د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژباړه - تفسیر السعدي * - د ژباړو فهرست (لړلیک)
یٰۤاَیُّهَا النَّاسُ ضُرِبَ مَثَلٌ فَاسْتَمِعُوْا لَهٗ ؕ— اِنَّ الَّذِیْنَ تَدْعُوْنَ مِنْ دُوْنِ اللّٰهِ لَنْ یَّخْلُقُوْا ذُبَابًا وَّلَوِ اجْتَمَعُوْا لَهٗ ؕ— وَاِنْ یَّسْلُبْهُمُ الذُّبَابُ شَیْـًٔا لَّا یَسْتَنْقِذُوْهُ مِنْهُ ؕ— ضَعُفَ الطَّالِبُ وَالْمَطْلُوْبُ ۟
این مثالی است که خداوند برای زشتیِ پرستشِ بت‌ها، و بیانِ نقصانِ عقل‌های عبادت‌کنندگان و ناتوانی همگان زده است، پس فرمود: ﴿يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ﴾ خطاب به مؤمنان و کافران است؛ و در این رهگذر، به علم و بینش مؤمنان افزوده می‌گردد، و بر کافران حجت اقامه می‌شود.
﴿ضُرِبَ مَثَلٞ فَٱسۡتَمِعُواْ لَهُۥٓ﴾ مثلی زده شده است، به آن گوش فرا دهید؛ و آنچه را در بر دارد، بفهمید؛ و نباید با دل‌های غافل و گوش‌های رویگردان، با آن روبه‌رو شوید، بلکه باجان و دل به آن گوش بسپارید، ﴿إِنَّ ٱلَّذِينَ تَدۡعُونَ مِن دُونِ ٱللَّهِ﴾ همانا کسانی را که شما به جز خدا به کمک می‌خوانید و پرستش می‌کنید، ﴿لَن يَخۡلُقُواْ ذُبَابٗا﴾ هرگز نمی‌توانند مگسی بیافرینند، مگسی که یکی از حقیرترین و پست ترین مخلوقات است؛ پس آنها توانایی آفریدن این مخلوق ضعیف را ندارند، و به طریق اولی، توانِ آفرینش بالاتر از آن را ندارند.
﴿وَلَوِ ٱجۡتَمَعُواْ لَهُۥۖ وَإِن يَسۡلُبۡهُمُ ٱلذُّبَابُ شَيۡٔٗا لَّا يَسۡتَنقِذُوهُ مِنۡهُ﴾ و اگر همگان برای آفرینش آن دست به دست یکدیگر بدهند، نخواهند توانست چنین کاری را بکنند؛ و اگر مگس چیزی را از آنها بستاند، نمی‌توانند آن را از او باز پس بگیرند و برهانند، و این نهایت ناتوانی و ضعف است. ﴿ضَعُفَ ٱلطَّالِبُ﴾ هم طالب ـ که عبارت است از آنچه به غیر از خدا پرستش می‌شود ـ ناتوان است، ﴿وَٱلۡمَطۡلُوبُ﴾ و هم مطلوب که مگس است. پس هر دو ضعیف‌اند؛
عربي تفسیرونه:
مَا قَدَرُوا اللّٰهَ حَقَّ قَدْرِهٖ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ لَقَوِیٌّ عَزِیْزٌ ۟
و ضعیف‌تر از هر دو، کسانی هستند که به سوی این ناتوانان دست کمک دراز نمایند، و آنان را به جای پروردگار جهانیان قرار دهند.
پس ایشان ﴿مَا قَدَرُواْ ٱللَّهَ حَقَّ قَدۡرِهِۦٓ﴾ خدا را آن‌گونه که باید بشناسند، نشناخته‌اند؛ زیرا فقیری را که از هر جهت ناتوان است، با توانگری که از هر جهت تواناست، برابر دانسته‌اند. کسی را که اختیاری ندارد و نمی‌تواند به دیگری سود و زیانی برساند، و نمی‌تواند مرگ و زندگی و رستاخیز بیاورد، با کسی که فایده دهنده و زیان رساننده، بخشنده و محروم کننده و مالک و پادشاه و صاحب هر نوع تصرف است، برابر قرار داده‌اند.
﴿إِنَّ ٱللَّهَ لَقَوِيٌّ عَزِيزٌ﴾ بی‌گمان، خداوند توانای پیروزمند است؛ یعنی قدرت و توانایی‌اش کامل است، و از کمالِ قدرت و قوت او این است که بندگان در اختیار او هستند، و هیچ حرکت و سکونی جز با خواست و ارادۀ او صورت نمی‌پذیرد. پس هر چه خدا بخواهد می‌شود، و هرچه نخواهد نمی‌شود. و از کمالِ قدرتش این است که آسمان‌ها و زمین را ثابت نگاه داشته، و همۀ آفریدگان را با یک فریاد برمی‌انگیزد. و از کمالِ قدرتش این است که ستمگران و ملت‌های سرکش را، به چیزی ساده و اندکی از عذابش هلاک و نابود می‌کند.
عربي تفسیرونه:
اَللّٰهُ یَصْطَفِیْ مِنَ الْمَلٰٓىِٕكَةِ رُسُلًا وَّمِنَ النَّاسِ ؕ— اِنَّ اللّٰهَ سَمِیْعٌ بَصِیْرٌ ۟ۚ
وقتی خداوند کمال و قدرت خویش، و ضعف و ناتوانی بت‌ها را بیان نمود؛ و فرمود او معبود راستین است، فضل و امتیازِ پیامبران را نیز بیان نمود و فرمود: ﴿ٱللَّهُ يَصۡطَفِي مِنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلٗا وَمِنَ ٱلنَّاسِ﴾ خداوند از میان فرشتگان و از میان مردم، رسولانی را بر‌می‌گزیند؛ یعنی ازمیان فرشتگان، پیام آوران و رسولانی را بر می‌گزیند؛ نیز از میان مردم، رسولانی را انتخاب می‌کند که بهترینِ آن نوع هستند؛ و بیش از همه، دارای صفات والا؛ و بیش از دیگران، سزاوار گزینش و انتخاب می‌باشند. پس پیامبران، به طور مطلق برگزیده ترین بندگان‌اند؛ و خداوند -که آنها را برگزیده و انتخاب کرده است- از حقیقت اشیا آگاه است، و این‌طور نیست که چیزی را بداند و چیزی را نداند. و کسی که آنها را برگزیده است، شنوای بینا است، و او ذاتی است که علم و شنوایی و بینایی‌اش همه چیز را احاطه کرده است؛ پس انتخاب او، از روی علم و آگاهی صورت گرفته است؛ و آنها شایستگیِ رسیدن به این مقام را دارند، و صلاحیت آن را دارند که به آنان وحی شود. چنانکه خداوند متعال فرموده است: ﴿ٱللَّهُ أَعۡلَمُ حَيۡثُ يَجۡعَلُ رِسَالَتَهُۥ﴾ خداوند بهتر می‌داند که رسالت خویش را کجا قرار دهد. ﴿وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ﴾ و کارها به سوی خدا بازگردانده می‌شود؛ یعنی او پیامبران را می‌فرستد تا مردم را به سوی خدا دعوت کنند؛ پس برخی از مردم اجابت می‌نمایند، و برخی دعوت پیامبران را نمی‌پذیرند؛ برخی عمل می‌نمایند، و برخی سر باز می‌زنند. پس وظیفۀ پیامبران همین است، اما سزا و جزا دادن بر این عمل‌ها، در دست خداست، و هیچ فضل و عدلی از جانب او از بین نمی‌رود.
عربي تفسیرونه:
یَعْلَمُ مَا بَیْنَ اَیْدِیْهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ ؕ— وَاِلَی اللّٰهِ تُرْجَعُ الْاُمُوْرُ ۟
وقتی خداوند کمال و قدرت خویش، و ضعف و ناتوانی بت‌ها را بیان نمود؛ و فرمود او معبود راستین است، فضل و امتیازِ پیامبران را نیز بیان نمود و فرمود: ﴿ٱللَّهُ يَصۡطَفِي مِنَ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةِ رُسُلٗا وَمِنَ ٱلنَّاسِ﴾ خداوند از میان فرشتگان و از میان مردم، رسولانی را بر‌می‌گزیند؛ یعنی ازمیان فرشتگان، پیام آوران و رسولانی را بر می‌گزیند؛ نیز از میان مردم، رسولانی را انتخاب می‌کند که بهترینِ آن نوع هستند؛ و بیش از همه، دارای صفات والا؛ و بیش از دیگران، سزاوار گزینش و انتخاب می‌باشند. پس پیامبران، به طور مطلق برگزیده ترین بندگان‌اند؛ و خداوند -که آنها را برگزیده و انتخاب کرده است- از حقیقت اشیا آگاه است، و این‌طور نیست که چیزی را بداند و چیزی را نداند. و کسی که آنها را برگزیده است، شنوای بینا است، و او ذاتی است که علم و شنوایی و بینایی‌اش همه چیز را احاطه کرده است؛ پس انتخاب او، از روی علم و آگاهی صورت گرفته است؛ و آنها شایستگیِ رسیدن به این مقام را دارند، و صلاحیت آن را دارند که به آنان وحی شود. چنانکه خداوند متعال فرموده است: ﴿ٱللَّهُ أَعۡلَمُ حَيۡثُ يَجۡعَلُ رِسَالَتَهُۥ﴾ خداوند بهتر می‌داند که رسالت خویش را کجا قرار دهد. ﴿وَإِلَى ٱللَّهِ تُرۡجَعُ ٱلۡأُمُورُ﴾ و کارها به سوی خدا بازگردانده می‌شود؛ یعنی او پیامبران را می‌فرستد تا مردم را به سوی خدا دعوت کنند؛ پس برخی از مردم اجابت می‌نمایند، و برخی دعوت پیامبران را نمی‌پذیرند؛ برخی عمل می‌نمایند، و برخی سر باز می‌زنند. پس وظیفۀ پیامبران همین است، اما سزا و جزا دادن بر این عمل‌ها، در دست خداست، و هیچ فضل و عدلی از جانب او از بین نمی‌رود.
عربي تفسیرونه:
یٰۤاَیُّهَا الَّذِیْنَ اٰمَنُوا ارْكَعُوْا وَاسْجُدُوْا وَاعْبُدُوْا رَبَّكُمْ وَافْعَلُوا الْخَیْرَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُوْنَ ۟
خداوند بندگان مومن خویش را به برپا داشتن نماز فرا می‌خواند، و رکوع و سجده را به طور ویژه بیان کرد؛ چرا که دارای فضیلت، و رکن نماز می‌باشند. و بندگانش را به پرستش خویش دستور داد که پرستشِ او، روشنی‌بخشِ چشمان و تسلّی دهندۀ دل‌های غمگین است، و می‌فرماید: او پروردگارِ بندگان است، و بر آنها احسان می‌نماید، و این اقتضا می‌کند که عبادت را خالصانه برای او انجام دهند، و آنها را به طور عموم به کار خوب و نیک فرمان داد. و خداوند رستگاری را، به انجامِ این کارها منوط کرد و فرمود: ﴿لَعَلَّكُمۡ تُفۡلِحُونَ﴾ تا رستگار شوید؛ یعنی تا به امر مطلوب و مورد علاقه دست یازید، و از امر ناگوار و ترسناک نجات یابید. پس به جز اخلاص در پرستشِ آفریننده، و تلاش در رساندنِ فایده به بندگان، راهی برای رستگاری وجود ندارد؛ و هر کس به این فهم توفیق یابد، او به اوج سعادت و رستگاری و موفقیت دست یافته است.
عربي تفسیرونه:
وَجَاهِدُوْا فِی اللّٰهِ حَقَّ جِهَادِهٖ ؕ— هُوَ اجْتَبٰىكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَیْكُمْ فِی الدِّیْنِ مِنْ حَرَجٍ ؕ— مِلَّةَ اَبِیْكُمْ اِبْرٰهِیْمَ ؕ— هُوَ سَمّٰىكُمُ الْمُسْلِمِیْنَ ۙ۬— مِنْ قَبْلُ وَفِیْ هٰذَا لِیَكُوْنَ الرَّسُوْلُ شَهِیْدًا عَلَیْكُمْ وَتَكُوْنُوْا شُهَدَآءَ عَلَی النَّاسِ ۖۚ— فَاَقِیْمُوا الصَّلٰوةَ وَاٰتُوا الزَّكٰوةَ وَاعْتَصِمُوْا بِاللّٰهِ ؕ— هُوَ مَوْلٰىكُمْ ۚ— فَنِعْمَ الْمَوْلٰی وَنِعْمَ النَّصِیْرُ ۟۠
﴿وَجَٰهِدُواْ فِي ٱللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِۦ﴾ و در راه خدا جهاد کنید، آن‌گونه که شایستۀ جهاد در راه اوست. و جهاد به معنیِ بذل نهایت توانایی و تلاش برای رسیدن به هدف است. پس جهاد در راه خدا آن‌گونه که شایستۀ جهاد در راه اوست؛ یعنی انجام دادنِ کاملِ دستور خدا، و دعوت نمودن مردم به راه او -به هر وسیله‌ای که انسان را به خدا می‌رساند- از قبیل: اندرز گفتن، تعلیم، جنگ، گفتگو، توسل به زور، وعظ و غیره.
﴿هُوَ ٱجۡتَبَىٰكُمۡ﴾ او شما را ـ‌ای گروه مسلمانان‌ـ از میان مردم برگزیده، و دین را برای شما انتخاب نموده، و آن را برایتان پسندیده، و بهترین کتاب‌ها و بهترین پیامبران را برایتان انتخاب نموده است. پس در مقابل این عطیه و بخشش، آن‌گونه که شایسته است در راه خدا جهاد کنید. و از آنجا که شاید کسی گمان ببرد فرمودۀ الهی: ﴿وَجَٰهِدُواْ فِي ٱللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِۦ﴾ از باب مکلف کردن انسان به چیزی است که طاقت آن را ندارد، یا از باب مکلف کردن انسان به چیزی است که انجام آن بر او دشوار و سنگین می‌باشد، برای اینکه چنین توهّم و گمانی پیش نیاید، فرمود: ﴿وَمَا جَعَلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلدِّينِ مِنۡ حَرَجٖ﴾ و در دین، هیچ کار دشوار و سنگینی را بردوش شما نگذشته است؛ یعنی دین را پر مشقت و سخت نکرده، بلکه آن را بسیار آسان و ساده گردانده، و جز به آنچه که برای انسان آسان است و در انجام آن احساس سنگینی و دشواری نمی‌کند، دستور نداده است. و هر گاه اسبابی پیش بیاید که ایجاب کند امورات دین تخفیف یابد و آسان‌تر شود، یا آن را کاملاً ساقط نموده، و یا آن را سبک‌تر کرده است. و از این آیه یک قاعدۀ شرعی استنباط می‌شود، و آن این است که مشقت، آسانی را می‌طلبد؛ و به هنگام ضرورت، انجام امور ممنوع جایز خواهد بود. پس بسیاری از احکام فرعی که در کتاب‌های احکام معروف‌اند، در این قاعده داخل می‌باشند.
﴿مِّلَّةَ أَبِيكُمۡ إِبۡرَٰهِيمَ﴾ آیین و اوامری که ذکر شد، آیین پدرتان ابراهیم است که همواره بر آن بود. پس شما نیز بدان پایبند باشید، و به آن چنگ بزنید.
﴿هُوَ سَمَّىٰكُمُ ٱلۡمُسۡلِمِينَ﴾ او قبلاً شما را مسلمان نامیده است؛ یعنی پیش از این و در کتاب‌های گذشته معروف و مشهور است که ابراهیم شما را مسلمان نامیده است.
﴿وَفِي هَٰذَا﴾ و در این کتاب و در این شریعت نیز مسلمان نامیده شده‌اید؛ یعنی در گذشته و حال همواره نامتان همین بوده است. ﴿لِيَكُونَ ٱلرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيۡكُمۡ﴾ تا این پیامبر بر اعمال خوب و بدتان بر شما گواه باشد، ﴿وَتَكُونُواْ شُهَدَآءَ عَلَى ٱلنَّاسِ﴾ و شما هم گواهانِ بر مردم باشید، چون شما بهترین امت هستید که از میان مردم سر برآورده‌اید؛ امتی میانه و عادل و برگزیده هستید، و برای پیامبران گواهی می‌دهید که آنها پیام الهی را به ملت‌های خود رسانده‌اند، و بر ملت‌ها گواهی می‌دهید که پیامبرانشان پیام خدا را به آنها رسانده‌اند، و براساس آنچه که خداوند در کتابش، شما را از آن آگاه کرده است، این گواهی را می‌دهید.
﴿فَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ﴾ پس نماز را با همۀ ارکان و شرایط و حدود و لوازماتش برپا دارید. ﴿وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ﴾ وزکات اموالتان را -که بر شما فرض است- به مستحقان بپردازید، تا با این کار، سپاس خداوند را- به خاطر نعمت‌هایی که به شما داده است- به جای آورید.
﴿وَٱعۡتَصِمُواْ بِٱللَّهِ﴾ و به خدا چنگ زنید. یعنی به او پناه ببرید، و در این راه بر او توکل کنید، و هرگز بر قدرت و حرکت خود تکیه ننمایید. ﴿هُوَ مَوۡلَىٰكُمۡ﴾ او، یاور و سرپرستِ شما و اموراتِ شماست. پس به تدبیر شئون شما می‌پردازد، و به بهترین وجه امورات شما را می‌گرداند.
﴿فَنِعۡمَ ٱلۡمَوۡلَىٰ﴾ چه یاور و سرور نیک، و چه مددکار و کمک کنندۀ خوبی است! یعنی خداوند، بهترین یاور است برای کسی که او را یاری کند، و چنین کسی حتماً به هدفش می‌رسد. ﴿وَنِعۡمَ ٱلنَّصِيرُ﴾ و خدا هر کس را یاری کند، او بهترین یاری کننده و مددکار است، و هر امر ناگواری را از او دور می‌نماید.
عربي تفسیرونه:
د قرآن کریم د معناګانو ژباړه - فارسي ژباړه - تفسیر السعدي - د ژباړو فهرست (لړلیک)
فارسي ژبې ته د تفسیر السعدي ژباړه