Ibisobanuro bya qoran ntagatifu - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم * - Ishakiro ry'ibisobanuro
Нисо сураси
Impamvu y'isura:
تنظيم المجتمع المسلم وبناء علاقاته، وحفظ الحقوق، والحث على الجهاد، وإبطال دعوى قتل المسيح.
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ ٱتَّقُواْ رَبَّكُمُ ٱلَّذِي خَلَقَكُم مِّن نَّفۡسٖ وَٰحِدَةٖ وَخَلَقَ مِنۡهَا زَوۡجَهَا وَبَثَّ مِنۡهُمَا رِجَالٗا كَثِيرٗا وَنِسَآءٗۚ وَٱتَّقُواْ ٱللَّهَ ٱلَّذِي تَسَآءَلُونَ بِهِۦ وَٱلۡأَرۡحَامَۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَيۡكُمۡ رَقِيبٗا
Эй одамлар, сизларни бир жон - отангиз Одамдан яратган, Одамдан эса жуфти - онангиз Ҳаввони яратган ва улардан ер юзига турли хил эркагу аёлларни таратган Парвардигорингиздан қўрқингиз. Бир-бирингиздан бирон нарсани сўраганингизда: "Аллоҳ ҳақи фалон ишни бажариб бер", деб номини ўрта соладиганингиз Аллоҳдан қўрқингиз. Қариндошлик ришталарини узишдан қўрқингиз. Аллоҳ сизларни устингиздан кузатиб туради. Бирон ишингиз унинг назаридан четда қолмайди. Ҳаммасини ҳисоблаб, жазо ёки мукофотингизни беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَءَاتُواْ ٱلۡيَتَٰمَىٰٓ أَمۡوَٰلَهُمۡۖ وَلَا تَتَبَدَّلُواْ ٱلۡخَبِيثَ بِٱلطَّيِّبِۖ وَلَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَهُمۡ إِلَىٰٓ أَمۡوَٰلِكُمۡۚ إِنَّهُۥ كَانَ حُوبٗا كَبِيرٗا
Эй васийлар, норасида етимлар балоғатга етиб, ўзлари тўғри тасарруф қила оладиган бўлганларидан кейин молларини тўлалигича берингиз. Ҳалолни ҳаромга алмаштирмангиз. Яъни, етимларнинг қимматбаҳо яхши нарсаларини олиб қолиб, ўрнига ўз молларингиздан ёмон ва кўримсизларини бермангиз. Етимларнинг молларини ўзларингизнинг молларингизга қўшиб олмангиз. Бундай қилиш Аллоҳнинг наздида катта гуноҳ бўлади.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تُقۡسِطُواْ فِي ٱلۡيَتَٰمَىٰ فَٱنكِحُواْ مَا طَابَ لَكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ مَثۡنَىٰ وَثُلَٰثَ وَرُبَٰعَۖ فَإِنۡ خِفۡتُمۡ أَلَّا تَعۡدِلُواْ فَوَٰحِدَةً أَوۡ مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۚ ذَٰلِكَ أَدۡنَىٰٓ أَلَّا تَعُولُواْ
Қўл остингиздаги етим қизларга уйланишда маҳрларини керагидан камайтириб юбориш ёки уларга нисбатан ёмон муомалада бўлиш каби адолатсизлик қилиб қўйишдан қўрқсангизлар, уларни қўйиб, бошқа яхши аёлларга уйланингиз. Иккита, учта ё тўрттага уйланмоқчи бўлсангиз-у, аммо адолат қилолмай қолишдан хавфсирасангиз, битта билан чекланингиз. Ёки қўл остингиздаги чўриларингиздан фойдаланингиз. Чунки уларнинг ҳуқуқлари хотинларникидек эмас. Оятда келган етим қизлар ҳақидаги ҳамда битта никоҳ билан чекланиш ва чўрилардан фойдаланиш тўғрисидаги бу кўрсатмалар ҳаддан ошиб, издан чиқиб кетмасликка олиб борадиганроқ ишлардир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَءَاتُواْ ٱلنِّسَآءَ صَدُقَٰتِهِنَّ نِحۡلَةٗۚ فَإِن طِبۡنَ لَكُمۡ عَن شَيۡءٖ مِّنۡهُ نَفۡسٗا فَكُلُوهُ هَنِيٓـٔٗا مَّرِيٓـٔٗا
Аёлларга маҳрларини устингиздаги вожибни адо этаётгандек берингиз. Агар ўз ихтиёрлари билан маҳрнинг бирон қисмидан воз кечсалар, бемалол уни еяверинглар. Ош бўлсин.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَا تُؤۡتُواْ ٱلسُّفَهَآءَ أَمۡوَٰلَكُمُ ٱلَّتِي جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ قِيَٰمٗا وَٱرۡزُقُوهُمۡ فِيهَا وَٱكۡسُوهُمۡ وَقُولُواْ لَهُمۡ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا
Эй валийлар - етимларни оталиққа олганлар, мол-давлатни тўғри тасарруф қила олмайдиган ақлсизларга молларни бериб қўймангиз. Зеро, Аллоҳ бу молларни бандаларнинг манфаатларига ва тирикчилик ишларига хизмат қиладиган восита қилган. Ақлсизлар эса молларни шу ишларга сарфлашни ҳам, асраб-авайлашни ҳам билмайдилар. Яхшиси, улар учун ўзларингиз сарф-харажатларини қилиб беринг, едириб-кийдиринг ва яхши гапиринг. Балоғатга етиб, мол-давлатни тўғри ишлата оладиган бўлганларидан кейингина уларга молларини қайтариб беринг.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَٱبۡتَلُواْ ٱلۡيَتَٰمَىٰ حَتَّىٰٓ إِذَا بَلَغُواْ ٱلنِّكَاحَ فَإِنۡ ءَانَسۡتُم مِّنۡهُمۡ رُشۡدٗا فَٱدۡفَعُوٓاْ إِلَيۡهِمۡ أَمۡوَٰلَهُمۡۖ وَلَا تَأۡكُلُوهَآ إِسۡرَافٗا وَبِدَارًا أَن يَكۡبَرُواْۚ وَمَن كَانَ غَنِيّٗا فَلۡيَسۡتَعۡفِفۡۖ وَمَن كَانَ فَقِيرٗا فَلۡيَأۡكُلۡ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ فَإِذَا دَفَعۡتُمۡ إِلَيۡهِمۡ أَمۡوَٰلَهُمۡ فَأَشۡهِدُواْ عَلَيۡهِمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ حَسِيبٗا
Эй валийлар - оталиққа олганлар, етимлар балоғат ёшига етганларида уларга озгина мол бериб синаб кўринглар. Тўғри тасарруф қила олсалар, шу борада тўғри йўлни топиб олганлари сизларга аён бўлса, молларини ўзларига қайтариб беринглар. Тўла қайтаринглар, камайтирманглар. Аллоҳ белгилаб қўйган ҳадлардан ошиб, уларнинг молларини еманглар. Балоғатга етиб қолса, қайтариб олади, унгача еб олай, деб шошилиб ҳам еманглар. Ким бой бўлса, ўзиники ўзига етарли бўлса, етимнинг молига тегмасин. Ким камбағал бўлса, эҳтиёжига яраша есин. Балоғат ёшига етиб, ўз йўлини топиб олгани аён бўлиб, молларини қайтариб бераётганингизда гувоҳлар чақиринглар. Токи, ҳуқуқлар сақлансин, ихтилоф олди олинсин. Бу ишга гувоҳ бўлишга ва бандаларининг амалларини ҳисоб-китоб қилишга Аллоҳнинг Ўзи етарлидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• الأصل الذي يرجع إليه البشر واحد، فالواجب عليهم أن يتقوا ربهم الذي خلقهم، وأن يرحم بعضهم بعضًا.
Бутун башариятнинг асли - борар жойи бир. Уларнинг бурчи яратган Парвардигоридан тақво қилиш ва бир-бирларига марҳаматли бўлиш, холос. Тамом-вассалом.
• أوصى الله تعالى بالإحسان إلى الضعفة من النساء واليتامى، بأن تكون المعاملة معهم بين العدل والفضل.
Аллоҳ таоло заифларга - аёллар ва етимларга яхшилик қилишни, уларга нисбатан адл ва фазл билан муомалада бўлишни тайинлаган.
• جواز تعدد الزوجات إلى أربع نساء، بشرط العدل بينهن، والقدرة على القيام بما يجب لهن.
Тўрттагача аёлларга уйланиш жоиз. Фақат эр улар орасида адолат қила олиши ва зиммасидаги уларнинг ҳақларини адо қилишга қодир бўлиши шарт.
• مشروعية الحَجْر على السفيه الذي لا يحسن التصرف، لمصلحته، وحفظًا للمال الذي تقوم به مصالح الدنيا من الضياع.
Мол-давлатини ўз манфаати учун тасарруф қила олмайдиган етимга меросини то балоғатга етиб, тўғри тасарруф қила оладиган бўлгунига қадар бермай туриш шариатдандир. Бундан мақсад дунёвий эҳтиёжларни қондирадиган мол-давлат зое бўлиб кетишининг олдини олишдир.
لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَ مِمَّا قَلَّ مِنۡهُ أَوۡ كَثُرَۚ نَصِيبٗا مَّفۡرُوضٗا
Ота-она ва қариндошлар - ака-укалар, амакилар қолдириб кетган меросда оздир, кўпдир, эркакларнинг ҳам аёлларнинг ҳам ўз улуши бордир. Жоҳилият даврида аёллар ва гўдаклар меросдан маҳрум эдилар. Бу улуш Аллоҳ таоло тарафидан фарз қилинган муайян миқдордир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِذَا حَضَرَ ٱلۡقِسۡمَةَ أُوْلُواْ ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينُ فَٱرۡزُقُوهُم مِّنۡهُ وَقُولُواْ لَهُمۡ قَوۡلٗا مَّعۡرُوفٗا
Мерос тақсимида меросхўр бўлмаган узоқ қариндошлар, етимлар ва фақирлар ҳам қатнашсалар, меросни тақсим қилишдан олдин уларни ҳам мамнуният билан баҳраманд қилинглар. Бу иш мустаҳаб тарзида қилинади. Улар ҳам умид билан келганлар. Мерос эса сизларга меҳнат-машаққатсиз келяпти. Уларга яхши гапиринглар, қўполлик қилманглар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلۡيَخۡشَ ٱلَّذِينَ لَوۡ تَرَكُواْ مِنۡ خَلۡفِهِمۡ ذُرِّيَّةٗ ضِعَٰفًا خَافُواْ عَلَيۡهِمۡ فَلۡيَتَّقُواْ ٱللَّهَ وَلۡيَقُولُواْ قَوۡلٗا سَدِيدًا
Етимларни оталиққа олган валийлар ўз таналарига бир ўйлаб кўрсинлар. Ўзлари ўлиб, орқаларидан қолган ожиз-нотавон болалари бировларнинг қўлига қолса, аҳволи нима кечарди? Болалари бир инсофли, зулм қилмайдиган одамнинг қўлида қолишини истасалар, ўзлари ҳам қўл остидаги етимларга зулм қилмасинлар. Бир одамнинг васиятига гувоҳ бўлсалар, ҳақни гапирсинлар, меросхўрларнинг ҳақига хиёнат қилмасинлар, уни яшириб, ўзларини ҳам яхшиликдан маҳрум қилиб қўймасинлар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَأۡكُلُونَ أَمۡوَٰلَ ٱلۡيَتَٰمَىٰ ظُلۡمًا إِنَّمَا يَأۡكُلُونَ فِي بُطُونِهِمۡ نَارٗاۖ وَسَيَصۡلَوۡنَ سَعِيرٗا
Етимларнинг молларини зулм, тажовузкорлик билан оладиганлар ва тасарруф қиладиганлар қоринларига ёниб турган оловни егандек бўладилар. Яқинда, Қиёмат куни уларни дўзах олови куйдиради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يُوصِيكُمُ ٱللَّهُ فِيٓ أَوۡلَٰدِكُمۡۖ لِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۚ فَإِن كُنَّ نِسَآءٗ فَوۡقَ ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَكَۖ وَإِن كَانَتۡ وَٰحِدَةٗ فَلَهَا ٱلنِّصۡفُۚ وَلِأَبَوَيۡهِ لِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُ مِمَّا تَرَكَ إِن كَانَ لَهُۥ وَلَدٞۚ فَإِن لَّمۡ يَكُن لَّهُۥ وَلَدٞ وَوَرِثَهُۥٓ أَبَوَاهُ فَلِأُمِّهِ ٱلثُّلُثُۚ فَإِن كَانَ لَهُۥٓ إِخۡوَةٞ فَلِأُمِّهِ ٱلسُّدُسُۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِي بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍۗ ءَابَآؤُكُمۡ وَأَبۡنَآؤُكُمۡ لَا تَدۡرُونَ أَيُّهُمۡ أَقۡرَبُ لَكُمۡ نَفۡعٗاۚ فَرِيضَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Аллоҳ болаларингизнинг мероси ҳақида амр этади. Бир ўғилга икки қиз улуши. Ўғил бўлмасдан бир неча қизлар бўлса, уларга учдан иккиси тегади. Агар қиз ёлғиз бўлса, унга мероснинг ярми. Марҳумнинг ўғил ё қизи бўлса, отаси ҳам, онаси ҳам олтидан бир улуш оладилар. Ота-онасидан бошқа меросхўри бўлмаса, онасига учдан бири, қолгани отасиникидир. Марҳумнинг икки ёки ундан ортиқ ака-ука ёки опа-сингиллари бўлса, улар туғишган бўлиши ё бўлмаслигидан қатъи назар, онасига олтидан бир улуш тегади. Қолганини эса асаба сифатида ота олади. Ота борлиги туфайли ака-укаларга меросдан улуш тегмайди. Бу тақсимот марҳум қилиб кетган васият адо этилганидан кейин бўлади. Васиятнинг икки шарти бор. Биринчидан, васият маййит қолдириб кетаётган тариканинг - мулкнинг учдан биридан ошмаслиги, иккинчидан, унинг бўйнидаги қарзи адо этилган бўлиши шарт. Аллоҳ мерос тақсимоти шундай бўлишини тайинлади. Чунки сизлар оталарингиз ва болаларингиздан қайси бири сизларга дунёю охиратда кўпроқ фойда келтиришини билмайсизлар. Гоҳида ўлими яқинлашаётган одам бир меросхўрини яхши деб ўйлаб, ҳамма мулкини унга бериб юборади ёки бошқа бир меросхўрини ёмон деб ўйлаб, уни меросдан маҳрум қилади. Аслида эса ҳолат тамоман акси бўлиши ҳам мумкин. Бу ишларнинг ҳаммасини ёлғиз Аллоҳгина билади. Ҳеч иш У Зотдан яширин эмас. Шунинг учун меросни мазкур тарзда тақсим этиб, уни бандаларига фарз қилди. Аллоҳ бандаларига нима фойдали эканини яхши биладиган, ҳар бир шариатини, тадбирини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• دلت أحكام المواريث على أن الشريعة أعطت الرجال والنساء حقوقهم مراعية العدل بينهم وتحقيق المصلحة بينهم.
Мерос ҳукмлари шариат эркакнинг ҳам, аёлнинг ҳам ҳуқуқларига риоя қилганини, адолат билан иш тутганини, масалани ҳар икки жинсга бирдек манфаатли бўладиган тарзда ҳал қилганини кўрсатиб турибди.
۞ وَلَكُمۡ نِصۡفُ مَا تَرَكَ أَزۡوَٰجُكُمۡ إِن لَّمۡ يَكُن لَّهُنَّ وَلَدٞۚ فَإِن كَانَ لَهُنَّ وَلَدٞ فَلَكُمُ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكۡنَۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصِينَ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٖۚ وَلَهُنَّ ٱلرُّبُعُ مِمَّا تَرَكۡتُمۡ إِن لَّمۡ يَكُن لَّكُمۡ وَلَدٞۚ فَإِن كَانَ لَكُمۡ وَلَدٞ فَلَهُنَّ ٱلثُّمُنُ مِمَّا تَرَكۡتُمۚ مِّنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ تُوصُونَ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٖۗ وَإِن كَانَ رَجُلٞ يُورَثُ كَلَٰلَةً أَوِ ٱمۡرَأَةٞ وَلَهُۥٓ أَخٌ أَوۡ أُخۡتٞ فَلِكُلِّ وَٰحِدٖ مِّنۡهُمَا ٱلسُّدُسُۚ فَإِن كَانُوٓاْ أَكۡثَرَ مِن ذَٰلِكَ فَهُمۡ شُرَكَآءُ فِي ٱلثُّلُثِۚ مِنۢ بَعۡدِ وَصِيَّةٖ يُوصَىٰ بِهَآ أَوۡ دَيۡنٍ غَيۡرَ مُضَآرّٖۚ وَصِيَّةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَلِيمٞ
Эй эрлар, аёлингиз вафот этса ва унинг сиздан ёки бошқа турмушидан бўлган фарзанди - ўғил ё қизи бўлмаса, сизга ундан қолган мероснинг ярми тегади. Фарзанди бўлса, тўртдан бири тегади. Мерос унинг қарзи ва васияти адо этилганидан кейин тақсимланади. Эй эрлар, қайси турмушингиздан бўлишидан қатъи назар, фарзандингиз - ўғил ё қизингиз бўлмаса, аёлингизга сиздан қолган мероснинг тўртдан бири тегади. Фарзандингиз бўлса, саккиздан бири тегади. Мерос сизнинг қарзингиз ва васиятингиз адо этилганидан кейин тақсимланади. Бир эркак ёки аёл вафот этсаю, унинг отаси ҳам, боласи ҳам бўлмаса, онабир ака-укаси ёки опа-синглиси бўлса ва у ёлғиз бўлса, унга мероснинг олтидан бири тегади. Онабирлар кўпчилик бўлсалар, учдан бирни эркагу аёли тенг бўлишиб оладилар. Бу тақсимот маййитнинг қарзи ва васияти адо этилганидан кейин амалга оширилади. Васияти меросхўрларга зарар қилмаслиги шарт. Масалан, тариканинг - маййитдан қолаётган мулкнинг учдан биридан ошиб кетмаслиги лозим. Бу оят ўз ичига олган бу ҳукмлар Аллоҳ зиммангизга юклаган вожибдир. Аллоҳ дунёю охиратда бандалари учун нима яхши бўлишини биладиган, азоб беришга шошилмайдиган Билгувчи ва Ҳалимдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
تِلۡكَ حُدُودُ ٱللَّهِۚ وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ يُدۡخِلۡهُ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَاۚ وَذَٰلِكَ ٱلۡفَوۡزُ ٱلۡعَظِيمُ
Юқорида айтиб ўтилган етимлар ҳақидаги ва бошқа ҳукмлар Аллоҳнинг бандаларига тузиб берган шариатидир. Ким Аллоҳга ва Расулига буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан итоат этса, уни қасрлари остидан аҳорлар оқиб ўтадиган жаннатларга киритади ва улар ўша жойда абадий қоладилар, ҳеч қачон ўлмайдилар. Аллоҳ берган бу мукофот тенги йўқ буюк муваффақиятдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يَعۡصِ ٱللَّهَ وَرَسُولَهُۥ وَيَتَعَدَّ حُدُودَهُۥ يُدۡخِلۡهُ نَارًا خَٰلِدٗا فِيهَا وَلَهُۥ عَذَابٞ مُّهِينٞ
Ким Аллоҳга ва Расулига осийлик қилиб, ҳукмларига бепарволик билан амал қилмаса ёки улар ҳақида шак-шубҳага борса, шариат белгилаб қўйган ҳадлардан тажовуз қилса, Аллоҳ уни дўзахга киритади ва у ўша жойда абадий қолади. Дўзахда унга хор қилгувчи азоб бордир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• لا تقسم الأموال بين الورثة حتى يقضى ما على الميت من دين، ويخرج منها وصيته التي لا يجوز أن تتجاوز ثلث ماله.
Марҳумнинг қарзи ва васияти адо этилмагунига қадар мероси тақсимланмайди. Васият мол-мулкнинг учдан биридан ортиб кетиши жоиз эмас.
• التحذير من التهاون في قسمة المواريث؛ لأنها عهد الله ووصيته لعباده المؤمنين؛ فلا يجوز تركها أو التهاون فيها.
Меросни тақсимлаш масаласида бепарволикка йўл қўйишдан огоҳлантириляпти. Чунки бу иш Аллоҳнинг мўмин бандаларига берган тавсияси ва зиммаларига юклаган вожибидир. Шундай бўлгач, уни тарк этиш ёки унинг борасида бепарволик қилиш асло жоиз эмас.
• من علامات الإيمان امتثال أوامر الله، وتعظيم نواهيه، والوقوف عند حدوده.
Аллоҳнинг фармонларини бажариш, тақиқларидан ҳайиқиш, ҳадларидан тажовуз қилмаслик иймон аломатларидандир.
• من عدل الله تعالى وحكمته أن من أطاعه وعده بأعظم الثواب، ومن عصاه وتعدى حدوده توعده بأعظم العقاب.
Аллоҳга итоат этиб, Унинг амрини бажарган бандасига энг катта савобни бериши ва Унга осийлик қилиб, ҳадларидан тажовуз қилган одамга эса энг катта жазони, азобни бериши Аллоҳ таолонинг адли ва ҳикматидандир.
وَٱلَّٰتِي يَأۡتِينَ ٱلۡفَٰحِشَةَ مِن نِّسَآئِكُمۡ فَٱسۡتَشۡهِدُواْ عَلَيۡهِنَّ أَرۡبَعَةٗ مِّنكُمۡۖ فَإِن شَهِدُواْ فَأَمۡسِكُوهُنَّ فِي ٱلۡبُيُوتِ حَتَّىٰ يَتَوَفَّىٰهُنَّ ٱلۡمَوۡتُ أَوۡ يَجۡعَلَ ٱللَّهُ لَهُنَّ سَبِيلٗا
Аёлларингиздан турмуш қурган ё қурмаган бўлишидан қатъи назар, қайси бири зино қилса, уларга тўртта мусулмон эркак гувоҳ келтиринг. Гувоҳлар гувоҳлик берсалар, то уларга ўлим келгунича ёки Аллоҳ ҳибсда ушлашдан кўра бошқа бир йўлни тайинлагунича уларни жазо сифатида ўз уйларида тутиб туринглар. Кейинроқ Аллоҳ ўша йўлни баён қилиб, турмуш қурмаган зинокорни юз дарра уриш ва бир йил сургун қилишга, турмуши бор зинокорни эса тошбўрон қилишга ҳукм қилди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَٱلَّذَانِ يَأۡتِيَٰنِهَا مِنكُمۡ فَـَٔاذُوهُمَاۖ فَإِن تَابَا وَأَصۡلَحَا فَأَعۡرِضُواْ عَنۡهُمَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ تَوَّابٗا رَّحِيمًا
Энди шу ишни - зинони икки эркак қилса, турмуш қурган ё қурмаган бўлишларидан қатъи назар, уларга тил билан озор, қўл билан таъзир беринглар. Уларни ерга урадиган сўзлар айтиб, зажр қилиб, таъзирини беринглар. Агар тавба қилиб, ўзларини ўнгласалар, уларни тек қўйинглар. Чунки гуноҳдан тавба қилган одам гуноҳ қилмаган одам кабидир. Аллоҳ тавба қилган бандасининг тавбасини қабул қиладиган, Меҳрибон Зотдир. Дастлаб уларнинг жазоси мана шундай бўлган. Кейин бу ҳукм бекор қилиниб, ўрнига турмуш қурмаган бачавозга дарра уриш ва бир йил сургун қилиш, турмуш қурганини эса тошбўрон қилиш ҳукми жорий қилинган.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّمَا ٱلتَّوۡبَةُ عَلَى ٱللَّهِ لِلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلسُّوٓءَ بِجَهَٰلَةٖ ثُمَّ يَتُوبُونَ مِن قَرِيبٖ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَتُوبُ ٱللَّهُ عَلَيۡهِمۡۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Аллоҳ гуноҳларни қасддан ёки бехосдан қилишидан қатъи назар, билмасдан, оқибатини ўйламасдан қилиб қўйиб, изидан дарҳол, ўлим келмасидан олдин Парвардигорига қайтиб, тавба қиладиганларнинггина тавбаларини қабул қилади. Аллоҳ ана ўшаларнинг тавбаларини қабул қилиб, гуноҳларини кечиради. Аллоҳ ҳамманинг аҳволини кўриб-билиб турадиган, ҳар бир тақдири ва шариатини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَيۡسَتِ ٱلتَّوۡبَةُ لِلَّذِينَ يَعۡمَلُونَ ٱلسَّيِّـَٔاتِ حَتَّىٰٓ إِذَا حَضَرَ أَحَدَهُمُ ٱلۡمَوۡتُ قَالَ إِنِّي تُبۡتُ ٱلۡـَٰٔنَ وَلَا ٱلَّذِينَ يَمُوتُونَ وَهُمۡ كُفَّارٌۚ أُوْلَٰٓئِكَ أَعۡتَدۡنَا لَهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
Гуноҳни узлуксиз қилиб, ўлими яқинлашиб қолганида: "Энди қилган гуноҳларимга тавба қилдим", дейдиганларнинг ҳам, кофирлигича ўлиб кетганларнинг ҳам тавбаси қабул қилинмас. Бундай гуноҳга муккасидан кетган ва ўлгунча ҳам кофирлигида қолганларга аламли азобни тайёрлаб қўйганмиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا يَحِلُّ لَكُمۡ أَن تَرِثُواْ ٱلنِّسَآءَ كَرۡهٗاۖ وَلَا تَعۡضُلُوهُنَّ لِتَذۡهَبُواْ بِبَعۡضِ مَآ ءَاتَيۡتُمُوهُنَّ إِلَّآ أَن يَأۡتِينَ بِفَٰحِشَةٖ مُّبَيِّنَةٖۚ وَعَاشِرُوهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِۚ فَإِن كَرِهۡتُمُوهُنَّ فَعَسَىٰٓ أَن تَكۡرَهُواْ شَيۡـٔٗا وَيَجۡعَلَ ٱللَّهُ فِيهِ خَيۡرٗا كَثِيرٗا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, оталарингизнинг аёлларини худди мол-давлатдек мерос қилиб олиб, уларга уйланиш ёки ўзингиз истаган бошқа бировга узатиш ё турмушга чиқишига қаршилик қилиш каби ишларни қилишингиз жоиз эмас. Ўзларингиз ёқтирмаган аёлларингизга маҳрининг бир қисмидан кечишигача олиб бориш учун атайин тазйиқ ўтказишингиз, зарар етказишингиз мумкин эмас. Лекин агар очиқ бузуқлик қилсалар, зино қилсалар, берган маҳрларингизни қайтариб олиш учун йўлларини тўсишингиз ҳам, уларга тазйиқ ўтказишингиз ҳам мумкин бўлади. Аёлларингиз билан тинч-тотув яшанглар, уларга озор берманглар, яхшилик қилинглар. Уларни бирон дунёвий иши учун ёмон кўрсангизлар, сабр қилинглар. Эҳтимол, ёмон кўрган нарсангизга Аллоҳ сизлар учун дунёю охиратда бўладиган кўп яхшиликларни жойлаб қўйгандир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• ارتكاب فاحشة الزنى من أكثر المعاصي خطرًا على الفرد والمجتمع؛ ولهذا جاءت العقوبات عليها شديدة.
Зинокорлик шахс учун ҳам, жамият учун ҳам энг хатарли гуноҳлардан бири. Шунинг учун унга бериладиган жазо жуда оғир бўлади.
• لطف الله ورحمته بعباده حيث فتح باب التوبة لكل مذنب، ويسر له أسبابها، وأعانه على سلوك سبيلها.
Аллоҳнинг лутфу марҳаматини қарангки, ҳар бир гуноҳкорга тавба эшигини очиб, йўлларини қулай қилиб қўйган. Яна шу йўлдан боришига Ўзи мададкор бўлади.
• كل من عصى الله تعالى بعمد أو بغير عمد فهو جاهل بقدر من عصاه جل وعلا، وجاهل بآثار المعاصي وشؤمها عليه.
Аллоҳ таолога қасддан ё бехосдан гуноҳ қилган ҳар кимса гуноҳи қанча бўлса, ўшанча нодондир. У гуноҳларнинг оқибатини, қандай фалокатлар келтиришини билмайди.
• من أسباب استمرار الحياة الزوجية أن يكون نظر الزوج متوازنًا، فلا يحصر نظره فيما يكره، بل ينظر أيضا إلى ما فيه من خير، وقد يجعل الله فيه خيرًا كثيرًا.
Эр-хотинлик ҳаёти давомли бўлиши учун эрнинг назарида мувозанат бўлиши лозим. У фақат ёқтирмаган жиҳатигагина қарамасин. Айнан у ёқтирмаган нарсада Аллоҳ таоло кўп яхшиликларни қилиб қўйган бўлиши мумкин. Масаланинг бу тарафига ҳам қарасин.
وَإِنۡ أَرَدتُّمُ ٱسۡتِبۡدَالَ زَوۡجٖ مَّكَانَ زَوۡجٖ وَءَاتَيۡتُمۡ إِحۡدَىٰهُنَّ قِنطَارٗا فَلَا تَأۡخُذُواْ مِنۡهُ شَيۡـًٔاۚ أَتَأۡخُذُونَهُۥ بُهۡتَٰنٗا وَإِثۡمٗا مُّبِينٗا
Эй эрлар, бир хотин билан ажрашиб, бошқасига уйланмоқчи бўлсангизлар, бунинг ёмон жойи йўқ. Фақат ажрашмоқчи бўлиб турган хотинингизга жуда катта миқдорда маҳр тўлаган бўлсангиз ҳам уни қайтариб олишингиз мумкин эмас. Берган нарсангизни қайтариб олишингиз аниқ бўҳтон ва очиқ гуноҳ ҳисобланади.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَكَيۡفَ تَأۡخُذُونَهُۥ وَقَدۡ أَفۡضَىٰ بَعۡضُكُمۡ إِلَىٰ بَعۡضٖ وَأَخَذۡنَ مِنكُم مِّيثَٰقًا غَلِيظٗا
Берган маҳрни қандай қилиб қайтариб оласизлар? Ахир ўртангизда яқинлик, дўстлик, қовушиш, сирлардан огоҳ бўлиш каби муносабатлар бўлиб ўтди-ку! Шунча ишлардан кейин аёлингизнинг қўлидаги ўзингиз берган мол-дунёдан умидвор бўлишингиз ўта хунук, манфур ишдир. Ахир улар сиздан қатъий аҳду паймон олган-ку! Аллоҳнинг номи ва шариати ила ўзларини сизларга бағишлаганлар-ку!
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَا تَنكِحُواْ مَا نَكَحَ ءَابَآؤُكُم مِّنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا قَدۡ سَلَفَۚ إِنَّهُۥ كَانَ فَٰحِشَةٗ وَمَقۡتٗا وَسَآءَ سَبِيلًا
Оталарингиз уйланган аёлларга уйланмангиз. Ислом келишидан ёки мусулмон бўлишингиздан олдин ўтган бўлса, зарари йўқ. Ўғилнинг ўз отаси уйланган аёлга уйланиши ўта хунук, Аллоҳнинг ғазабини келтирадиган жирканч ишдир ва ёмон йўлдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
حُرِّمَتۡ عَلَيۡكُمۡ أُمَّهَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُمۡ وَعَمَّٰتُكُمۡ وَخَٰلَٰتُكُمۡ وَبَنَاتُ ٱلۡأَخِ وَبَنَاتُ ٱلۡأُخۡتِ وَأُمَّهَٰتُكُمُ ٱلَّٰتِيٓ أَرۡضَعۡنَكُمۡ وَأَخَوَٰتُكُم مِّنَ ٱلرَّضَٰعَةِ وَأُمَّهَٰتُ نِسَآئِكُمۡ وَرَبَٰٓئِبُكُمُ ٱلَّٰتِي فِي حُجُورِكُم مِّن نِّسَآئِكُمُ ٱلَّٰتِي دَخَلۡتُم بِهِنَّ فَإِن لَّمۡ تَكُونُواْ دَخَلۡتُم بِهِنَّ فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ وَحَلَٰٓئِلُ أَبۡنَآئِكُمُ ٱلَّذِينَ مِنۡ أَصۡلَٰبِكُمۡ وَأَن تَجۡمَعُواْ بَيۡنَ ٱلۡأُخۡتَيۡنِ إِلَّا مَا قَدۡ سَلَفَۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Сизларга оналарингиз, катта оналарингиз, қизларингиз ва қиз авлодингиз, туғишган, отабир ва онабир опа-сингизларингиз, аммаларингиз ва катта аммаларингиз, холаларингиз ва катта холаларингиз, қиз жиянларингиз, жиянларингизнинг қизлари ва қиз авлоди, эмизган оналарингиз, эмикдош опа-сингилларингиз, қайноналарингиз - қўшилган ё қўшилмаган аёлларингизнинг оналари, қўшилган аёлларингизнинг қарамоғингиздаги қизлари ва қарамоғингизда бўлмаган қизларига уйланиш ҳаром қилинди. Қўшилмаган аёлингизнинг қизига уйланишингиз мумкин. Ўз пушти камарингиздан бўлган ўғилларингизнинг аёлларига уйланиш ҳам ҳатто қўшилмаган бўлсалар ҳам ҳаром. Туғишган, отабир, онабир ва эмикдош опа-сингилни бир вақтда никоҳингизга олишингиз ҳам мумкин эмас. Бири билан ажрашиб, бошқасига уйланишингиз мумкин. Исломдан олдин шу ишни қилиб қўйган бўлсангиз, ҳечқиси йўқ. Аллоҳ тавба қиладиган бандаларини кечирадиган, уларга раҳм қиладиган Зотдир. Бир аёлни аммаси ё холаси билан жамлаш, яъни, бир вақтда никоҳга олишнинг ҳаромлиги суннатда ўз исботини топган.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• إذا دخل الرجل بامرأته فقد ثبت مهرها، ولا يجوز له التعدي عليه أو الطمع فيه، حتى لو أراد فراقها وطلاقها.
Эр аёли билан қўшилдими, тамом, унинг маҳрини бериши вожиб бўлади. Энди гарчи у билан ажрашмоқчи бўлса ҳам маҳрига тажовуз қилиши ёки кечиб юборишидан умидвор бўлиши жоиз эмас.
• حرم الله تعالى نكاح زوجات الآباء؛ لأنه فاحشة تمقتها العقول الصحيحة والفطر السليمة.
Аллоҳ таоло оталарнинг аёлларига уйланишни ҳаром қилди. Зеро, бундай никоҳ соғлом ақл ва тоза табиат қабул қилмайдиган манфур ва жирканч ишдир.
• بين الله تعالى بيانًا مفصلًا من يحل نكاحه من النساء ومن يحرم، سواء أكان بسبب النسب أو المصاهرة أو الرضاع؛ تعظيمًا لشأن الأعراض، وصيانة لها من الاعتداء.
Аллоҳ таоло қайси аёлни никоҳлаш мумкин ва қайси аёлни мумкин эмаслигини тафсилоти билан баён қилиб қўйди. Насаб, қудачилик, эмикдошлик каби сабабларини ҳам кўрсатиб ўтди. Бу билан аёл шаънини улуғлади ва уни тажовуздан асради.
۞ وَٱلۡمُحۡصَنَٰتُ مِنَ ٱلنِّسَآءِ إِلَّا مَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۖ كِتَٰبَ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡۚ وَأُحِلَّ لَكُم مَّا وَرَآءَ ذَٰلِكُمۡ أَن تَبۡتَغُواْ بِأَمۡوَٰلِكُم مُّحۡصِنِينَ غَيۡرَ مُسَٰفِحِينَۚ فَمَا ٱسۡتَمۡتَعۡتُم بِهِۦ مِنۡهُنَّ فَـَٔاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِيضَةٗۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ فِيمَا تَرَٰضَيۡتُم بِهِۦ مِنۢ بَعۡدِ ٱلۡفَرِيضَةِۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Эрли аёлларга уйланиш ҳам сизларга ҳаром қилинди. Аллоҳ йўлидаги жиҳодда асир тушган чўриларингиз бундан мустасно. Бир ҳайз билан бола йўқлиги аниқлашгач, уларга яқинлик қилишингиз мумкин. Бу Аллоҳнинг зиммангизга юклаган фарзидир. Юқорида айтиб ўтилганлардан бошқа аёлларга кўнгил қўйсангиз, зинони кўзламасдан, ҳалол йўл билан маҳрларини бериб уйланишингиз жоиз. Никоҳ орқали уларга яқинлик қилган бўлсангиз, Аллоҳ фарз қилган маҳрни берингиз. Фарз қилинган маҳр миқдори аниқ белгилангандан кейин ўзаро келишиб, уни ортиғи билан берсангиз ҳам ёки аёлингиз бир қисмидан кечиб юборса ҳам зарари йўқ. Аллоҳ Ўзи яратган махлуқотларининг ҳамма ишларидан хабардор бўлган, ҳар бир тадбирини ва шариатини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن لَّمۡ يَسۡتَطِعۡ مِنكُمۡ طَوۡلًا أَن يَنكِحَ ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِ فَمِن مَّا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُم مِّن فَتَيَٰتِكُمُ ٱلۡمُؤۡمِنَٰتِۚ وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِإِيمَٰنِكُمۚ بَعۡضُكُم مِّنۢ بَعۡضٖۚ فَٱنكِحُوهُنَّ بِإِذۡنِ أَهۡلِهِنَّ وَءَاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ بِٱلۡمَعۡرُوفِ مُحۡصَنَٰتٍ غَيۡرَ مُسَٰفِحَٰتٖ وَلَا مُتَّخِذَٰتِ أَخۡدَانٖۚ فَإِذَآ أُحۡصِنَّ فَإِنۡ أَتَيۡنَ بِفَٰحِشَةٖ فَعَلَيۡهِنَّ نِصۡفُ مَا عَلَى ٱلۡمُحۡصَنَٰتِ مِنَ ٱلۡعَذَابِۚ ذَٰلِكَ لِمَنۡ خَشِيَ ٱلۡعَنَتَ مِنكُمۡۚ وَأَن تَصۡبِرُواْ خَيۡرٞ لَّكُمۡۗ وَٱللَّهُ غَفُورٞ رَّحِيمٞ
Эй эркаклар, ким камбағаллиги туфайли ҳур аёлга уйланишга имкон топмаса, чўриларга уйланиши ҳам мумкин. Улар кўзингизга мўминадек кўринса, албатта. Дилларидаги яширин ўйларини, иймонлари бор-йўқлигини Аллоҳ билгувчироқ. Дин ва инсонийликда сиз ҳам, улар ҳам бир. Шундай экан, уларга уйланишдан ор қилманглар. Хожаларининг изни билан уйланаверинглар ва маҳрларини ўз вақтида тўла-тўкис қилиб беринглар. Уларга уйланишингиз учун улар покдомон бўлишлари, зинокор бўлмасликлари, хуфёна ўйнашлари бўлмаслиги лозим. Эрга текканларидан кейин зино қилсалар, уларга ҳур аёлга бериладиган жазонинг ярми берилади. Эллик дарра уриладилар, тошбўрон қилинмайдилар. Покдомон чўриларга уйланишга рухсат этилиши ҳур қиз-аёлга уйланишга қурби етмайдиган камбағалларнинг зинога қадам босишдан хавфсираётганлари сабабидандир. Аслида фарзандлар ҳам қул бўлиб туғилмаслиги учун сабр қилиб, чўрига уйланмай турган яхшироқ. Аллоҳ тавба қилган бандасини кечиргувчи Зотдир. Ҳурга уйланишга қурби етмагани туфайли зино қилиб қўйишдан хавфсираётган камбағалнинг чўрига уйланишига рухсат этилиши ҳам Аллоҳнинг бир марҳаматидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يُرِيدُ ٱللَّهُ لِيُبَيِّنَ لَكُمۡ وَيَهۡدِيَكُمۡ سُنَنَ ٱلَّذِينَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَيَتُوبَ عَلَيۡكُمۡۗ وَٱللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٞ
Аллоҳ сизларга шу ҳукмларни шариатлаштириш билан сизларга диний ва шаръий таълим беришни, сизларни дунё ва охиратингизни ислоҳ этувчи омиллар билан таништиришни, ҳалол ва ҳаром борасида олдинги ўтган пайғамбарларнинг йўлларига, олийжаноб хулқларига, мақбул ва манзур сийратларига йўллашни ҳамда маъсиятдан тоат сари буришни истайди. Аллоҳ бандаларининг аҳволини ислоҳ этувчи омилларни биладиган ҳамда ҳар бир шариати ва тадбирини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• حُرمة نكاح المتزوجات: حرائر أو إماء حتى تنقضي عدتهن أيًّا كان سبب العدة.
• أن مهر المرأة يتعين بعد الدخول بها، وجواز أن تحط بعض مهرها إذا كان بطيب نفس منها.
Аёлнинг маҳри у билан қовушилгандан кейин вожиб бўлади. У ўз ихтиёри билан маҳрининг бир қисмидан кечиши мумкин.
وَٱللَّهُ يُرِيدُ أَن يَتُوبَ عَلَيۡكُمۡ وَيُرِيدُ ٱلَّذِينَ يَتَّبِعُونَ ٱلشَّهَوَٰتِ أَن تَمِيلُواْ مَيۡلًا عَظِيمٗا
Аллоҳ тавбангизни қабул қилишни, гуноҳларингизни кечиришни истайди. Айшу ишратга муккасидан кетганлар эса тўғри йўлдан батамом оғиб кетишингизни хоҳлайдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَأۡكُلُوٓاْ أَمۡوَٰلَكُم بَيۡنَكُم بِٱلۡبَٰطِلِ إِلَّآ أَن تَكُونَ تِجَٰرَةً عَن تَرَاضٖ مِّنكُمۡۚ وَلَا تَقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُمۡ رَحِيمٗا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, бир-бирингизнинг молини ўғирлик, талончилик, порахўрлик каби ноҳақ йўллар билан олмангиз. Икки тарафнинг ўзаро розилиги асосида юритилаётган тижорат бўлса, ҳечқиси йўқ, бемалол тасарруф қилишингиз мумкин. Ўзингизни ўзингиз ҳам, бир-бирингизни ҳам ўлдирмангиз. Ўз жонингизни ҳалокатга отмангиз. Аллоҳ сизларга Раҳмлидир. Қонингиз, молингиз ва обрўйингизни бир-бирингизга ҳаром қилиб қўйгани У Зотнинг ана шу марҳаматидандир. Яъни, бир-бирингиз тарафингиздан қонингиз тўкилиши, молингиз тортиб олиниши ва обрўсизлантирилишингиз ҳаромдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ عُدۡوَٰنٗا وَظُلۡمٗا فَسَوۡفَ نُصۡلِيهِ نَارٗاۚ وَكَانَ ذَٰلِكَ عَلَى ٱللَّهِ يَسِيرًا
Ким мана шу ман қилинган ишни қилиб, бировнинг молини ноҳақ олса ёки бировни билмасдан ё унутиб эмас, қасддан тажовузкорлик билан ўлдирса, уни албатта, Аллоҳ Қиёмат кунида дўзахга солади, ёндиради, азоблайди. Бу Аллоҳ учун жуда осон иш. Чунки У Зот ҳар ишга Қодир. У Зотнинг Қўлидан келмайдиган иш йўқ.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِن تَجۡتَنِبُواْ كَبَآئِرَ مَا تُنۡهَوۡنَ عَنۡهُ نُكَفِّرۡ عَنكُمۡ سَيِّـَٔاتِكُمۡ وَنُدۡخِلۡكُم مُّدۡخَلٗا كَرِيمٗا
Эй мўминлар, Аллоҳга ширк келтириш, ота-онага оқ бўлиш, одам ўлдириш ва судхўрлик қилиш каби катта гуноҳлардан тийилсангизлар, кичик гуноҳларингизни кечириб, ўзингизни Аллоҳнинг наздида мукаррам ҳисобланган бир жойга - жаннатга киритамиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَا تَتَمَنَّوۡاْ مَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بِهِۦ بَعۡضَكُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖۚ لِّلرِّجَالِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبُواْۖ وَلِلنِّسَآءِ نَصِيبٞ مِّمَّا ٱكۡتَسَبۡنَۚ وَسۡـَٔلُواْ ٱللَّهَ مِن فَضۡلِهِۦٓۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمٗا
Эй мўминлар, Аллоҳ бирингизга бошқангизга бермаган афзалликлардан, нафрат ва ҳасад уйғотмаслиги учун, умидвор бўлманглар. Аёллар эркакларга ато этилган хусусиятлардан умидвор бўлмасинлар. Зеро, ҳар бир гуруҳга ўзига яраша мукофот бордир. Аллоҳдан эҳсонини янада зиёда қилишини сўрайверинглар. Аллоҳ ҳамма нарсани билгувчидир. Шундай бўлгач, ҳар бир гуруҳга ўзига муносибини ато этган.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلِكُلّٖ جَعَلۡنَا مَوَٰلِيَ مِمَّا تَرَكَ ٱلۡوَٰلِدَانِ وَٱلۡأَقۡرَبُونَۚ وَٱلَّذِينَ عَقَدَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡ فَـَٔاتُوهُمۡ نَصِيبَهُمۡۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ شَهِيدًا
Ҳар бирингиз учун асабалар қилдик. Асаба одамнинг яқинлари, қариндошлари, қавми каби ҳар жиҳатдан ҳимоя қиладиган кишилардир. Фароиз - мерос фанида асаба улуш олувчилардан қолганини оладиган одам. Асабалар ота-она ва қариндошлардан қолган меросдан баҳраманд бўладилар. Худди асабадек бир-бирингизни қўллаб-қувватлашга иттифоқ тузиб аҳдлашган одамларингизга ҳам меросдан насиба беринг. Аллоҳ ҳар нарсага, жумладан, аҳду паймонингизга ҳам шоҳиддир. Бундай аҳду паймон билан ўзаро бир-биридан мерос олиш Исломнинг дастлабки даврларида бўлган. Кейинроқ бу ҳукм бекор қилинган.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• سعة رحمة الله بعباده؛ فهو سبحانه يحب التوبة منهم، والتخفيف عنهم، وأما أهل الشهوات فإنما يريدون بهم ضلالًا عن الهدى.
Аллоҳнинг бандаларига меҳрибонлиги нақадар бепоён. Уларни кечиришни, оғирини енгил қилишни яхши кўради. Айшу ишратга муккасидан кетганлар эса бандаларни ҳидоятдан батамом оғиб кетишини истайдилар.
• حفظت الشريعة حقوق الناس؛ فحرمت الاعتداء على الأنفس والأموال والأعراض، ورتبت أعظم العقوبة على ذلك.
Шариат инсон ҳуқуқини ҳимоя қилди. Жонга, молга, обрўга тажовузни ман этди ва бу жиноят учун ўта қаттиқ жазо жорий қилди.
• الابتعاد عن كبائر الذنوب سبب لدخول الجنة ومغفرة للصغائر.
ٱلرِّجَالُ قَوَّٰمُونَ عَلَى ٱلنِّسَآءِ بِمَا فَضَّلَ ٱللَّهُ بَعۡضَهُمۡ عَلَىٰ بَعۡضٖ وَبِمَآ أَنفَقُواْ مِنۡ أَمۡوَٰلِهِمۡۚ فَٱلصَّٰلِحَٰتُ قَٰنِتَٰتٌ حَٰفِظَٰتٞ لِّلۡغَيۡبِ بِمَا حَفِظَ ٱللَّهُۚ وَٱلَّٰتِي تَخَافُونَ نُشُوزَهُنَّ فَعِظُوهُنَّ وَٱهۡجُرُوهُنَّ فِي ٱلۡمَضَاجِعِ وَٱضۡرِبُوهُنَّۖ فَإِنۡ أَطَعۡنَكُمۡ فَلَا تَبۡغُواْ عَلَيۡهِنَّ سَبِيلًاۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيّٗا كَبِيرٗا
Эркаклар аёлларни бошқарадилар. Чунки Аллоҳ уларни шундай фазл-иқтидор билан яратган ва улар оилани тебратиш учун ўз мол-мулкларидан сарфлайдилар. Яхши аёллар Парвардигорига итоат этадиган, эрларига бўйсунадиган, эрлари йўқ пайтида Аллоҳнинг тавфиқи билан ўз иффатларини ҳам, эрларининг мол-мулкини ҳам асраб-авайлайдиган аёллардир. Хотинларнинг сўз ё амалда эрларига итоатсизлик қилиш хавфи туғилса, аввало уларга панд-насиҳат қилиб, Аллоҳдан тақво қилишини тайинланглар. Қулоқ солмасалар, ётоқда уларга терс ўгирилиб ётинглар ва қовушманглар. Шунда ҳам ўнгланмасалар, беозоргина уринглар. Қайта итоат қила бошласалар, уларни койиш ва зулм билан тажовуз қилманглар. Аллоҳ ҳар нарсадан Олий ва Ўз зоти ва сифатларида Буюк Зотдир. Ундан қўрқинглар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِنۡ خِفۡتُمۡ شِقَاقَ بَيۡنِهِمَا فَٱبۡعَثُواْ حَكَمٗا مِّنۡ أَهۡلِهِۦ وَحَكَمٗا مِّنۡ أَهۡلِهَآ إِن يُرِيدَآ إِصۡلَٰحٗا يُوَفِّقِ ٱللَّهُ بَيۡنَهُمَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلِيمًا خَبِيرٗا
Эй эр-хотиннинг валийлари, агар ўрта бузилиб, орага адоват тушиб қолиш хавфи туғилса, эр тарафидан бир адолатли одамни, хотин тарафидан ҳам худди шундай бир одамни ҳакамликка чақиринглар. Токи, улар муҳокама қилиб, ажрашган маъқулми ёки ярашган маъқулми, аниқласинлар. Ярашган маъқулроқ, албатта. Ҳар икки ҳакам энг маъқул услубни, яъни, яраштиришни истасалар, Аллоҳ ўртадаги келишмовчиликни бартараф этиб, эр-хотинни иноқлаштириб қўяди. Бандаларнинг бирон иши Аллоҳдан яширин қолмайди. Аллоҳ дилларнинг тубидаги ниятларни ҳам Билгувчидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
۞ وَٱعۡبُدُواْ ٱللَّهَ وَلَا تُشۡرِكُواْ بِهِۦ شَيۡـٔٗاۖ وَبِٱلۡوَٰلِدَيۡنِ إِحۡسَٰنٗا وَبِذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡيَتَٰمَىٰ وَٱلۡمَسَٰكِينِ وَٱلۡجَارِ ذِي ٱلۡقُرۡبَىٰ وَٱلۡجَارِ ٱلۡجُنُبِ وَٱلصَّاحِبِ بِٱلۡجَنۢبِ وَٱبۡنِ ٱلسَّبِيلِ وَمَا مَلَكَتۡ أَيۡمَٰنُكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ لَا يُحِبُّ مَن كَانَ مُخۡتَالٗا فَخُورًا
Ёлғиз Аллоҳгагина бандалик қилингиз, бўйсунингиз. У Зотдан бошқа ҳеч кимга, ҳеч нарсага қуллик қилмангиз. Ота-она ва қариндошларга, етим ва фақирларга, қариндош қўшни ва ёт қўшнига, ёнингиздаги ҳамроҳингиз ва ғариб мусофирга, қўл остингиздаги қул ва чўриларингизга яхшилик қилингиз. Ота-онага яхшилик қилиш, уларга иззат-икром кўрсатиш билан бўлади. Аллоҳ ўзига бино қўйган, ўзини одамлардан устунлигини кўрсатиш учун мақтайдиган мутакаббирни ёқтирмайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
ٱلَّذِينَ يَبۡخَلُونَ وَيَأۡمُرُونَ ٱلنَّاسَ بِٱلۡبُخۡلِ وَيَكۡتُمُونَ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۗ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
Аллоҳ кимларни ёқтирмайди? Ўзлари ҳам Аллоҳ берган ризқдан инфоқ-эҳсон қилиб, бўйнидаги бурчини адо этмайдиган, ўзгаларни ҳам шундай қилишга чорлайдиган, Аллоҳ Ўз фазлу марҳамати ила ато этган мол-давлат, илм ва бошқа неъматларни яширадиган, одамларга ҳақиқатни айтмасдан, ботилни ҳақ қилиб кўрсатадиган кимсаларни ёқтирмайди. Бу хислатлар куфрга хос хислатлардир. Биз кофирларга хор қилувчи азобни тайёрлаб қўйганмиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• ثبوت قِوَامة الرجال على النساء بسبب تفضيل الله لهم باختصاصهم بالولايات، وبسبب ما يجب عليهم من الحقوق، وأبرزها النفقة على الزوجة.
Эркакларнинг аёлларни бошқаришлари Аллоҳ уларга ато этган бир фазл-иқтидор ҳамда зиммаларидаги масъулиятлар, жумладан, аёлни таъминлаш мажбурияти сабабидандир.
وَٱلَّذِينَ يُنفِقُونَ أَمۡوَٰلَهُمۡ رِئَآءَ ٱلنَّاسِ وَلَا يُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَلَا بِٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۗ وَمَن يَكُنِ ٱلشَّيۡطَٰنُ لَهُۥ قَرِينٗا فَسَآءَ قَرِينٗا
Молларини одамлар кўрсин деб, улардан мақтов эшитиш учун сарфлайдиган, аслида эса ўзлари Аллоҳга ҳам, охиратга ҳам ишонмайдиган кимсалар учун ҳам хор қилувчи азобни тайёрлаб қўйганмиз. Улар шайтонга эргашганлари туфайли йўлдан озганлар. Ким шайтонга дўст бўлса, шармандаи-шармисор бўлади. Шайтон энг ёмон дўстдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَاذَا عَلَيۡهِمۡ لَوۡ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ وَأَنفَقُواْ مِمَّا رَزَقَهُمُ ٱللَّهُۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِهِمۡ عَلِيمًا
Аллоҳга ва қиёмат кунига чин дилдан иймон келтириб, молларини чин ихлос билан Аллоҳ йўлида инфоқ-эҳсон қилганларида уларга қандай зарар келарди? Ҳеч қандай зарар келмас эди. Аксинча, фақат ва фақат фойда бўларди. Аллоҳ уларни кўриб-билиб турган Зотдир. У Зотдан ҳеч нарса яширин эмас ва яқинда уларга амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَظۡلِمُ مِثۡقَالَ ذَرَّةٖۖ وَإِن تَكُ حَسَنَةٗ يُضَٰعِفۡهَا وَيُؤۡتِ مِن لَّدُنۡهُ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Аллоҳ таоло одил Зотдир. Бандаларига заррача ҳам зулм қилмайди. Яхшиликларидан олиб ҳам қолмайди, ёмонликларига қўшиб ҳам юбормайди. Заррача яхшилик бўлса, Ўз фазлидан унинг савобини кўпайтириб беради. Ўз ҳузуридан улуғ ажру савоблар ато этади.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَوۡمَئِذٖ يَوَدُّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَعَصَوُاْ ٱلرَّسُولَ لَوۡ تُسَوَّىٰ بِهِمُ ٱلۡأَرۡضُ وَلَا يَكۡتُمُونَ ٱللَّهَ حَدِيثٗا
Ўша даҳшатли кунда Аллоҳга куфр келтириб, пайғамбарига осийлик қилганлар тупроққа айланиб, ер билан битта бўлиб кетишни орзу қилиб қоладилар. Аллоҳдан биронта ҳам қилган ишларини яширолмайдилар. Чунки Аллоҳ уларнинг тилларини муҳрлаб қўяди ва улар гапира олмайдилар. Аллоҳнинг изни билан аъзоларининг ўзлари уларга қарши гувоҳлик беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَقۡرَبُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَأَنتُمۡ سُكَٰرَىٰ حَتَّىٰ تَعۡلَمُواْ مَا تَقُولُونَ وَلَا جُنُبًا إِلَّا عَابِرِي سَبِيلٍ حَتَّىٰ تَغۡتَسِلُواْۚ وَإِن كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَوۡ عَلَىٰ سَفَرٍ أَوۡ جَآءَ أَحَدٞ مِّنكُم مِّنَ ٱلۡغَآئِطِ أَوۡ لَٰمَسۡتُمُ ٱلنِّسَآءَ فَلَمۡ تَجِدُواْ مَآءٗ فَتَيَمَّمُواْ صَعِيدٗا طَيِّبٗا فَٱمۡسَحُواْ بِوُجُوهِكُمۡ وَأَيۡدِيكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَفُوًّا غَفُورًا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашганлар, то кайфингиз тарқаб, айтаётган гапингизни англай оладиган бўлгунингизга қадар маст ҳолингизда намоз ўқимангиз. Бу ароқ тўла ҳаром қилинишидан олдинги ҳукм эди. То ғусл қилмагунингизча жунуб ҳолингизда ҳам намоз ўқимангиз ва масжидларга кирмангиз. Йўл-йўлакай ўтиб кетаётган бўлсангиз, ҳечқиси йўқ. Сув ишлата олмайдиган даражада касал бўлсангиз ёки мусофир бўлсангиз ё кимдир хожатхонадан чиққан бўлса ёки аёлларга яқинлик қилган бўлсангизлару, таҳорат ё ғусл қилишга сув тополмаётган бўлсангизлар, покиза тупроққа таяммум қилиб, ундан юзингиз ва қўлларингизга суртингиз. Аллоҳ айбу нуқсонингизни кечиргувчи ва мағфират қилгувчи Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبٗا مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ يَشۡتَرُونَ ٱلضَّلَٰلَةَ وَيُرِيدُونَ أَن تَضِلُّواْ ٱلسَّبِيلَ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, яҳудийларнинг ишини билмайсизми? Аллоҳ уларга Таврот илмидек неъматни ато этди. Улар эса ҳидоятни бериб, ўрнига залолатни олдилар. Эй мўминлар, улар ўзлари адашгани етмагандек, сизларни ҳам пайғамбарингиз олиб келган тўғри йўлдан оздириб, ўзларига оғдириб олишга ҳарисдирлар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• من كمال عدله تعالى وتمام رحمته أنه لا يظلم عباده شيئًا مهما كان قليلًا، ويتفضل عليهم بمضاعفة حسناتهم.
Аллоҳ шу қадар одил ва Меҳрибонки, бандаларига заррача зулм қилмайди. Яхшиликларининг савобини эса кўпайтириб беради.
• من شدة هول يوم القيامة وعظم ما ينتظر الكافر يتمنى أن يكون ترابًا.
Қиёмат куни ва ундаги кофирни қарши оладиган азоб шу қадар даҳшатлики, у ҳатто тупроқ бўлганимда қанийди, деб қолади.
وَٱللَّهُ أَعۡلَمُ بِأَعۡدَآئِكُمۡۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَلِيّٗا وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ نَصِيرٗا
Эй мўминлар, душманларингизни сизлардан кўра Аллоҳ яхшироқ билади. У Зот сизларга улар ҳақида хабар бериб, адоватларини баён қилди. Ғанимлар зўравонлигидан асраб-авайлайдиган дўст сифатида ҳам, уларнинг найранглари ва озорларидан ҳимоя қилиб, улар устидан ғалаба қозонтирадиган мададкор сифатида ҳам сизларга Аллоҳнинг Ўзи етарлидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
مِّنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْ يُحَرِّفُونَ ٱلۡكَلِمَ عَن مَّوَاضِعِهِۦ وَيَقُولُونَ سَمِعۡنَا وَعَصَيۡنَا وَٱسۡمَعۡ غَيۡرَ مُسۡمَعٖ وَرَٰعِنَا لَيَّۢا بِأَلۡسِنَتِهِمۡ وَطَعۡنٗا فِي ٱلدِّينِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ قَالُواْ سَمِعۡنَا وَأَطَعۡنَا وَٱسۡمَعۡ وَٱنظُرۡنَا لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۡ وَأَقۡوَمَ وَلَٰكِن لَّعَنَهُمُ ٱللَّهُ بِكُفۡرِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
Яҳудийлар орасида шундай тубанлари борки, улар Аллоҳ нозил қилган каломни ўзгартирадилар, Аллоҳ нозил қилганидан бошқача таъвил қиладилар. Пайғамбар алайҳиссалом уларни бир ишга буюрсалар: "Гапингни эшитдик, амрингдан бош тортдик", дейдилар. Масхара қилишиб: "Қулоқ сол, эшитмай қолгур", дейдилар. Яна бир тафсирда: "Биз сенга эмас, сен бизга қулоқ сол", дейишади. Тилларини буриб: "Роино", дейдилар. Бу сўз омоним-шаклдош сўз бўлиб, икки хил маънони англатади. Биринчи маъноси шуки, у "рои" ва "но" сўзларидан иборат бўлиб, "бир-биримизга қулоқ солайлик", деган маънони англатади. Иккинчи маъноси эса "валдировчи, оғзига келганини гапирувчи"дир. Яна бу сўз уларнинг тилларида ҳақорат маъносини ҳам англатади. Улар тилларини буриб, худди биринчи маънони айтаётгандек бўладилару, аслида мақсадлари иккинчи маънони айтиш ва ўзларининг тилларидаги ҳақорат маъносини назарда тутиш, шу билан Пайғамбар алайҳиссаломни дуойибад қилиш, динга зарба бериш бўлади. "Амрингдан бош тортдик", дейиш ўрнига: "Итоат этдик" деганларида, "Биз сенга эмас, сен бизга қулоқ сол", дейиш ўрнига, "Гапир, қулоғимиз сенда", дейишганида, ўз тилларидаги ҳақорат маъносини англатувчи "Роина" сўзини айтиш ўрнига: "Бизга ҳам қара, эътибор қил", деганларида эди, ўзларига яхшироқ ва тўғрироқ бўларди. Ана шунда Пайғамбар алайҳиссаломга муносиб одоб билан муомала қилган бўлардилар. Лекин афсуски, кофирликлари туфайли Аллоҳ уларни лаънатлади ва Ўз раҳматидан бадарға қилди. Энди улар фойдали иймонга ноил бўла олмайдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ ءَامِنُواْ بِمَا نَزَّلۡنَا مُصَدِّقٗا لِّمَا مَعَكُم مِّن قَبۡلِ أَن نَّطۡمِسَ وُجُوهٗا فَنَرُدَّهَا عَلَىٰٓ أَدۡبَارِهَآ أَوۡ نَلۡعَنَهُمۡ كَمَا لَعَنَّآ أَصۡحَٰبَ ٱلسَّبۡتِۚ وَكَانَ أَمۡرُ ٱللَّهِ مَفۡعُولًا
Эй аҳли китоблар - яҳудий ва насоролар! Юзлардаги ҳисларни ўлдириб, тескарисига буриб юбормасимиздан ёки ов ман қилинганига қарамасдан, амримизга итоат этмаган шанба одамларини (шанбавойларни) Ўз раҳматимиздан қувганимиздек, сизларни ҳам Ўз раҳматимиздан бадарға қилмасимиздан олдин Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган, Таврот ва Инжилдаги маълумотларни тасдиқлаб келган Қуръонга иймон келтиринглар. Ўшанда Аллоҳ шанбавойларни маймунларга айлантириб қўйганди. Аллоҳнинг иши ва қадари шак-шубҳасиз амалга ошажак.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدِ ٱفۡتَرَىٰٓ إِثۡمًا عَظِيمًا
Аллоҳ Ўзига ширк келтирилишини асло кечирмайди. Ўзи истаган одамининг ширк ва куфрдан бошқа гуноҳларини Ўз фазли ила кечиради. Истаган бандасини Ўз адли ила жазолайди, азоблайди. Ким Аллоҳга ширк келтирса, ўлганидан кейин кечирилмайдиган жуда катта гуноҳни тўқиб чиқарибди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يُزَكُّونَ أَنفُسَهُمۚ بَلِ ٱللَّهُ يُزَكِّي مَن يَشَآءُ وَلَا يُظۡلَمُونَ فَتِيلًا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ўзларини ва қилган ишларини кўкка кўтариб мақтайдиган анавиларни кўрмайсизми? Йўқ, асло! Ўзларини ўзлари мақташлари ўтмайди. Чунки, кимни мақташ, кимни поклаш ёлғиз Аллоҳга хосдир. Зеро, ёлғиз У Зотгина диллардаги яширин сирлардан ҳам огоҳдир. Қилган амалларининг савоби эса қилча ҳам камайтирилмас.
Ibisobanuro by'icyarabu:
ٱنظُرۡ كَيۡفَ يَفۡتَرُونَ عَلَى ٱللَّهِ ٱلۡكَذِبَۖ وَكَفَىٰ بِهِۦٓ إِثۡمٗا مُّبِينًا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ўзларини мақтаб: "Биз Аллоҳнинг суюкли бандаларимиз", дейишларини ва бу билан Аллоҳга ёлғон тўқиётганларини кўринг. Шунинг ўзи очиқ гуноҳ саналишга ва уларнинг адашганликларига етарлидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ أُوتُواْ نَصِيبٗا مِّنَ ٱلۡكِتَٰبِ يُؤۡمِنُونَ بِٱلۡجِبۡتِ وَٱلطَّٰغُوتِ وَيَقُولُونَ لِلَّذِينَ كَفَرُواْ هَٰٓؤُلَآءِ أَهۡدَىٰ مِنَ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ سَبِيلًا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, яҳудийларнинг аҳволини билмайсизми ва ундан ҳайрон бўлмайсизми? Аллоҳ уларга илмдек буюк неъматдан насиба берди. Улар эса Аллоҳни қўйиб, ўзлари тўқиб олган маъбудларига сиғинадилар. Бу ҳам етмагандек, мушриклар ҳақида: "Улар Муҳаммаднинг саҳобаларидан кўра тўғрироқ йўлдалар", дейдилар. Бу гапларини бир эваз илинжида, мушриклар ҳам уларни қўллаб-қувватлашларидан умидвор бўлиб айтадилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• كفاية الله للمؤمنين ونصره لهم تغنيهم عما سواه.
Мадад беришда мўминларга Аллоҳнинг Ўзи кифоя. У Зотнинг мадади келиб турганда бошқа мададнинг сира ҳожати йўқ.
• بيان جرائم اليهود، كتحريفهم كلام الله، وسوء أدبهم مع رسوله صلى الله عليه وسلم، وتحاكمهم إلى غير شرعه سبحانه.
Яҳудийларнинг жиноятлари фош этиляпти. Аллоҳнинг каломини ўзгартирдилар, Пайғамбар алайҳиссаломга нисбатан одобсизлик қилдилар, шариатни тан олмай, ҳукмни бошқа тарафдан қидирдилар.
• بيان خطر الشرك والكفر، وأنه لا يُغْفر لصاحبه إذا مات عليه، وأما ما دون ذلك فهو تحت مشيئة الله تعالى.
Куфр ва ширкнинг нақадар хатарли экани, бу гуноҳларни қилган одам тавба қилмасдан ўлиб кетса, кечирилмаслиги, ундан бошқа гуноҳларнинг эса кечирилиш ёки кечирилмаслиги Аллоҳнинг хоҳиш-иродасига боғлиқлиги баён қилиняпти.
أَمۡ يَحۡسُدُونَ ٱلنَّاسَ عَلَىٰ مَآ ءَاتَىٰهُمُ ٱللَّهُ مِن فَضۡلِهِۦۖ فَقَدۡ ءَاتَيۡنَآ ءَالَ إِبۡرَٰهِيمَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَءَاتَيۡنَٰهُم مُّلۡكًا عَظِيمٗا
Аслида улар Муҳаммад алайҳиссалом ва у зотнинг саҳобаларидаги пайғамбарлик, иймон ва барқарорликка ҳасад қиляптилар. Ажабо, нега ҳасад қиладилар? Ахир Биз олдин Иброҳим зурриётига ҳам самодан нозил қилинган китобни, ваҳийни ва жуда катта мулкни берганмиз-ку?!
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَمِنۡهُم مَّنۡ ءَامَنَ بِهِۦ وَمِنۡهُم مَّن صَدَّ عَنۡهُۚ وَكَفَىٰ بِجَهَنَّمَ سَعِيرًا
Аҳли китоблар орасида Иброҳим алайҳиссалом ва у кишининг зурриётидан бўлган пайғамбарларга нозил қилинган ҳақиқатга иймон келтирганлар ҳам бор, иймон келтиришдан бош тортганлар ҳам бор. Улар пайғамбаримиз Муҳаммад алайҳиссаломга нозил қилинган ҳақиқатга нисбатан ҳам шундай мавқифдалар. Уларнинг кофирларига дўзах муносиб жазодир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ بِـَٔايَٰتِنَا سَوۡفَ نُصۡلِيهِمۡ نَارٗا كُلَّمَا نَضِجَتۡ جُلُودُهُم بَدَّلۡنَٰهُمۡ جُلُودًا غَيۡرَهَا لِيَذُوقُواْ ٱلۡعَذَابَۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَزِيزًا حَكِيمٗا
Оятларимизга куфир келтирганларни яқинда (Қиёмат кунида) дўзахга солурмиз. Терилари куйиб битгани сайин янги териларга алмаштириб турамиз. Токи, азоб давомли бўлсин. Аллоҳ ҳар кимдан, ҳар нарсадан ғолиб Азиз ва ҳар бир тадбирини, ҳукмини ҳикмат билан қиладиган Ҳаким Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ لَّهُمۡ فِيهَآ أَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞۖ وَنُدۡخِلُهُمۡ ظِلّٗا ظَلِيلًا
Аллоҳга иймон келтириб, пайғамбарларига эргашиб, тоат-ибодат қилганларни яқинда (Қиёмат кунида) қасрлари остидан анҳорлар оқиб турадиган жаннатларга киритамиз. У ерларда абадий қоладилар. Улар учун у ерларда ҳар қандай кирликдан покиза жуфтлар бор. Уларни на совуқ ва на иссиқнинг таъсири бўлмайдиган қуюқ, кенг соялар остига киритамиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
۞ إِنَّ ٱللَّهَ يَأۡمُرُكُمۡ أَن تُؤَدُّواْ ٱلۡأَمَٰنَٰتِ إِلَىٰٓ أَهۡلِهَا وَإِذَا حَكَمۡتُم بَيۡنَ ٱلنَّاسِ أَن تَحۡكُمُواْ بِٱلۡعَدۡلِۚ إِنَّ ٱللَّهَ نِعِمَّا يَعِظُكُم بِهِۦٓۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا
Аллоҳ сизларни олган омонатингизни ўз эгасига қайтаришингизга ҳамда одамлар орасида ҳакамлик қилганингизда бир тарафга оғиб кетмасдан, адолат билан ҳукм чиқаришингизга буюради. Аллоҳ сизларга нақадар яхши ўгит-кўрсатмалар беради. Аллоҳ ҳамма гапларингизни эшитиб, ҳамма ишларингизни кўриб турадиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ أَطِيعُواْ ٱللَّهَ وَأَطِيعُواْ ٱلرَّسُولَ وَأُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنكُمۡۖ فَإِن تَنَٰزَعۡتُمۡ فِي شَيۡءٖ فَرُدُّوهُ إِلَى ٱللَّهِ وَٱلرَّسُولِ إِن كُنتُمۡ تُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِۚ ذَٰلِكَ خَيۡرٞ وَأَحۡسَنُ تَأۡوِيلًا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва Пайғамбарига эргашган мўминлар, Аллоҳга ва пайғамбарига буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш ила итоат этингиз. Модомики, гуноҳ ишга буюрмас экан, раҳбарларингизга ҳам итоат этингиз. Бирон нарсада ихтилоф чиқиб қолса - Аллоҳга ва охират кунига иймон келтирганингиз рост бўлса - унинг ечими учун Аллоҳнинг китоби ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг суннатига мурожаат қилингиз. Ихтилоф ботқоғига тобора ботавергандан ва ҳадеб фикр билдиравергандан кўра, Китобу суннатга мурожаат қилиб, уни тезгина ҳал қилиб олиш яхшироқ ва оқибати гўзалроқ ишдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• من أعظم أسباب كفر أهل الكتاب حسدهم المؤمنين على ما أنعم الله به عليهم من النبوة والتمكين في الأرض.
Аҳли китоб куфр келтиришининг энг катта сабабларидан бири Аллоҳ Муҳаммад алайҳиссалом ва мўминларга ато этган неъматларга - пайғамбарлик ва ердаги барқарорликка ҳасад қилишларидир.
• الأمر بمكارم الأخلاق من المحافظة على الأمانات، والحكم بالعدل.
• وجوب طاعة ولاة الأمر ما لم يأمروا بمعصية، والرجوع عند التنازع إلى حكم الله ورسوله صلى الله عليه وسلم تحقيقًا لمعنى الإيمان.
Модомики, гуноҳга буюрмас экан, раҳбарга итоат этиш, ихтилоф чиққанида эса Аллоҳ ва Расули алайҳиссолату вассаломнинг ҳукмига таслим бўлиш - вожиб. Шундагина, иймон амалда намоён бўлади.
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ يَزۡعُمُونَ أَنَّهُمۡ ءَامَنُواْ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَ يُرِيدُونَ أَن يَتَحَاكَمُوٓاْ إِلَى ٱلطَّٰغُوتِ وَقَدۡ أُمِرُوٓاْ أَن يَكۡفُرُواْ بِهِۦۖ وَيُرِيدُ ٱلشَّيۡطَٰنُ أَن يُضِلَّهُمۡ ضَلَٰلَۢا بَعِيدٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, яҳудий мунофиқларнинг иккиюзламачилигини кўрмадингизми? Сизга нозил қилинган ваҳийга ҳам, олдинги пайғамбарларга нозил қилинган оятларга ҳам иймон келтирдик, деб даъво қиладилар-да, ортидан ихтилоф чиқиб қолса, ҳукм сўраб Аллоҳнинг шариати эмас, ўзидек хом сут эмган банданинг ҳакамлик қилишини истайдилар. Ҳолбуки, Аллоҳнинг шариатидан бошқасини инкор қилишга буюрилганлар. Шайтон уларни бутунлай, қайта ҳидоятланмайдиган даражада адаштиришни истайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمۡ تَعَالَوۡاْ إِلَىٰ مَآ أَنزَلَ ٱللَّهُ وَإِلَى ٱلرَّسُولِ رَأَيۡتَ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يَصُدُّونَ عَنكَ صُدُودٗا
Ўша мунофиқларга: "Келинглар, Аллоҳ Ўз китобида нозил қилган ҳукмларга ва Пайғамбар алайҳиссаломнинг қандай ҳукм чиқаришига қараб иш кўринглар" дейилса, кўрасизки, сиздан бутунлай юз ўгиришиб, ўзлари каби бир банданинг ҳакамлик қилишини хоҳлайдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَكَيۡفَ إِذَآ أَصَٰبَتۡهُم مُّصِيبَةُۢ بِمَا قَدَّمَتۡ أَيۡدِيهِمۡ ثُمَّ جَآءُوكَ يَحۡلِفُونَ بِٱللَّهِ إِنۡ أَرَدۡنَآ إِلَّآ إِحۡسَٰنٗا وَتَوۡفِيقًا
Ана энди қилган гуноҳлари касофатидан уларга мусибатлар етса, олдингизга узр сўраб келсалар-да, қасам ичиб, биз шунчаки талашиб-тортишаётганларни яраштириб қўймоқчи бўлгандик, биз фақат яхшилик қилишни истагандик, холос, дейишлари қандоқ бўлди? Улар шу ўринда ҳам каззоблик қиляптилар. Зеро, яхшилик бандаларга Аллоҳнинг шариати ҳакамлик қилишидадир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أُوْلَٰٓئِكَ ٱلَّذِينَ يَعۡلَمُ ٱللَّهُ مَا فِي قُلُوبِهِمۡ فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ وَعِظۡهُمۡ وَقُل لَّهُمۡ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَوۡلَۢا بَلِيغٗا
Аллоҳ уларнинг дилларидаги мунофиқлик ва ғаразни яхши билади. Сиз эса, эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларга парво қилманг. Аллоҳнинг ҳукмини қизиқтириб ҳам, огоҳлантириб ҳам баён қилаверинг. Уларга ич-ичига етиб борадиган, таъсир қиладиган етук гарларни айтинг.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَآ أَرۡسَلۡنَا مِن رَّسُولٍ إِلَّا لِيُطَاعَ بِإِذۡنِ ٱللَّهِۚ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ إِذ ظَّلَمُوٓاْ أَنفُسَهُمۡ جَآءُوكَ فَٱسۡتَغۡفَرُواْ ٱللَّهَ وَٱسۡتَغۡفَرَ لَهُمُ ٱلرَّسُولُ لَوَجَدُواْ ٱللَّهَ تَوَّابٗا رَّحِيمٗا
Қайси бир пайғамбарни юборган бўлсак, унга қавми итоат этиши учун юборганмиз. Зеро, пайғамбар Аллоҳнинг иродаси ва тақдири ила фармон беради. Гуноҳлар қилиб, ўзларига ўзлари зулм қилган пайтларида олдингизга келиб, айбига иқрор бўлиб, надомат чекиб, тавба қилиб, истиғфор айтганларида ва сиз ҳам улар учун мағфират сўраганингизда, Аллоҳнинг тавбаларни қабул этувчи ва раҳмли Зот эканини топган бўлардилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَلَا وَرَبِّكَ لَا يُؤۡمِنُونَ حَتَّىٰ يُحَكِّمُوكَ فِيمَا شَجَرَ بَيۡنَهُمۡ ثُمَّ لَا يَجِدُواْ فِيٓ أَنفُسِهِمۡ حَرَجٗا مِّمَّا قَضَيۡتَ وَيُسَلِّمُواْ تَسۡلِيمٗا
Асло! Иш ўша мунофиқлар ўйлаганидек жўн эмас. Аллоҳ таоло Ўз Зотига қасам ичиб айтяптики, улар ораларидаги келишмовчиликларда Пайғамбар алайҳиссаломни, вафотларидан сўнг эса қолдирган шариатларини ўзларига ҳакам қилиб олмагунларича, кейин эса у зот чиқарган ҳукмдан диллари тўла таскин топиб, заррача оғринмасдан, шак-шубҳага бормасдан, тўла мамнуният билан қабул қилмагунларича ва зоҳирда ҳам, ботинда ҳам тўла бўйсуниб, таслим бўлмагунларича мўмин бўлмайдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• الاحتكام إلى غير شرع الله والرضا به مناقض للإيمان بالله تعالى، ولا يكون الإيمان التام إلا بالاحتكام إلى الشرع، مع رضا القلب والتسليم الظاهر والباطن بما يحكم به الشرع.
Аллоҳнинг шариатидан бошқа жойдан ҳукм сўраш ва унга рози бўлиш иймонни синдиради. Иймон шариатни ҳакам қилиш ва унинг ҳукмини мамнуният ила қабул этиб, унга зоҳирда ҳам, ботинда ҳам тўла таслим бўлиш билангина камол топади.
وَلَوۡ أَنَّا كَتَبۡنَا عَلَيۡهِمۡ أَنِ ٱقۡتُلُوٓاْ أَنفُسَكُمۡ أَوِ ٱخۡرُجُواْ مِن دِيَٰرِكُم مَّا فَعَلُوهُ إِلَّا قَلِيلٞ مِّنۡهُمۡۖ وَلَوۡ أَنَّهُمۡ فَعَلُواْ مَا يُوعَظُونَ بِهِۦ لَكَانَ خَيۡرٗا لَّهُمۡ وَأَشَدَّ تَثۡبِيتٗا
Уларга бир-бирларини ўлдиришни ёки диёрларидан чиқишни буюрганимизда эди, бу фармонимизни жуда озчилиги бажарган бўларди. Шундай экан, Аллоҳ уларга бу қадар оғир ишни буюрмагани учун У Зотга ҳамд айтсинлар. Ўзларига қилинаётган Аллоҳга итоат этиш ҳақидаги панду насиҳатларга амал қилганларида эди, ўзларига яхшироқ ва иймонлари мустаҳкамроқ бўларди. Биз уларга улуғ савоб ато этиб, уларни Аллоҳга ва У Зотнинг жаннатига олиб борадиган йўлга муваффақ айлаган бўлардик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِذٗا لَّأٓتَيۡنَٰهُم مِّن لَّدُنَّآ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Уларга бир-бирларини ўлдиришни ёки диёрларидан чиқишни буюрганимизда эди, бу фармонимизни жуда озчилиги бажарган бўларди. Шундай экан, Аллоҳ уларга бу қадар оғир ишни буюрмагани учун У Зотга ҳамд айтсинлар. Ўзларига қилинаётган Аллоҳга итоат этиш ҳақидаги панду насиҳатларга амал қилганларида эди, ўзларига яхшироқ ва иймонлари мустаҳкамроқ бўларди. Биз уларга улуғ савоб ато этиб, уларни Аллоҳга ва У Зотнинг жаннатига олиб борадиган йўлга муваффақ айлаган бўлардик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَهَدَيۡنَٰهُمۡ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
Уларга бир-бирларини ўлдиришни ёки диёрларидан чиқишни буюрганимизда эди, бу фармонимизни жуда озчилиги бажарган бўларди. Шундай экан, Аллоҳ уларга бу қадар оғир ишни буюрмагани учун У Зотга ҳамд айтсинлар. Ўзларига қилинаётган Аллоҳга итоат этиш ҳақидаги панду насиҳатларга амал қилганларида эди, ўзларига яхшироқ ва иймонлари мустаҳкамроқ бўларди. Биз уларга улуғ савоб ато этиб, уларни Аллоҳга ва У Зотнинг жаннатига олиб борадиган йўлга муваффақ айлаган бўлардик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يُطِعِ ٱللَّهَ وَٱلرَّسُولَ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلَّذِينَ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِم مِّنَ ٱلنَّبِيِّـۧنَ وَٱلصِّدِّيقِينَ وَٱلشُّهَدَآءِ وَٱلصَّٰلِحِينَۚ وَحَسُنَ أُوْلَٰٓئِكَ رَفِيقٗا
Ким Аллоҳга ва Пайғамбарга итоат этса, пайғамбарлар билан, пайғамбарлар олиб келган ҳукмларни тўла тасдиқ этиб, уларга тўла амал қилган сиддиқлар билан, Аллоҳнинг йўлида жон берган шаҳидлар билан, зоҳири ҳам, ботини ҳам, амаллари ҳам яхши бўлган солиҳлар билан жаннатга киради. Улар нақадар яхши ҳамроҳлардир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ خُذُواْ حِذۡرَكُمۡ فَٱنفِرُواْ ثُبَاتٍ أَوِ ٱنفِرُواْ جَمِيعٗا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашганлар, душмандан эҳтиёт бўлинг. Унга қарши жанг қилишда энг муносиб воситаларни ишга солинг. Жангга гуруҳ-гуруҳ бўлиб чиқасизми ёки ҳаммангиз биргаликда чиқасизми, қай бири фойдалироқ ва душманни ер тишлатадиганроқ бўлса, ўшанисини қилинглар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِنَّ مِنكُمۡ لَمَن لَّيُبَطِّئَنَّ فَإِنۡ أَصَٰبَتۡكُم مُّصِيبَةٞ قَالَ قَدۡ أَنۡعَمَ ٱللَّهُ عَلَيَّ إِذۡ لَمۡ أَكُن مَّعَهُمۡ شَهِيدٗا
Эй мусулмонлар, ораларингизда қўрқоқлик қилиб, душманга қарши жангга чиқишдан ортда қоладиган, бошқаларни шошмасликка чақирадиган кимсалар бор. Улар иймони заиф мунофиқлардир. Сизлар мағлубиятга учрасангиз ёки ҳалок бўлсангиз, ўзлари саломат қолганига хурсанд бўлиб, Аллоҳ ёрлақаб, улар билан бирга бормабман, акс ҳолда мен ҳам ҳалок бўлардим, дейдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَئِنۡ أَصَٰبَكُمۡ فَضۡلٞ مِّنَ ٱللَّهِ لَيَقُولَنَّ كَأَن لَّمۡ تَكُنۢ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُۥ مَوَدَّةٞ يَٰلَيۡتَنِي كُنتُ مَعَهُمۡ فَأَفُوزَ فَوۡزًا عَظِيمٗا
Эй мусулмонлар, Аллоҳ сизларга фазлу марҳамат кўрсатиб, ғалаба ё ўлжага эришсангиз, анави жангдан орқада қолганлар худди ўзи сизлардан эмасдек, сизлар билан олдин таниш ҳам, дўст ҳам бўлмагандек: "Улар билан бирга жангга бориб, улардек ғалаба ва ўлжаларни қўлга киритсам қанийди", деб қолиши муқаррар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
۞ فَلۡيُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ ٱلَّذِينَ يَشۡرُونَ ٱلۡحَيَوٰةَ ٱلدُّنۡيَا بِٱلۡأٓخِرَةِۚ وَمَن يُقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَيُقۡتَلۡ أَوۡ يَغۡلِبۡ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Аллоҳ йўлида, Аллоҳ калимаси олий бўлиши учун дунёдан қочиб, охиратга интиладиган, дунёни бериб, охиратни сотиб оладиган содиқ мўминлар жанг қилсинлар. Аллоҳ йўлида, Аллоҳ калимаси олий бўлиши учун жанг қилиб, шаҳид бўлган ёки зафар қучган зотларга Аллоҳ улуғ ажру савоб ато этур. У жаннат ва Ўзининг розилигидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• فعل الطاعات من أهم أسباب الثبات على الدين.
وَمَا لَكُمۡ لَا تُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلرِّجَالِ وَٱلنِّسَآءِ وَٱلۡوِلۡدَٰنِ ٱلَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَآ أَخۡرِجۡنَا مِنۡ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةِ ٱلظَّالِمِ أَهۡلُهَا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ وَلِيّٗا وَٱجۡعَل لَّنَا مِن لَّدُنكَ نَصِيرًا
Эй мўминлар, Аллоҳ йўлида, Аллоҳ сўзини олий қилиш учун ҳамда "Парвардигоро, бизни Маккадан чиқаргин, озод қилгин, чунки унинг аҳли ширку тажовузкорлик билан зулм қиляптилар, бизга Ўзинг тарафингдан бизни бошқарадиган ва ҳимоя қиладиган бир раҳбар бергин, биздан зарарни даф қиладиган бир мададкор ато этгин", дея илтижо қилаётган эркаклар, аёллар ва гўдакларни қутқариш йўлида жанг қилишга нима монелик қиляпти?
Ibisobanuro by'icyarabu:
ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۖ وَٱلَّذِينَ كَفَرُواْ يُقَٰتِلُونَ فِي سَبِيلِ ٱلطَّٰغُوتِ فَقَٰتِلُوٓاْ أَوۡلِيَآءَ ٱلشَّيۡطَٰنِۖ إِنَّ كَيۡدَ ٱلشَّيۡطَٰنِ كَانَ ضَعِيفًا
Содиқ мўминлар Аллоҳ йўлида, Аллоҳ сўзини олий қилиш учун жанг қиладилар. Кофирлар эса ўзларининг худолари йўлида жанг қиладилар. Шайтоннинг дўстларига қарши жанг қилингиз. Бу жангда ғалаба қилишингиз муқаррар. Зеро, шайтоннинг тадбири заиф, ночордирки, Аллоҳ таолога таваккул қилувчиларга зарар бермас.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أَلَمۡ تَرَ إِلَى ٱلَّذِينَ قِيلَ لَهُمۡ كُفُّوٓاْ أَيۡدِيَكُمۡ وَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَ وَءَاتُواْ ٱلزَّكَوٰةَ فَلَمَّا كُتِبَ عَلَيۡهِمُ ٱلۡقِتَالُ إِذَا فَرِيقٞ مِّنۡهُمۡ يَخۡشَوۡنَ ٱلنَّاسَ كَخَشۡيَةِ ٱللَّهِ أَوۡ أَشَدَّ خَشۡيَةٗۚ وَقَالُواْ رَبَّنَا لِمَ كَتَبۡتَ عَلَيۡنَا ٱلۡقِتَالَ لَوۡلَآ أَخَّرۡتَنَآ إِلَىٰٓ أَجَلٖ قَرِيبٖۗ قُلۡ مَتَٰعُ ٱلدُّنۡيَا قَلِيلٞ وَٱلۡأٓخِرَةُ خَيۡرٞ لِّمَنِ ٱتَّقَىٰ وَلَا تُظۡلَمُونَ فَتِيلًا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, айрим саҳобаларингизнинг аҳволига бир қаранг! Олдинига Маккада жиҳод фарз қилинишини сўрадилар. Ўшанда уларга: "Жангдан қўлингизни тортингиз, намозни адо этингиз, закотни берингиз", дейилганди. Мана энди Мадинага келиб, жиҳод фарз қилинганидан кейин уни оғир олиб, одамлардан худди Аллоҳдан қўрққандек, балки ундан ҳам қаттиқроқ қўрқа бошладилар ва дедилар: "Парвардигор, нега бизга жангни фарз қилдинг? Уни сал ортга суриб турганингда эди, дунё лаззатларидан фойдаланиб олардик". Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сиз уларга шундай жавоб беринг: "Дунё лаззати ҳар қанча буюк бўлмасин, ўткинчидир. Аллоҳдан тақво қиладиганлар учун эса охират яхшироқдир. Негаки, ундаги неъматлар абадийдир, туганмасдир. Сизлар қанча кўп яхши амаллар қилсангизлар, ўшанга яраша ажру савобга ноил бўласизлар. Ажру савобингиз қилча ҳам камайтирилмайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أَيۡنَمَا تَكُونُواْ يُدۡرِككُّمُ ٱلۡمَوۡتُ وَلَوۡ كُنتُمۡ فِي بُرُوجٖ مُّشَيَّدَةٖۗ وَإِن تُصِبۡهُمۡ حَسَنَةٞ يَقُولُواْ هَٰذِهِۦ مِنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ وَإِن تُصِبۡهُمۡ سَيِّئَةٞ يَقُولُواْ هَٰذِهِۦ مِنۡ عِندِكَۚ قُلۡ كُلّٞ مِّنۡ عِندِ ٱللَّهِۖ فَمَالِ هَٰٓؤُلَآءِ ٱلۡقَوۡمِ لَا يَكَادُونَ يَفۡقَهُونَ حَدِيثٗا
Ажалингиз етса, қаерда бўлсангиз, ҳатто жанг майдонидан анча узоқдаги мустаҳкам қалъалар ичида бўлсангиз ҳам ўлим топиб бораверади. Мунофиқлар бирон фарзанд ёки бошқа ризққа ноил бўлсалар: "Бу Аллоҳ ҳузуридан", дейдилар. Бордию ўша фарзанди ёки ризқига бирон шикаст етса, уни Пайғамбар алайҳиссаломдан кўриб,: "Сен туфайли шундай бўлди", дейдилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, уларга шундай раддия билдиринг: "Шодлик ҳам, қайғу ҳам, ҳамма-ҳаммаси Аллоҳнинг қазойи қадарига боғлиқдир. Нега улар ҳеч гапингизни уқмас эканлар-а?!
Ibisobanuro by'icyarabu:
مَّآ أَصَابَكَ مِنۡ حَسَنَةٖ فَمِنَ ٱللَّهِۖ وَمَآ أَصَابَكَ مِن سَيِّئَةٖ فَمِن نَّفۡسِكَۚ وَأَرۡسَلۡنَٰكَ لِلنَّاسِ رَسُولٗاۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدٗا
Эй одам боласи, фарзанд бўладими, ризқ бўладими, сени хурсанд қилаётган ҳар бир неъмат Аллоҳнинг фазлу марҳаматидандир. Ўша фарзанд ёки ризқингга етаётган ҳар бир шикаст ўзингдан, ўзинг қилаётган гуноҳларинг касофатидандир. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Биз сизни ҳамма одамларга пайғамбар қилиб юбордик. Уларга Парвардигорингизнинг рисолатини етказасиз. Сизнинг чин пайғамбар эканингизга Аллоҳнинг Ўзи етарли гувоҳдир. Зотан, У Зот сизга бу борада етарлича далил ва ҳужжатлар ато этди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• وجوب القتال لإعلاء كلمة الله ونصرة المستضعفين، وذم الخوف والجبن والاعتراض على أحكام الله.
Аллоҳ сўзини олий қилиш ва заиф-ночорларни золимлар қўлидан халос этиш йўлида жанг қилиш вожибдир. Хавфсираш, қўрқоқлик ва Аллоҳнинг ҳукмларига эътироз билдириш ўта хунук, манфур ишдир.
• الدار الآخرة خير من الدنيا وما فيها من متاع وشهوات لمن اتقى الله تعالى وعمل بطاعته.
Аллоҳдан тақво қилиб, У Зотга тоат-ибодат қилганлар учун дунё ва унинг лаззатларидан кўра охират диёри яхшироқдир.
• الخير والشر كله بقدر الله، وقد يبتلي الله عباده ببعض السوء في الدنيا لأسباب، منها: ذنوبهم ومعاصيهم.
Яхшилик ҳам, ёмонлик ҳам, ҳамма-ҳаммаси Аллоҳнинг қадарига боғлиқ. Аллоҳ бандаларини айрим кўнгилсизликлар билан синайди. Синовнинг бир қанча сабаблари бор. Бандаларнинг қилган гуноҳлари ўша сабаблардан биридир.
مَّن يُطِعِ ٱلرَّسُولَ فَقَدۡ أَطَاعَ ٱللَّهَۖ وَمَن تَوَلَّىٰ فَمَآ أَرۡسَلۡنَٰكَ عَلَيۡهِمۡ حَفِيظٗا
Ким Пайғамбар алайҳиссаломнинг буйруғини бажариб, тақиқларидан тийилиб, у зотга итоат этса, демак, Аллоҳнинг фармонини бажарибди. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, ким сизга итоат этишдан бош тортса, асло хафа бўлманг. Биз сизни уларни кузатиб, назорат қилиб турадиган қўриқчи қилиб юборганимиз йўқ. Уларнинг амалларини ҳисоб-китоб қилиш Бизнинг ишимиздир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَيَقُولُونَ طَاعَةٞ فَإِذَا بَرَزُواْ مِنۡ عِندِكَ بَيَّتَ طَآئِفَةٞ مِّنۡهُمۡ غَيۡرَ ٱلَّذِي تَقُولُۖ وَٱللَّهُ يَكۡتُبُ مَا يُبَيِّتُونَۖ فَأَعۡرِضۡ عَنۡهُمۡ وَتَوَكَّلۡ عَلَى ٱللَّهِۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلًا
Мунофиқлар сизга тилларида "Буйруғингизга итоат этамиз ва бажарамиз", дейдилар. Ҳузурингиздан чиққанларидан кейин эса улардан бир тоифаси сизга айтган гапларининг зиддига хуфёна тил бириктирадилар. Аллоҳ уларнинг бу найрангларини кўриб-билиб турибди. Яқинда бу қилмишларига яраша жазосини беради. Сиз уларга эътибор берманг. Улар сизга ҳеч қандай зарар қила олмайдилар. Ишингизни Аллоҳга топшириб, Унгагина таянинг, суянинг. Таяниладиган вакил бўлишга Аллоҳнинг Ўзи етарлидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ ٱلۡقُرۡءَانَۚ وَلَوۡ كَانَ مِنۡ عِندِ غَيۡرِ ٱللَّهِ لَوَجَدُواْ فِيهِ ٱخۡتِلَٰفٗا كَثِيرٗا
Нима учун улар Қуръонни ўрганмайдилар, у ҳақда фикр юритмайдилар? Ўргансалар, фикр юритсалар, ихтилофга ҳам, иккиланишга ҳам ўрин қолмайди-ку. Сиз олиб келган рисолатнинг ростлиги аён бўлади-ку. Агар у Аллоҳ таолодан бошқа биров тарафидан бўлганида ҳукмларидаги иккиланишлару маъноларидаги ихтилофлар кўпайиб кетган бўларди-ку.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِذَا جَآءَهُمۡ أَمۡرٞ مِّنَ ٱلۡأَمۡنِ أَوِ ٱلۡخَوۡفِ أَذَاعُواْ بِهِۦۖ وَلَوۡ رَدُّوهُ إِلَى ٱلرَّسُولِ وَإِلَىٰٓ أُوْلِي ٱلۡأَمۡرِ مِنۡهُمۡ لَعَلِمَهُ ٱلَّذِينَ يَسۡتَنۢبِطُونَهُۥ مِنۡهُمۡۗ وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكُمۡ وَرَحۡمَتُهُۥ لَٱتَّبَعۡتُمُ ٱلشَّيۡطَٰنَ إِلَّا قَلِيلٗا
Мазкур мунофиқларга мусулмонларнинг шодлиги ё хафалиги ҳақида бир хабар келса, дарров тарқатиб юборадилар. Бироз шошмасдан, Пайғамбар алайҳиссолату вассаломгами ёки илмли, фикрли бирон оқсоқолгами айтганларида, уни ёйиш ёки ёймаслик кераклигини ўзлари ҳал қилиб олган бўлар эдилар. Эй мўминлар, Аллоҳ сизларни Ўз фазли ва марҳамати билан анави мунофиқлар ботиб қолган кирликдан пок тутмаганида эди, айримларингиздан бошқа ҳаммангиз шайтоннинг васвасаларига учиб кетган бўлардингизлар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَقَٰتِلۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ لَا تُكَلَّفُ إِلَّا نَفۡسَكَۚ وَحَرِّضِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَكُفَّ بَأۡسَ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْۚ وَٱللَّهُ أَشَدُّ بَأۡسٗا وَأَشَدُّ تَنكِيلٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Аллоҳ йўлида, Аллоҳ сўзини олий қилиш учун жанг қилинг. Сиз фақат ўзингизга жавоб берасиз. Бошқалар учун жавобгар бўлмайсиз. Мўминларни ҳам жангга унданг, тарғиб қилинг. Шояд Аллоҳ шу жангда кофирларнинг зўрлигини даф қилса. Аллоҳ қуввати ортиқ, азоби қаттиқ Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
مَّن يَشۡفَعۡ شَفَٰعَةً حَسَنَةٗ يَكُن لَّهُۥ نَصِيبٞ مِّنۡهَاۖ وَمَن يَشۡفَعۡ شَفَٰعَةٗ سَيِّئَةٗ يَكُن لَّهُۥ كِفۡلٞ مِّنۡهَاۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٖ مُّقِيتٗا
Ким одамларга яхшилик қилишга ҳаракат қилса, ўзига ҳам савобидан тегади. Ким бировларга ёмонлик қилиш пайида бўлса, ўзига ҳам унинг гуноҳидан бир улуш тегади. Аллоҳ инсон қилаётган ҳамма ишга гувоҳ бўлиб туради ва яқинда унинг жазо ё мукофотини беради. Демак, қайси бирингиз бир яхшилик бўлишига сабаб бўлсангиз, ўзингиз ҳам унинг савобидан баҳраманд бўласиз. Ким бирон ёмонлик юз беришига сабаб бўлса, унинг бир учи ўзига ҳам тегади.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِذَا حُيِّيتُم بِتَحِيَّةٖ فَحَيُّواْ بِأَحۡسَنَ مِنۡهَآ أَوۡ رُدُّوهَآۗ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَلَىٰ كُلِّ شَيۡءٍ حَسِيبًا
Биров сизга салом берса, ундан кўра яхшироқ қилиб алик олинглар. Ҳеч бўлмаганда саломига яраша алик олиб, ўша саломининг ўзини қайтаринглар. Аллоҳ қилаётган ишларингизни сақлаб қўяди ва яқинда ҳаммага амалига яраша жазо ёки мукофотини беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• تدبر القرآن الكريم يورث اليقين بأنه تنزيل من الله؛ لسلامته من الاضطراب، ويظهر عظيم ما تضمنه من الأحكام.
Қуръони карим ҳақида тадаббур қилиш унинг Аллоҳ тарафидан нозил қилинганига бўлган иймонни мустаҳкамлайди. Зеро, каломуллоҳ иккиланишлардан, икки хилликлардан холидир. У қамраб олган ҳукмлар ўта-ўта залворлидир.
• لا يجوز نشر الأخبار التي تنشأ عنها زعزعة أمن المؤمنين، أو دبُّ الرعب بين صفوفهم.
Мўминларнинг тинчлигига путур етказадиган ёки дилларига ваҳима солиб, сафларини пароканда қиладиган хабарларни ёйиш жоиз эмас.
ٱللَّهُ لَآ إِلَٰهَ إِلَّا هُوَۚ لَيَجۡمَعَنَّكُمۡ إِلَىٰ يَوۡمِ ٱلۡقِيَٰمَةِ لَا رَيۡبَ فِيهِۗ وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ حَدِيثٗا
Аллоҳ. Ундан ўзга чин маъбуд йўқдир. У сизларни рўй бериши шак-шубҳасиз бўлган қиёмат кунида тўплайди ва амалларингизга яраша жазо ёки мукофотингизни беради. Ҳеч ким Аллоҳдан кўра ростгўйроқ бўлолмайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
۞ فَمَا لَكُمۡ فِي ٱلۡمُنَٰفِقِينَ فِئَتَيۡنِ وَٱللَّهُ أَرۡكَسَهُم بِمَا كَسَبُوٓاْۚ أَتُرِيدُونَ أَن تَهۡدُواْ مَنۡ أَضَلَّ ٱللَّهُۖ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ سَبِيلٗا
Эй мўминлар, мунофиқларнинг яна бир тоифаси сизлардан тинч бўлиш учун сизларга келиб, мўминлигини изҳор қиладилар. Қавмидан тинч бўлиш учун эса уларга бориб, кофирлигини изҳор қиладилар. Аллоҳга куфр ва ширк келтиришга чақирилсалар, ўшанга чин дилдан берилиб кетадилар. Бу тоифа сизларга қарши жанг қилишдан тийилиб, сулҳ истаб келмасалар, уларни топган жойингизда ушлаб ўлдирингиз. Бундай тубан мунофиқларни ушлаб ўлдириш учун уларнинг макри ва хиёнати туфайли Биз сизларга очиқ ҳужжат қилиб бердик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَدُّواْ لَوۡ تَكۡفُرُونَ كَمَا كَفَرُواْ فَتَكُونُونَ سَوَآءٗۖ فَلَا تَتَّخِذُواْ مِنۡهُمۡ أَوۡلِيَآءَ حَتَّىٰ يُهَاجِرُواْ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِۚ فَإِن تَوَلَّوۡاْ فَخُذُوهُمۡ وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ وَجَدتُّمُوهُمۡۖ وَلَا تَتَّخِذُواْ مِنۡهُمۡ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرًا
Мунофиқлар ўзларига ўхшаб сизлар ҳам нозил қилинган рисолатга куфр келтириб, кофирликда улар билан баробар бўлиб қолишларингизни умид қиладилар. Шундай бўлгач, сизлар то улар мўминлигини исботлаш учун ширк диёридан Ислом диёрига Аллоҳ йўлида ҳижрат қилмагунларича уларни дўст тутманглар! Агар юз ўгирсалар ва боягидек ўз аҳволида қолаверсалар, уларни топган жойингизда тутиб ўлдирингиз ва улардан биронтасини ҳам душманга қарши кўмаклашадиган ёрдамчи ва дўст тутмангиз!
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِلَّا ٱلَّذِينَ يَصِلُونَ إِلَىٰ قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٌ أَوۡ جَآءُوكُمۡ حَصِرَتۡ صُدُورُهُمۡ أَن يُقَٰتِلُوكُمۡ أَوۡ يُقَٰتِلُواْ قَوۡمَهُمۡۚ وَلَوۡ شَآءَ ٱللَّهُ لَسَلَّطَهُمۡ عَلَيۡكُمۡ فَلَقَٰتَلُوكُمۡۚ فَإِنِ ٱعۡتَزَلُوكُمۡ فَلَمۡ يُقَٰتِلُوكُمۡ وَأَلۡقَوۡاْ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَمَ فَمَا جَعَلَ ٱللَّهُ لَكُمۡ عَلَيۡهِمۡ سَبِيلٗا
Аммо сизлар бир қавм билан урушмасликка аҳдлашган бўлсангизлар ва улар шу қавмга келиб қўшилсалар ёки хоҳ сизлар билан бўлсин, хоҳ ўзларининг қавми билан бўлсин, урушиш жонига тегиб, олдингизга келган бўлсалар, уларга тегмангиз! Агар Аллоҳ истаса эди, уларни сизлардан устун қилиб қўйган бўлар эди ва улар сизларга қарши жанг қилар эдилар. Шундай экан, Аллоҳ берган бу офиятдан мамнун бўлиб, уларни ўлдирмангиз, асир ҳам олмангиз. Ўзларини четга олиб, сизларга қарши жанг қилмай сулҳ тузишни таклиф қилиб келсалар, уни қабул қилингиз. Аллоҳ сизлар учун уларнинг устига ҳеч қандай йўл бермайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
سَتَجِدُونَ ءَاخَرِينَ يُرِيدُونَ أَن يَأۡمَنُوكُمۡ وَيَأۡمَنُواْ قَوۡمَهُمۡ كُلَّ مَا رُدُّوٓاْ إِلَى ٱلۡفِتۡنَةِ أُرۡكِسُواْ فِيهَاۚ فَإِن لَّمۡ يَعۡتَزِلُوكُمۡ وَيُلۡقُوٓاْ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَمَ وَيَكُفُّوٓاْ أَيۡدِيَهُمۡ فَخُذُوهُمۡ وَٱقۡتُلُوهُمۡ حَيۡثُ ثَقِفۡتُمُوهُمۡۚ وَأُوْلَٰٓئِكُمۡ جَعَلۡنَا لَكُمۡ عَلَيۡهِمۡ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينٗا
Эй мўминлар, мунофиқларнинг яна бир тоифаси сизлардан тинч бўлиш учун сизларга келиб, мўминлигини изҳор қиладилар. Қавмидан тинч бўлиш учун эса уларга бориб, кофирлигини изҳор қиладилар. Аллоҳга куфр ва ширк келтиришга чақирилсалар, ўшанга чин дилдан берилиб кетадилар. Бу тоифа сизларга қарши жанг қилишдан тийилиб, сулҳ истаб келмасалар, уларни топган жойингизда ушлаб ўлдирингиз. Бундай тубан мунофиқларни ушлаб ўлдириш учун уларнинг макри ва хиёнати туфайли Биз сизларга очиқ ҳужжат қилиб бердик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• خفاء حال بعض المنافقين أوقع الخلاف بين المؤمنين في حكم التعامل معهم.
Айрим мунофиқлар аҳволининг ноаниқлиги улар билан қандай муомала қилиш борасида мўминлар орасида ихтилофни келтириб чиқарди.
• بيان كيفية التعامل مع المنافقين بحسب أحوالهم ومقتضى المصلحة معهم.
Мунофиқлар билан уларнинг ҳолатларига ва манфаат тақозосига қараб муомала қилиш тарзи баён қилиняпти.
• عدل الإسلام في الكف عمَّن لم تقع منه أذية متعدية من المنافقين.
وَمَا كَانَ لِمُؤۡمِنٍ أَن يَقۡتُلَ مُؤۡمِنًا إِلَّا خَطَـٔٗاۚ وَمَن قَتَلَ مُؤۡمِنًا خَطَـٔٗا فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖ وَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦٓ إِلَّآ أَن يَصَّدَّقُواْۚ فَإِن كَانَ مِن قَوۡمٍ عَدُوّٖ لَّكُمۡ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖۖ وَإِن كَانَ مِن قَوۡمِۭ بَيۡنَكُمۡ وَبَيۡنَهُم مِّيثَٰقٞ فَدِيَةٞ مُّسَلَّمَةٌ إِلَىٰٓ أَهۡلِهِۦ وَتَحۡرِيرُ رَقَبَةٖ مُّؤۡمِنَةٖۖ فَمَن لَّمۡ يَجِدۡ فَصِيَامُ شَهۡرَيۡنِ مُتَتَابِعَيۡنِ تَوۡبَةٗ مِّنَ ٱللَّهِۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Мўмин мўминни ўлдириши мумкин эмас. Билмасдан ўлдириб қўйиши бундан мустасно. Ким бир мўминни билмай ўлдириб қўйса, қилмишининг каффорати учун бир мўмин қулни озод қилиши ва марҳумнинг меросхўрларига хун тўлаши вожибдир. Бу вазифа фақат қотилнинг ўзигагина эмас, унинг яқин, меросхўр қариндошлари гарданига ҳам тушади. Лекин агар марҳумнинг меросхўрлари хунидан кечиб юборсалар, уни тўлаши шарт бўлмайди. Агар марҳум мўминларга душман қавмдан бўлиб, ўзи мўмин бўлса, қотилга фақат бир мўмин қулни озод қилиши вожиб бўлади, холос. Хун тўлаши эса вожиб бўлмайди. Агар ўлган одам мўминлар билан сулҳ тузган қавмдан бўлиб, ўзи мўмин бўлмаса, қотилнинг меросхўрларига ўлдирилган кишининг меросхўрларига хун тўлашлари вожиб бўлади. Қотил эса қилмишига каффорат сифатида бир қулни озод қилади. Бир қул озод қилишга ёки унинг пулини тўлашга қодир бўлмаса, муттасил икки ой рўза тутмоғи лозим бўлади. Токи, Аллоҳ унинг қилган гуноҳини кечирсин. Аллоҳ бандаларининг қилаётган ишларини ҳам, дилларидаги ниятларини ҳам кўриб-билиб турадиган, ҳар бир шариати ва тадбирини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يَقۡتُلۡ مُؤۡمِنٗا مُّتَعَمِّدٗا فَجَزَآؤُهُۥ جَهَنَّمُ خَٰلِدٗا فِيهَا وَغَضِبَ ٱللَّهُ عَلَيۡهِ وَلَعَنَهُۥ وَأَعَدَّ لَهُۥ عَذَابًا عَظِيمٗا
Бир мўминни қасддан ноҳақ ўлдириб, тавба қилмай, ўзинигина ҳақли деб ҳисоблаган кимсанинг жазоси дўзах ва дўзахда мангу қолишдир. Аллоҳ ундан ғазабланиб, Ўз раҳматидан қувади ва унга бу мудҳиш гуноҳи учун улкан азобни тайёрлаб қўяди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ إِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ فَتَبَيَّنُواْ وَلَا تَقُولُواْ لِمَنۡ أَلۡقَىٰٓ إِلَيۡكُمُ ٱلسَّلَٰمَ لَسۡتَ مُؤۡمِنٗا تَبۡتَغُونَ عَرَضَ ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ مَغَانِمُ كَثِيرَةٞۚ كَذَٰلِكَ كُنتُم مِّن قَبۡلُ فَمَنَّ ٱللَّهُ عَلَيۡكُمۡ فَتَبَيَّنُوٓاْۚ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
Эй, Аллоҳга иймон келтирган ва пайғамбарига эргашган мўминлар, Аллоҳнинг йўлида жиҳодга чиқсангиз, ким билан жанг қилиш кераклигини аниқлаб олингсиз. Кимдир сизга ўзини мусулмон қилиб кўрсатса:"Сен мўмин эмассан, молинг ва жонингни сақлаб қолиш учун шундай деяпсан", демангиз. Дунёнинг арзимас матоси - ўлжа учун уни ўлдирмангиз. Аллоҳнинг ҳузурида яхшироқ ва улканроқ ўлжалар бор. Авваллари сиз ҳам шундай эдингиз, иймонингизни қавмингиздан яшириб юрардингиз. Ўшанда Аллоҳ сизга Ислом неъматини бериб, жонингизни сақлаб қолганди. Бас, ким билан жанг қилишни аниқлаб олингиз. Майда бўлсин, йирик бўлсин, қилаётган бирон амалингиз Аллоҳдан яширин қолмайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• جاء القرآن الكريم معظِّمًا حرمة نفس المؤمن، وناهيًا عن انتهاكها، ومرتبًا على ذلك أشد العقوبات.
Қуръони карим мўминнинг жонига қасд қилишдан қайтариб, унинг гуноҳи азиймлигини таъкидлаб келди ва бу жиноят учун ўта оғир жазо тайинлади.
لَّا يَسۡتَوِي ٱلۡقَٰعِدُونَ مِنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ غَيۡرُ أُوْلِي ٱلضَّرَرِ وَٱلۡمُجَٰهِدُونَ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡۚ فَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ بِأَمۡوَٰلِهِمۡ وَأَنفُسِهِمۡ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ دَرَجَةٗۚ وَكُلّٗا وَعَدَ ٱللَّهُ ٱلۡحُسۡنَىٰۚ وَفَضَّلَ ٱللَّهُ ٱلۡمُجَٰهِدِينَ عَلَى ٱلۡقَٰعِدِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Аллоҳ йўлида жиҳод қилишга бормасдан ўтириб олганлар Аллоҳ учун молларию жонларини тикиб жанг қилганлар билан баробар эмас. Касаллик ва ногиронлик каби узри борлар бундан мустасно. Аллоҳ молу жонини фидо қилганларни бир даража афзал қилди. Мужоҳидлар ва узри борлар ажру савобларини оладилар. Аллоҳ мужоҳидарга Ўзининг ҳузуридан алоҳида савоб бериб, уларни бошқалардан муфаззал этди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلَّذِينَ تَوَفَّىٰهُمُ ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ظَالِمِيٓ أَنفُسِهِمۡ قَالُواْ فِيمَ كُنتُمۡۖ قَالُواْ كُنَّا مُسۡتَضۡعَفِينَ فِي ٱلۡأَرۡضِۚ قَالُوٓاْ أَلَمۡ تَكُنۡ أَرۡضُ ٱللَّهِ وَٰسِعَةٗ فَتُهَاجِرُواْ فِيهَاۚ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَأۡوَىٰهُمۡ جَهَنَّمُۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا
Фаришталар куфр диёридан Ислом диёрига ҳижрат қилмасдан ўзларига жабр қилган кишиларнинг жонларини олаётганда уларни койиб: "Қай аҳволда эдингиз? Мушриклардан нимангиз билан ажралиб турардингиз?", дейдилар. Шунда улар узрларини айтиб: "Биз заиф, бечора эдик, куч-қувватимиз, имконимиз йўқ эди, ўзимизни ўзимиз ҳимоя қила олмас эдик", дейишади. Шунда фаришталар: "Аллоҳнинг диёрлари кенг эди-ку, юртингиздан чиқиб кетиб, жонингиз ва динингизни хўрлик ва зўрликдан асраб қолишингиз мумкин эди-ку", дейдилар. Ана ўша ҳижрат қилмаганларнинг бориб ўрнашадиган жойлари дўзахдир. У нақадар ёмон жой ва нақадар ёмон оқибат!
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِلَّا ٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلرِّجَالِ وَٱلنِّسَآءِ وَٱلۡوِلۡدَٰنِ لَا يَسۡتَطِيعُونَ حِيلَةٗ وَلَا يَهۡتَدُونَ سَبِيلٗا
Жабру зулмдан ўзларини ҳимоя этолмайдиган, чиқиб кетиш йўлини ҳам қилолмайдиган кучсиз-имконсиз узрли эркаклар, аёллар ва болалар бундан мустасно. Ажаб эмаски, Аллоҳ уларни Ўз лутфу марҳамати ила кечириб юборса. Аллоҳ бандаларига Кечиримли ва тавба қилувчиларга Мағфиратли Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَأُوْلَٰٓئِكَ عَسَى ٱللَّهُ أَن يَعۡفُوَ عَنۡهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَفُوًّا غَفُورٗا
Жабру зулмдан ўзларини ҳимоя этолмайдиган, чиқиб кетиш йўлини ҳам қилолмайдиган кучсиз-имконсиз узрли эркаклар, аёллар ва болалар бундан мустасно. Ажаб эмаски, Аллоҳ уларни Ўз лутфу марҳамати ила кечириб юборса. Аллоҳ бандаларига кечиримли ва тавба қилувчиларга мағфиратли бўлган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
۞ وَمَن يُهَاجِرۡ فِي سَبِيلِ ٱللَّهِ يَجِدۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ مُرَٰغَمٗا كَثِيرٗا وَسَعَةٗۚ وَمَن يَخۡرُجۡ مِنۢ بَيۡتِهِۦ مُهَاجِرًا إِلَى ٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ ثُمَّ يُدۡرِكۡهُ ٱلۡمَوۡتُ فَقَدۡ وَقَعَ أَجۡرُهُۥ عَلَى ٱللَّهِۗ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Ким куфр диёридан Ислом диёрига Аллоҳ ризосини истаб ҳижратга чиқса, борган жойи чиққан жойидан тамоман бошқача бўлади. Борган жойида азизлик ва кенг ризққа эришади. Ким уйидан Аллоҳ ва Расули сари ҳижрат қилса, кейин қасд қилган жойига етиб бормасдан йўлда вафот этса, унинг савобини бериш Аллоҳ зиммасига аниқ тушибди. Етиб бора олмагани унга зарар қилмайди. Аллоҳ тавба қилган бандасига мағфиратли ва ҳамма бандаларига марҳаматли бўлган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِذَا ضَرَبۡتُمۡ فِي ٱلۡأَرۡضِ فَلَيۡسَ عَلَيۡكُمۡ جُنَاحٌ أَن تَقۡصُرُواْ مِنَ ٱلصَّلَوٰةِ إِنۡ خِفۡتُمۡ أَن يَفۡتِنَكُمُ ٱلَّذِينَ كَفَرُوٓاْۚ إِنَّ ٱلۡكَٰفِرِينَ كَانُواْ لَكُمۡ عَدُوّٗا مُّبِينٗا
Ер юзида сафар қилиб юрганингизда кофирлар тарафидан бирон ёмонлик келиб қолишидан хавфсирасангизлар, (суннатдан олинган далилга кўра, тинчлик пайтида ҳам), тўрт ракатли намозингизни икки ракатга қаср (қисқа) қилиб ўқисангиз, сизга гуноҳ йўқдир. Чунки кофирларнинг сизларга бўлган адовати очиқ-ойдин кўриниб турибди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• فضل الجهاد في سبيل الله وعظم أجر المجاهدين، وأن الله وعدهم منازل عالية في الجنة لا يبلغها غيرهم.
Мазкур оятларда Аллоҳ йўлида жанг қилишнинг фазли, мужоҳидларнинг ажру савоблари нақадар улкан бўлиши ва Аллоҳ уларга жаннатда бошқалар ета олмайдиган мартабалар тайёрлаб қўйгани ҳақида гап боряпти.
• أصحاب الأعذار يسقط عنهم فرض الجهاد مع ما لهم من أجر إن حسنت نيتهم.
وَإِذَا كُنتَ فِيهِمۡ فَأَقَمۡتَ لَهُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَلۡتَقُمۡ طَآئِفَةٞ مِّنۡهُم مَّعَكَ وَلۡيَأۡخُذُوٓاْ أَسۡلِحَتَهُمۡۖ فَإِذَا سَجَدُواْ فَلۡيَكُونُواْ مِن وَرَآئِكُمۡ وَلۡتَأۡتِ طَآئِفَةٌ أُخۡرَىٰ لَمۡ يُصَلُّواْ فَلۡيُصَلُّواْ مَعَكَ وَلۡيَأۡخُذُواْ حِذۡرَهُمۡ وَأَسۡلِحَتَهُمۡۗ وَدَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ لَوۡ تَغۡفُلُونَ عَنۡ أَسۡلِحَتِكُمۡ وَأَمۡتِعَتِكُمۡ فَيَمِيلُونَ عَلَيۡكُم مَّيۡلَةٗ وَٰحِدَةٗۚ وَلَا جُنَاحَ عَلَيۡكُمۡ إِن كَانَ بِكُمۡ أَذٗى مِّن مَّطَرٍ أَوۡ كُنتُم مَّرۡضَىٰٓ أَن تَضَعُوٓاْ أَسۡلِحَتَكُمۡۖ وَخُذُواْ حِذۡرَكُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ أَعَدَّ لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
Эй Муҳаммад алайҳиссалом, жанг майдонида лашкар ичида имомлик қилиб намоз ўқиганингизда уларни икки жамоага ажратинг. Улардан бири сизга иқтидо қилиб, намозда қуроллари билан туради. Бошқа жамоа эса сизларни қўриқлаб туради. Биринчи ракат тугаганидан кейин орқага ўтиб, сизларни қўриқлай бошлайдилар. Бу пайтда иккинчи жамоа намозга келади. Имом салом берганидан кейин намознинг қолганини ўқиб, тўла қилиб қўядилар. Эҳтиёт чораларини кўриб, қуролланиб олсинлар. Чунки кофирлар сизлар қурол-яроғ ва асбоб-анжомларингиздан ғафлатда қолиб, ҳушёрликни бутунлай йўқотиб, намозга кириб кетган пайтингизда устингизга бирданига ҳамла қилишни истайдилар. Агар ёғингарчиликдан азият чекиш ёки беморлик каби сабаблар бўлса, қуролларингизни ечиб қўйишингиз гуноҳ эмас. Шунда ҳам душманга қарши қўлингиздан келганча эҳтиёт чорангизни кўриб қўйинглар. Албатта, Аллоҳ кофирлар учун хор қилгувчи азобни тайёрлаб қўйгандир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَإِذَا قَضَيۡتُمُ ٱلصَّلَوٰةَ فَٱذۡكُرُواْ ٱللَّهَ قِيَٰمٗا وَقُعُودٗا وَعَلَىٰ جُنُوبِكُمۡۚ فَإِذَا ٱطۡمَأۡنَنتُمۡ فَأَقِيمُواْ ٱلصَّلَوٰةَۚ إِنَّ ٱلصَّلَوٰةَ كَانَتۡ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ كِتَٰبٗا مَّوۡقُوتٗا
Эй мўминлар, намоздан бўшаганингиздан кейин Аллоҳни ҳамма ҳолатда - турганингизда ҳам, ўтирганингизда ҳам, ёнбошлаганингизда ҳам тасбеҳ, таҳлил, ҳамд айтиб эслангиз. Хавф бартараф бўлиб, тинч-хотиржам бўлган пайтингизда намозни ҳамма рукнлари, вожибларию суннатлари билан тўкис адо этингиз. Намоз мўминларга муайян вақтда бажарилиши вожиб бўлган фарздир. Узр бўлмаса, муқимликда уни кечиктириш жоиз эмас. Мусофирликда эса икки намозни жам - бир қилиб ўқиш ҳам, қаср - қисқа қилиб ўқиш ҳам жоиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَا تَهِنُواْ فِي ٱبۡتِغَآءِ ٱلۡقَوۡمِۖ إِن تَكُونُواْ تَأۡلَمُونَ فَإِنَّهُمۡ يَأۡلَمُونَ كَمَا تَأۡلَمُونَۖ وَتَرۡجُونَ مِنَ ٱللَّهِ مَا لَا يَرۡجُونَۗ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمًا
Эй мўминлар душманингиз кофирларни қувишда бўш келмангиз, дангасалик қилмангиз. Ўлим ва жароҳатлардан қийналаётган бўлсангиз, душманингиз ҳам худди сиздек қийналмоқда. Уларнинг сабри сизникидан ортиқ бўлмасин. Чунки сиз ғанимингиздан фарқли ўлароқ, Аллоҳдан савоб, қўллов ва ғалаба умидидасиз. Аллоҳ бандаларининг аҳволини кўриб-билиб турадиган, ҳар бир тадбирини, шариатини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّآ أَنزَلۡنَآ إِلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ بِٱلۡحَقِّ لِتَحۡكُمَ بَيۡنَ ٱلنَّاسِ بِمَآ أَرَىٰكَ ٱللَّهُۚ وَلَا تَكُن لِّلۡخَآئِنِينَ خَصِيمٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Биз сизга одамлар орасида ўз ҳавойи нафсингиз ёки шахсий фикрингиз билан эмас, Аллоҳ кўрсатган йўл билан ҳукм этишингиз учун ҳақиқатни ўз ичига олган Қуръонни нозил қилдик. Ўзларига ва омонатларига хиёнат қилганларни улардан ҳақ талаб қилиб келганлардан ҳимоя қилманг.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• استحباب صلاة الخوف وبيان أحكامها وصفتها.
• الأمر بالأخذ بالأسباب في كل الأحوال، وأن المؤمن لا يعذر في تركها حتى لو كان في عبادة.
Ҳамма-ҳамма ҳолатларда ҳам сабабини қилиб қўйишга буюриляпти. Мўмин ҳатто ибодатда ҳам бу мажбуриятдан озод этилмайди. У намозда ҳам сабабини қилиб, эҳтиёт чорасини кўриши шарт.
وَٱسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَۖ إِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱلنَّاسِ وَلَا يَسۡتَخۡفُونَ مِنَ ٱللَّهِ وَهُوَ مَعَهُمۡ إِذۡ يُبَيِّتُونَ مَا لَا يَرۡضَىٰ مِنَ ٱلۡقَوۡلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ بِمَا يَعۡمَلُونَ مُحِيطًا
Жиноятларини қўрққанларидан ва уялганларидан одамлардан яширадилар. Аллоҳдан эса яширмайдилар. Аллоҳ ҳар доим улар билан биргадир. Уларни иҳота қилиб туради. Жиноятчининг ёнини олиш ва бегуноҳга қора чаплаш каби Аллоҳ рози бўлмайдиган ишларни хуфёна тузаётганларида ҳам ҳаммасидан хабардор бўлиб туради. Аллоҳ уларнинг ичидаю ташида қилаётган ҳамма ишларини қамраб олгандир. Бирон нарса У Зотдан яширин қолмайди. Яқинда амалларига яраша жазо ёки мукофотларини беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
هَٰٓأَنتُمۡ هَٰٓؤُلَآءِ جَٰدَلۡتُمۡ عَنۡهُمۡ فِي ٱلۡحَيَوٰةِ ٱلدُّنۡيَا فَمَن يُجَٰدِلُ ٱللَّهَ عَنۡهُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ أَم مَّن يَكُونُ عَلَيۡهِمۡ وَكِيلٗا
Мана сизлар жиноятчиларга ғамхўрлик қилиб, бу дунёда уларнинг тарафини олиб, уларни оқлашга, жазодан қутқариб қолишга уриндинглар. Энди қиёмат кунида аслида нима бўлганидан хабардор Зот қаршисида турганларида ким уларнинг ёнини олиб, Аллоҳдан ҳимоя қила олади?! Ўша даҳшатли кунда ким уларга вакил бўла олади?! Муҳаққақки, ҳеч ким бу ишни қила олмайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يَعۡمَلۡ سُوٓءًا أَوۡ يَظۡلِمۡ نَفۡسَهُۥ ثُمَّ يَسۡتَغۡفِرِ ٱللَّهَ يَجِدِ ٱللَّهَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Ким бир ёмон амал қилса ёки гуноҳлар қилиб, ўзига ўзи жабр қилса, кейин эса гуноҳини тан олиб, пушаймон бўлиб, қайта такрорламасликка аҳд қилиб, Аллоҳдан мағфират сўраса, Аллоҳ унинг гуноҳларини Кечирувчи ва унга Раҳмли эканини топади.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يَكۡسِبۡ إِثۡمٗا فَإِنَّمَا يَكۡسِبُهُۥ عَلَىٰ نَفۡسِهِۦۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Каттадир, кичикдир, ким бир гуноҳ қилса, унинг ёмон оқибати фақат ўзига бўлади. Ўзидан бошқага ўтмайди. Аллоҳ бандаларнинг қилган ишларини кўриб-билиб турувчи ва ҳар бир тадбирини, шариатини ҳикмат билан қилувчи Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَوۡلَا فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ وَرَحۡمَتُهُۥ لَهَمَّت طَّآئِفَةٞ مِّنۡهُمۡ أَن يُضِلُّوكَ وَمَا يُضِلُّونَ إِلَّآ أَنفُسَهُمۡۖ وَمَا يَضُرُّونَكَ مِن شَيۡءٖۚ وَأَنزَلَ ٱللَّهُ عَلَيۡكَ ٱلۡكِتَٰبَ وَٱلۡحِكۡمَةَ وَعَلَّمَكَ مَا لَمۡ تَكُن تَعۡلَمُۚ وَكَانَ فَضۡلُ ٱللَّهِ عَلَيۡكَ عَظِيمٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссолату вассалом, агар Аллоҳ фазлу марҳамат кўрсатиб, сизни Ўз паноҳида асрамаганида эди, анави хоинлардан бир тоифаси сизни ҳақдан адаштириб, адолатсиз ҳукм чиқаришингизга эришишга уринган бўлардилар. Улар ўзларидан бошқани адаштиролмайдилар. Йўлдан оздиришга уриниш каби касофатлари ўзларига уради. Аллоҳ сизга Қуръон ва суннатни нозил қилиш ҳамда ҳидоят ва нурдан таълим бериш ила сизни Ўз паноҳида асради. Энди улар сизга озор бера олмаслар. Пайғамбарликни ато этиш ва Ўз паноҳида асраш каби Аллоҳнинг сизга бўлган фазлу марҳамати буюк бўлди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• النهي عن المدافعة والمخاصمة عن المبطلين؛ لأن ذلك من التعاون على الإثم والعدوان.
Ноҳақларнинг ёнини олиш ва уларни ҳимоя қилишдан қайтариляпти. Чунки бу иш гуноҳ ва тажовузкорликда ўзаро ҳамкорлик қилиш қабилидандир.
• ينبغي للمؤمن الحق أن يكون خوفه من الله وتعظيمه والحياء منه فوق كل أحد من الناس.
۞ لَّا خَيۡرَ فِي كَثِيرٖ مِّن نَّجۡوَىٰهُمۡ إِلَّا مَنۡ أَمَرَ بِصَدَقَةٍ أَوۡ مَعۡرُوفٍ أَوۡ إِصۡلَٰحِۭ بَيۡنَ ٱلنَّاسِۚ وَمَن يَفۡعَلۡ ذَٰلِكَ ٱبۡتِغَآءَ مَرۡضَاتِ ٱللَّهِ فَسَوۡفَ نُؤۡتِيهِ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Садақа қилишгами, шариат ва ақлга тўғри келадиган бирон яхшиликками ёки талашиб-тортишаётганлар ўртасидаги низони ислоҳ этишгами чорлаш бўлмаса, шунчаки одамларнинг кўнглини кўтариб, хурсанд қилиб қўядиган кўп қуруқ гаплардан яхшилик ҳам, фойда ҳам йўқ. Аллоҳ ризосини истаб, шу ишларни қилган одамга эса яқинда улуғ савоб ато этурмиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يُشَاقِقِ ٱلرَّسُولَ مِنۢ بَعۡدِ مَا تَبَيَّنَ لَهُ ٱلۡهُدَىٰ وَيَتَّبِعۡ غَيۡرَ سَبِيلِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ نُوَلِّهِۦ مَا تَوَلَّىٰ وَنُصۡلِهِۦ جَهَنَّمَۖ وَسَآءَتۡ مَصِيرًا
Ҳақиқат аниқ-тиниқ кўриниб бўлганидан кейин ҳам яна Пайғамбарга қарши чиқиб, хилоф қилган ва мўминларнинг йўлидан бошқа йўлга кетган кимсани ўз ҳолига қўйиб қўямиз. Қасддан ҳақдан юз ўгиргани боис, унга тавфиқ бермаймиз. Кейин эса уни жаҳаннамга киритамиз ва дўзах ўтида ёниб азобланади. Нақадар ёмон оқибат!
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱللَّهَ لَا يَغۡفِرُ أَن يُشۡرَكَ بِهِۦ وَيَغۡفِرُ مَا دُونَ ذَٰلِكَ لِمَن يَشَآءُۚ وَمَن يُشۡرِكۡ بِٱللَّهِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
Аллоҳ Ўзига ширк келтирилишини кечирмайди. Мушрик дўзахда абадий қолади. Ширкдан бошқа гуноҳларни Ўзи истаган бандаси учун Ўз фазлу марҳамати ила кечиради. Ким Аллоҳга ширк келтирган бўлса, демак, у ҳақиқатдан узоқ-узоқларга улоқиб кетибди. Чунки у яратувчи билан яралмишни тенглаштириб қўйди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِن يَدۡعُونَ مِن دُونِهِۦٓ إِلَّآ إِنَٰثٗا وَإِن يَدۡعُونَ إِلَّا شَيۡطَٰنٗا مَّرِيدٗا
Ўша мушриклар Аллоҳни қўйиб, Лот, Уззо каби фойда ҳам, зарар ҳам келтира олмайдиган санамларга ибодат қиладилар. Аслини олганда улар Аллоҳга итоат қилишдан бош тортган, ҳеч қандай яхшилиги бўлмаган шайтонга сиғинадилар. Чунки санамларга ибодат қилишни уларга айнан шу шайтон буюрган.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَأُضِلَّنَّهُمۡ وَلَأُمَنِّيَنَّهُمۡ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُبَتِّكُنَّ ءَاذَانَ ٱلۡأَنۡعَٰمِ وَلَأٓمُرَنَّهُمۡ فَلَيُغَيِّرُنَّ خَلۡقَ ٱللَّهِۚ وَمَن يَتَّخِذِ ٱلشَّيۡطَٰنَ وَلِيّٗا مِّن دُونِ ٱللَّهِ فَقَدۡ خَسِرَ خُسۡرَانٗا مُّبِينٗا
Уларни Сенинг тўғри йўлингдан оздираман, залолатни бўяб кўрсатадиган ёлғон ваъдалар билан хомхаёлларга мубтало қиламан, Аллоҳ ҳалол қилган нарсани ҳаромга айлантириш учун уларни чорваларнинг қулоқларини кесишга буюраман, Аллоҳ яратган нарсаларни асл табиатидан ўзгартириб-бузишга чорлайман". Ким шайтонни ўзига дўст тутиб, унга итоат этса, у аниқ-тиниқ зиёнга учрабди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• أكثر تناجي الناس لا خير فيه، بل ربما كان فيه وزر، وقليل من كلامهم فيما بينهم يتضمن خيرًا ومعروفًا.
Одамларнинг аксар махфий суҳбатларида яхшилик йўқ. Аксинча, гуноҳ бўлиш эҳтимоли бор. Бундай суҳбатларда яхшилик бўлиши жуда камдан-кам учрайдиган ҳолат.
• معاندة الرسول صلى الله عليه وسلم ومخالفة سبيل المؤمنين نهايتها البعد عن الله ودخول النار.
Пайғамбар алайҳиссаломга қарши чиқиш ва мўминлар йўлига юрмасликнинг оқибати Аллоҳдан узоқлашиш ва дўзахга киришдир.
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ سَنُدۡخِلُهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُ خَٰلِدِينَ فِيهَآ أَبَدٗاۖ وَعۡدَ ٱللَّهِ حَقّٗاۚ وَمَنۡ أَصۡدَقُ مِنَ ٱللَّهِ قِيلٗا
Аллоҳга иймон келтириб, У Зотга яқинлаштирадиган яхши амалларни қилган зотларни қасрлари остидан анҳорлар оқиб ўтадиган жаннатларга киритурмиз. У ерда абадий қолурлар. Бу Аллоҳнинг ваъдасидир. Аллоҳнинг ваъдаси ҳақдир. У Зот берган ваъдасига хилоф қилмас. Аллоҳдан кўра ростгўйроқ кимса йўқдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لَّيۡسَ بِأَمَانِيِّكُمۡ وَلَآ أَمَانِيِّ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِۗ مَن يَعۡمَلۡ سُوٓءٗا يُجۡزَ بِهِۦ وَلَا يَجِدۡ لَهُۥ مِن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
Эй мусулмонлар, нажот ва муваффақият сизларнинг орзуларингизга қараб ҳам бўлмайди, аҳли китобларнинг орзуларига қараб ҳам бўлмайди. Бу иш амалга боғлиқдир. Ким ёмонлик қилса, қиёмат куни жазосини олади ва Аллоҳдан ўзга фойда келтирадиган дўст ҳам, зарарни даф қиладиган ёрдамчи ҳам топа олмайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَن يَعۡمَلۡ مِنَ ٱلصَّٰلِحَٰتِ مِن ذَكَرٍ أَوۡ أُنثَىٰ وَهُوَ مُؤۡمِنٞ فَأُوْلَٰٓئِكَ يَدۡخُلُونَ ٱلۡجَنَّةَ وَلَا يُظۡلَمُونَ نَقِيرٗا
Эркакми, аёлми, Аллоҳ таолога чин дилдан иймон келтирган ҳолида яхши амаллар қилсалар, ана ўшалар жаннатга кирурлар. Амалларининг савоби қилча ҳам камайтирилмас.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَمَنۡ أَحۡسَنُ دِينٗا مِّمَّنۡ أَسۡلَمَ وَجۡهَهُۥ لِلَّهِ وَهُوَ مُحۡسِنٞ وَٱتَّبَعَ مِلَّةَ إِبۡرَٰهِيمَ حَنِيفٗاۗ وَٱتَّخَذَ ٱللَّهُ إِبۡرَٰهِيمَ خَلِيلٗا
Зоҳирда ҳам, ботинда ҳам Аллоҳга тўла таслим бўлиб, ниятини холис қилган, шариатга эргашишни қиёмига етказиб бажарган, Муҳаммад алайҳиссалом олиб келган диннинг асли бўлмиш Иброҳим динига эргашиб, ширку куфрдан тавҳиду иймонга ўтган кимсанинг динидан ҳам гўзалроқ дин йўқдир. Аллоҳ таоло пайғамбари Иброҳим алайҳиссаломни бошқа бандалари орасидан танлаб олиб, у кишига алоҳида меҳр-муҳаббат кўрсатиб, Ўзига дўст тутган.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَيَسۡتَفۡتُونَكَ فِي ٱلنِّسَآءِۖ قُلِ ٱللَّهُ يُفۡتِيكُمۡ فِيهِنَّ وَمَا يُتۡلَىٰ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ فِي يَتَٰمَى ٱلنِّسَآءِ ٱلَّٰتِي لَا تُؤۡتُونَهُنَّ مَا كُتِبَ لَهُنَّ وَتَرۡغَبُونَ أَن تَنكِحُوهُنَّ وَٱلۡمُسۡتَضۡعَفِينَ مِنَ ٱلۡوِلۡدَٰنِ وَأَن تَقُومُواْ لِلۡيَتَٰمَىٰ بِٱلۡقِسۡطِۚ وَمَا تَفۡعَلُواْ مِنۡ خَيۡرٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِهِۦ عَلِيمٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сиздан аёллар масаласи ҳақида, уларнинг мажбуриятлари ва ҳақ-ҳуқуқлари ҳақида сўрайдилар. Айтингки, буни сизларга Аллоҳ ва Қуръонда келган оятлар баён қилур. Қўл остингиздаги етим қизлар борасидаки, уларга Аллоҳ фарз қилган маҳрни ҳам, меросни ҳам бермайсизлар, уларга уйланишни ҳам истамайсизлар, яна уларнинг мол-давлатидан умидвор бўлиб, турмушга чиқишларига ҳам тўсқинлик қиласизлар. Аллоҳ ва Қуръондаги оятлар баён қиладики, кичик ёшли заифаларнинг меросдан оладиган ҳақларини беринглар, уларга зўравонлик қилиб, мол-давлатларини эгаллаб олманглар, етимларга адолат қилиб, уларнинг дунё ва охиратдаги аҳволини ислоҳ қиладиган ишларни бажаринглар. Етимларга ва бошқаларга нима яхшилик қилсангизлар, Аллоҳ ҳаммасини кўриб-билиб туради ва яқинда амалингизга яраша мукофотингизни беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• ما عند الله من الثواب لا يُنال بمجرد الأماني والدعاوى، بل لا بد من الإيمان والعمل الصالح.
Аллоҳнинг ҳузуридаги савобга орзу-умиднинг ўзи билан эришиб бўлмайди. Бунинг учун иймон ва солиҳ амал ҳам зарурдир.
• الجزاء من جنس العمل، فمن يعمل سوءًا يُجْز به، ومن يعمل خيرًا يُجْز بأحسن منه.
Ҳар ким экканини ўради. Ёмонлик қилган одам жазосини олади, яхшилик қилган одам эса мукофотини. Мукофот кўпайтириб берилади.
وَإِنِ ٱمۡرَأَةٌ خَافَتۡ مِنۢ بَعۡلِهَا نُشُوزًا أَوۡ إِعۡرَاضٗا فَلَا جُنَاحَ عَلَيۡهِمَآ أَن يُصۡلِحَا بَيۡنَهُمَا صُلۡحٗاۚ وَٱلصُّلۡحُ خَيۡرٞۗ وَأُحۡضِرَتِ ٱلۡأَنفُسُ ٱلشُّحَّۚ وَإِن تُحۡسِنُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
Агар бир аёл эри кўнгилсиз бўлиб, уни ёмон кўриб қолишидан қўрқса, ҳар иккиси ўзаро сарф-харажат ва бирга тунаш каби айрим ҳуқуқларидан воз кечиш орқали бирон сулҳга келишларида гуноҳ йўқ. Талоқдан кўра сулҳ яхшироқдир. Нафс худбинликка, бахилликка мойил бўлиб, ўз ҳаққидан кечишга ҳеч рози бўлмайди. Шунинг учун эр-хотин уни тарбиялаб-даволаб, бағрикенглик ва олийжанобликка ўргатишлари лозим. Агар ҳамма ишларингизни шариат асосида пухта бажарсангиз ҳамда Аллоҳдан буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш билан тақво қилсангиз, Аллоҳ қилаётган ҳамма ишларингиздан хабардор бўлиб турибди. Бирон нарса У Зотдан яширин қолмайди ва яқинда сизларни қилган амалларингизга яраша мукофотлайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلَن تَسۡتَطِيعُوٓاْ أَن تَعۡدِلُواْ بَيۡنَ ٱلنِّسَآءِ وَلَوۡ حَرَصۡتُمۡۖ فَلَا تَمِيلُواْ كُلَّ ٱلۡمَيۡلِ فَتَذَرُوهَا كَٱلۡمُعَلَّقَةِۚ وَإِن تُصۡلِحُواْ وَتَتَّقُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Эй эрлар, ҳар қанча уринмангиз, қалб масаласида аёлларингиз ўртасида тўла адолат қила олмайсиз. Бу ишда сизларнинг иродангиздан ташқаридаги сабаблар ҳам бор. Шунинг учун ёқтирмай қолган аёлингиздан бутунлай юз ўгириб, уни худди бир эри бор-йўқлиги аросат бўлган муаллақ каби ташлаб қўймангиз. Эрим бор деса, у эр эрлигини қилмайди ёки эрим йўқ деб, бошқа турмуш ҳам қилолмайди. Ўзингизни ислоҳ қилиб, нафсингизни эр-хотинлик ҳаққини адо қилишга мажбурлай олсангиз ва Аллоҳдан тақво қилсангиз, Аллоҳ гуноҳларингизни кечирадиган меҳрибон Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِن يَتَفَرَّقَا يُغۡنِ ٱللَّهُ كُلّٗا مِّن سَعَتِهِۦۚ وَكَانَ ٱللَّهُ وَٰسِعًا حَكِيمٗا
Эр-хотин бир талоқ ёки хулъ билан ажрашсалар, Аллоҳ ҳар иккисини Ўзининг кенг фазли ила беҳожат қилур. Аллоҳ фазлу марҳамати кенг, тадбирини ҳам, тақдирини ҳам ҳикмат билан (жорий) қилгувчи доно Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَلِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَلَقَدۡ وَصَّيۡنَا ٱلَّذِينَ أُوتُواْ ٱلۡكِتَٰبَ مِن قَبۡلِكُمۡ وَإِيَّاكُمۡ أَنِ ٱتَّقُواْ ٱللَّهَۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَنِيًّا حَمِيدٗا
Осмонлару ердаги ҳамма-ҳамма нарса ёлғиз Аллоҳнинг мулкидир. Яҳудийлар ва насоролар каби аҳли китоблардан ҳам, сизлардан ҳам Аллоҳнинг буйруқларини бажариш ва тақиқларидан тийилиш борасида аҳд олдик. Шу аҳдга вафо қилмасангиз, фақат ўзингизга зарар қиласиз. Зеро, осмонлару ердаги ҳамма нарса Аллоҳнинг мулкидир ва У сизларнинг тоат-ибодатингиздан ҳам, ҳамма махлуқотлардан ҳам беҳожат ҳамда барча сифатларию амалларида мақтовга лойиқ Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
مَّن كَانَ يُرِيدُ ثَوَابَ ٱلدُّنۡيَا فَعِندَ ٱللَّهِ ثَوَابُ ٱلدُّنۡيَا وَٱلۡأٓخِرَةِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ سَمِيعَۢا بَصِيرٗا
Эй одамлар, ким қилган амали учун фақат шу дунёнинг савобини истаса, билсинки, дунёнинг савоби ҳам, охиратнинг савоби ҳам Аллоҳ ҳузуридадир. Шундай экан, У Зотдан ҳар иккисининг савобини сўрайверсин. Аллоҳ гап-сўзларингизни эшитиб, амалларингизни кўриб-билиб турган Зотдирки, яқинда уларга яраша жазо ёки мукофотингизни берур.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• استحباب المصالحة بين الزوجين عند المنازعة، وتغليب المصلحة بالتنازل عن بعض الحقوق إدامة لعقد الزوجية.
Келишмовчилик чиққан пайтда эр-хотин орасини ислоҳ қилиш мустаҳабдир, маъқул ва мақбул бир ишдир. Айрим ҳақ-ҳуқуқлардан воз кечиб бўлса ҳам эр-хотинлик ҳаётининг давомийлигини сақлаб қолиш ажрашиб кетишдан кўра яхшироқдир.
• أوجب الله تعالى العدل بين الزوجات خاصة في الأمور المادية التي هي في مقدور الأزواج، وتسامح الشرع حين يتعذر العدل في الأمور المعنوية، كالحب والميل القلبي.
Аллоҳ таоло эрнинг қўлидан келадиган ишлар борасида унга хотинлари ўртасида адолатли бўлишни вожиб қилди. Муҳаббат ва кўнгил қўйиш каби маънавий ишларда эса адолат қила олиш имкони бўлмагани учун шариат кенглик берди.
• لا حرج على الزوجين في الفراق إذا تعذرت العِشْرة بينهما.
۞ يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ كُونُواْ قَوَّٰمِينَ بِٱلۡقِسۡطِ شُهَدَآءَ لِلَّهِ وَلَوۡ عَلَىٰٓ أَنفُسِكُمۡ أَوِ ٱلۡوَٰلِدَيۡنِ وَٱلۡأَقۡرَبِينَۚ إِن يَكُنۡ غَنِيًّا أَوۡ فَقِيرٗا فَٱللَّهُ أَوۡلَىٰ بِهِمَاۖ فَلَا تَتَّبِعُواْ ٱلۡهَوَىٰٓ أَن تَعۡدِلُواْۚ وَإِن تَلۡوُۥٓاْ أَوۡ تُعۡرِضُواْ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ بِمَا تَعۡمَلُونَ خَبِيرٗا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва Пайғамбар алайҳиссаломга эргашган мўминлар, ҳамма ҳаолатда ҳам адолат билан турингиз. Ҳаммага, ҳатто ўзингизга, ота-онангизга, қариндошларингизга қарши бўлса ҳам ҳақни гапириб гувоҳлик беринг. Кимнингдир камбағаллиги ёки бойлиги сизни гувоҳлик беришга ёки бермасликка олиб бормасин. Бойни ҳам, камбағални ҳам Аллоҳнинг Ўзи кўпроқ танийди ва улар учун нима яхши бўлишини жуда яхши билади. Шундай бўлгач, гувоҳлик беришда ҳавойи нафсингизга эргашиб, ҳақдан юз ўгирмангиз. Нотўғри гувоҳлик берсангиз ёки тўғри гувоҳлик беришдан бош тортсангиз, билингизки, Аллоҳ қилаётган ишларингиздан хабардор бўлган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُوٓاْ ءَامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِي نَزَّلَ عَلَىٰ رَسُولِهِۦ وَٱلۡكِتَٰبِ ٱلَّذِيٓ أَنزَلَ مِن قَبۡلُۚ وَمَن يَكۡفُرۡ بِٱللَّهِ وَمَلَٰٓئِكَتِهِۦ وَكُتُبِهِۦ وَرُسُلِهِۦ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ فَقَدۡ ضَلَّ ضَلَٰلَۢا بَعِيدًا
Эй иймон келтирганлар, Аллоҳга, Унинг Пайғамбарига, шу Пайғамбарига нозил қилган Қуръонга, олдинги пайғамбарларга нозил қилган китобларга бўлган иймонингизда барқарор турингиз. Ким Аллоҳга, фаришталарига, китобларига, пайғамбарларига ва қиёмат кунига куфр келтирса, тўғри йўлдан жуда-жуда узоқларга адашиб кетибди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ءَامَنُواْ ثُمَّ كَفَرُواْ ثُمَّ ٱزۡدَادُواْ كُفۡرٗا لَّمۡ يَكُنِ ٱللَّهُ لِيَغۡفِرَ لَهُمۡ وَلَا لِيَهۡدِيَهُمۡ سَبِيلَۢا
Ҳали иймон келтириб, ҳали куфр келтираверадиганлар, кейин эса ўша куфрида қотиб қоладиганлар ва шу аҳволида ўлиб кетадиганлар Аллоҳнинг марҳаматидан маҳрумлардир. Аллоҳ уларнинг гуноҳларини кечирмас ва Ўзига олиб борадиган тўғри йўлга ҳидоят ҳам қилмас.
Ibisobanuro by'icyarabu:
ٱلَّذِينَ يَتَّخِذُونَ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ أَيَبۡتَغُونَ عِندَهُمُ ٱلۡعِزَّةَ فَإِنَّ ٱلۡعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعٗا
Уларга бу азоб нима учун? Чунки улар мўминларни қўйиб, кофирларни ўзларига дўст, ҳамкор тутдилар. Ажабо! Куч-қудратни, ҳимояни ўшалардан излаяптиларми? Овора бўладилар. Зеро, иззату куч-қудратнинг ҳаммаси Аллоҳникидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَقَدۡ نَزَّلَ عَلَيۡكُمۡ فِي ٱلۡكِتَٰبِ أَنۡ إِذَا سَمِعۡتُمۡ ءَايَٰتِ ٱللَّهِ يُكۡفَرُ بِهَا وَيُسۡتَهۡزَأُ بِهَا فَلَا تَقۡعُدُواْ مَعَهُمۡ حَتَّىٰ يَخُوضُواْ فِي حَدِيثٍ غَيۡرِهِۦٓ إِنَّكُمۡ إِذٗا مِّثۡلُهُمۡۗ إِنَّ ٱللَّهَ جَامِعُ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ وَٱلۡكَٰفِرِينَ فِي جَهَنَّمَ جَمِيعًا
Эй мўминлар, Аллоҳ сизларга Қуръони каримда: "Бирон мажлисда кимдир Аллоҳнинг оятларини инкор ва масхара қилаётганини эшитсангизлар, то гап бошқа соҳага ўтгунига қадар у жойни тарк қилишингиз вожибдир", деган сўзларни нозил қилди. Аллоҳнинг оятлари инкор ва масхара қилинаётганини эшитиб туриб ҳам жойингиздан жилмасангиз, Аллоҳнинг буйруғига итоат қилмасликда улар билан бир хил бўлиб қоласизлар. Улар инкорию масхараси билан итоатсизлик қилган бўлса, сизлар уни бемалол эшитиб ўтиравериш билан итоатсизлик қилган бўласизлар. Аллоҳ куфрини яшириб, ўзини мусулмон қилиб кўрсатган мунофиқлар билан кофирларни қиёмат кунида жаҳаннам ўтида бир жойга тўплайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• وجوب العدل في القضاء بين الناس وعند أداء الشهادة، حتى لو كان الحق على النفس أو على أحد من القرابة.
Одамларга қозилик қилишда ҳам, гувоҳ бўлишда ҳам гарчи ҳақиқат ўзингизнинг ёки қариндошингизнинг зарарига бўлса-да, адолат қилиш вожиб.
• على المؤمن أن يجتهد في فعل ما يزيد إيمانه من أعمال القلوب والجوارح، ويثبته في قلبه.
Мўмин қалб иши бўладими, бошқа аъзолар иши бўладими, ўзининг иймонини зиёда қиладиган, мустаҳкамлайдиган амалларни бажариши лозим.
ٱلَّذِينَ يَتَرَبَّصُونَ بِكُمۡ فَإِن كَانَ لَكُمۡ فَتۡحٞ مِّنَ ٱللَّهِ قَالُوٓاْ أَلَمۡ نَكُن مَّعَكُمۡ وَإِن كَانَ لِلۡكَٰفِرِينَ نَصِيبٞ قَالُوٓاْ أَلَمۡ نَسۡتَحۡوِذۡ عَلَيۡكُمۡ وَنَمۡنَعۡكُم مِّنَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ فَٱللَّهُ يَحۡكُمُ بَيۡنَكُمۡ يَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِۚ وَلَن يَجۡعَلَ ٱللَّهُ لِلۡكَٰفِرِينَ عَلَى ٱلۡمُؤۡمِنِينَ سَبِيلًا
Улар сизларнинг ғалабангизни ҳам, мағлубиятингизни ҳам кузатиб-пойлаб турадилар. Аллоҳ тарафидан сизларга зафар келиб, ўлжаларни қўлга кирита бошласангизлар, ўлжаларга шерик бўлиш учун: "Сизлар билан бирга елкама-елка турмаганмидик?", дейишади. Ғалаба кофирларга насиб бўлса, уларга қараб: "Сизларни биз бошқариб, ишларингизга бош-қош бўлиб, мўминлардан ҳимоя қилиб турмаганмидик?", дейишади. Қиёмат кунида ҳаммангизнинг ўртангизда Аллоҳнинг Ўзи ҳакамлик қилади. Мўминларга жаннатни мукофот қилиб беради. Мунофиқларни эса дўзахнинг тубига улоқтириб жазолайди. Аллоҳ Ўз фазли ила қиёмат куни кофирлар учун мўминларга қарши бирон ҳужжатни ҳаргиз қолдирмайди. Модомики, мўминлар иймонига содиқ қолиб, шариатга амал қилар эканлар, оқибатни фақат уларга хос қилиб қўяди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلۡمُنَٰفِقِينَ يُخَٰدِعُونَ ٱللَّهَ وَهُوَ خَٰدِعُهُمۡ وَإِذَا قَامُوٓاْ إِلَى ٱلصَّلَوٰةِ قَامُواْ كُسَالَىٰ يُرَآءُونَ ٱلنَّاسَ وَلَا يَذۡكُرُونَ ٱللَّهَ إِلَّا قَلِيلٗا
Мунофиқлар ўзларини мусулмон қилиб кўрсатиб, куфрини яшириб, Аллоҳни алдамоқчи бўладилар. Аллоҳнинг Ўзи уларни алдаб қўйибди. Чунки У Зот уларнинг кофирлигини билиб туриб ҳам жонларини асраб турибди. Охиратда эса уларга энг оғир азобни тайёрлаб қўйган. Улар намозга турсалар, эриниб, ёқтирмасдан, ихлоссиз, хўжакўрсинга турадилар. Аллоҳни камдан-кам, мўминларга йўлиққан пайтларидагина ёдга оладилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
مُّذَبۡذَبِينَ بَيۡنَ ذَٰلِكَ لَآ إِلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِ وَلَآ إِلَىٰ هَٰٓؤُلَآءِۚ وَمَن يُضۡلِلِ ٱللَّهُ فَلَن تَجِدَ لَهُۥ سَبِيلٗا
Ўша мунофиқлар аросатда қолиб, сарсон бўлган бетайинлардир. Зоҳиру ботинда мўминларга ҳам қўшила олмайдилар, кофирларга ҳам. Зоҳирда мўминлар билан, ботинда эса кофирлар билан бўладилар. Эй Пайғамбар алайҳиссалом, кимни Аллоҳ адаштириб қўйган бўлса, уни ҳидоят қилишга асло бирон йўл топа олмассиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ لَا تَتَّخِذُواْ ٱلۡكَٰفِرِينَ أَوۡلِيَآءَ مِن دُونِ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۚ أَتُرِيدُونَ أَن تَجۡعَلُواْ لِلَّهِ عَلَيۡكُمۡ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينًا
Эй Аллоҳга иймон келтирган ва Пайғамбарига эргашган мўминлар, мўминларни қўйиб, Аллоҳни инкор қиладиган кофирларни дўст тутмангизлар. Шу ишингиз билан ўзингизни ўзингиз жазога лойиқ қилиб қўядиган бир ҳужжатни Аллоҳга тақдим қилиб қўйишни истаяпсизларми?!
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِلَّا ٱلَّذِينَ تَابُواْ وَأَصۡلَحُواْ وَٱعۡتَصَمُواْ بِٱللَّهِ وَأَخۡلَصُواْ دِينَهُمۡ لِلَّهِ فَأُوْلَٰٓئِكَ مَعَ ٱلۡمُؤۡمِنِينَۖ وَسَوۡفَ يُؤۡتِ ٱللَّهُ ٱلۡمُؤۡمِنِينَ أَجۡرًا عَظِيمٗا
Мунофиқлигидан тавба қилиб, Аллоҳга қайтган, ботинини ўнглаб, Аллоҳга берган аҳдини маҳкам тутган, амалини ҳеч бир риё аралаштирмасдан холис Аллоҳ учун қилган кишилар бундан мустасно. Улар бу дунёда ҳам, охиратда ҳам мўминлар билан бир сафдадирлар. Яқинда Аллоҳ мўминларга кўп-кўп савоблар берур.
Ibisobanuro by'icyarabu:
مَّا يَفۡعَلُ ٱللَّهُ بِعَذَابِكُمۡ إِن شَكَرۡتُمۡ وَءَامَنتُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ شَاكِرًا عَلِيمٗا
Агар шукр қилсангизлар ва иймон келтирсангизлар, Аллоҳнинг сизларни азоблашига ҳожат қолмайди. Зеро, У фақат ва фақат яхшилик қилгувчи ва раҳмли Зотдирки, гуноҳларингиз туфайлигина сизларни азоблайди. Агар амалларингизни ўнглаб, берган неъматларига шукр қилсангизлар ва зоҳиру ботинда У Зотга иймон келтирсангизлар, сизларни ҳеч қачон азобламайди. Аллоҳ неъматларини эътироф этадиган бандасига ажру савобларини кўп-кўп қилиб берадиган Шокир ҳамда бандаларининг иймонларини билиб турадиган Алим Зотдирки, яқинда ҳаммага амалига яраша жазо ёки мукофотини берур.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• بيان صفات المنافقين، ومنها: حرصهم على حظ أنفسهم سواء كان مع المؤمنين أو مع الكافرين.
Юқоридаги оятларда мунофиқларнинг сифатлари баён қилинди. Энг кўзга кўринганларидан бири фақат ва фақат ўзларини ўйлашлари, худбинликларидир. Улар учун мўминлар сафида бўладиларми, кофирлар сафидами, фарқи йўқ. Асосийси ўзлари тинч-омон бўлсалар бўлди.
• أعظم صفات المنافقين تَذَبْذُبُهم وحيرتهم واضطرابهم، فلا هم مع المؤمنين حقًّا ولا مع الكافرين.
Мунофиқларнинг энг бўртиб кўринадиган белгиларидан бири доимий ҳайронликда, изтиробда, аросатда қолишларидир. Улар на чин мўминлардир ва на чин кофирлар.
• النهي الشديد عن اتخاذ الكافرين أولياء من دون المؤمنين.
۞ لَّا يُحِبُّ ٱللَّهُ ٱلۡجَهۡرَ بِٱلسُّوٓءِ مِنَ ٱلۡقَوۡلِ إِلَّا مَن ظُلِمَۚ وَكَانَ ٱللَّهُ سَمِيعًا عَلِيمًا
Аллоҳ ёмон гапнинг ошкора айтилишини хуш кўрмайди. Аксинча, ундан ғазабланади ва унинг оқибати ёмон бўлишидан огоҳлантиради. Лекин бу ишнинг мазлум тарафидан бўлиши жоиз. Яъни, мазлум золим устидан шикоят қилиб, уни дуойибад қилиши мумкин. Шунда ҳам сабр қилиши ва ошокора қилмаслиги афзалроқ. Аллоҳ гап-сўзларингизни эшитиб турувчи ва ниятларингиздан хабардор бўлган Зотдир. Шундай экан, ёмон гап айтишдан ёки уни қасд қилишдан эҳтиёт бўлинглар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِن تُبۡدُواْ خَيۡرًا أَوۡ تُخۡفُوهُ أَوۡ تَعۡفُواْ عَن سُوٓءٖ فَإِنَّ ٱللَّهَ كَانَ عَفُوّٗا قَدِيرًا
Қайси бир яхши гапингизни ёки ишингизни ошкора ё яширинча қилсангиз ёки сизга ёмонлик қилган бирон одамни кечириб юборсангиз, Аллоҳга ёқадиган ишни қилган бўласиз. Зеро, Аллоҳ жазолашга қодир бўла туриб кечириб юборадиган Зотдир. Шундай экан, кечиримлилик ахлоқингизнинг бир қисмига айланиб қолсин. Шоядки, Аллоҳ ҳам сизни кечириб юборса.
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلَّذِينَ يَكۡفُرُونَ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيُرِيدُونَ أَن يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ ٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَيَقُولُونَ نُؤۡمِنُ بِبَعۡضٖ وَنَكۡفُرُ بِبَعۡضٖ وَيُرِيدُونَ أَن يَتَّخِذُواْ بَيۡنَ ذَٰلِكَ سَبِيلًا
Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирадиганлар, Аллоҳга иймон келтириб, пайғамбарларини ёлғончига чиқариб, Аллоҳ билан пайғамбарлари орасини ажратмоқчи бўлганлар ва "пайғамбарларнинг айримларига ишонамиз, айримларини эса инкор қиламиз", дейдиганлар, куфр билан иймон ўртасидаги аросат бир йўлни халоскор ўлароқ тутмоқчи бўлганлар, чучварани хом санабдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
أُوْلَٰٓئِكَ هُمُ ٱلۡكَٰفِرُونَ حَقّٗاۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ عَذَابٗا مُّهِينٗا
Мана шу йўлни тутганлар ҳақиқий кофирлардир. Негаки, пайғамбарларнинг ҳаммасига ёки бир қисмига куфр келтирганлар Аллоҳ ва пайғамбарларига куфр келтирган бўладилар. Биз Қиёмат кунида кофирлар учун хор қиладиган азобни тайёрлаб қўйганмиз. Бу уларнинг такаббурлик қилиб Аллоҳ ва пайғамбарларига иймон келтирмаганларининг жазосидир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦ وَلَمۡ يُفَرِّقُواْ بَيۡنَ أَحَدٖ مِّنۡهُمۡ أُوْلَٰٓئِكَ سَوۡفَ يُؤۡتِيهِمۡ أُجُورَهُمۡۚ وَكَانَ ٱللَّهُ غَفُورٗا رَّحِيمٗا
Аллоҳга иймон келтириб, Унга тавҳид узра ибодат қилган, У Зотга ҳеч нарсани ширк келтирмаган, пайғамбарларнинг ҳаммасини тасдиқлаган, ҳаммасига иймон келтирган, улардан биронтасини ажратиб қўймаган мўминларга шу иймонлари ва солиҳ амаллари учун яқинда Аллоҳ улуғ ажру савоблар ато этур. Аллоҳ тавба қилган бандасини кечирадиган, Раҳмли Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَسۡـَٔلُكَ أَهۡلُ ٱلۡكِتَٰبِ أَن تُنَزِّلَ عَلَيۡهِمۡ كِتَٰبٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِۚ فَقَدۡ سَأَلُواْ مُوسَىٰٓ أَكۡبَرَ مِن ذَٰلِكَ فَقَالُوٓاْ أَرِنَا ٱللَّهَ جَهۡرَةٗ فَأَخَذَتۡهُمُ ٱلصَّٰعِقَةُ بِظُلۡمِهِمۡۚ ثُمَّ ٱتَّخَذُواْ ٱلۡعِجۡلَ مِنۢ بَعۡدِ مَا جَآءَتۡهُمُ ٱلۡبَيِّنَٰتُ فَعَفَوۡنَا عَن ذَٰلِكَۚ وَءَاتَيۡنَا مُوسَىٰ سُلۡطَٰنٗا مُّبِينٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, яҳудийлар сиздан ўзларига осмондан худди Мусога нозил қилинганидек, бир китобни тўлалигича нозил қилишингизни сўрайдилар. Шу иш ростгўйлигингизнинг аломати бўлармиш. Сиз бундан ажабланманг. Чунки салафлари Мусодан бундан баттарроғини сўраганлар. "Аллоҳни бизга очиқ кўрсат", деганлар. Ўшанда қилган зулмлари туфайли уларни яшин урганди. Кейин Аллоҳ уларни яна қайта тирилтирганди. Улар эса Аллоҳнинг парвардигорликда ҳам, илоҳликда ҳам ягона эканига далолат қилувчи очиқ-равшан ҳужжатлар келганидан кейин ҳам яна бузоққа сиғингандилар. Шундан кейин ҳам уларни кечиргандик. Мусога қавмига қарши очиқ ҳужжатни ато этгандик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَرَفَعۡنَا فَوۡقَهُمُ ٱلطُّورَ بِمِيثَٰقِهِمۡ وَقُلۡنَا لَهُمُ ٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا وَقُلۡنَا لَهُمۡ لَا تَعۡدُواْ فِي ٱلسَّبۡتِ وَأَخَذۡنَا مِنۡهُم مِّيثَٰقًا غَلِيظٗا
Улардан қаттиқ аҳд олганимиз сабабли устларига тоғни кўтариб қўйдик. Токи, ундан қўрқиб, аҳдларига вафо қилсинлар. Шундан кейин уларга: "Байтул-мақдис эшигидан сажда қилиб, бошингизни эгиб кирингиз", дедик. Улар эса орқалари билан кирдилар. Уларга: "Шанба куни ов қила кўрманглар", дедик. Улар эса ов қилавердилар. Улардан қаттиқ аҳд олгандик. Улар эса аҳдларини буздилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• يجوز للمظلوم أن يتحدث عن ظلمه وظالمه لمن يُرْجى منه أن يأخذ له حقه، وإن قال ما لا يسر الظالم.
Мазлум ҳаққини олиб бериши мумкин бўлган одамга кўрган зулми ҳақида ҳам, золим ҳақида ҳам гапириши мумкин. Гарчи унинг гапи золимни хурсанд қилмайдиган гап бўлса ҳам.
فَبِمَا نَقۡضِهِم مِّيثَٰقَهُمۡ وَكُفۡرِهِم بِـَٔايَٰتِ ٱللَّهِ وَقَتۡلِهِمُ ٱلۡأَنۢبِيَآءَ بِغَيۡرِ حَقّٖ وَقَوۡلِهِمۡ قُلُوبُنَا غُلۡفُۢۚ بَلۡ طَبَعَ ٱللَّهُ عَلَيۡهَا بِكُفۡرِهِمۡ فَلَا يُؤۡمِنُونَ إِلَّا قَلِيلٗا
Қайта-қайта таъкидланган аҳдни бузганлари, Аллоҳнинг оятларига куфр келтирганлари, пайғамбарларни ўлдиришгача журъат этганлари ва Муҳаммад алайҳиссолату вассаломга: "Дилларимизга парда тортилган, сен айтаётган гапларни уқмайди", деганлари сабабли, Биз, уларни Ўз раҳматимиздан қувдик. Аслида эса иш ундай эмас. Аксинча, Аллоҳ уларнинг қалбларини нонкўрликлари сабабли муҳрлаб қўйган. Энди уларга бирон эзгулик етиб бормайди. Иймонлари ҳам мутлақо асқотмайдиган ўта заиф иймондир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَقَوۡلِهِمۡ إِنَّا قَتَلۡنَا ٱلۡمَسِيحَ عِيسَى ٱبۡنَ مَرۡيَمَ رَسُولَ ٱللَّهِ وَمَا قَتَلُوهُ وَمَا صَلَبُوهُ وَلَٰكِن شُبِّهَ لَهُمۡۚ وَإِنَّ ٱلَّذِينَ ٱخۡتَلَفُواْ فِيهِ لَفِي شَكّٖ مِّنۡهُۚ مَا لَهُم بِهِۦ مِنۡ عِلۡمٍ إِلَّا ٱتِّبَاعَ ٱلظَّنِّۚ وَمَا قَتَلُوهُ يَقِينَۢا
Улар фахр билан: "Биз Аллоҳнинг пайғамбари Масиҳ Ийсо ибн Марямни ўлдирдик", дея ёлғон гапиришди. Шу гаплари учун уларни Биз уларни лаънатладик. Аслида эса улар Ийсони ўлдирмагандилар, осмагандилар. Ийсога ўхшаган бошқа бир одамни осгандилар ва Ийсони ўлдирдик, деб ўйлагандилар. Ўлдирдик, деб ўйлаган яҳудийлар ҳам, уларни тасдиқлаган насронийлар ҳам қилган ишларидан шак-шубҳа ичра ҳайрон бўлиб юрадилар. Зеро, уларда аниқ илм йўқ. Улар фақат гумонга эргашадилар. Гумон эса ҳақиқатнинг ўрнини ҳаргиз боса олмайди. Аниқ ҳақиқат шуки, улар Ийсони ўлдирмаганлар, осмаганлар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
بَل رَّفَعَهُ ٱللَّهُ إِلَيۡهِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا
Аксинча, Аллоҳ унга ғанимлар макридан нажот бериб, жисмию руҳини Ўз ҳузурига кўтарди. Аллоҳ Ўзининг мулкида ғолибдирки, ҳеч ким, ҳеч нарса У Зотдан ғолиб бўла олмас ва ҳар бир тадбирида, шариатида ва қазойи қадарида ҳикмат билан иш қилгувчи Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَإِن مِّنۡ أَهۡلِ ٱلۡكِتَٰبِ إِلَّا لَيُؤۡمِنَنَّ بِهِۦ قَبۡلَ مَوۡتِهِۦۖ وَيَوۡمَ ٱلۡقِيَٰمَةِ يَكُونُ عَلَيۡهِمۡ شَهِيدٗا
Охир замонда Ийсо алайҳиссалом тушганидан кейин унга иймон келтирмаган биронта ҳам аҳли китоб қолмайди. Ҳаммаси у кишининг ўлимидан олдин иймон келтирадилар. Қиёмат куни эса Ийсо алайҳиссалом уларнинг қилган ишларига - шариатга мувофиқларига ҳам, мухолифларига ҳам гувоҳ бўлади.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَبِظُلۡمٖ مِّنَ ٱلَّذِينَ هَادُواْ حَرَّمۡنَا عَلَيۡهِمۡ طَيِّبَٰتٍ أُحِلَّتۡ لَهُمۡ وَبِصَدِّهِمۡ عَن سَبِيلِ ٱللَّهِ كَثِيرٗا
Яҳудийларнинг зулми туфайли уларга олдин ҳалол бўлган айрим мазали озуқаларни ҳаром қилиб қўйдик. Уларга ҳар бир тирноқли ҳайвонни ҳамда сигир ва қўйларнинг ёғларини ҳаром қилдик. Ўзларини ҳам, бошқаларни ҳам Аллоҳнинг йўлидан тўсаверганлари туфайли шундай қилдик. Тўсавериб-тўсавериб яхшиликдан тўсиш уларнинг бир хулқига айланиб кетганди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَأَخۡذِهِمُ ٱلرِّبَوٰاْ وَقَدۡ نُهُواْ عَنۡهُ وَأَكۡلِهِمۡ أَمۡوَٰلَ ٱلنَّاسِ بِٱلۡبَٰطِلِۚ وَأَعۡتَدۡنَا لِلۡكَٰفِرِينَ مِنۡهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا
Аллоҳ ман қилганидан кейин ҳам судхўрлик қилаверганлари, одамларнинг молларини ноҳақ олганлари туфайли шундай қилдик. Улар орасидаги кофирлар учун аламли азобни тайёрлаб қўйдик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لَّٰكِنِ ٱلرَّٰسِخُونَ فِي ٱلۡعِلۡمِ مِنۡهُمۡ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ يُؤۡمِنُونَ بِمَآ أُنزِلَ إِلَيۡكَ وَمَآ أُنزِلَ مِن قَبۡلِكَۚ وَٱلۡمُقِيمِينَ ٱلصَّلَوٰةَۚ وَٱلۡمُؤۡتُونَ ٱلزَّكَوٰةَ وَٱلۡمُؤۡمِنُونَ بِٱللَّهِ وَٱلۡيَوۡمِ ٱلۡأٓخِرِ أُوْلَٰٓئِكَ سَنُؤۡتِيهِمۡ أَجۡرًا عَظِيمًا
Лекин, эй Пайғамбар алайҳиссалом, яҳудий ва мўминларнинг илмда собитқадамлари Аллоҳ сизга нозил қилган Қуръонни ҳам, сиздан олдинги пайғамбарларга нозил қилинган Таврот ва Инжилни ҳам тасдиқлайдилар, намозни тўкис адо этадилар, молларидан закот берадилар, Аллоҳни шериксиз ягона маъбуд деб биладилар, Қиёмат кунига ишонадилар. Ана ўшаларга яқинда Биз улуғ ажру савоблар ато этурмиз.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• عاقبة الكفر الختم على القلوب، والختم عليها سبب لحرمانها من الفهم.
Куфр ва нонкўрликнинг оқибати - қалбнинг муҳрланишидир. Муҳрланган қалб эса тушуниш, англаш неъматидан маҳрумдир.
• بيان عداوة اليهود لنبي الله عيسى عليه السلام، حتى إنهم وصلوا لمرحلة محاولة قتله.
Яҳудийларнинг Ийсо алайҳиссаломга адоватлари шу қадарки, ҳатто у зотни ўлдириш учун ҳаракат қилишгача етиб борганлар.
۞ إِنَّآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَيۡكَ كَمَآ أَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰ نُوحٖ وَٱلنَّبِيِّـۧنَ مِنۢ بَعۡدِهِۦۚ وَأَوۡحَيۡنَآ إِلَىٰٓ إِبۡرَٰهِيمَ وَإِسۡمَٰعِيلَ وَإِسۡحَٰقَ وَيَعۡقُوبَ وَٱلۡأَسۡبَاطِ وَعِيسَىٰ وَأَيُّوبَ وَيُونُسَ وَهَٰرُونَ وَسُلَيۡمَٰنَۚ وَءَاتَيۡنَا دَاوُۥدَ زَبُورٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссолату вассалом, Биз сиздан олдинги пайғамбарларга ваҳий юборганимиздек сизга ҳам ваҳий юбордик. Бу иш янгилик эмас. Сиз дастлабки пайғамбар эмассиз. Биз Нуҳ алайҳиссаломга ҳам, у кишидан кейин келган пайғамбарларга ҳам, Иброҳим алайҳиссаломга ҳам, у кишининг икки ўғли Исмоил ва Исҳоқ алайҳимассаломга ҳам, Исҳоқнинг ўғли Яъқуб алайҳиссаломга ҳам ва у кишининг авлодига ҳам ваҳий юборганмиз. (Улар Яъқуб алайҳиссаломнинг ўғилларидан тарқаган Бани Исроилнинг ўн икки қабиласидаги пайғамбарлардир). Ийсо, Айюб, Юнус, Ҳорун ва Сулаймон алайҳиссаломларга ҳам ваҳий юборганмиз. Довудга эса китобни - Забурни ато этдик.
Ibisobanuro by'icyarabu:
وَرُسُلٗا قَدۡ قَصَصۡنَٰهُمۡ عَلَيۡكَ مِن قَبۡلُ وَرُسُلٗا لَّمۡ نَقۡصُصۡهُمۡ عَلَيۡكَۚ وَكَلَّمَ ٱللَّهُ مُوسَىٰ تَكۡلِيمٗا
Биз сизга шундай пайғамбарларни юбордикки, улар ҳақида сизга Қуръонда гапириб бердик. Яна шундай пайғамбарларни ҳам юбордикки, улар ҳақида сизга (Қуръонда) қисса қилиб бермадик. Қисса қилиб бермаганимизда ҳам бир ҳикмат бор. Аллоҳ Мусо алайҳиссалом билан бевосита гаплашди. Бу суҳбат ҳар қандай нуқсондан пок Аллоҳнинг буюклигига ярашадиган ҳақиқий гаплашиш бўлиб, Мусо алайҳиссаломнинг ҳурмати учун бўлганди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
رُّسُلٗا مُّبَشِّرِينَ وَمُنذِرِينَ لِئَلَّا يَكُونَ لِلنَّاسِ عَلَى ٱللَّهِ حُجَّةُۢ بَعۡدَ ٱلرُّسُلِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَزِيزًا حَكِيمٗا
Биз пайғамбарларни мўминларга улуғ савоб ҳақида хушхабар элтувчи ҳамда кофирларни аламли азобдан огоҳлантирувчи қилиб юбордик. Токи, улардан кейин одамлар учун Аллоҳга қарши бирон ҳужжат, узр қолмасин. Аллоҳ Ўз мулкида Азиздир, ҳукмида эса Ҳакимдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لَّٰكِنِ ٱللَّهُ يَشۡهَدُ بِمَآ أَنزَلَ إِلَيۡكَۖ أَنزَلَهُۥ بِعِلۡمِهِۦۖ وَٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ يَشۡهَدُونَۚ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ شَهِيدًا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, яҳудийлар сизга куфр келтираётган бўлсалар, сизга нозил қилинган Қуръоннинг ҳақлигига Аллоҳнинг Ўзи гувоҳлик берур. Аллоҳ уни Ўз илми билан нозил қилиб, бандаларини Ўзи яхши кўрадиган ва рози бўладиган ишлардан ҳам, Ўзи ёмон кўрадиган ва ёқтирмайдиган ишлардан ҳам огоҳ этиб қўйишни истади. Сиз олиб келган ваҳийнинг ҳақлигига Аллоҳ билан бирга фаришталар ҳам гувоҳлик берадилар. Гувоҳ бўлишга Аллоҳнинг Ўзи етарлидир. У Зотнинг Ўзи гувоҳ бўлиб турганда бошқа гувоҳларга на ҳожат!
Ibisobanuro by'icyarabu:
إِنَّ ٱلَّذِينَ كَفَرُواْ وَظَلَمُواْ لَمۡ يَكُنِ ٱللَّهُ لِيَغۡفِرَ لَهُمۡ وَلَا لِيَهۡدِيَهُمۡ طَرِيقًا
Аллоҳга ва пайғамбарларига куфр келтирган ва кофирлигида қолиб, ўзига ўзи зулм қилган кимсалар, модомики, ҳақ тарафга ўтмасдан залолатида қотиб тураверар эканлар, Аллоҳ уларни кечирмайди ва азобидан нажот берадиган тўғри йўлга йўлламайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُمُ ٱلرَّسُولُ بِٱلۡحَقِّ مِن رَّبِّكُمۡ فَـَٔامِنُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ وَإِن تَكۡفُرُواْ فَإِنَّ لِلَّهِ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَٱلۡأَرۡضِۚ وَكَانَ ٱللَّهُ عَلِيمًا حَكِيمٗا
Эй одамлар, Муҳаммад алайҳиссалом сизларга Аллоҳ таоло тарафидан ҳидоят ва ҳақ динни олиб келди. Бас, у киши олиб келган динга иймон келтиринглар. Шунда сизларга бу дунёда ҳам, охиратда ҳам яхши бўлади. Куфр келтириш билан Аллоҳга ҳеч қандай зарар келтира олмайсизлар. У Зот сизнинг иймонингизга муҳтож эмас. Зеро, осмонлару ердаги ва улар орасидаги ҳамма-ҳамма нарса У Зотнинг мулкидир. Аллоҳ ҳидоятга ким ҳақли эканини яхши билади ва унинг йўлини қулай қилиб қўяди. Ким ҳақли эмаслигини ҳам яхши билади ва унинг йўлини тўсиб, парда тортиб қўяди. У айтадиган гапию қиладиган ишини, шариатию қадарини ҳикмат билан қиладиган Зотдир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• إثبات النبوة والرسالة في شأن نوح وإبراهيم وغيرِهما مِن ذرياتهما ممن ذكرهم الله وممن لم يذكر أخبارهم لحكمة يعلمها سبحانه.
Мазкур оятларда Нуҳ, Иброҳим ва уларнинг зурриётидан бўлган бошқа зотларнинг пайғамбарлиги ўз исботини топган. Аллоҳ таоло Ўзи билган бир ҳикмат туфайли улардан айримларини айтиб ўтган бўлса, бошқалари ҳақида хабар бермаган.
يَٰٓأَهۡلَ ٱلۡكِتَٰبِ لَا تَغۡلُواْ فِي دِينِكُمۡ وَلَا تَقُولُواْ عَلَى ٱللَّهِ إِلَّا ٱلۡحَقَّۚ إِنَّمَا ٱلۡمَسِيحُ عِيسَى ٱبۡنُ مَرۡيَمَ رَسُولُ ٱللَّهِ وَكَلِمَتُهُۥٓ أَلۡقَىٰهَآ إِلَىٰ مَرۡيَمَ وَرُوحٞ مِّنۡهُۖ فَـَٔامِنُواْ بِٱللَّهِ وَرُسُلِهِۦۖ وَلَا تَقُولُواْ ثَلَٰثَةٌۚ ٱنتَهُواْ خَيۡرٗا لَّكُمۡۚ إِنَّمَا ٱللَّهُ إِلَٰهٞ وَٰحِدٞۖ سُبۡحَٰنَهُۥٓ أَن يَكُونَ لَهُۥ وَلَدٞۘ لَّهُۥ مَا فِي ٱلسَّمَٰوَٰتِ وَمَا فِي ٱلۡأَرۡضِۗ وَكَفَىٰ بِٱللَّهِ وَكِيلٗا
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, Инжил аҳлига шундай денг: "Динингизда ҳаддингиздан ошмангиз. Ийсо алайҳиссалом борасида Аллоҳнинг шаънига нолойиқ, ноҳақ гапни айтмангиз. Масиҳ Ийсо ибн Марям алайҳиссалом Аллоҳнинг пайғамбаридир. Уни ҳақ билан юборган. Уни Жаброил алайҳиссалом орқали юборган "бўл" деган сўзи билан яратди. Шу билан у Аллоҳнинг бир руҳи бўлдики, уни Жаброил алайҳиссалом Парвардигорнинг амри билан Ийсо алайҳиссаломнинг жисмига олиб кирди. Бас, Аллоҳга ва Унинг ҳамма пайғамбарларига иймон келтирингиз. Уларни ажратмангиз. Худолар учта, демангиз. Бундай ёлғон ва бузуқ гапни айтишдин тийилингиз. Шунда бу дунёда ҳам, охиратда ҳам ўзингизга яхши бўлади. Аллоҳ ягона илоҳдир. У шерикдан ҳам, боладан ҳам покдир. У беҳожатдир. Осмонлару ердаги ва улар оралиғидаги ҳамма нарса Унинг мулкидир. Осмонлару ердаги нарсалар Аллоҳнинг нақадар тадбирли бошқарувчи эканига кифоядир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
لَّن يَسۡتَنكِفَ ٱلۡمَسِيحُ أَن يَكُونَ عَبۡدٗا لِّلَّهِ وَلَا ٱلۡمَلَٰٓئِكَةُ ٱلۡمُقَرَّبُونَۚ وَمَن يَسۡتَنكِفۡ عَنۡ عِبَادَتِهِۦ وَيَسۡتَكۡبِرۡ فَسَيَحۡشُرُهُمۡ إِلَيۡهِ جَمِيعٗا
Ийсо ибн Марям ҳам, юқори мартабали муқарраб* фаришталар ҳам Аллоҳга банда бўлишдан ор қилмайдилар-ку! Қандай қилиб сизлар Ийсони ўзингизга худо қилиб оласиз? Қандай қилиб мушриклар фаришталарни ўзларига худо қилиб оладилар? Ким Аллоҳга бандалик қилишдан ор қилиб, ўзини катта олса, билиб қўйсинки, яқинда қиёмат куни Аллоҳ ҳаммани маҳшаргоҳга тўплайди ва ҳаммага амалига яраша жазо ё мукофотини беради.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ فَيُوَفِّيهِمۡ أُجُورَهُمۡ وَيَزِيدُهُم مِّن فَضۡلِهِۦۖ وَأَمَّا ٱلَّذِينَ ٱسۡتَنكَفُواْ وَٱسۡتَكۡبَرُواْ فَيُعَذِّبُهُمۡ عَذَابًا أَلِيمٗا وَلَا يَجِدُونَ لَهُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ وَلِيّٗا وَلَا نَصِيرٗا
Аллоҳга иймон келтириб, пайғамбарларини тасдиқлаган, холис Аллоҳ учун ва шариатга мувофиқ тарзда солиҳ амалларни қилган зотларнинг савобларини камайтирмасдан, Ўз фазлу эҳсони ила зиёда қилиб беради. Аллоҳга бандалик қилишдан бош тортиб, такаббурлик ила ўзини катта олган ношудларни эса аламли азобга гирифтор қилади. Улар Аллоҳдан бошқа фойда келтирадиган дўстни ҳам, зарарни даф қиладиган нажоткорни ҳам топа олмайдилар.
Ibisobanuro by'icyarabu:
يَٰٓأَيُّهَا ٱلنَّاسُ قَدۡ جَآءَكُم بُرۡهَٰنٞ مِّن رَّبِّكُمۡ وَأَنزَلۡنَآ إِلَيۡكُمۡ نُورٗا مُّبِينٗا
Эй инсонлар, сизларга Парвардигорингиз тарафидан ҳеч қандай узрга жой қолдирмайдиган, ҳар қандай шубҳани томири билан қўпориб ташлайдиган очиқ-равшан ҳужжат келди. У Муҳаммад алайҳиссаломдир. Сизларга чарақлаб турган зиёни нозил қилдик. У Қуръондир.
Ibisobanuro by'icyarabu:
فَأَمَّا ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ بِٱللَّهِ وَٱعۡتَصَمُواْ بِهِۦ فَسَيُدۡخِلُهُمۡ فِي رَحۡمَةٖ مِّنۡهُ وَفَضۡلٖ وَيَهۡدِيهِمۡ إِلَيۡهِ صِرَٰطٗا مُّسۡتَقِيمٗا
Аллоҳга иймон келтириб, пайғамбарига нозил қилган Қуръонни маҳкам тутганларни Аллоҳ раҳмат қилиб, жаннатга киритади. Уларнинг савобларини кўпайтириб, мартабаларини юқори қилади. Уларни ҳеч қандай эгрилиги бўлмаган энг тўғри йўлга - Адн жаннатларига олиб борадиган йўлга йўллайди.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• بيان أن المسيح بشر، وأن أمه كذلك، وأن الضالين من النصارى غلوا فيهما حتى أخرجوهما من حد البشرية.
Масиҳ ва унинг онаси инсон экани баён қилиняпти. Адашган насоролар ғулув кетиб, уларни инсонликдан чиқариб юборганлари қораланяпти.
• بيان بطلان شرك النصارى القائلين بالتثليث، وتنزيه الله تعالى عن أن يكون له شريك أو شبيه أو مقارب، وبيان انفراده - سبحانه - بالوحدانية في الذات والأسماء والصفات.
Худони учта дейдиган насороларнинг ақидаси ботил экани уқтириляпти. Аллоҳ таолонинг шериги, ўхшаши, тенги бўлишдан поклиги ҳамда Ўз зотида ҳам, номларию сифатларида ҳам ягона экани баён қилиняпти.
• إثبات أن عيسى عليه السلام والملائكة جميعهم عباد مخلوقون لا يستكبرون عن الاعتراف بعبوديتهم لله تعالى والانقياد لأوامره، فكيف يسوغ اتخاذهم آلهة مع كونهم عبيدًا لله تعالى؟!
Ийсо алайҳиссалом ҳам, фаришталар ҳам кибрга кетмасдан, ўзларининг махлуқ ва Аллоҳ таолога банда эканини, фармонларига бўйсунишини эътироф этиб турган бир пайтда уларни худо қилиб олиш қандай жоиз бўлсин, дея бу ишнинг ақлга тўғри келмаслиги чиройли тарзда ифодаланяпти.
يَسۡتَفۡتُونَكَ قُلِ ٱللَّهُ يُفۡتِيكُمۡ فِي ٱلۡكَلَٰلَةِۚ إِنِ ٱمۡرُؤٌاْ هَلَكَ لَيۡسَ لَهُۥ وَلَدٞ وَلَهُۥٓ أُخۡتٞ فَلَهَا نِصۡفُ مَا تَرَكَۚ وَهُوَ يَرِثُهَآ إِن لَّمۡ يَكُن لَّهَا وَلَدٞۚ فَإِن كَانَتَا ٱثۡنَتَيۡنِ فَلَهُمَا ٱلثُّلُثَانِ مِمَّا تَرَكَۚ وَإِن كَانُوٓاْ إِخۡوَةٗ رِّجَالٗا وَنِسَآءٗ فَلِلذَّكَرِ مِثۡلُ حَظِّ ٱلۡأُنثَيَيۡنِۗ يُبَيِّنُ ٱللَّهُ لَكُمۡ أَن تَضِلُّواْۗ وَٱللَّهُ بِكُلِّ شَيۡءٍ عَلِيمُۢ
Эй Пайғамбар алайҳиссалом, сиздан калола мероси ҳақида фатво сўрайдилар. Асл вориси (ота-бобоси) ҳам, фаръ вориси (ўғил-қизи) ҳам бўлмаган одам калола дейилади. Айтингки, бу борадаги ҳукмни Аллоҳ баён қилади. Ота-бобоси ҳам, фарзанди ҳам бўлмаган бир одам ўлса ва унинг бир дона туғишган ёки отабир опа ё синглиси бўлса, мероснинг ярми улуш сифатида уникидир. Туғишган ёки отабир ака ё укаси бўлса ва биронта ҳам улуш оладиган меросхўр бўлмаса, у асаба сифатида мероснинг ҳаммасини олади. Улуш оладиган меросхўр бўлса, унга тегадиган улушдан қолганини олади. Туғишган ёки отабир опа ё сингил бир дона эмас, бир неча бўлса, мероснинг учдан иккиси улуш сифатида уларникидир. Туғишган опа ё сингилларгина эмас, ака ё укалар ҳам бўлса, ҳаммаси асаба сифатида мерос олади ва бу ерда "Бир эркакка икки аёл улуши" қоидасига амал қилинади. Яъни, эркакларга аёлларга нисбатан икки баробар кўп мерос берилади. Аллоҳ сизларга калола ҳукмини ҳам, мероснинг бошқа ҳукмларини ҳам адашиб кетмаслигингиз учун баён қиляпти. Аллоҳ ҳамма нарсани Билгувчидир. Ҳеч нарса У Зотдан яширин эмас.
Ibisobanuro by'icyarabu:
Inyungu dukura muri ayat kuri Uru rupapuro:
• عناية الله بجميع أحوال الورثة في تقسيم الميراث عليهم.
• الأصل هو حِلُّ الأكل من كل بهيمة الأنعام، سوى ما خصه الدليل بالتحريم، أو ما كان صيدًا يعرض للمحرم في حجه أو عمرته.
Чорвалар борасида асллик ҳалолликдир. Яъни, аслида ҳамма ҳайвон ҳалол. Фақат ҳаромлигига далил келганларигина ёки ҳаж ё умра эҳромидаги одам овлаган ҳайвонгина ҳаромдир.
• النهي عن استحلال المحرَّمات، ومنها: محظورات الإحرام، والصيد في الحرم، والقتال في الأشهر الحُرُم، واستحلال الهدي بغصب ونحوه، أو مَنْع وصوله إلى محله.
Ҳаром нарсаларни ҳалол қилиб олишдан қайтариляпти. Эҳромда ман қилинган ишлар, Ҳарамда ов қилиш, уруш ҳаром қилинган ойларда жанг қилиш, қурбонликка аталган ҳайвонларни тортиб олиш ёки йўлини тўсиш каби ишлар шулар жумласидандир.
Ibisobanuro bya qoran ntagatifu - الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم - Ishakiro ry'ibisobanuro
الترجمة الأوزبكية للمختصر في تفسير القرآن الكريم، صادر عن مركز تفسير للدراسات القرآنية.