْ مِّنْ ذُنُوْبِكُمْ وَیُؤَخِّرَكُمْ اِلٰۤی اَجَلٍ مُّسَمًّی ؕ— قَالُوْۤا اِنْ اَنْتُمْ اِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُنَا ؕ— تُرِیْدُوْنَ اَنْ تَصُدُّوْنَا عَمَّا كَانَ یَعْبُدُ اٰبَآؤُنَا فَاْتُوْنَا بِسُلْطٰنٍ مُّبِیْنٍ ۟
رسولان‌شان در رد سخنشان برایشان گفتند: آیا در توحید و یگانگی الله در عبادت شکی وجود دارد، درحالی‌که او تعالی آفریدگار و پدید آورندۀ آسمان‌ها و زمین بدون نمونۀ قبلی است؟! شما را به ایمان به خویش فرامی‌خواند تا گناهان گذشته‌تان را از شما محو کند، و به شما مهلت می‌دهد تا آن‌گاه که پایانِ مشخص زندگی دنیایی شما فرا رسد. اقوام‌شان به آنها گفتند: شما جز انسانی مانند ما نیستید، و هیچ امتیازی بر ما ندارید، و می‌خواهید که ما را از عبادت آنچه پدرانمان عبادت می‌کردند برگردانید، پس حجتی آشکار برایمان بیاورید که بر راستگویی شما در اینکه ادعا می‌کنید رسولانی از جانب الله به‌سوی ما هستید دلالت کند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• من وسائل الدعوة تذكير المدعوين بنعم الله تعالى عليهم، خاصة إن كان ذلك مرتبطًا بنعمة كبيرة، مثل نصر على عدوه أو نجاة منه.
یکی از روش‌های دعوت، یادآوری نعمت‌های الله تعالی بر مدعوین است، به‌خصوص اگر با نعمتی بزرگ مانند پیروزی بر دشمن یا نجات از او در ارتباط باشد.
قَالَتْ لَهُمْ رُسُلُهُمْ اِنْ نَّحْنُ اِلَّا بَشَرٌ مِّثْلُكُمْ وَلٰكِنَّ اللّٰهَ یَمُنُّ عَلٰی مَنْ یَّشَآءُ مِنْ عِبَادِهٖ ؕ— وَمَا كَانَ لَنَاۤ اَنْ نَّاْتِیَكُمْ بِسُلْطٰنٍ اِلَّا بِاِذْنِ اللّٰهِ ؕ— وَعَلَی اللّٰهِ فَلْیَتَوَكَّلِ الْمُؤْمِنُوْنَ ۟
پیامبرانشان در پاسخ به آن ها گفتند: ما انسان هایی مثل شما هستیم، و همانندیمان را در این مسأله انکار نمی کنیم، ولی این امر دلیلی بر همانند بودنمان در همه چيز نیست، چرا که الله متعال با نعمت خاص خود، هر کس از بندگانش را که بخواهد، مورد لطف قرار می دهد و آن ها را به عنوان پیامبر به سوی مردم بر می گزیند، و دلیل و معجزه ای که خواستید را جز به اراده و خواست الهی، نمی توانیم برایتان بیاوریم، چرا که در توان ما نیست، بلکه تنها الله متعال بر این امر تواناست، مؤمنان بايد در تمام امورشان تنها بر الله توكل كنند.
عربي تفسیرونه:
وَمَا لَنَاۤ اَلَّا نَتَوَكَّلَ عَلَی اللّٰهِ وَقَدْ هَدٰىنَا سُبُلَنَا ؕ— وَلَنَصْبِرَنَّ عَلٰی مَاۤ اٰذَیْتُمُوْنَا ؕ— وَعَلَی اللّٰهِ فَلْیَتَوَكَّلِ الْمُتَوَكِّلُوْنَ ۟۠
و چه مانع و عذری باعث می شود که بر الله متعال توکل نکنیم؟ در حالی که ما را به راست ترین و واضح ترین راه ها، راهنمایی کرده است. بی شک بر اذيت و آزارتان صبر خواهیم کرد، و توکل کنندگان باید در تمام کارهایشان تنها بر الله توکل کنند.
عربي تفسیرونه:
وَقَالَ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا لِرُسُلِهِمْ لَنُخْرِجَنَّكُمْ مِّنْ اَرْضِنَاۤ اَوْ لَتَعُوْدُنَّ فِیْ مِلَّتِنَا ؕ— فَاَوْحٰۤی اِلَیْهِمْ رَبُّهُمْ لَنُهْلِكَنَّ الظّٰلِمِیْنَ ۟ۙ
و کسانی از اقوام رسولان که کفر ورزیدند وقتی از استدلال با رسولان‌شان ناتوان ماندند گفتند: شما را از شهرمان خارج می‌کنیم، یا اینکه از دین‌تان به‌سوی دین ما باز می‌گردید، آن‌گاه الله برای استوار سازی رسولان به آنها وحی کرد: به تحقیق ستمکارانی را که به الله و رسولش کفر ورزیده‌اند نابود می‌کنیم.
عربي تفسیرونه:
وَلَنُسْكِنَنَّكُمُ الْاَرْضَ مِنْ بَعْدِهِمْ ؕ— ذٰلِكَ لِمَنْ خَافَ مَقَامِیْ وَخَافَ وَعِیْدِ ۟
و -ای رسولان و کسانی‌که از شما پیروی می‌کنند- به‌طور قطع پس از نابودی آنها شما را در زمین ساکن خواهیم گرداند، این نابودی کافران تکذیب کننده، و اسکان رسولان‌شان و مؤمنان در زمین پس از نابودی آنها، برای کسی است که عظمت و مراقبت من بر خودش را به یاد داشته باشد، و از انذار من از عذاب بترسد.
عربي تفسیرونه:
یَّتَجَرَّعُهٗ وَلَا یَكَادُ یُسِیْغُهٗ وَیَاْتِیْهِ الْمَوْتُ مِنْ كُلِّ مَكَانٍ وَّمَا هُوَ بِمَیِّتٍ ؕ— وَمِنْ وَّرَآىِٕهٖ عَذَابٌ غَلِیْظٌ ۟
به‌سبب تلخی زیاد و حرارت و بدبویی‌اش پیاپی آن را به رنج می‌نوشد، و نمی‌تواند آن را ببلعد، و از سختیِ عذابی که به مشقت آن را تحمل می‌کند مرگ از هر جهتی او را فرامی‌گیرد، اما نمی‌میرد تا راحت شود، بلکه زنده می‌ماند تا عذاب را تحمل کند، و در روبروی او عذاب سخت دیگری در انتظارش است.
عربي تفسیرونه:
مَثَلُ الَّذِیْنَ كَفَرُوْا بِرَبِّهِمْ اَعْمَالُهُمْ كَرَمَادِ ١شْتَدَّتْ بِهِ الرِّیْحُ فِیْ یَوْمٍ عَاصِفٍ ؕ— لَا یَقْدِرُوْنَ مِمَّا كَسَبُوْا عَلٰی شَیْءٍ ؕ— ذٰلِكَ هُوَ الضَّلٰلُ الْبَعِیْدُ ۟
و مثال اعمال نیک مانند صدقه و احسان و رحم بر ضعیف که کافران، پیش می‌فرستند، مانند خاکستری است که بادها در روزی طوفانی بر آن بوزد، و آن را با قدرت بردارد، و در هر مکانی پراکنده سازد تا اینکه هیچ اثری از آن باقی نماند، و همچنین است اعمال کافران که کفر بر آنها بوزد، و در روز قیامت به صاحبانش نفع نمی‌رسانند، این عملی که بر ایمان بنا نشود همان گمراهی دور از راه حق است.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• أن الأنبياء والرسل بشرٌ من بني آدم، غير أن الله تعالى فضلهم بحمل الرسالة واصطفاهم لها من بين بني آدم.
پیامبران و رسولان علیهم السلام انسان هستند؛ جز اینکه الله آنها را با حمل رسالت برتری داده و از میان فرزندان آدم علیه السلام آنها را با رسالت برگزیده است.
• على الداعية الذي يريد التغيير أن يتوقع أن هناك صعوبات جَمَّة سوف تقابله، ومنها الطرد والنفي والإيذاء القولي والفعلي.
دعوتگری که خواهان تغییر است باید در انتظار دشواری‌های بسیاری باشد که در برابر او قرار خواهند گرفت، مانند رانده شدن، تبعید و آزار قولی و عملی.
• أن الدعاة والصالحين موعودون بالنصر والاستخلاف في الأرض.
اَلَمْ تَرَ اَنَّ اللّٰهَ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ بِالْحَقِّ ؕ— اِنْ یَّشَاْ یُذْهِبْكُمْ وَیَاْتِ بِخَلْقٍ جَدِیْدٍ ۟ۙ
- ای انسان- آیا درک نکرده‌ای که الله آسمان‌ها و زمین را به حق آفریده، و بیهوده نیافریده است. - ای مردم- اگر بردن شما و آوردن خلقی دیگر را به جای شما بخواهد که او را عبادت و از او فرمان‌برداری می‌کنند به‌طور قطع شما را خواهد برد، و خلقی دیگر که او را عبادت می‌کنند و از او اطاعت می‌کنند خواهد آورد؛ زیرا این کار بر او آسان و سبک است.
عربي تفسیرونه:
وَبَرَزُوْا لِلّٰهِ جَمِیْعًا فَقَالَ الضُّعَفٰٓؤُا لِلَّذِیْنَ اسْتَكْبَرُوْۤا اِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا فَهَلْ اَنْتُمْ مُّغْنُوْنَ عَنَّا مِنْ عَذَابِ اللّٰهِ مِنْ شَیْءٍ ؕ— قَالُوْا لَوْ هَدٰىنَا اللّٰهُ لَهَدَیْنٰكُمْ ؕ— سَوَآءٌ عَلَیْنَاۤ اَجَزِعْنَاۤ اَمْ صَبَرْنَا مَا لَنَا مِنْ مَّحِیْصٍ ۟۠
و مخلوقات در روز میعاد از قبرهای‌شان به‌سوی الله خارج می‌شوند، آن‌گاه پیروان ضعیف به سران رئیس می‌گویند: - ای سران- همانا ما پیرو شما بودیم، که به فرمان شما عمل می‌کردیم، و با نهی شما، دست می‌کشیدیم، پس آیا شما چیزی از عذاب الله را از ما دفع می‌کنید؟ سران رئیس می‌گویند: اگر الله ما را به هدایت توفیق داده بود به‌طور قطع شما را به‌سوی آن راهنمایی می‌کردیم، تا همگی‌مان را از عذابش نجات دهیم، اما ما را گمراه ساخت پس شما را گمراه کردیم، بر ما و شما یکسان است که در تحمل عذاب ناتوان باشیم یا شکیبایی به خرج دهیم، هیچ راه فراری از عذاب نداریم.
عربي تفسیرونه:
وَقَالَ الشَّیْطٰنُ لَمَّا قُضِیَ الْاَمْرُ اِنَّ اللّٰهَ وَعَدَكُمْ وَعْدَ الْحَقِّ وَوَعَدْتُّكُمْ فَاَخْلَفْتُكُمْ ؕ— وَمَا كَانَ لِیَ عَلَیْكُمْ مِّنْ سُلْطٰنٍ اِلَّاۤ اَنْ دَعَوْتُكُمْ فَاسْتَجَبْتُمْ لِیْ ۚ— فَلَا تَلُوْمُوْنِیْ وَلُوْمُوْۤا اَنْفُسَكُمْ ؕ— مَاۤ اَنَا بِمُصْرِخِكُمْ وَمَاۤ اَنْتُمْ بِمُصْرِخِیَّ ؕ— اِنِّیْ كَفَرْتُ بِمَاۤ اَشْرَكْتُمُوْنِ مِنْ قَبْلُ ؕ— اِنَّ الظّٰلِمِیْنَ لَهُمْ عَذَابٌ اَلِیْمٌ ۟
و ابلیس آن‌گاه که بهشتیان وارد بهشت، و جهنمیان وارد جهنم شوند می‌گوید: به تحقیق که الله به شما وعدۀ حق داد، و آنچه را به شما وعده داده بود محقق گرداند، و من به شما وعدۀ باطل دادم و به آنچه به شما وعده داده‌ام وفا نکردم، و من نیرویی نداشتم که با آن شما را در دنیا بر کفر و گمراهی مجبور کرده باشم، بلکه شما را به کفر فراخواندم، و گناهان را برایتان آراستم، آن‌گاه شما به شتاب از من پیروی کردید، پس به‌سبب اینکه گمراه شدید مرا سرزنش نکنید، و خودتان را سرزنش کنید که برای این کار سزاوارترید. من یاور شما برای دفع عذاب از شما نیستم، و شما یاور من برای دفع عذاب از من نیستید. من به‌سبب اینکه مرا شریکی برای الله در عبادت قرار دادید کفر ورزیده‌ام، به‌راستی‌که ستمکاران- به‌سبب شرک و کفر به الله در دنیا- عذابی رنج‌آور در روز قیامت در انتظارشان است.
عربي تفسیرونه:
وَاُدْخِلَ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا وَعَمِلُوا الصّٰلِحٰتِ جَنّٰتٍ تَجْرِیْ مِنْ تَحْتِهَا الْاَنْهٰرُ خٰلِدِیْنَ فِیْهَا بِاِذْنِ رَبِّهِمْ ؕ— تَحِیَّتُهُمْ فِیْهَا سَلٰمٌ ۟
برخلاف سرانجامِ کافران، کسانی‌که ایمان آورده و اعمال صالح انجام داده‌اند به بهشت‌هایی وارد می‌شوند که نهرها از زیر کاخ‌ها و درختان‌شان جاری است، و به اذن و ارادۀ پروردگارشان همیشه در آن می‌مانند، و پروردگارشان سبحانه و نیز فرشتگان با سلام به آنها درود می‌فرستند؛ و همچنین خودشان به یکدیگر.
عربي تفسیرونه:
اَلَمْ تَرَ كَیْفَ ضَرَبَ اللّٰهُ مَثَلًا كَلِمَةً طَیِّبَةً كَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ اَصْلُهَا ثَابِتٌ وَّفَرْعُهَا فِی السَّمَآءِ ۟ۙ
- ای رسول- آیا ندانسته‌ای که الله مثالی برای کلمۀ توحید یعنی لا إله إلا الله زده است، آن‌گاه که آن را به درختی پاک یعنی نخل تشبیه کرد، که ریشه‌اش در زمین استوار دوانیده شده با رگ‌های پاکش آب می‌نوشد، و شاخه‌اش به‌سوی آسمان بالا رفته از شبنم سیراب می‌شود، و از هوای پاکیزه استنشاق می‌کند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• بيان سوء عاقبة التابع والمتبوع إن اجتمعا على الباطل.
• بيان أن الشيطان أكبر عدو لبني آدم، وأنه كاذب مخذول ضعيف، لا يملك لنفسه ولا لأتباعه شيئًا يوم القيامة.
بیان اینکه شیطان بزرگترین دشمن بنی‌آدم، و دروغگویی خوار شده و ضعیف است، و در روز قیامت ذره‌ای نه برای خودش مالک است؛ و نه برای پیروانش.
• اعتراف إبليس أن وعد الله تعالى هو الحق، وأن وعد الشيطان إنما هو محض الكذب.
وَمَثَلُ كَلِمَةٍ خَبِیْثَةٍ كَشَجَرَةٍ خَبِیْثَةِ ١جْتُثَّتْ مِنْ فَوْقِ الْاَرْضِ مَا لَهَا مِنْ قَرَارٍ ۟
و مَثَل کلمۀ ناپاک شرک مانند درختی ناپاک، یعنی درخت حنظل است، که از ریشه‌اش بریده شده، و نه قراری بر روی زمین دارد، و نه ارتفاعی به‌سوی آسمان؛ پس می‌میرد و بادها آن را به هر سو پراکنده می‌کنند، در نتیجه، سرانجامِ کلمۀ کفر نابودی است، و عمل پاکی را برای صاحبش به‌سوی الله بالا نمی‌برد.
عربي تفسیرونه:
یُثَبِّتُ اللّٰهُ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا بِالْقَوْلِ الثَّابِتِ فِی الْحَیٰوةِ الدُّنْیَا وَفِی الْاٰخِرَةِ ۚ— وَیُضِلُّ اللّٰهُ الظّٰلِمِیْنَ ۙ۫— وَیَفْعَلُ اللّٰهُ مَا یَشَآءُ ۟۠
الله مؤمنان را با کلمۀ ثابت توحید بر ایمانی کامل در زندگی دنیا استوار می‌سازد تا اینکه در حال ایمان بمیرند، و در برزخ در قبرهای‌شان هنگام سوال، و روز قیامت آنها را استوار می‌سازد، و الله ستمکاران به‌سبب شرک و کفر به الله را از صواب و راه راست گمراه می‌سازد، و هرچه بخواهد انجام می‌دهد، چه گمراه کردن کسی‌که گمراه کردن او را به عدالت خویش بخواهد، و چه هدایت کسی‌که به فضل خویش هدایتش را بخواهد، زیرا هیچ اجبار کننده‌ای برای او سبحانه نیست.
عربي تفسیرونه:
اَلَمْ تَرَ اِلَی الَّذِیْنَ بَدَّلُوْا نِعْمَتَ اللّٰهِ كُفْرًا وَّاَحَلُّوْا قَوْمَهُمْ دَارَ الْبَوَارِ ۟ۙ
آیا ندیده‌ای حال کسانی از قریش را که به الله و رسولش کفر ورزیدند؛ چون نعمت‌بخشی الله بر خودشان یعنی امنیت در حرم، و بعثت محمد صلی الله علیه وسلم در میان آنها را با کفر به نعمت او تعالی تعویض کردند، آن‌گاه که آنچه را از جانب پروردگارش آورده بود تکذیب کردند، و کسانی از اقوام‌شان را که در کفر از آنها پیروی کردند در سرای نابودی فرود آورند.
عربي تفسیرونه:
وَجَعَلُوْا لِلّٰهِ اَنْدَادًا لِّیُضِلُّوْا عَنْ سَبِیْلِهٖ ؕ— قُلْ تَمَتَّعُوْا فَاِنَّ مَصِیْرَكُمْ اِلَی النَّارِ ۟
و مشرکان امثال و مانندهایی برای الله قرار دادند تا کسانی را که از آنها پیروی کرده‌اند از راه الله پس از اینکه خودشان از آن گمراه شدند گمراه سازند. - ای رسول- به آنها بگو: از شهواتی که در آن قرار دارید، و انتشار شبهات در این زندگی دنیا بهره‌مند شوید، زیرا بازگشت شما در روز قیامت به‌سوی جهنم است، و بازگشتگاه دیگری جز آن ندارید.
عربي تفسیرونه:
قُلْ لِّعِبَادِیَ الَّذِیْنَ اٰمَنُوْا یُقِیْمُوا الصَّلٰوةَ وَیُنْفِقُوْا مِمَّا رَزَقْنٰهُمْ سِرًّا وَّعَلَانِیَةً مِّنْ قَبْلِ اَنْ یَّاْتِیَ یَوْمٌ لَّا بَیْعٌ فِیْهِ وَلَا خِلٰلٌ ۟
- ای رسول- به مؤمنان بگو: ای مؤمنان، نماز را به کامل‌ترین صورت برپا دارید، و از آنچه که الله به شما روزی داده است نفقات واجب و مستحبی را، پنهانی از ترس ریا، و آشکارا برای اینکه دیگران به شما اقتدا کنند، بپردازید پیش از اینکه روزی بیاید که نه معامله‌ای در آن است و نه فدیه‌ای تا از عذاب الله رهایی حاصل کنید، و نه دوستی‌ای، تا دوستی برای دوستش شفاعت کند.
عربي تفسیرونه:
اَللّٰهُ الَّذِیْ خَلَقَ السَّمٰوٰتِ وَالْاَرْضَ وَاَنْزَلَ مِنَ السَّمَآءِ مَآءً فَاَخْرَجَ بِهٖ مِنَ الثَّمَرٰتِ رِزْقًا لَّكُمْ ۚ— وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِیَ فِی الْبَحْرِ بِاَمْرِهٖ ۚ— وَسَخَّرَ لَكُمُ الْاَنْهٰرَ ۟ۚ
الله ذاتی است که آسمان‌ها و زمین را بدون نمونۀ قبلی آفرید، و آب باران را از آسمان فرو فرستاد، سپس با آن آب، انواع میوه‌ها را برای روزی شما -ای مردم- بیرون آورد و کشتی‌ها که بر روی آب حرکت می‌کنند را بر اساس تقدیرش رام شما کرد، و رودها را برای شما رام کرد تا از آن بنوشید، و چارپایان و کشتزارهای‌تان را آبیاری کنید.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• تشبيه كلمة الكفر بشجرة الحَنْظل الزاحفة، فهي لا ترتفع، ولا تنتج طيبًا، ولا تدوم.
تشبیه کلمه ی کفر به بوته ى تلخک که روی سطح زمین رويش مى كند و ارتفاع نمی گیرد، و محصول تلخى توليد مى كند، و عمر طولانی ندارد.
وَاٰتٰىكُمْ مِّنْ كُلِّ مَا سَاَلْتُمُوْهُ ؕ— وَاِنْ تَعُدُّوْا نِعْمَتَ اللّٰهِ لَا تُحْصُوْهَا ؕ— اِنَّ الْاِنْسَانَ لَظَلُوْمٌ كَفَّارٌ ۟۠
و از تمام آنچه که طلب کردید، و یا طلب نکردید به شما عطا کرد، و اگر نعمت‌های الله را برشمارید به دلیل زیادی و گوناگونی‌شان قادر بر شمارش آنها نیستید، پس آنچه که برایتان بیان کرد مثال‌هایی از نعمت‌هایش است، به‌راستی‌که انسان بر خودش بسیار ستمکار است، و نعمت‌های الله را بسیار ناسپاسی می‌کند.
عربي تفسیرونه:
وَاِذْ قَالَ اِبْرٰهِیْمُ رَبِّ اجْعَلْ هٰذَا الْبَلَدَ اٰمِنًا وَّاجْنُبْنِیْ وَبَنِیَّ اَنْ نَّعْبُدَ الْاَصْنَامَ ۟ؕ
و -ای رسول- به یاد آور آن‌گاه که ابراهیم پس از اینکه پسرش اسماعیل و مادر او هاجر را در تنگۀ مکه ساکن کرد گفت: پروردگارا، این سرزمین که خانواده‌ام را در آن ساکن کردم - یعنی مکه- را سرزمینی ایمن قرار بده، که خونی در آن ریخته نشود، و هیچ‌کس در آن ستم نکند، و من و فرزندانم را از عبادت بت‌ها دور گردان.
عربي تفسیرونه:
رَبِّ اِنَّهُنَّ اَضْلَلْنَ كَثِیْرًا مِّنَ النَّاسِ ۚ— فَمَنْ تَبِعَنِیْ فَاِنَّهٗ مِنِّیْ ۚ— وَمَنْ عَصَانِیْ فَاِنَّكَ غَفُوْرٌ رَّحِیْمٌ ۟
پروردگارا، بت ها بسیاری از مردم را گمراه کرده اند، چرا که گمان می کردند که برایشان شفاعت می کنند، و به وسیله ی آن ها دچار فتنه شدند و به جای الله آن ها را عبادت کردند، پس هر کس در توحید و بندگی الله متعال از من پیروی کند، او پیرو و تابع من است، و هر کس از من نافرمانی کند و در توحید و بندگی او از من پیروی نکند، -پروردگارا- بی گمان تو برای کسی که بخواهی گناهانش را ببخشی؛ بسیار آمرزنده و نسبت به آن ها بسیار مهربان هستی.
عربي تفسیرونه:
رَبَّنَاۤ اِنِّیْۤ اَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّیَّتِیْ بِوَادٍ غَیْرِ ذِیْ زَرْعٍ عِنْدَ بَیْتِكَ الْمُحَرَّمِ ۙ— رَبَّنَا لِیُقِیْمُوا الصَّلٰوةَ فَاجْعَلْ اَفْىِٕدَةً مِّنَ النَّاسِ تَهْوِیْۤ اِلَیْهِمْ وَارْزُقْهُمْ مِّنَ الثَّمَرٰتِ لَعَلَّهُمْ یَشْكُرُوْنَ ۟
پروردگارا، من یکی از پسرانم، یعنی اسماعیل علیه السلام و پسرانش را در تنگه‌ای (یعنی مکه) بدون گیاه و بدون آب در کنار خانۀ محترم تو ساکن کردم، پروردگارا، آنها را در کنار خانۀ محترم تو ساکن کردم تا نماز را در آن برپا دارند، پس -پروردگارا- دل‌های مردم را به‌سوی آنها، و این سرزمین بگردان، و آنها را از میوه‌ها روزی ده. امید است که از تو در قبال نعمت‌هایی که برایشان می‌بخشی سپاسگزاری کنند.
عربي تفسیرونه:
رَبَّنَاۤ اِنَّكَ تَعْلَمُ مَا نُخْفِیْ وَمَا نُعْلِنُ ؕ— وَمَا یَخْفٰی عَلَی اللّٰهِ مِنْ شَیْءٍ فِی الْاَرْضِ وَلَا فِی السَّمَآءِ ۟
پروردگارا، به‌راستی‌که تو از تمام آنچه که پنهان می‌کنیم، و از تمام آنچه که آشکار می‌سازیم آگاه هستی، و ذره‌ای نه در زمین و نه در آسمان بر الله پوشیده نمی‌ماند، بلکه آن را می‌داند، پس احتیاج‌ها و نیاز ما به الله بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند.
عربي تفسیرونه:
اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ الَّذِیْ وَهَبَ لِیْ عَلَی الْكِبَرِ اِسْمٰعِیْلَ وَاِسْحٰقَ ؕ— اِنَّ رَبِّیْ لَسَمِیْعُ الدُّعَآءِ ۟
تمام شکر و ستایش از آنِ الله سبحانه است که دعایم را اجابت کرد که از صالحان به من هدیه داد، چون با وجود کهنسالیِ من، اسماعیل را از هاجر، و اسحاق را از ساره به من عطا فرمود، به‌راستی‌که پروردگارم سبحانه دعای هرکس که او را بخواند می‌شنود.
عربي تفسیرونه:
رَبَّنَا اغْفِرْ لِیْ وَلِوَالِدَیَّ وَلِلْمُؤْمِنِیْنَ یَوْمَ یَقُوْمُ الْحِسَابُ ۟۠
پروردگارا، گناهانم را ببخشای، و گناهان پدرم را ببخشای (ابراهیم علیه السلام این دعا را قبل از اینکه بداند پدرش دشمن الله است گفت، اما وقتی که برایش مشخص شد پدرش دشمن الله است از او بیزاری جست)، و گناهان مؤمنان را برایشان بیامرز در روزی‌که مردم برای حسابرسی‌شان در برابر پروردگار خویش می‌ایستند.
عربي تفسیرونه:
وَلَا تَحْسَبَنَّ اللّٰهَ غَافِلًا عَمَّا یَعْمَلُ الظّٰلِمُوْنَ ؕ۬— اِنَّمَا یُؤَخِّرُهُمْ لِیَوْمٍ تَشْخَصُ فِیْهِ الْاَبْصَارُ ۟ۙ
و - ای رسول- مپندار که چون الله عذاب ستمکاران را به تأخیر می‌اندازد از تکذیب و بازداشتن از راه الله و سایر کارهایی که ستمکاران انجام می‌دهند غافل است، بلکه از این کارها آگاه است، و ذره‌ای از آنها بر او پوشیده نمی‌ماند. جز این نیست که عذاب‌شان را تا روز قیامت به تأخیر می‌اندازد، همان روزی‌که در آن چشم‌ها از ترس مَناظر وحشتناک خیره می‌شوند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• بيان فضيلة مكة التي دعا لها نبي الله إبراهيم عليه الصلاة والسلام.
• أن الإنسان مهما ارتفع شأنه في مراتب الطاعة والعبودية ينبغي له أن يخاف على نفسه وذريته من جليل الشرك ودقيقه.
انسان هر چند جایگاه بالایی در مراتب بندگی و عبودیت داشته باشد، شایسته است که از این که خود یا فرزندانش دچار شرکِ آشكار و شرک نهان شوند، بترسد.
مُهْطِعِیْنَ مُقْنِعِیْ رُءُوْسِهِمْ لَا یَرْتَدُّ اِلَیْهِمْ طَرْفُهُمْ ۚ— وَاَفْـِٕدَتُهُمْ هَوَآءٌ ۟ؕ
آن‌گاه که مردم شتابان از قبرهای‌شان به‌سوی داعی برمی‌خیزند، و درحالی‌که سرهای‌شان را بالا گرفته‌اند از روی بی‌قراری به آسمان می‌نگرند، و چشمهای‌شان به حالت طبیعی بازنمی‌گردد، بلکه از وحشت آنچه که مشاهده می‌کنند خیره می‌ماند، و دل‌های‌شان از وحشتِ منظره، خالی و بدون عقل و فهم می‌شود.
عربي تفسیرونه:
وَاَنْذِرِ النَّاسَ یَوْمَ یَاْتِیْهِمُ الْعَذَابُ فَیَقُوْلُ الَّذِیْنَ ظَلَمُوْا رَبَّنَاۤ اَخِّرْنَاۤ اِلٰۤی اَجَلٍ قَرِیْبٍ ۙ— نُّجِبْ دَعْوَتَكَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ ؕ— اَوَلَمْ تَكُوْنُوْۤا اَقْسَمْتُمْ مِّنْ قَبْلُ مَا لَكُمْ مِّنْ زَوَالٍ ۟ۙ
و -ای رسول- امت خویش را از عذاب الله در روز قیامت بترسان، که در آن هنگام کسانی‌که به‌سبب کفر و شرک به الله بر خودشان ستم روا داشته‌اند می‌گویند: پروردگارا، به ما مهلت بده، و عذاب ما را به تأخیر بینداز، و ما را برای زمان اندکی به دنیا بازگردان تا به تو ایمان آوریم، و از رسولانی که آنها را به‌سوی ما فرستادی پیروی کنیم. آن‌گاه از روی توبیخ این‌گونه پاسخ می‌شنوند: آیا در زندگی دنیا با انکار رستاخیزِ پس از مرگ سوگند یاد نمی‌کردید که از زندگی دنیا به‌سوی آخرت منتقل نمی‌شوید؟!
عربي تفسیرونه:
وَّسَكَنْتُمْ فِیْ مَسٰكِنِ الَّذِیْنَ ظَلَمُوْۤا اَنْفُسَهُمْ وَتَبَیَّنَ لَكُمْ كَیْفَ فَعَلْنَا بِهِمْ وَضَرَبْنَا لَكُمُ الْاَمْثَالَ ۟
و در محل سکونت امت‌های ستمگر پیشین که پیش از شما به‌سبب کفر به الله بر خودشان ستم روا داشتند، مانند قوم هود و قوم صالح سکونت می‌کردید، و عذابی را که بر آنها واقع ساخته بودیم برایتان روشن گردید، و در کتاب الله برایتان مثل‌ها زدیم تا پند بگیرید، اما شما از آنها پند نگرفتید.
عربي تفسیرونه:
وَقَدْ مَكَرُوْا مَكْرَهُمْ وَعِنْدَ اللّٰهِ مَكْرُهُمْ ؕ— وَاِنْ كَانَ مَكْرُهُمْ لِتَزُوْلَ مِنْهُ الْجِبَالُ ۟
و به تحقیق که این فرود آمدگان در مساکنِ امت‌های ستمگر، برای قتل پیامبر محمد صلی الله علیه وسلم و ریشه کن کردن دعوتش نیرنگ‌ها اندیشیده‌اند، و الله از نیرنگ اندیشی آنها آگاه است و ذره‌ای از آن بر او تعالی پوشیده نمی‌ماند، و نیرنگ اینها ضعیف است، زیرا به‌سبب ضعفش نه کوه‌ها و نه هیچ چیز دیگر را از بین نمی‌برد؛ برخلاف تدبیر الله در مورد آنها.
عربي تفسیرونه:
فَلَا تَحْسَبَنَّ اللّٰهَ مُخْلِفَ وَعْدِهٖ رُسُلَهٗ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ عَزِیْزٌ ذُو انْتِقَامٍ ۟ؕ
پس -ای رسول- مپندار الله که پیروزی و غلبۀ دین را به رسولانش وعده داده، در وعده‌ای که به رسولانش داده است خلاف می‌کند، به‌راستی‌که الله ذات شکست ناپذیری است که هیچ چیزی او را مغلوب نمی‌کند، و به‌زودی دوستانش را نیرومند می‌سازد، و برای دشمنانش و دشمنان رسولانش انتقام سختی دارد.
عربي تفسیرونه:
یَوْمَ تُبَدَّلُ الْاَرْضُ غَیْرَ الْاَرْضِ وَالسَّمٰوٰتُ وَبَرَزُوْا لِلّٰهِ الْوَاحِدِ الْقَهَّارِ ۟
این انتقام از کفار در روزی حاصل می‌شود که قیامت برپا می‌گردد، روزی‌که این زمین به زمینی دیگر و سفید و پاک تبدیل شود، و آسمان‌ها به آسمان‌هایی دیگر تبدیل شوند، و مردم از قبرهای‌شان با بدن‌ها و اعمال‌شان ظاهر شوند تا در برابر الله که در ملک و عظمتش یگانه است، و قهاری چیره است و کسی بر او چیره نمی‌گردد، و غالب می‌شود و کسی بر او غالب نمی‌گردد بایستند.
عربي تفسیرونه:
هٰذَا بَلٰغٌ لِّلنَّاسِ وَلِیُنْذَرُوْا بِهٖ وَلِیَعْلَمُوْۤا اَنَّمَا هُوَ اِلٰهٌ وَّاحِدٌ وَّلِیَذَّكَّرَ اُولُوا الْاَلْبَابِ ۟۠
این قرآن نازل شده بر محمد صلی الله علیه وسلم، اعلامی است از جانب الله به‌سوی مردم، و به این هدف تا از تهدید سختی که در آن وجود دارد بترسند، و تا بدانند که معبود برحق، فقط الله است تا او را عبادت کنند و هیچ‌کس را با او شریک نگردانند، و تا اینکه صاحبان عقل سلیم با آن پند و عبرت بگیرند؛ زیرا آنها هستند که از پندها و عبرت‌ها بهره می‌برند.
عربي تفسیرونه:
په دې مخ کې د ایتونو د فایدو څخه:
• تصوير مشاهد يوم القيامة وجزع الخلق وخوفهم وضعفهم ورهبتهم، وتبديل الأرض والسماوات.
• وصف شدة العذاب والذل الذي يلحق بأهل المعصية والكفر يوم القيامة.
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه - د ژباړو فهرست (لړلیک)
فارسي ژبې ته د المختصر فی تفسیر القرآن الکریم ژباړه، د مرکز تفسیر للدارسات القرآنیة لخوا خپور شوی.